HEB – – Bible en mashi du Congo

Munkwa munene oku barhumisi ba Yezu na Ekleziya

bakolaga na C.D.P.C.L. Bukavu,  bulya omu EBIBLIYA NTAGATIFU,

Verbum Bible, Kinshasa 1992, rhudômire binwa binji bya mashi.

AMARUBA GAYANDIKIRAGWA ABAHABRANIYA

Enshokolezi

Abalenga b’Ebibliya barhasagimanya bwinjinja erhi Amaruba gayandikiragwa Abahabraniya^a gaba ga Mut. Paolo erhi ga yindi ntumwa. Ci rhutwe bôfi ntya: ciru akaba Mut. Paolo arhayandikaga yêne n’okuboko kwâge aga maruba emwa Abahabraniya, na ciru akaba arhahanaga enkengêro n’ebinwa byâge emw’owundi mwâdisi, rhwanaderha oku Amaruba g’Abahabraniya gashimbûlire enyigîrizo za Mut. Paolo, omu kushongêza ebinwa n’enkengêro, n’omu kugaba n’okufundikira haguma Endagâno ya Miîa n’Endagâno Mpyâhya.

Aga maruba gahanyire enyigîrizo nkulu z’okuha omusomi omurhima (13, 22) n’okukomeza obuyemêre muli Kristu omu mango magalugalu (5, 11-14; 6, 4-9; 10, 28-29). Omukristu agwâsirwe amanyirire oku Endagâno Mpyâhya elushire enashwinjire Endagâno ya Mîra muli Yezu Kristu: Mudâhwa mukulu na Mwâmi w’igulu lyoshi (3, 12-14; 10, 35-36; 12, 1-13). Nkaba Amaruba g’emwa Abahabraniya gayandikagwa e Italiya (aha Roma) omu mwaka gwa 64-69 enyuma ly’okuburhwa kwa Kristu.

Hali n’abaderha mpu gayandisirwe enyuma lya mwâka gwa 70, bulya owagasoma anabone oku gayerekîne oku enterekêro z’omu Ka-Nyamuzinda zirhacihali. Abadâhwa n’abandi Bayahudi bahindusire bakristu bagwêrhwe n’idulwe ly’obugashânize bwa mîra. Omwandisi ali ababwîra bahire omurhima omu nda, bulya enterekêro Kristu arhûzire oku musalaba elushire ezindi zoshi. Mpu Kristu alushire ngasi coshi Nyamuzinda akolesize okuyegera abantu: Bamalahika, Abalêbi, Oluderho, Amarhegeko, Enterekêro, Abâmi. Ntyo Endagâno Mpyâhya elushire Endagâno ya Mîra (1, 1-14).

1

Enshula-myanzi

Obukulu bwa Mugala wa Nyamuzinda wacijiraga muntu

1 Kanji kanji n’omu njira za ngasi lubero, mîra, Nyamuzinda akolesize abalêbi mpu amanyise bashakulûza^b akanwa kâge. 2 Lero mwo zino nsiku nzinda^c, arhuma Omugala yêne, mpu arhumanyise akanwa kâge, anamuyîmika, amuha oburhegesi bw’ebintu byoshi; ye anakolêsagya erhi alema igulu. 3 Oyo Mugala, ye bulangashane bw’irenge lyâge, ye na nshusho y’obworhere bwâge; ye tugika igulu n’oluderho lwâge lugala-byoshi. Erhi aba amarhufumya ebyâha birhu, aj’ibwârhala ekulyo kwa Nyamuzinda omu mpingu. 4 Akulira bamalabika boshi, bulya izîno lyâge lirhankagererwa oku lyâbo.

I. Mugala wa Nyamuzinda alushire bamalahika obukulu

Kwo bidesirwe omu Mandiko

5 Ka hali malahika Nnâmahanga akola abwîzire, erhi: We Mugala wâni, nie nakuburhaga ene? Nisi, erhi: Nâba nie Ishe, naye âbe Mugala wâni? 6 Kandi, erhi arhuma enfula yâge en’igulu, aderha, erhi: Bamalahika ba Nyamuzinda boshi bamuharâmye. 7 Ci bamalahika bôhe kwo ababwîzire ntya: Bamalahika bâge abajizire mpûsi, n’abarhumisi bâge abajira ngulumira ya muliro. 8 Abwîra Omugala, erhi: Entebe yâwe y’obwâmi, ewe Nyamuzinda, eri y’emyâka n’emyâka, n’akarhî kâwe k’obwâmi kali ka bushinganyanya. 9 Wasîmire obushinganyanya, wagaya obubî. Co carhimire Nyamuzinda akushîga amavurha g’obwâmi omu bushagaluke, anakurhonya omu binyu boshi, ewe Yagirwa, Nnâmahanga. 10 Kandi, erhi: Waliha Nyakasane, aha murhondêro, we wabumbaga igulu, n’amalunga omu nfune zâwe garhengaga. 11 Ebyo byoshi byâyûrhe, ci wehe orhakaja ngahi; byoshi byâtwîke nka bwikunje. 12 Wâbibungebunge nka kulya babungabunga ecirondo. Ci wehe oku oli kwo wanaciyôrhera, n’emyâka yâwe erhakaheka. 13 Ndi akola abwîzire muli bamalahika, erhi: Bwârhala ebwa kulyo kwâni, ninde mpira abânzi bâwe nka citumbi aha magulu gâwe? 14 Ka boshi barhali myûka erhegesirwe okujira oburhumisi, erhumirwe buja-bugo mpu erhabâle abayish’iyîma omu bucire?

2

Ihano

1 Okwo kwo kurhumire rhukwânîne rhucishwêkere oku nyigîrizo rhwayumvîrhe, lyo rhurhalalaha. 2 Bulya akaba obuja-bugo bwa bamalahika^d bwayunjwîre na ngasi wadesire mpu abugomera erhi mpu arhabuyumva, ahâbirwe obuhane bumukwânîne, 3 kurhi rhweki rhwankahash’ifuma, erhi rhwankagaya obucire bungana obwo? Obwo bucire, burhanzi bwamanyisîbwe na Nyakasane, nabo ababuyumvîrhe babuhamîriza muli rhwe. 4 Nyamuzinda yêne asêza obwo buhamîrizi omu kuyêrekana ebimanyîso n’ebirhangâzo n’ebisômerîne bya ngasi lubero, haguma n’enshôkano za Mûka Mutagatifu, nk’oku alonzagya yêne.

Kristu warhucungulaga, ci arhali bamalahika

5 Bulya arhali bamalahika adesire mpu barhambule eryo igulu lyâbe rhudwîrhe rhwaderha^e. 6 Hali owaciderhire halebe, erhi^f: Omuntu aligi cici mpu wamuyibuka? mwene Adamu aligi ndi mpu wamushîbirira? 7 Wamujizire munyi hisungunu byône kuli bamalahika, wamuyambika ishungwe ly’irenge n’obukuze. 8 Byoshi wabihizire aba magulu gage^g. Akaba amubire obubashe bw’okurhegeka byoshi, ntâco alesire cirhali câge. Ci kwônene, oku rhuli buno, rhurhabwîni kurhi byoshi biri omu burhegesi bwâge. 9 Ci olya warhangag’ijirwa munyi kuli bamalahika, Yezu, y’oyo okolaga ayambîrhe ishungwe ly’irenge n’obukuze, bulyâla ababîre anafà. Kwànali kukwânîne arhang’ifà, lukogo lwa Nyamuzinda na bunguke bwa ngasi muntu birhumire. 10 Erhi Nnâmahanga alonza mpu ahise bagala banji omu irenge, kwàli kushingânîne Nyamuzinda, Nn’ebintu byoshi na Lulema wa byoshi, arhang’iyumanyanya n’amalibuko ecirongôzi cabahêka omu bucire. 11 Bulyâla omùmànya n’abàmànyibwa nkomôka nguma bajira. Co cirhuma arhaba nshonyi z’okubaderha balumuna, erhi^h: 12 Namanyisa balumuna bâni izîno lyâwe; omu ndêko y’olubaga nayimba irenge lyâwe. 13 Kandi, erhi: Niehe ye nalangâlira. Na kandi, erhi: Nie ono rhwe n’abâna Nnâmahanga ampâga! 14 Na bulya abâna bàli na muko muguma na mubiri muguma, naye anacigushangîra, mpu lyo aherêrekeza, omu kufà kwâge, olya wali nn’olufù, ye oligi shetani, 15 mpu lyo analikûza balya boshi bàli omu bujà bwaca bwayira erhi kuyôboba olufù kurhuma. 16 Bulya arhali bamalahika àl’iciza, ci iburha ly’Abrabamu àl’iciza. 17 Okwo kwarhuma acishushanya n’abalumuna muli byoshi, mpu lyo aba mudâhwa mukulu w’olukogo n’ow’okucikubagirwa omu biyerekiîre Nyamuzinda, lyo alyûla ebyâha by’olubaga. 18 Na kulya kuba yêne abwîne amaba­bale n’amalibuko, anahash’irhabâla abali omu malibuko.

3

II. Yezu ye mudâhwa mukulu w’okucikubagirwa n’ow’olukogo

Kristu ye mukulu kulusha Musa

1 Ntyo, bene wirhu batagatifu, mwe mushangîre enshôkano y’empingu, mulolekwo Yezu, ye muja-bugo ye na mudâhwa mukulu w’obuyemêre bwirhu. 2 Ye ntahemuka omu kuyumva owamuyîmikaga, nka kulya Musa naye ànali mumvi omu mulala gwa Nnâmahanga gwoshi. 3 Neci, àbwîne irenge lilushire erya Musa, nka kulya omûbasi analusha enyumpa àyûbakaga. 4 Bulya ngasi nyumpa ejira owàyûbakaga, owayûbakaga byoshi ye Nyamuzinda. 5 Musa àli mwemêzi omu mulala gwâge gwoshi nka mushizi, mpu abe muhamîrizi wa ngasi ebyâderhwe. 6 Ci Kristu yehe kwo ali mwemêzi nka mwene-nnanyumpa, mpu arhegeke abâmwo boshi. N’eyo nyumpa, yo rhwe, caziga rhusêre burhashuba-nyuma oku bulangâlire n’oku mwishingo gw’oku rhwâhike omu mpingu.

Erindi ihano: obuyemêre bwo buhisa omu muluhûko gwa Nnâmahanga

7 Kwo kurhumire, nka kulya Mûka Mutagatifu àderhaga, erhiⁱ: Ene-ene, mukayumva izù lyâge, 8 murhahûsagya emirhima yinyu, nka kulya byàbâga omu bugomi, lulya lusiku lw’Enshumi omu irungu, 9 bulya basho winyu bàntangulaga mpu bandole, n’obwo bàli erhi bàbwîne ebijiro byâni myaka makumi ani goshi. 10 Kwo kwàrhumire nnankunirira eri iburha, nàderha, nti: Bali ba murhima gwa muhaba; barhishi enjira zâni. 11 Omu bukunizi bwâni nànacicîgasha, nti: Barhakalabarha omu muluhûko^j gwâni. 12 Mumanye, bene wirhu, murhabâgamwo ow’omurhima mubi n’omubula-buyemêre, mpu aciyegule na Nyamuzinda nn’obuzîne. 13 Ci mukahanûlana bwaca bwayira obu olu lw’ene lucihali, lyo murhagirhengamwo ow’omurhima muzibu, amârhebwa n’ecâha. 14 Kali rhwe rhukola baguma na Kristu, caziga rhulange obuyemêre bwirhu buzibu kuhika okufa, nka kulya rhwànarhangiraga. 15 Kwo rhwanabwizirwe, mpu: Ene-ene, mukayumva izu lyâge, murhahûsagya emirhima yinyu, nka kulya byàbâga omu bugomi. 16 Bahi balya bàgomaga, bamayumva izù lyâge? K’arhali balya boshi bàrhengaga e Misiri, balongôlirwe na Musa? 17 Na bandi Nyamuzinda àkuniriraga myâka makumi ani? K’arhali balya bàjiraga ebyâha, bo na balya emirhumba yâbo yàlambikagwa omu irungu? 18 Na bahi àcîgashiraga mpu barhalabarha omu muluhûko gwâge, aha nyuma ya balya bàmugomeraga? 19 Kwo byànabîre: rhuyishi oku bàrhalabarhagamwo, erhi kubula obuyemêre kwâbo kurhuma.

4

1 Kuziga obûla eciragâne c’okuja omu murhûla cicihabà, rhuyôbohe, rhumanye hankajira owacêrwa muli rhwe. 2 Bulya nirhu rhwàbwîzirwe omwanzi mwinja akabo. Ci oluderho bàyumvagya, lurhabakwânanaga, kulya kuba bàrhalunganaga omu buyemêre n’abàli baluyemîre. 3 Neci, rhwe rhwà­yemîre, rhwe rhwàyish’ija omu muluhûko, nka kulya àderhaga, erhi: Omu bukunizi bwâni nacîgashire nti barhakalabarha omu muluhûko gwâni. Adesire ntyo n’obwo emirimo yâge yàli erhi yàyunjwîre kurhenga okulemwa kw’igulu. 4 Bulya kuyandisirwe oku lusiku lwa kali nda, mpu^k: Nyamuzinda àrhamûka olwa kali nda, àshwinja emikolo yâge yoshi. 5 Aho ho na nnênè bidesirwe ka­ndi, mpu: Barhakalabarha omu muluhûko gwâni. 6 Ntyo, rhumanyire oku baguma bànajemwo, n’abarhanzi bàli bahamagirwe bàrhalabarhagamwo erhi kurhayumva kwâbo kurhuma, 7 Nyamuzinda àshub’itwa olundi lusiku, lwo lw’ene, n’erhi ensiku zigera, àderhesa Daudi birya binwa rhushuba rhwaderha, erhi: Ene-ene, mukayumva izù lyâge, mumanye mwankahûsa emirhima yinyu. 8 Yozwe acihisagya bene-Israheli mw’ogwo muluhûko, Nyamuzinda àrhankacidesire mpu «olundi lusiku». 9 Kuziga hali ogundi muluhûko -omuluhûko gw’oluzira gubîkîrwe olubaga lwa Nnâmahanga. 10 Neci, owâje mw’ogwo muluhûko naye anârhamûke, aleke emikolo yâge, nka kulya Nyamuzinda àrhamûkaga, àshwinja emikolo yâge. 11 Rhucisêzagye nirhu, rhujemwo ogwo muluhûko, lyo rhurhag’irhengamwo owahirima, amârhebwa n’olwo lwiganyo lw’okurhayumva.

Oluderho lwa Nyamuzinda n’Omudâhwa Kristu

12 Neci, oluderho lwa Nyamuzinda bubà buzîne, lurhagaluka^l, lunayojihire kulusha engôrho ya môji abiri. Lunywengerera kuhika aha ngabiro y’obuzîne n’omûka, y’enjingo n’omwonko, lunayishi entimanya n’enkengêro z’omurhima. 13 Na nta ciremwa ciru n’eciguma cirhabonwa na Nyamuzinda: byoshi byoshi bilangashîne binafulwîrwe omu masù g’Oyo wârhubûlanye kw’ebi rhwàjizire. 14 Kuziga obu rhugwêrhe omudâhwa mukulu bwenêne, Yezu, Mugala wa Nyamuzinda wàyikîre amalunga, rhugwârhage buzibu obuyemêre bwirhu. 15 Bulya rhurhagwêrhi omudâhwa mukulu orhankahash’iyumva olukogo lw’obuzamba bwirhu: kulya kuba naye àbuyumvîrhe bwoshi akirhu, kuleka ecâha. 16 Kuziga rhuyegere n’obulangâlire entebe y’obwonjo, lyo rhubêrwa lukogo rhunashobôle enshôkano y’oburhabâle bukwânîne.

5

Yezu ye mudâhwa mukulu w’olukogo

1 Neci, ngasi mudâhwa mukulu ali murhôle omu bantu, ayîmikwa mpu akâsengerera abantu omu biyêrekîre Nyamuzinda, anarhûle entûlo n’enterekêro oku byâha. 2 Anahash’ifìra abahwinja n’abahabusire olukogo, bulya naye yenc agosirwe n’obuzamba. 3 Okwo kwo kurhuma arhegesirwe arherekêre enterekêro oku byâha byâge yêne nk’oku ajira oku byâha by’olubaga. 4 Ntâye ocihà obwo bukuze yêne, ci kuhamagalwa omuntu ahamagalwa na Nnâmahanga, nka kulya àhamagalaga Aroni. 5 Kwo na kwo, arhali Kristu yêne wàcijiraga mudâhwa mukulu, ci olya wàmubwîraga, erhi: We Mugala wani, nie nakuburhaga ene. 6 Nka kulya adesire ahandi, erhi: Oli mudâhwa w’ensiku n’amango aka Melkisedeki. 7 Erhi àciri en’igulu, àrhûla ensengero n’amingingo omu kuyâma bwenêne n’omu kurhoza emirenge^m erhi ashenga Olya wàli ohashire okumufumya olufù. Ayumvûbwa erhi bukenge bwâge burhumaⁿ. 8 N’obwo àli Mwene Nyamuzinda, àyîga oburhumisi omu malumwa àbwîne. 9 N’erhi àyûs’ibà mwimâna^o, àhinduka ime­rero ly’obucire bw’ensiku n’amango kuli balya boshi bamuyumva, 10 bulya Nyamuzinda àdesire oku ye mudûhwa mukulu aka Melkisedeki^p.

III. Obudâhwa bw’okunali bwa Yezu Kristu

Obuzîne bw’omukristu n’oku buyushûka

11 Kuli okwo rhugwêrhe binji by’okummubwîra, ci okubihugûla kuli kuzibu, bulya muli bahwinja b’okuyumva. 12 N’obwo rhinga kurhenga mîra mwe mwànkabîre bayigîriza, mwabo mukolaga kandi mulagîrire oku nyigîrizo z’omurhondêro gw’ebinwa bya Nyamuzinda, mwahika aha abakulu balonza amônka ahàli h’ebiryo bizibu. 13 Kwo binali: ngasi yeshi wacilonza amônka, arhankanunirwa n’enyigîrizo z’obushinganyanya; bulya aciri kabonjo. 14 Abimâna bôhe, ebiryo byâbo biba biryo bizibu, balya bàkomerîze obwenge bwâbo okumanyîrira ecinja n’ecibi.

6

Omwandisi àmanyîsa ehimuli emurhima

1 Co cirhumire, enyigîrizo kuli Kristu zikwânîne abàcirhondêra, rhwarhang’izileka, nti rhurhereme kuhika enyigîrizo z’abimâna; rhurhanacishibaga rhwagalukagaluka omu bigabi by’enyigîrizo z’omurhondêro: enyigîrizo z’okucîyunjuza oku bijiro by’olufù^q, n’ez’okuyemêra Nyamuzinda, 2 enyigîrizo z’obubatizo n’ez’okulambûlirwa amaboko oku irhwe, ez’obufûke bw’abàfîre n’ez’olubanja lw’ensiku n’amango. 3 Kwo rhwajira ntyo, akaba Nnâmahanga arhuyemêrîre. 4 Neci, kurhankahashikana balya bàrhanzir’ibona obulangashane^r, balya bàrhanzir’inunirwa n’enshôkano^s y’empingu banashangîra Mûka Mutagatifu, 5 balya bàrhanzir’inunirwa n’oluderho lwinja lw’ekanwa ka Nyamuzinda n’ebirhangâzo by’igulu lyâyishe^t, 6 banagal’ihirima, kurhankahashikana okushub’ibahindula n’okubalerha omu njira y’obucîyunjuze, kulya kuba nabo kandi, oku bwâbo, badwîrhe babamba Mugala wa Nyamuzinda oku musalaba n’okumubonêsa nshonyi embere z’abantu. 7 Bulya, obudaka bwànywîre amîshi g’enkuba yàbunîrekwo kanji, bukayêra emburho zikwânîne balya bàbuhingaga, bunahâbwe obwanga bwa Nnâmahanga. 8 Ci obuburha emishûgi n’amarhadu, bwanakobwa, erhi bunali hofi bwenêne buhehêrerwe na buzinda babudûlike muliro.

Akanwa k’okubahà obulangâlire n’omurhima

9 Ci mwehe^u, bîra bâni, ciru rhukaderha ntyo, rhumanyire oku muli omu bworhere bwinja kulusha n’obukwânîne obucire. 10 Bulya Nyamuzinda arhali mubula burhondekezi mpu ayîbagira ebijiro binyu n’obuzigire mwàyêrekîne oku izîno lyâge, bulya mwàkolîre abatagatifu, munacidwîrhe mwakujira. 11 Ciguma cône rhucifinjire: nti ngasi muguma muli mwe ayêrekane obwo bushiru, lyo obulangâlire bwinyu buyunjula kuhika okubona ebi mulangâlira. 12 Na ntyo, ahâli h’okuba bôlo, muyige balya bayîma omu ndagâno za Nyamuzinda, balya baziyemîre banazisêramwo. 13 Neci, erhi Nyamuzinda àlagânana n’Abrahamu, bulya nta mukulu kumulusha ànkalahîre, àcilahira yêne^v, erhi: 14 Neci, nàkuhà obwanga, nanakuyôlolosa oyôloloke. 15 Na ntyo Abrahamu àcihangàna, àbona eyo ndagâno. 16 Abantu nka balahira obakulire ye balahira, n’endahiro yo emala ngasi kadali ekarhî kâbo. 17 N’eco co càrhumaga Nyamuzinda, erhi àlonza okumanyîsa bwinjinja emîmo y’endagâno oku eciragâne câge cirhakahinduka, àcîgasha, 18 mpu lyo ebyo bijiro bibiri^w birhankahinduka -na ntakwo Nyamuzinda ankahash’inywerha muli byo- birhukomeza omurhima rhwe rhwàbwîne olwâkiro omu kusêra oku bulangâlire rhwahâbirwe. 19 Obwo bulangâlire rhubugwêrhe nka mutungo gutunga omurhima gwirhu; mutungo gw’okunali na muzibu guhika omu lusîka. 20 Aho ho Yezu àrhujîrîre nka mushokolezi, erhi àhinduka mudâhwa mukulu aka Melkisedeki oku nsiku n’ama­ngo.

7

Kristu alushire omudâhwa Melkisedeki w’omu mulala gwa Levi

1 Oyo Melkisedeki, mwami w’e Salemi, mudâhwa wa Nyamuzinda w’Enyanya àj’ibugânana n’Abrahamu wàrhengaga emunda àhimiraga abâmi ànamuha obwanga^x; 2 Abrahamu àmuhà ecigabi ca kali ikumi c’ebintu byâge byoshi. Aderhwa burhanzi mpu mwâmi w’obushinganyanya, kandi mpu mwâmi w’e Salemi, kwo kuderha mwâmi w’omurhûla. 3 Arhajira ishe, arhajira na nnina, n’omulala gwâge ntâye oguyishi; ensiku zâge zirhajira murhondêro, n’obuzîne bwâge burhajira buzinda. Oyo Melkisedeki wàshushanyîbwe na Mwene Nyamuzinda, ayôrha aba mudâhwa ensiku n’amango.

Abrahamu àrhûzire Melkisedeki entûlo

4 Mulolage oku ali mukulu oyo shakulûza wirhu Abrahamu àrhûlaga ecigabi ca kali ikumi c’ebintu binjinja àshokôlaga abâmi! 5 Erhi kwo anali! Bulya n’omu bene-Levi nabo, àbahîrwe obudâhwa bajira irhegeko ly’okurhûlwa n’olubaga ecigabi ca kali ikumi, kwo kuderha muli bene wâbo, n’obwo nabo bali nkomôka y’Abrahamu akâbo. 6 Ci oyo orhàli wa mulala gwâbo, àrhûlwa n’Abrahamu ecigabi ca kali ikumi, ànamuhà obwanga, n’obwo ye wàli ogwêrhe endagâno ya Nnâmahanga. 7 Na ntâye ohabire oku omurho ye ogishwa n’omukulu. 8 Na kulusha okwo, abo bantu barhûlwa entûlo y’ecigabi ca kali ikumi, kufà bafà; ci oyo yehe badesire oku ali mugumaguma^y. 9 Ciru rhwanaderha nti Levi yêne, orhûlwa ecigabi ca kali ikumi, ye wàcirhûzire erhi Abrahamu àkujira. 10 Bulya àciri nka mburho omu mubiri gwa shakulûza wâge, erhi Melkisedeki àj’ibugânana naye.

Obudâhwa bwa bene-Levi n’obudâhwa bwa Melkisedeki

11 Akaba obudâhwa bwa bene-Levi bwàli bwimâna, -bulya kuli bo Nyamuzinda ahâga olubaga Amarhegeko-, càcirhumaga owundi mudâhwa oli aka Melkisedeki aciyisha, cànarhumaga barhaderha oku ali aka Aroni? 12 Bulya obudâhwa bwàhindusire, kukwânîne amarhegeko nago gahinduke. 13 Bulya oyo baderhîre ebyo ali wa bundì bûko na ntâye w’obwo bûko wàhisire aha barherekêra. 14 Na ntâye orhishi oku Nnawirhu akomôkakwo Yuda, na ntâco ciyêrekîne obudâhwa Musa adesire kuli obwo bûko.

Okuyûrha kw’irhegeko lya mîra

15 Ciru okwo rhudesire kulushîrîze obwâlagale, bulya hàyishire owundì mudâhwa, oli aka Melkisedeki. 16 Oyo arhajiragwa mudâhwa n’irhegeko ly’abantu lishimba iburha ly’omubìri, ci n’obuzìbu bw’obuzîne burhayurha. 17 Bulya ye kuderhîrwe, mpu:Oli mudâhwa ensiku n’amango aka Melkisedeki. 18 Ntyo kwo irhegeko lya burhanzi lyàrhcnzìbwe, bulya lirhàgwêrhe nsimiko lirhànagwêrhe kamalo. 19 Nta kantu irhegeko lyàjizire kimâna; ci lyàli nshokolezi y’obulangâlire bulushire, oburhuha okuyemêra Nnâmahanga.

Obudâhwa bwa Kristu burhakayûrha

20 N’ecilushire kandi, okwo kurhàjiragwa buzira mwîgasho. Abandi bahindusire badâhwa buzira ndahiro; 21 ci yehe Owamuhâga obudâhwa àcîgasha, erhi^z: Nyakasane àcîgashire, arhakanagalula akanwa kâge: Oli mudâhwa w’ensiku n’amango. 22 Na ntyo Yezu ali mwêza w’endagâno elushire. 23 Kandi abandi bàli badâhwa banji, bulyâla olufù lurhazigaga bayôrha ensiku zoshi; 24 ci yehe, bulyâla abâho ensiku n’amango, obudâhwa bwâge burhakayûrha. 25 Co cinarhumire anahash’iciza lwoshi abayegera Nyamuzinda oku burhabâle bwâge, bulya abà azîne ensiku n’amango mpu abalagire.

Yezu ye mudâhwa mukutu mwimâna

26 Neci, ntyo kwo byàli bikwânîne rhube n’omudâhwa mukulu, mwimâna, mwêru-kwêru, orhalikwo ishembo, orhalukira haguma n’abanya-byâha, oli omu lyanya kurhaluka amalunga. 27 Yehe nta bulagîrire agwêrhe, aka abandi badâhwa bakulu, b’okurhûla enterekêro ngasi lusiku, burhanzi oku byâha byâge yêne, n’oku byâha by’olubaga: okwo àkujizire oku caligumiza, erhi àcihâna yêne nterekêro. 28 Bulya irhegeko linayîmike abantu bazamba mpu babe badâhwa bakulu, ci akanwa k’omwîgasho kàyishaga enyuma ly’irhegeko, kàyîmisire Mugala wa Nnâmahanga, kàmujira mwîmana oku nsiku n’amango.

8

Oburherekêre bwa Kristu bulushire enterekêro za mîra: Obudâhwa buhyâhya n’aka-Nyamuzinda kahyâhya

1 Mw’ebyo rhudesire, ecinwa cikulu cirigi c’eci: Rhugwêrhe omudâhwa mukulu otamîre ebwa kulyo kw’entebe y’Obukulu bwa Nyamuzinda omu mpingu, 2 ye murhumisi w’aka-Nyamuzinda n’ow’ecirâlo^a c’okuli càyûbakagwa na Nyakasane, ci arhali n’omuntu. 3 Bulya ngasi mudâhwa ayîmikwa mpu akârhûla entûlo n’enterekêro; co cirhumire naye akwânîne abe n’eci anakârhûla. 4 Yezu acibâga w’en’igulu, arhankabîre mudâhwa, bulya hàli abadâhwa barhûla entûlo nk’oku birhegesirwe. 5 Ci ebi bajira biba lwiganyo na cizunguzungu c’eby’omu mpingu, nka kulya Musa àbwîragwa na Nnâmahanga, erhi: Sinza, ojire byoshi oku lwiganyo wayeresirwe oku ntondo.

Kristu ye Mulagizi w’Endagâno mpyâhya

6 Ci oburhumisi Kristu ahîrwe bulushire, kulya kuba endagâno aba mulagizi wayo eri nyinja kulusha, n’eciragâne eyegemîre ciri cinja kulusha. 7 Bulya endagâno ntanzi ecibâga erhàlikwo ishembo, harhankabîre igwârhiro ly’okulonza eya kabiri. 8 Kali erhi àbagaya lyo àdesire, erhi:

Ala, ensiku ziyiruka, kwo Nyakasane adesire, nankola nalagâna endagâno mpyâhya n’enyumpa y’Israheli n’enyumpa ya Yuda. 9 Eyo ndagâno erhâbe nk’erya nàlagânanaga na bashakulûza bâbo, bulya nàbagwârhiraga oku kuboko nti mbakûle omu cihugo c’e Misiri. Kulya kuba bàrhasêraga oku ndagâno yâni, nani ntàcibashîbiriraga, kwo Nyakasane adesire. 10 Alaga endagâno nàlagâna n’enyumpa y’lsraheli enyuma ly’ezo nsiku, kwo Nyakasane adesire: Nâhira amarhegeko gâni omu nkengêro zâbo, mbayandikego omu mirhima, nnambe Nyamuzinda wâbo, nabo babe bantu bâni. 11 Ntaye wàciyigîrize omulungu wâge, na ntaye wâyigîrize mwene wâbo, aderhe, erhi: «Manya Nyakasane», bulya, kurhenga omurho kuhika omukulu, boshi bâmmanya. 12 Neci, nâbabalira obubî bwâbo, n’ebyâha byâbo ntakacibikengêra^b bundi.

13 Omu kuderha «endagâno mpyâhya», entanzi àyijizire nkulûkulù. N’aka­ntu kakashâja n’okuba kakulûkulù, erhi kaling’iherêrekera.

9

Kristu àyigula aka-Nyamuzinda k’empingu

1 Endagâno ntanzi nayo yàli egwêrhe eyayo migenzo y’okushenga n’akâyo ka-Nyamuzinda ka mwo linw’igulu. 2 Bulya ecihando càyûbakagwa càlimwo akamole, n’amêza, n’emigati y’enterekêro: aho ho Hatagatìfu. 3 N’enyuma ly’olusîka lwa kabiri hâli ecihando càderhagwa Hatagatifu h’Ebitagatifu. 4 Hàli olûsho lw’omugavu luyûbasirwe n’amasholo, n’omucîmba gw’endagâno gufûnisirwe n’amasholo enyunda zoshi. Na muli ogwo mucîmba mwàli ikovu ly’amasholo liyunjwire mâna, n’akarhî k’Aroni kàmeragakwo obwâso, n’amabuye g’endagâno. 5 N’oku nyanya kwagwo kwàli Bakerubi b’irenge bàkâg’ijira entebe y’obwonjo empehema. Ci arhali buno lyo rhwankazabanula ebyo byoshi.

6 Erhi biba byàmayûbakwa ntyo, abadâhwa bàkâg’ija omu cihando cirhanzi ngasi mango, mpu bajiremwo emikolo yâbo y’okushenga. 7 Ci omu cihando ca kabiri murhàjîbagwa lirhali liguma lyône omu mwâka, na mudâhwa mukulu yêne wàmujâga; àrhanajâgamwo arhanadwîrhi entûlo y’omuko gw’okulyûla ebyâha byâge n’eby’olubaga. 8 Mûka Mutagatifu àmanyîsa ntyo oku enjira y’aka-Nyamuzinda erhankayiguka n’Ecihando cirhanzi cicikasîsire. 9 Olwo luli lwiganyo lwa gano mango ga buno, lurhumanyîsa oku entûlo n’enterekêro zirhagwêrhi bubashe bw’okuhindula owaharâmya mwimâna omu murhima gwaâge. 10 Bulya gali marhegeko gayêrekîre eby’omubiri, nk’ebiryo, n’ebinyôbwa, n’okucikalaba kwa ngasi lubero. Ebyo byoshi biri birhegeke kuhika amango g’omuhindo muhyâhya.

11 Kristu yehe erhi àyisha, àhinduka mudâhwa mukulu w’aminja gânayishe^c, àgera omu cihando^d cilushire cirya cindi obunene n’obwimâna, cirhajiragwa na nfune za muntu, kwo kuderha oku cirhali ca mwebi byàlemirwe en’igulu. 12 Aja bwa lwoshi oku caligumiza omu ka-Nyamuzinda^e. Arhajâgamwo n’omuko gw’ebihebe erhi gw’ebimasha, ci n’omuko gwâge yêne, erhi amayûs’irhu­shobòza obucunguke bw’ensiku n’amango. 13 Akaba omuko gw’ebihebe n’ebimasha, n’oluvu lw’endaku bàkâg’ishahiziza oku bazinzire, byàkâgibayobôla binabahe obucêse bw’omubiri, 14 kanga kulusha, omuko gwa Kristu wàcihânaga yêne nterekêro erhalikwo izabyo emwa Nyamuzinda oku buzibu bwa Mûka gw’ensiku n’amango gurhàcêsa omurhima gwirhu, guzmazemwo ebijiro by’olufù, lyo rhubona oku rhwakolera Nyamuzinda ozîne?

Kristu àhânyire omuko gwâge mpu gube Ndagâno mpyâhya

15 Eco co cirhumire àbà mulagizi w’endagâno mpyâhya, ànafîre mpu azâze ebyâha byàkolagwa amango g’endagâno ntanzi, lyo abarhôle bayîma omu bwâmi bw’ensiku n’amango bàlaganyibagwa. 16 Bulya ahali endagâno y’omwîmo, kukwânîne habe ecahamîriza oku owàyihângaga àfîre. 17 Neci, endagâno y’omwîmo ebona obuzibu nk’owàyijiraga amafà; n’amango goshi aciriho, nta buzibu bwâyo. 18 Okwo kwo kurhumire endagâno ntanzi nayo erhajiragwa buzira kubulaga omuko. 19 Bulya erhi Musa àyusibwîriza olubaga lwoshi amarhegeko n’oku ngasi liguma linadesire, àyanka omuko gw’ebimasha n’ebihebe, haguma n’amîshi n’obwôya bw’omuduku n’orhubabi rhw’enkangûlo, àshahiza oku citabu conênè n’oku lubaga lwoshi, erhi: 20 Ogu gwo muko gw’endagâno Nyamuzinda alaganaga ninyu. 21 Kandi kwo na kwo -ashahiziza omuko oku Cihando n’oku bintu byoshi by’okushenga. 22 Kali ciru Amarhegeko ga­ rhegesire hofi ngasi kantu kashukûlwe n’omuko, na buzira kubulaga omuko, nta kubabalirwa. 23 Akaba olwiganyo lw’ebintu by’empingu lucêsibwa ntyo, kuziga kukwânîne ebyo bintu by’empingu byonênè bicêsibwe n’enterekêro zilushire. 24 Neci, arhali omu ka-Nyamuzinda kàyûbakagwa n’amaboko g’abantu, nshusho y’aka-Nyamuzinda k’okunali, arhalimwo Kristu àjîre, ci àshesherera omu mpingu mwonênè, mpu lyo akâbonekana omu busù bwa Nyamuzinda rhwe rhurhumire. 25 Arhanali kandi mpu lyo acihâna nterekêro kanji kanji, nka kulya omudâhwa mûkulu akâja ngasi mwâka omu ka-Nyamuzinda n’omuko gurhali gwâge. 26 Bicibâga ntyo, ànkababazîbwe kanji kurhenga okulemwa kw’igulu. Ci mwo zino nsiku nzinda lyo àcîyêrekîne ligu­ma kwa lwoshi, mpu aherêrekeze ecâha n’enterekêro yâge. 27 Na bulya abantu liguma lyône bafà, n’enyuma ly’aho batwîrwe olubanja, 28 ntyo Kristu naye àcihânyire nterekêro liguma lyône, mpu azâze ebyâha bya bantu banji; âyaciboneke lindi liguma buzira câha, mpu alerhere abamulinda obucire.

10

Amarherekêre ga mira garhàgwêrhe kamalo

1 Kulya kuba Amarhegeko gàli cizunguzungu c’aminja gâyisha, ci arhali ebyo bintu byonêne, n’ago marherekêre gayôrha go n’ago, ganarherekêrwa ngasi mango na ngasi mwâka, ntâkwo gankahash’ihindula bimâna abayegera Nyamuzinda. 2 Nk’arhâli ntyo, bankalesire okukârhûla ezo nterekêro, bulya acibâga abarherekêzi bacêsibwa oku caligumiza, barhànkacicîyumvîrhemwo câha omu murhima. 3 Ciru ezo nterekêro zàkâg’ibayibusa ebyâha byâbo ngasi mwâka. 4 Bulya ntâkwo omuko gw’ebimasha n’ebihebe gwankarhenza ebyâha. 5 Kwo kwûrhumaga, erhi Kristu aja en’igulu, àderha, erhi: Orhalonzagya nterekêro na ntûlo; ci wànteganyîze omubiri. 6 Orhasîmaga mbâgwa na nterekêro oku byâha. 7 Obwo nanaciderha, nti: Nie ono, nyishire, -bulya nie kuyandikîrwe omu cizingo c’ecitabu-, nti njire obulonza bwâwe, Yagirwa Nyamuzinda. 8 Arhangir’iderha, erhi: Enterekêro, entûlo, engûsho n’embâgwa oku byâha, orhazilonzagya orhanazisîmaga, n’obwo ziri nterekêro zirhegesirwe n’Amarhegeko; 9 okuhandi àshub’iderha, erhi: Nie ono, nyishire nti njire obulonza bwâwe. Ntyo àrhenzize amarherekêre marhanzi, àhiraho oburherekêre bwa kabiri. 10 Bunali buhashe bw’obwo bulonza burhujira bimâna erhi burherekêre bw’omubiri gwa Yezu Kristu gwàrherekêragwa liguma kwa lwoshi burhuma.

Oburherekêre bwa Kristu burhujira bimâna

11 Ngasi mudâhwa ayimanga aha luhêro bwaca bwayira mpu ajire omukolo gwâge, na ngasi mango enterekêro arhûla zo na zirya, na nta buhashe ciru n’obutya zijira bw’okurhenza ebyâha. 12 Yehe erhi àba amarherekêra burherekêre buguma bwône oku byâha, agend’icîtamalira oku nsiku n’amango ebwa kulyo kwa Nyamuzinda, 13 akâlinga kurhenga aho oku abânzi bâge bahirwa nka citumbi aha magulu gâge. 14 Bulya, na nterekêro nguma yône yône, abacêsagya, àbahindula bimâna b’ensiku zoshi. 15 Ciru na Mûka ahamîrize okwo; bulya erhi aba amaderha, erhi: 16 Eyi yo ndagâno nalagânana rhweshi nabo enyuma ly’ezo nsiku, Nyakasane àyushûla, erhi: Nàhira amarhegeko gani omu mirhima yabo, nàbayandikago omu nkengêro. 17 Nabyo ebyaha byabo n’obubi bwâbo ntakacibikengêra bundi. 18 Ci aha ebyâha byababalirwe harhaciri nterekêro oku câha.

IV. Okusêra omu buyemêre

Rhulangâlire rhunabêre omu cinyabuguma

19 Ntyo, bene wirhu, rhugwêrhe obuhashe bw’okuja nk’oku rhulonzize omu hatagatifu h’ebitagatifu erhi muko gwa Yezu gurhuma. 20 Rhwanamuja rhukagera omu njira àrhutwîraga: njira mpyâhya n’ey’obuzîne, njira egezire omu lusîka, gwo mubiri gwâge. 21 Na kulya kuba rhugwêrhe omudâhwa mukulu orhegeka enyumpa ya Nyamuzinda, 22 rhuyegerage n’omurhima gurhalimwo bulyâlya omu buyemêre bwimâna; emirhima yirhu ecêsibwe ngasi bubî buyirimwo, n’emibiri yirhu eshukwe n’amîshi^f gashongwîre. 23 Rhulange buzibu obuhamîrize bw’obulangâlire bwirhu, bulya owàlaganyagya akwânîne okulangâlirwa. 24 Rhurhabâlane rhwêne na rhwêne, rhunahânane omurhima omu buzigire n’omu kukola aminja. 25 Rhurhalekaga okukâja haguma, kulya baguma badwîrhe bakâjira; ci rhukahânana omurhima, na bwenene bulya mubwîne oku Olusiku^g luli hofi.

Abacîhûsa omurhima bacîhira omu kâga k’okuhera

26 Erhi rhwankajira ebyâha n’oluhinzo n’obwo rhwàrhangir’imanya bwinja okuli, harhaciri nterekêro oku byâha^h, 27 na nta kundi kucisigîre okurhali kutwîrwa olubanja lukali n’okukwêbwa omu ngulumira y’omuliro, yàyish’isingônola abagoma. 28 Omuntu akavuna irhegeko lya Musa, anayîrhwe buzira lukogo, casinga haboneke bahamîrizi babiri erhi basharhuⁱ. 29 Kengêragi ninyu, buhane bunganaci na bukali kulusha akwânîne okuhâbwa omuntu wâbe alabasire Mugala wa Nyamuzinda, owâbe agayaguzize omuko gw’endagâno gwàmucêsa­gya, nka kulya kankabîre kantu k’izinga, n’owâbe ajâcîre Mûka gw’enshôkano. 30 Neci, rhurhahabiri olya wàderhaga, erhi^j: Okucihola kuli kwâni n’okuhâna oluhembo kuli kwâni! na kandi, erhi: Nyakasane àyish’itwîra olubaga lwâge olubanja. 31 Yajebe! Ciri cintu ca kuyôboha okugwa omu nfune za Nyamuzinda ozîne. Ecirhuma rhukwânîne rhusêre omu buyemêre 32 Ci kwônene mukengêre ensiku ntanzi, erhi muyûs’ihâbwa obumoleke, bulya mulembera entambala ndârhi n’amababale: 33 aha mwabonêsibwa enshonyi n’okulibuzibwa omu lubaga; aha mwalungana n’abajiriragwa ntyo. 34 Neci, mwashangîre amalibuko g’abàli omu mpamikwa, mwànayemêra n’obushagaluke mwanyagwa ebintu binyu, bulya mwàli mumanyire oku mugwêrhe obuhirhi bwinja kulusha n’oburhakayûrha, 35 Mumanyage mwankarhêra obwo bulangâlire bwinyu; bulya bubikîrwe ntanda nnene, 36 Neci, kukwânîne muzibuhe, lyo muyôrha mujira obulonza bwa Nyamuzinda, munayish’ihâbwa ebi àlaganyagya. 37 Bulya hacisigîre hisanzi hitya hyône, olya wâyisha âyishe, arhânacilegerere. 38 Ci omushinganya alama n’obuyemêre, n’erhi ankashubira nyuma, omurhima gwâni gurhankacimubâkwo. 39 Rhwehe rhurhali bantu ba kushubira nyuma n’okuyish’ihera, ci rhuli bantu ba buyemêre buciza obuzîne bwirhu.

11

Olwiganyo lw’obuyemêre bwa bashakulûza

1 Obuyemêre buli cikinja c’ebi rhulangâlîre, buli cimanyîso c’ebi rhurhabona. 2 Bwo bwàrhumire abakula-mbere birhu bàbona obuhamîrize bwinja. 3 Buyemêre burhuma rhwayumva oku igulu lyàlemagwa n’oluderho lwa Nyamuzinda, na ntyo ebiboneka byàrhengaga omu birhaboneka.

4 Buyemêre bwàrhumaga Abeli arhûla Nyamuzinda enterekêro elushire eya Kayini; bwàrhuma aderhwa mushinganya, erhi Nyamuzinda yêne àhamîriza oku ayankirîre entûlo zâge; bwo bunarhuma aciderha, kuhika buno, n’obwo àfîre.

5 Buyemêre bwàrhumaga Henoki àhêkwa mpu alek’ibona lufù, àrhanacibone­kanaga, bulya Nyamuzinda àli erhi àmuhêsire. Neci, embere ahêkwe, àli erhi àderhîrwe obuhamîrize oku àsimisize Nyamuzinda. 6 Bulya owalonz’iyegêra Nnâmahanga, arhegesirwe ayemêre oku ho àbà n’oku ahemba abamulonza.

7 Buyemêre bwàrhumaga Nuhu; erhi àbà amamanyîsibwa ebirhaj’ibonekana, àyumva obwôba bw’obukenge kuli Nnâmahanga, ànabinja enkuge mpu lyo afumya omulala gwâge. N’obuyemêre bwâge àyigîriza igulu, ànahinduka mwîmo gw’obushinganya bulerhwa n’obuyemêre.

8 Buyemêre bwàrhumaga Abrahamu ayumva izù lya Nnâmahanga lyâmubwîraga mpu agende, aje omu cihugo ali ayish’iyîmamwo. Agenda arhanamanyiri aha aja. 9 Obuyemêre bwàrhuma aj’iyûbaka omu cihugo àlaganyibagwa nk’omu ishwa lya bene, àbêra omu bihando n’Izaki na Yakobo, yo mîmo y’eyo ndagâno akâge. 10 Ajira ntyo, bulya àkâg’ilinda olugo luhumbîrwe eciriba na Nnâmahanga, mpu yêne alugwîke analuyûbake.

11 Buyemêre bwarhumaga Sara naye abona obuhashe bw’okuyâlala n’obwo amango gâge gàli erhi gàgezire, bulyâla àli acikubagîre owamulaganyagya. 12 Na ntyo, omu nda ya muntu muguma wàli okola nka mufù, mwàrhenga iburha linji nka nyenyêzi z’omu malunga na nka mushenyi gw’eburhambi bw’enyanja, gulya gurhankaganjwa.

13 Abo boshi omu buyemêre bàfîre, buzira okubona ebi bàlaganyibagwa, ci bàbilangirîre kulî bànabilamusa, bànahamîriza oku bali bigolo na bagenzi en’igulu. 14 Abo bashambâla ntyo, bayêrekana n’obwâlagale oku badwîrhe balonza okuhika emw’ishe. 15 N’acibâga bàkumbulaga emunda barhengaga, bànkabwîne obulyo bw’okuyishubira. 16 Ci lero bakolaga bacifinjire ecihugo cinja kulusha, yo mpingu. Okwo kwo kurhuma Nyamuzinda arhaba nshonyi z’okuciyirika Nyamuzinda wâbo; bulya àbarheganyîze olugo. 17 Buyemêre bwàrhumaga Abrahamu, erhi Nnâmahanga àmurhangula, ahâna Izaki, nterekêro, n’obwo àli mugala cûsha oyo àhânaga nterekêro, ye wànali mubisi w’eciragâne; 18 ye wabwîragwa, erhi: «Omu nda y’Izaki mwo mwakurhengera iburha». 19 Ali amanyire oku Nyamuzinda anahash’ifûla abafù; co cànarhumire ashub’ibona omugala, ànahinduka lwiganyo.

20 Buyemêre n’ebyàyayishe byàrhumaga Izaki ahà Yakobo n’Ezau obwanga. 21 Buyemêre bwàrhumaga Yakobo, erhi àba akola ali bufà, àhà ngasi mwene Yozefu obwanga, àharâmya erhi ayegemîre akarhi kage.

22 Buyemêre bwarhumaga Yozefu, erhi àkola afà, àkengêza bene-Israheli oku bârhenge e Misiri, ànababwîra oku bâjire orhuvuha rhwâge.

23 Buyemêre bwàrhumaga ababusi ba Musa bamufulika myêzi isharhu erhi àyûs’iburhwa, bulya bàli babwîne oku oyo mwâna ali mwinjinja, barhanayôbohaga irhegeko lya mwâmi.

24 Buyemêre bwàrhumaga Musa, erhi akula, alahira okukâderhwa mugala wa mwâli wa Faraoni; 25 àsîma okulibuzibwa haguma n’olugaba lwa Nyamuzinda kulusha okubona amasîma g’ecâha ga nsiku nsungunu; 26 àbona oku okujacirwa Kristu orhumire buli buhirhi bulushire amagale g’Abanya-Misiri goshi, bulya àli alangâlire oluhembo. 27 Buyemeêre bwàmurhenzagya e Misiri buzira kuyôboha obukunizi bwa mwâmi: àzibuha, abà nk’obwîne Orhaboneka. 28 Buyemêre bwàrhumaga ajira Basâka, ànashahiza omuko, mpu lyo Kaheza arhahuma oku bâna b’enfula b’Israheli. 29 Buyemêre bwàbayikizagya Enyanja Ndukula nk’idaho lyûmu; nabo Abanya-Misiri mpu bacigereka, bàmirwa n’amîshi.

30 Buyemêre bwàrhumaga ebyògo bya Yeriko byàhongoka, erhi bamabizunguluka nsiku nda. 31 Buyemêre bwàrhumaga Rahabu w’omugonyi arhaherêrekerera haguma n’entumva, bulya àyankiriraga abahengûzi n’obuholo.

32 Bici naciderha? Bulya amango ganambulira erhi nankaganira olwa Gedeoni, na Baraki, na Samusoni, na Yefute, na Daudi, na Samweli, n’abalêbi. 33 Abôla buyemêre bwàrhumaga bahima amâmi, bàjira ebishingânîne, bàbona omuhigulo gw’ebyàlaganyibagwa, bàshwêka orhunwa rhw’entale, 34 bàzimya engulumira z’omuliro, bàfuma obwôji bw’engôrho, bàhima endwâla, bàbà ntwâli omu bîrha, bàlibisa emirhwe y’abashombanyi; 35 abazîre bàgalulirwa abâna babo bàli bamafà. Baguma bàbabazibwa kuhika okufà, bàlahira okulikûzibwa, mpu lyo babona obufûle bwinja kulusha; 36 abandi bàlembîre amasheka n’eminyuli, ciru n’omugozi n’empamikwa. 37 Bàbandwa amabuye, bàbazibwa, bàkerwa n’olukero, bàgera omu bwôji bw’engôrho; bàkâg’ija bazunguluka zunguluka, bàkâyambala empu z’ebibuzi n’ez’empene; ciru barhàcirigwêrhe kantu, bàlibuzibwa, bàkolerwa buligo. 38 Igulu lirhàli libakwânîne. Bàkâg’ija bazungulukazunguluka omu mpinga n’omu ntondo, omu nkunda n’omu nyâla z’idaho. 39 N’abo boshi, n’obwo bàli baderhîrwe obuhamiîrizi obuyemêre bwâbo burhumire, arhali bo bàcibwîne eci bàlaganyibagwa; 40 bulya Nyamuzinda àli arhubîkire iragi linja kulusha, àrhalonzagya mpu bahi­ke oku bwimâna buzira rhwe.

12

Olwiganyo lwa Kristu cisisi na bwimâna bw’obuymêre

1 Co cirhumire nirhu, obu rhuzungulusirwe n’ecitù cityo c’abahamîrizi, kukwânîne rhurhibe ngasi cihanzo, rhunaleke ebyâha birhuzonzire, rhugende bulibirha, rhuj’ilwa n’oburhwâli eyo ntambala rhurheganyizîbwe. 2 Rhusêze Yezu kwo amasù, ye cisisi ye na bwimâna bw’obuyemêre bwirhu; ye wàcîhangâniraga omusalaba ahàli h’amasîma ankabwîne, àgayaguza enshonyi zâgwo, na buno akola atamîre ebwa kulyo kw’entebe ya Nyamuzinda. 3 Neci, mukengêre ninyu oyo wàlemberaga ago mababale àbabazibagwa n’abanya-byâha goshi, lyo mulek’irhà omurhima erhi kubula emisi kurhuma. 4 Kuhika buno murhasag’idwa muko erhi kulwîsa ecâha kurhuma^k.

Nyamuzinda kwo arhulera nka bâna bâge

5 Ka mwàyibagîre amahano àmmuhanûlaga nka bâna bâge, erhi^l: Mugala wâni, irhondo omanye wankagaya obuhane Nyakasane ahâna, na nka akukalihîre, omanye wankarhà omurhima. 6 Bulya oyo Nyakasane asîma, ye ahana, n’oyu ayankirira nka mugala, ye ashûrha^m. 7 Amalibuko ginyu buli buhane. Kwo Nyamuzinda ammujirira nka bana bâge. Mwana ohi orhahanwa n’ishe? 8 Erhi mwankabula kwahâbwa obuhane abandi boshi bashangîra, murhankaciba bâna b’okuli, ci mwanabà b’embuga. 9 Càbà ka rhurhàgwêrhe balarha b’omubiri bàkâg’irhuhana, rhwànakâbakenga? Ka kurhakwânîni bwenêne kulusha rhuyumve Larha w’emyûka yirhu, lyo rhubona obuzîne? 10 Balarha b’omubiri bàrhuhanyire nsiku nsungunu, nk’oku bône bàbonaga kukwânîne; ci yehe arhuhana oku bunguke bwirhu, mpu lyo rhushangîra obwimâna bwâge. 11 Neci, nta buhane busîmîsa amango bwacihânwa, ci bulerha oburhe. Buzinda lyo bulerhera ababuhâbagwa emburho y’obuholo n’obushinganyanya. 12 Co cirhumire, mulambûle amaboko ginyu gahozire n’amadwi ginyu gaherhamire, 13 munashinganyize amagulu ginyu enjira, lyo enkunagizi zirhavunika, ci lyo zifuma erhikwoⁿ.

Obuhane bw’ababula-buyemêre

14 Mulonze okuba n’omurhûla n’abantu boshi, munalonze okuba bimâna, bulya buzira bwimâna ntaye wàbone Nyakasane. 15 Mumanye hankajira owaheza enshôkano ya Nnâmahanga; mumanye hankajira omuzi ciru n’omuguma gulula gwamera, na hano guba gwamamera, gummuhabule emirhima, na ntyo guyahukize bantu banji. 16 Na buzinda mumanye hankajira owabà mugonyi, erhi orhakenga ebya Nnâmahanga, ak’Ezau wàguzagya omwîmo gwâge gw’enfula oku biryo bya liguma. 17 Murhahabiri oku buzinda, erhi acilonza okuhâbwa obwanga, àlahirirwa; bulya àrhabonaga oku ankahindula omurhima gw’ishe, n’obwo àkulonzagya bwenêne n’emirenge.

Endagâno zombi oku ziri ibiri

18 Murhayegêraga akantu kankahumwakwo: ngulumira ya muliro, nisi erhi citù, erhi mwizimya, nisi erhi mpûsi, 19 erhi izù lya mushekera, erhi lya nderho, na ciru àbaliyumvagya bàhûna bwenêne mpu barhacibabwîraga bindi. 20 Bulya bàrhankahashire eri irhegeko, mpu: Ngasi owankahumakwo eyi ntondo, ciru yankaba nsimba, anabandwe amabuye. 21 Ebyo byàbonekana bya kuyôbohya bwenene, ciru Musa àderha, erhi: Ngwêrhwe n’obwôba, nnandwîrhe nadirhimana. 22 Ci mwêhe mwàyegîre entondo ya Siyoni n’ecishagala ca Nyamuzinda ozîne; mwàyegîre Yeruzalemi w’empingu, n’emirhwe ya bamalahika barhankaganjwa, yo ndeko y’olusiku lukulu; 23 mwàyegîre ecinyabuguma c’enfula ziyandisirwe omu mpingu; mwàyegîre Nyamuzinda, mutwî w’emmanja z’abantu boshi, n’emyûka y’abashinganya bàhisire oku bwimâna; 24 mwàyegîre Yezu, mulagizi w’endagâno mpyâhya, n’omuko gwâge gurhucêsa gunalushire ogw’Abeli okumany’iderha. 25 Mumanye mwankabula kwayumvirhiza izù ly’Oyo waderha. Bulya, akaba balya bàlahiraga okuyumva izù ly’oyu wàbahanûlaga en’igulu bàrhafumaga obuhane, kuziga rhwehe ntâkwo rhwankafuma, erhi rhwakagomera Oyo odwîrhe warhuhanûla kurhenga empingu. 26 Olya izù lyâge lyàdirhimanyagya igulu mîra, ye ohànyire buna eci ciragâne, erhi: Hacisigire lindi liguma ndirhimanye igulu, ci arhali lyône, ci n’irunga. 27 Eco cinwa adesire, mpu «lindi liguma», ciyêrekîne oku ebyàgeragamwo omusisi byànahinduke, bulya biri biremwa, mpu ebirhankahuligana bihabere. 28 Ntyo nirhu, kulya kuba rhwàhâbirwe obwâmi burhankahuligana, rhusêre buzibu mw’eyo nshôkano, n’oku buhashe bw’eyo nshôkano, rhukolere Nyamuzinda rhunamu­sîmîse, rhumurhînye rhunamukenge. 29 Bulya Nyamuzinda wirhu aba ngulumira ya muliro^o.

13

Ebyayushûlagwa bishusha enyigirizo z’amaruba emwa balungere

Amahano mazindazinda

1 Musêre omu buzigire bw’ecinyabuguma. 2 Murhayibagiraga okukâyankirira ebigolo, bulya hali àbayankiriraga ntyo ebigolo, bàhandîsa bamalahika barhanamanyiri. 3 Mukengêre abali omu mpamikwa, nka kulya mwankabîre babohe haguma nabo, n’abadwîrhe balibuzibwa, bulya ninyu mugwêrhe omubiri. 4 Obuhya bukengwe na boshi, n’encingo y’obuhya erhabâgakwo izinga; bulya abagonyi n’ebitwamba Nyamuzinda àyabahêke lubanja. 5 Muyàâke obujinisi omu lugendo lwinyu; musîmîswe n’ebimugwêrhe, bulya Nnâmahanga yêne adesire, erhi: Ntakakuleka, ntakanakulikirira. 6 Co cirhumire rhwanahash’iderha n’oburhwâli, nti: Nyakasane ye murhabâzi wâni; ntâco nankayôboha. Kurhi abantu bankanjira?

Okukenga abarhukulîre

7 Mukengêre abakulu binyu babayigîriza akanwa ka Nyamuzinda; mulole obuzinda bw’obuzîne bwâbo munashimbe olwiganyo lw’obuyemêre bwâbo. 8 Yezu Kristu, oku àli nnjo n’ene, kwo ânayôrha ensiku n’amango. 9 Mumanye mwankarhebwa n’cnyigîrizo za ngasi lubero n’ezi murhamanyiri olunda zarhenga; bulya nshôkano ya Nnâmahanga ezibubya omurhima, ci arhali biryo^p birhalerhera ababikolêsa bunguke. 10 Rhujira oluhêrero abarhumisi b’Ecihando barhankalîrakwo. 11 Kâli, erhi omudâhwa mukulu abà amahêka omuko gw’e­mbâgwa omu ka-Nyamuzinda oku kulyûla ebyâha, emirhumba kuyôcibwa eyôcibwa embuga!

12 Okwo kwo kwàrhumire Yezu naye, erhi àkola acêsa olubaga n’omuko gwâge, àbabazibwa embuga y’olugo. 13 Kuziga nirhu rhuhuluke, rhuje embuga, rhubarhule ebijâci byâge, rhumushimbe. 14 Bulya rhurhagwêrhi en’igulu ecishagala cayôrhabo, ci rhwalonza ecâyisha. 15 Oku bulagizi bwâge rhurhûle Nyamuzinda enterekêro y’obukuze ngasi mango, kwo kuderha emburho y’orhunwa rhuhamîriza izîno lyâge. 16 Okujira aminja nakwo n’okushangîra ebintu n’abandi, murhakuyibagiraga; entûlo za bene ezo zo Nyamuzinda asîma.

Okuyumva ebirongôzi

17 Mukâyumva abakulu binyu munabakenge, bulya bo balanga emyûka yinyu, bànayish’iyidôsibwa. Kukwânîne bajire ogwo mukolo n’obushagaluke, ci arhali n’oburhe, bulya okwo kurhankammulerhera bunguke. 18 Murhusengerere emwa Nnâmahanga. Rhumanyire oku rhugwêrhe omurhima mwinja, n’olugendo lwirhu rhulonza lube lwimâna muli byoshi. 19 Mpûnyire bwenêne nti munsengerere lyo mmugalulirwa duba.

Emyanzi. Omusingo. Obwanga

20 Nyamuzinda w’omurhûla, wàfûlaga omu bafù Nnawirhu Yezu, ye Lungere mukulu w’ebibuzi, erhi nterekêro y’omuko gwâge gw’endagâno y’ensiku n’amango erhuma, 21 yêne ammujire bantu nkana, lyo mukâjira obulonza bwâge omu minja ga ngasi lubero; yêne ajire muli mwe ebimusimîsize, Yezu Kristu orhumire. Irenge libe lyâge emyâka n’emyâka! Amen! 22 Bene wirhu, mmuhûnyire nti muyankirire kwinja ebi binwa by’ihano, mubwîne oku ntàyandisire binji. 23 Mumanye oku mwene wirhu Timoteyo àshwêkwîrwe. Akayisha duba, rhwàyish’immulola rhwe naye. 24 Mundamukize abakulu binyu boshi n’abatagatifu boshi. Bene wirhu b’omu Italiya bammulamusize^q. 25 Enshôkano ya Nnâmahanga ebe ninyu mweshi!

---

 ^a1.0 Abahabraniya, kandi rhwanabaderha Bahebraniya erhi Bantahwakubunga bulya omu cihebraniya EBR kulikuderha kugera, kubunga. Kwo bakag’ibaderhaga amango bajaga e Misiri n’amango bayirhengaga. Buzinda erhi badekerera bayûbaka ecihugo ca milala 12, baderhwa Bene Israheli, ye Yakobo , olya Nyamuzinda ahaga elya ISRAHELI aha Bethel. Kandi buzinda-zinda, erhi obûko bwa Yuda busigalana ishungwe, bayûbaka omu Yudeya. Lero bakag’ibaderha mpu Bayahudi, n’erhi barhenga bujà e Babilone bagenderera okuderhwa BAYAHUDI. N’olulimi lwâbo lwaderha IVRIT, YEHUDI, cihabraniya, cihebraniya erhi mayahudi. Banji muli bo, bakag’iderha eciharameyo bulya càli lumire kurhenga Iraki wa buno kuhika oku nyanja nnene. Buzinda ecigereki cafindagiza eciharamiya, ci barhalekaga endimi zabo bulya ecitabu ca Daniyeli omu CIHARAMEYA cayandikagwa. N’omu sinagogi cihebraniya bakag’isomamwo Amandiko Matagatifu, kurharhumaga owahugûla arhakolesa eciharameya. Oku biyêrekîre Endagâno Mpyâhya yohe, myandiko ya cigereki yone yarhuhisirekwo, hali abaderha mpu Mateyo burhanzi gali mayahudi buzinda gahindulwa omu cigereki, mwanzi ntegakwo ojekwo Papiasi.

 ^b1.1 : Bashakulûza bo Bayahudi ba mîra.

 ^c1.2 : Ensiku nzinda: Kurhenga okuburhwa kwa Kristu kuhika okuyûrha kw’igulu.

 ^d2.2 : Amarhegeko ga Musa bamalahika bakâg’igalerhera abantu. Buno oyu okulire byoshi yekola odwîrhe emihigo ya Nnâmahanga yoshi.

 ^e2.5 : Lul 8. 5-7.

 ^f2.6 : Lul 8, 5.

 ^g2.8 byoshi aha maulu gâge: Lul 109 (110), 1; Ef 1, 22-23; 1Kr 15, 27.

 ^h2.11 : Lul 22(23), 23.

 ⁱ3.7 : Lul 94 (95), 8-11.

 ^j3.11 : «muluhûko», kandi rhwanaderha «iluhûkiro».

 ^k4.4 Nyamuzinda àluhûka: Murh 2, 2-3.

 ^l4.12 lurhagaluka: lurhagalukira busha ci lujira ecinalonza, lola Iz 55, 10-11.

 ^m5.7 : Lola entûbano y’omuko omu ishwa ly’Emizeti: Mk 14, 32-42; Lk 22, 44.

 ⁿ5.7 : Ayumvûbwa erhi àfûka omu bafù, lola Ebj 2.

 ^o5.9 : Mwimâna omu mukolo gwâge gw’okuba Mudâhwa na Nterekêro.

 ^p5.10 Mudâhwa aka Melkisedeki: Lul 109 (110), 4: w’ensiku n’amango kulya kwa Melkisedeki.

 ^q6.1 : Ebijiro hijirwa buzira buyemêre na buzira buzîne bwa Nyamuzinda, biri bijiro bya lufu, hulya birhenga omu caha, na caha cilerha olufù.

 ^r6.4 : Bulangashane bw’obuyemêre.

 ^s6.4 : Enshôkano y’empingu, bwo buzîne bwa Nyamuzinda n’Obukaristiya.

 ^t6.5 : Ebyo birhangâzo byo bimanyîso by’amango ga Masiha, biyêrekana obworhe bw’igulu lyâyishe.

 ^u6.9 Mwehe ,uli omu njira nyinja: ci haligi n’abacîkaga bône omu kuleka Kristu n’obuyemêre, kucîfukira bacîfukira enjira y’oku­shub’ihinduka binja n’okucîyunjuza.

 ^v6.13 Bulya nta mukulu omulushire akalahira, acilahira yêne: Murh 22, 15-17

 ^w6.18 Bijiro bibiri birhahinduka: eciragâne n’endahiro ya Nyamuzinda

 ^x7.1 :Murh 14, 17-20.

 ^y7.8 : Mugumaguma: Bulya amândiko garhadesiri mpu afîre.

 ^z7.21 Lul 109 (110), 4.

 ^a8.2 Ecirâlo erhi Ecihando: ihêma.

 ^b8.12 «Ntakacibikengêra», kandi erhi «Ntacikâbikengêre»; lola Yer 31, 31-34.

 ^c9.11 : Aminja gànayishe, go minja gadwîrhwe na Kristu.

 ^d9.11 : Eco cihando go malunga, yo mpingu.

 ^e9.12 : Erhi àrheremera omu mpingu.

 ^f10.22 : Ago mîshi gashongwîre, go mîshi g’Obubatizo.

 ^g10.25 : Olwo lusiku, lwo lusiku lw’okugaluka kwa Yezu en’igulu.

 ^h10.26 : Olwo luhinzo lwanarhume rhwamacîfukira enjira y’okushub’ihinduka binja n’okuyumvîbwa na Nnâmahanga.

 ⁱ10.28 : Lush 17, 6.

 ^j10.30 : Lush 32, 35.

 ^k12.4 eyi milongo 3-4: Kristu ye wàdwîrhe obwimâna, ye wànayigulire ahantu olumvi lw’empingu. Abashinganyanya b’Endagâno ya mira bàmulingira omu ilimbo, mpu hano abà amàfûka, abahise omu buzîne bwimima bw’empìngu.

 ^l12.5 : Mig 3, 11.

 ^m12.6 : Mig 3, 12.

 ⁿ12.13 : Iz 35, 3.

 ^o12.29 muliro-ntakanjirwa gwarhi, Lush 4,24.

 ^p13.9 ebiryo birhakwânana ababikolêsa: Biryo by’enterekêro z’Abayahudi.

 ^q13.24 Owayandikaga aha, ali e Italiya anamanyire emyanzi ya Timoteyo. Ezi nyigîrizo nzinda z’ecigabi ca 13 zishushîne na zira Paolo ayandikiraga Timoteyo na Tito: okusêra omu buyemêre n’okulama omu cinyabuguma; okukenga ebirongôzi.