ACT – – DRC MASHI HEBREW BIBLE and MASHI GREEK

Munkwa munene oku barhumisi ba Yezu na Ekleziya

bakolaga na C.D.P.C.L., Bukavu bulya omu EBIBLIYA NTAGATIFU,

Verbum Bible, Kinshasa 1992, rhudômire binwa binji bya mashi.

EBIJIRO BY’ENTUMWA ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ

Enshokolezi

Omu nshokolezi y’ecitabu câge c’Emyanzi y’Akalembe, Mutagatifu Luka a­rhubwîzire oku ahumbaga n’obushiru emyanzi y’ebijiro n’enderho za Mwâmi Yezu, mpu lyo Teofili amanya bwinjinja oku ebi ayigîrizibagwa binali by’okuli. Ebi Yezu ajizire kuhika olusiku arheremeraga omu mpingu, biri biyandike omu Myanzi y’Akalembe.

Mw’eci citabu câge ca kabiri, ciderhwa Bijiro by’Entumwa (Ebj), Mutagati­fu Luka arhuganîrîre oku Entumwa, erhi ziyûs’ihâbwa Mûka Mutagatifu, zalumizagya Emyanzi y’Akalembe ka Yezu Kristu n’obugo bwâge omu igulu lyoshi, kulya Nyakasane yêne abarhegekaga erhi akola ashubira emw’Ishe, erhi: «Mûka Mutagatifu ammuyandagalira, ammuhe n’emisi y’enyanya; na ntyo mube bahamîrizi bâni omu Yeruzalemu, n’omu Yudeya yoshi, n’omu Samariya, na kuhika aha igulu lihekera» ( Ebj 1, 8). Luka ayandikaga ecitabu c’Ebijiro by’Entumwa hofi h’omwâka gwa 70 enyuma za Kristu.

1

Enshula-mwanzi

1 Omu citabu câni cirhanzi^a, wâni Teofili, naganîre byoshi ebi Yezu ajizire anayigîriza kurhenga omurhondêro 2 kuhika olusiku arheremeraga empingu, erhi amayûs’iyigîriza Entumwa acîshogaga n’omunwe gwa Mûka Mutagatifu. 3 N’erhi ayûs’ibabala, kandi bo acîyêresire oku azîne omu kubaha bimanyîso binji; ajira nsiku makumi ani ababonekera anabashambâlira eby’O­bwâmi bwa Nnâmahanga.

Yezu arheremera omu mpingu (Lk 24, 47-51)

4 Lero anaciba adwîrhe alya haguma nabo, ababwîra mpu barharhengaga omu Yeruzalemu, ci mpu balindireyo eci Ishe abalaganyagya, erhi: «Kulya mwayumvagya nammubwîra, nti: 5 Yowane akag’ibatiza n’amîshi, ci mwêhe, hano kugera nsiku nsungunu, mwâbatizibwa muli Mûka Mutagatifu^b. 6 Erhi baba bacigushire ntyo haguma, banacimudôsa, mpu: «Yagirwa, ka buna ly’okola washub’iyimanza obwâmi^c bw’Israheli?». 7 Abashuza, erhi: «Gurhali mukolo gwinyu okumanya ensiku n’amango Larha yêne acîshozire oku bulonza bwâge; 8 ci Mûka Mutagatifu ammuyandagalira, ammuhe n’emisi y’enyanya; na ntyo mube bahamîrizi bani omu Yeruzalemu, n’omu Yudeya yoshi, n’omu Samâriya, na kuhika aha igulu lihekera», 9 Erhi ayûs’iderha ebyo binwa, banacimubona amanamana emalunga; ecitù camubwîka, barhacimubonaga. 10 Erhi bàli ntyo, bamukonolîre amasù oku aja emalunga, banacibona balume babiri babayishîre, bayambîrhe emyambalo myêru. 11 Bababwîra, mpu: «Ewe, mwe bantu b’e Galileya, cirhumire muyimanga munadwîrhe mwalola emalunga? Oyo Yezu ommurhenziremwo, arheremera empingu, kwo anânagaluke^d nk’oku mwamubwîne arheremera empingu».

I. Ekleziya y’e Yeruzalemu

Enturnwa ikurni na ngurna

12 Okubundi barhenga ebw’erya ntondo y’Emizeti, bashubira e Yeruzalemu, Eyo ntondo erhali kuli n’e Yeruzalemu: luli lugendo lwankagendwa^e olwa-Sabato, 13 Erhi bahika omu lugo, bacijira omu nyumpa y’enyanya; mwo bakag’ibêra. Abàmuli b’aba: Petro na Yowane, Yakobo n’Andreya, Filipo na Toma, Bartolomeyo na Mateyo, Yakobo mwene Alfeyo na Simoni Shabushiru, na Yuda mwene Yakobo. 14 Abo boshi bananîza emirhima haguma, bakashenga buzira kuhusa, bo n’abakazi bàbalimwo, haguma na Mariya, nnina wa Yezu, na bene wâbo.

Matiya acîshogwa

15 Mw’ezo nsiku, Petro anaciyimanga ekarhî k’abâbo, eyo ndêko yali ya bantu nk’igana na makumi abiri, ababwîra, erhi: 16 «Bene wirhu, lwàli lukwânîne luyunjule lulya luderho lw’Amandiko Mûka Mutagatifu aderhaga omu kanwa ka Daudi kuli Yuda wacijiraga cirongozi ca balya bagwârhaga Yezu, 17 Ali wa muli rhwe, anali agwêrhe naye ecâge cikono omu mukolo gwirhu. 18 Lero oyo muntu, erhi aba amagula ishwa n’engulo y’ecaha yigîriz, akulumbira aha k’amalanga, enda yabasha, n’eby’ omu nda byoshi byashandâla, 19 Okwo kwamanyibwa n’abantu b’e Yeruzalemu boshi, kwanarhuma bayirika ery’ishwa «Haceldama» omu lulimi lwâbo, kwo kuderha mpu «Ishwa ly’Omuko». 20 Kwali kuyandisirwe omu citabu c’Ennanga, mpu: Aha mwage hayôrhe bumu hanabule owahayûbaka, n’ecikono câge owundi acihâbwe^f. 21 Kuziga ku kwânîne, muli aba bantu rhwàli rhweshi amango goshi Nyakasane Yezu àli ekarhi kirhu, 22 kurhenga obubatizo bwa Yowane kuhika olusiku arhurhengagamwo, murhenge muguma wâba muhamîrizi w’okufûka kwâge haguma n’irhu». 23 Banacilerha babiri, Yozefu, wakag’iderhwa Barsaba, wayirikagwa Yusto, na Matiya. 24 Okubundi bashenga Nnâmahanga, mpu: «Yagirwa Nyakasane, we yishi emirhima y’abantu boshi, orhuyêreke oyu ocîshozire mw’aba babiri, 25 ahâbwe mw’obu burhumisi n’ogu mukolo, ecikono Yuda asigaga erhi agenda lwâge». 26 Banaciyêsha ecigole, cagwârha Matiya; aganjwa muli zirya Ntumwa ikumi na nguma.

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 1

The Promise of the Holy Spirit

1 Τὸν μὲν πρῶτον λόγον ἐποιησάμην περὶ πάντων, ὦ Θεόφιλε, ὧν ἤρξατο ὁ Ἰησοῦς ποιεῖν τε καὶ διδάσκειν, 2 ἄχρι ἧς ἡμέρας ἐντειλάμενος τοῖς ἀποστόλοις διὰ πνεύματος ἁγίου οὓς ἐξελέξατο ἀνελήμφθη 3 οἷς καὶ παρέστησεν ἑαυτὸν ζῶντα μετὰ τὸ παθεῖν αὐτὸν ἐν πολλοῖς τεκμηρίοις, δι᾽ ἡμερῶν τεσσεράκοντα ὀπτανόμενος αὐτοῖς καὶ λέγων τὰ περὶ τῆς βασιλείας τοῦ θεοῦ 4 καὶ συναλιζόμενος παρήγγειλεν αὐτοῖς ἀπὸ Ἱεροσολύμων μὴ χωρίζεσθαι ἀλλὰ περιμένειν τὴν ἐπαγγελίαν τοῦ πατρὸς ἣν ἠκούσατέ μου, 5 ὅτι Ἰωάννης μὲν ἐβάπτισεν ὕδατι, ὑμεῖς δὲ ἐν πνεύματι βαπτισθήσεσθε ἁγίῳ οὐ μετὰ πολλὰς ταύτας ἡμέρας.

The Ascension of Jesus

6 Οἱ μὲν οὖν συνελθόντες ἠρώτων αὐτὸν λέγοντες, Κύριε, εἰ ἐν τῷ χρόνῳ τούτῳ ἀποκαθιστάνεις τὴν βασιλείαν τῷ Ἰσραήλ; 7 εἶπεν δὲ πρὸς αὐτούς, Οὐχ ὑμῶν ἐστιν γνῶναι χρόνους ἢ καιροὺς οὓς ὁ πατὴρ ἔθετο ἐν τῇ ἰδίᾳ ἐξουσίᾳ, 8 ἀλλὰ λήμψεσθε δύναμιν ἐπελθόντος τοῦ ἁγίου πνεύματος ἐφ᾽ ὑμᾶς καὶ ἔσεσθέ μου μάρτυρες ἔν τε Ἰερουσαλὴμ καὶ [ἐν] πάσῃ τῇ Ἰουδαίᾳ καὶ Σαμαρείᾳ καὶ ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς. 9 καὶ ταῦτα εἰπὼν βλεπόντων αὐτῶν ἐπήρθη καὶ νεφέλη ὑπέλαβεν αὐτὸν ἀπὸ τῶν ὀφθαλμῶν αὐτῶν. 10 καὶ ὡς ἀτενίζοντες ἦσαν εἰς τὸν οὐρανὸν πορευομένου αὐτοῦ, καὶ ἰδοὺ ἄνδρες δύο παρειστήκεισαν αὐτοῖς ἐν ἐσθήσεσιν λευκαῖς, 11 οἳ καὶ εἶπαν, Ἄνδρες Γαλιλαῖοι, τί ἑστήκατε [ἐμ]βλέποντες εἰς τὸν οὐρανόν; οὗτος ὁ Ἰησοῦς ὁ ἀναλημφθεὶς ἀφ᾽ ὑμῶν εἰς τὸν οὐρανὸν οὕτως ἐλεύσεται ὃν τρόπον ἐθεάσασθε αὐτὸν πορευόμενον εἰς τὸν οὐρανόν.

The Choice of Judas’ Successor

12 Τότε ὑπέστρεψαν εἰς Ἰερουσαλὴμ ἀπὸ ὄρους τοῦ καλουμένου Ἐλαιῶνος, ὅ ἐστιν ἐγγὺς Ἰερουσαλὴμ σαββάτου ἔχον ὁδόν. 13 καὶ ὅτε εἰσῆλθον, εἰς τὸ ὑπερῷον ἀνέβησαν οὗ ἦσαν καταμένοντες, ὅ τε Πέτρος καὶ Ἰωάννης καὶ Ἰάκωβος καὶ Ἀνδρέας, Φίλιππος καὶ Θωμᾶς, Βαρθολομαῖος καὶ Μαθθαῖος, Ἰάκωβος Ἁλφαίου καὶ Σίμων ὁ ζηλωτὴς καὶ Ἰούδας Ἰακώβου. 14 οὗτοι πάντες ἦσαν προσκαρτεροῦντες ὁμοθυμαδὸν τῇ προσ­ευχῇ σὺν γυναιξὶν καὶ Μαριὰμ τῇ μητρὶ τοῦ Ἰησοῦ καὶ τοῖς ἀδελφοῖς αὐτοῦ. 15 Καὶ ἐν ταῖς ἡμέραις ταύταις ἀναστὰς Πέτρος ἐν μέσῳ τῶν ἀδελφῶν εἶπεν· ἦν τε ὄχλος ὀνομάτων ἐπὶ τὸ αὐτὸ ὡσεὶ ἑκατὸν εἴκοσι 16 Ἄνδρες ἀδελφοί, ἔδει πληρωθῆναι τὴν γραφὴν ἣν προεῖπεν τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον διὰ στόματος Δαυὶδ περὶ Ἰούδα τοῦ γενομένου ὁδηγοῦ τοῖς συλλαβοῦσιν Ἰησοῦν, 17 ὅτι κατηριθ­μημένος ἦν ἐν ἡμῖν καὶ ἔλαχεν τὸν κλῆρον τῆς διακονίας ταύτης. 18 Οὗτος μὲν οὖν ἐκτήσατο χωρίον ἐκ μισθοῦ τῆς ἀδικίας καὶ πρηνὴς γενόμενος ἐλάκησεν μέσος καὶ ἐξεχύθη πάντα τὰ σπλάγχνα αὐτοῦ 19 καὶ γνωστὸν ἐγένετο πᾶσιν τοῖς κατοικοῦσιν Ἰερουσαλήμ, ὥστε κληθῆναι τὸ χωρίον ἐκεῖνο τῇ ἰδίᾳ διαλέκτῳ αὐτῶν Ἁκελδαμάχ, τοῦτ᾽ ἔστιν Χωρίον Αἵματος. 20 Γέγραπται γὰρ ἐν βίβλῳ ψαλμῶν, Γενηθήτω ἡ ἔπαυλις αὐτοῦ ἔρημος καὶ μὴ ἔστω ὁ κατοικῶν ἐν αὐτῇ, καί, Τὴν ἐπισκοπὴν αὐτοῦ λαβέτω ἕτερος. 21 δεῖ οὖν τῶν συνελθόντων ἡμῖν ἀνδρῶν ἐν παντὶ χρόνῳ ᾧ εἰσῆλθεν καὶ ἐξῆλθεν ἐφ᾽ ἡμᾶς ὁ κύριος Ἰησοῦς, 22 ἀρξάμενος ἀπὸ τοῦ βαπτίσματος Ἰωάννου ἕως τῆς ἡμέρας ἧς ἀνελήμφθη ἀφ᾽ ἡμῶν, μάρτυρα τῆς ἀναστάσεως αὐτοῦ σὺν ἡμῖν γενέσθαι ἕνα τούτων. 23 καὶ ἔστησαν δύο, Ἰωσὴφ τὸν καλούμενον Βαρσαββᾶν ὃς ἐπεκλήθη Ἰοῦστος, καὶ Μαθθίαν. 24 καὶ προσ­ευξάμενοι εἶπαν, Σὺ κύριε καρδιογνῶστα πάντων, ἀνάδειξον ὃν ἐξελέξω ἐκ τούτων τῶν δύο ἕνα 25 λαβεῖν τὸν τόπον τῆς διακονίας ταύτης καὶ ἀποστολῆς ἀφ᾽ ἧς παρέβη Ἰούδας πορευθῆναι εἰς τὸν τόπον τὸν ἴδιον. 26 καὶ ἔδωκαν κλήρους αὐτοῖς καὶ ἔπεσεν ὁ κλῆρος ἐπὶ Μαθθίαν καὶ συγκατεψηφίσθη μετὰ τῶν ἕνδεκα ἀποστόλων.

2

Pentekoste

1 Boshi bàli bacîgushire baguma erhi olusiku lwa Pentekoste luyisha. 2 Caligumiza, ecihôgêro ciri nka cihôgêro ca mpûsi ndârhi camanuka oku nkuba, cayunjuza enyumpa bàlimwo. 3 Babona orhumole rhuli nka ndimi za muliro; rhwacîgaba, rhwanayish’ikâgwa oku irhwe lya ngasi muguma. 4 Boshi banaciyunjula Mûka Mutagatifu, barhondêra okushambâla ezindi ndimi, nk’o­ku Mûka Mutagatifu akag’ibabwîra. 5 Obwo e Yeruzalemu erhi eri abantu barhînya Nnâmahanga, barhengaga omu mahanga goshi g’en’igulu. 6 Erhi eyu­mva eco cihôgêro, eyo ngabo y’abantu yacilunda haguma; barhangâla erhi bayumva Entumwa zidwîrhe zashambâla olulimi lwa ngasi muguma. 7 Bayôboha boshi banarhangâla, mpu: «K’abâla bantu badwîrhe baderha barhali b’e Galileya boshi? 8 Kurhi rhucidwîrhage rhwabayumva ngasi muguma omu Iulimi lw’emwâbo? 9 Abaparti n’Abamedi n’Abelamiti, abantu b’e Mezopotamiya n’ab’e Yudeya, ab’e Kapadociya n’ab’e Ponti n’ab’e Aziya, 10 ab’e Frijiya n’e Panfiliya, ab’e Misiri n’ab’ebihugo by’e Libiya biba omu lubibi n’e Cireneya, n’Abaroma bayûbaka eno, 11 Abayahudi n’abashimbûlizi, Abakreti n’Abaharâbu, rhweshi rhweshi rhudwîrhe rhwayumva baderha ebirhangâzo bya Nnâmahanga omu ndimi zirhu^g». 12 Boshi bagwârhwa n’obwôba, barhangâla banakabwizanya, mpu: «Lero kwo kurhi oku?» 13 Ci abandi bakabashekera n’okuderha, mpu: «Bagwâsirwe n’erivayi ly’omurhobo!»

Petro ayigîriza olubaga

14 Obwo Petro anaciyimanga bo na balya ikumi na muguma, ayakûza, ababwîra, erhi: «Mwe bantu b’e Yudeya ninyu mweshi b’eno Yeruzalemu, ehi mubimanye, murhege okurhwiri, munayumve kwinja ebinwa byâni. 15 Nanga, aba bantu barhali balalwe nk’oku mucikebirwe, bulya ziciri nsà isharhu z’omûshi. 16 Ci okula kwo kulya kwalêbagwa n’omulêbi Yoweli^h, erhi: 17 Omu nsiku nzindaⁱ, Nnâmahanga okudesire, nâlumîza Omûka gwâni oku bantu boshi. Obwo bagala binyu na bâli binyu bânalêbe; abasole bânabonekerwe, n’abashozi bâbone ebilôrho, 18 Neci, mw’ezo nsiku, nayish’ilumîza Omûka gwâni oku bambali bâni n’oku bambalikazi bâni, bâkâlêba. 19 Nânajira ebirha­ngâzo era nyanya omu malunga n’ebisômerîne en’igulu. 20 Izûba lyâhinduke mwizimya n’omwêzi gube muko, embere olusiku lwa Nyakasane^j luyishe, lwo lusiku lukulu lw’irenge. 21 Ago mango, ngasi yeshi washenge izîno lya Nyakasane ânacire.

22 Bene-Israheli, muyumve ebi binwa: Yezu w’e Nazareti, olya muntu Nyamuzinda akuzagya muli mwe, amuha obuhashe bw’okujira ebisômerîne n’ebirhangâzo n’ebimanyîso ekarhî kinyu, okwo murhakuhabiri ninyu, 23 oyo muntu abantu babî balenganyagya nka kulya Nnâmahanga ali arhegesire^k omu bulonza n’omu bumanye bwâge, y’oyo muzind’iyîrha, mwamubamba oku musalaba. 24 Ci Nnâmahanga amuzûsa, amurhenza omu nkoba z’olufù, bulya kurhankahashikine lumuhime. 25 Kali Daudi adesire kuli ye, mpu: Nyakasane mpirakwo amasù amango goshi, bulya andi ebulyo ntag’ihuligana^l. 26 Co cirhuma omurhima gwani gucishinga, n’olulimi lwani lusima, n’omubiri gwani gwayish’iluhûkira omu bulangalire. 27 Bulya orhankaleka omûka gwâni gwabêra omu Kuzimu, orhankanayemêra omwira wawe abôlera omu nshinda. 28 Wanyeresire enjira z’obuzîne, wânacinyunjuza masîma olusiku nâbona obusu bwâwe.

29 Bene wirhu, leki mmubwîre n’obwâlagale: larha Daudi afire anabishwa, n’ecusho câge yo cinaciba eno mwirhu kuhika ene. 30 Ci bulya àli mulêbi arhânali ahabire oku anayimike oku ntebe yâge omwâmi w’omuko gwâge, 31 àli erhi abwîne anaba amanyîsa okufûka kwa Kristu, bulya arhabêraga omu Kuzimu n’omubiri gwâge gurhaboleraga omu nshinda. 32 Oyo Yezu, Nnâmahanga amufûsize; na rhweshi rhuli bahamîrizi b’okwo. N’erhi okulyo kwa Nyamuzinda kuba kwamamukuza, Ishe amuha Mûka Mutagatifu alaganyagya, anamurhuma. Ebyo byo mudwîrhe mwabona, byo munadwîrhe mwayumva. 34 Daudi yêhe arharheremeraga omu mpingu, anagal’iderha, mpu: Nyakasane abwîzire Nnâhamwirhu, erhi: 35 Bwarhala ebwa kulyo kwâni, kuhika abanzi bâwe mbayandaze burhaba aha magulu gâwe^m.

36 Kuziga bene-Israheli boshi bamanyage bwinjinja oku olya Yezu muzind’ibamba oku musalaba, Nyamuzinda amujizire Nyakasane na Mucunguzi».

Abemêzi barhanzi

37 Ako kanwa kabahika oku murhima; banacibwîra Petro n’ezindi Ntumwa, mpu: «Bene wirhu, kurhi rhwâjiraga?» 38 Petro ashuza, erhi: «Muciyunjuze, na ngasi muguma abatizibwe oku izîno lya Yezu Kristu, lyo ababalirwa ebyâha byâge; ntyo muhâbwe enshokano ya Mûka Mutagatifu. 39 Bulya amalanganyo gali ginyu n’abana binyu na ngasi boshi bali kuliⁿ, balya boshi Nyakasane Nyamuzinda wirhu ânahamagale. 40 Ashub’ibabwîra bindi birhali binyi, ahamîriza anakomêreza, erhi: «Murhenge muli eri iburha libi». 41 Abayankirire akanwa kâge banacibatizibwa. M’olwo lusiku bantu bihumbi nka bisharhu baja omu bashimbûlizi ba Kristu.

Obworhere bw’ Abakristu barhanzi

42 Obushiru bwâbo bwàli bunji^o omu kushimba enyigîrizo z’Entumwa, n’o­mu cinyabuguma, n’omu kubega omugati, n’omu kuharâmya. 43 Abantu boshi bakayôboha, bulya entumwa zakag’ijira birhangâzo na bisômerîne binji. 44 Abemêzi boshi bàli bacishwêkîre haguma, n’ebyâbo byoshi bakag’ibisha­ngîra. 45 Bakag’ikaguza amashwa n’ebirugu byâbo, n’engulo bakayigabâna bo­shi, ngasi muguma nk’oku analagirîre. 46 Ngasi lusiku n’omurhima muguma, bakômeraga okuja omu ka-Nyamuzinda, banakag’ibega omugati omu mwa bâbwe, bakâlya ebiryo byâbo omu bushagaluke, buzira murhima gw’obulyâlya. 47 Bakag’ikuza Nnâmahanga, n’olubaga lwoshi lwàli lubarhonyize. Na ngasi lusiku Nyakasane akag’iyushûla balya balonzagya okucunguka omu mulala gw’abemêzi.

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 2

The Coming of the Holy Spirit

1 Καὶ ἐν τῷ συμπληροῦσθαι τὴν ἡμέραν τῆς πεντηκοστῆς ἦσαν πάντες ὁμοῦ ἐπὶ τὸ αὐτό. 2 καὶ ἐγένετο ἄφνω ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ἦχος ὥσπερ φερομένης πνοῆς βιαίας καὶ ἐπλήρωσεν ὅλον τὸν οἶκον οὗ ἦσαν καθήμενοι 3 καὶ ὤφθησαν αὐτοῖς διαμεριζόμεναι γλῶσσαι ὡσεὶ πυρὸς καὶ ἐκάθισεν ἐφ᾽ ἕνα ἕκαστον αὐτῶν, 4 καὶ ἐπλήσθησαν πάντες πνεύματος ἁγίου καὶ ἤρξαντο λαλεῖν ἑτέραις γλώσσαις καθὼς τὸ πνεῦμα ἐδίδου ἀποφθέγγεσθαι αὐτοῖς. 5 Ἦσαν δὲ εἰς Ἰερουσαλὴμ κατοικοῦντες Ἰουδαῖοι, ἄνδρες εὐλαβεῖς ἀπὸ παντὸς ἔθνους τῶν ὑπὸ τὸν οὐρανόν. 6 γενομένης δὲ τῆς φωνῆς ταύτης συνῆλθεν τὸ πλῆθος καὶ συνεχύθη, ὅτι ἤκουον εἷς ἕκαστος τῇ ἰδίᾳ διαλέκτῳ λαλούντων αὐτῶν. 7 ἐξίσταντο δὲ καὶ ἐθαύμαζον λέγοντες, Οὐχ ἰδοὺ ἅπαντες οὗτοί εἰσιν οἱ λαλοῦντες Γαλιλαῖοι; 8 καὶ πῶς ἡμεῖς ἀκούομεν ἕκαστος τῇ ἰδίᾳ διαλέκτῳ ἡμῶν ἐν ᾗ ἐγεννήθημεν; 9 Πάρθοι καὶ Μῆδοι καὶ Ἐλαμῖται καὶ οἱ κατοικοῦντες τὴν Μεσοποταμίαν, Ἰουδαίαν τε καὶ Καππαδοκίαν, Πόντον καὶ τὴν Ἀσίαν, 10 Φρυγίαν τε καὶ Παμφυλίαν, Αἴγυπτον καὶ τὰ μέρη τῆς Λιβύης τῆς κατὰ Κυρήνην, καὶ οἱ ἐπιδημοῦντες Ῥωμαῖοι, 11 Ἰουδαῖοί τε καὶ προσήλυτοι, Κρῆτες καὶ Ἄραβες, ἀκούομεν λαλούντων αὐτῶν ταῖς ἡμετέραις γλώσσαις τὰ μεγαλεῖα τοῦ θεοῦ. 12 ἐξίσταντο δὲ πάντες καὶ διηπόρουν, ἄλλος πρὸς ἄλλον λέγοντες, Τί θέλει τοῦτο εἶναι; 13 ἕτεροι δὲ διαχλευάζοντες ἔλεγον ὅτι Γλεύκους μεμεστωμένοι εἰσίν.

Peter’s Speech at Pentecost

14 Σταθεὶς δὲ ὁ Πέτρος σὺν τοῖς ἕνδεκα ἐπῆρεν τὴν φωνὴν αὐτοῦ καὶ ἀπεφθέγξατο αὐτοῖς, Ἄνδρες Ἰουδαῖοι καὶ οἱ κατοικοῦντες Ἰερουσαλὴμ πάντες, τοῦτο ὑμῖν γνωστὸν ἔστω καὶ ἐνωτίσασθε τὰ ῥήματά μου. 15 οὐ γὰρ ὡς ὑμεῖς ὑπολαμβάνετε οὗτοι μεθύουσιν, ἔστιν γὰρ ὥρα τρίτη τῆς ἡμέρας, 16 ἀλλὰ τοῦτό ἐστιν τὸ εἰρημένον διὰ τοῦ προφήτου Ἰωήλ 17 Καὶ ἔσται** ἐν ταῖς ἐσχάταις ἡμέραις, λέγει ὁ θεός, **ἐκχεῶ ἀπὸ τοῦ πνεύματός μου ἐπὶ πᾶσαν σάρκα, καὶ προφητεύσουσιν οἱ υἱοὶ ὑμῶν καὶ αἱ θυγατέρες ὑμῶν καὶ οἱ νεανίσκοι ὑμῶν ὁράσεις ὄψονται καὶ οἱ πρεσβύτεροι ὑμῶν ἐνυπνίοις ἐνυπνιασθήσονται· 18 καί γε ἐπὶ τοὺς δούλους μου καὶ ἐπὶ τὰς δούλας μου ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις ἐκχεῶ ἀπὸ τοῦ πνεύματός μου, καὶ προφητεύσουσιν. 19 καὶ δώσω τέρατα ἐν τῷ οὐρανῷ** ἄνω **καὶ** σημεῖα **ἐπὶ τῆς γῆς** κάτω, **αἷμα καὶ πῦρ καὶ ἀτμίδα καπνοῦ 20 ὁ ἥλιος μεταστραφήσεται εἰς σκότος καὶ ἡ σελήνη εἰς αἷμα, πρὶν ἐλθεῖν ἡμέραν κυρίου τὴν μεγάλην καὶ ἐπιφανῆ. 21 καὶ ἔσται πᾶς ὃς ἂν ἐπικαλέσηται τὸ ὄνομα κυρίου σωθήσεται. 22 Ἄνδρες Ἰσραηλῖται, ἀκούσατε τοὺς λόγους τούτους· Ἰησοῦν τὸν Ναζωραῖον, ἄνδρα ἀποδεδειγμένον ἀπὸ τοῦ θεοῦ εἰς ὑμᾶς δυνάμεσιν καὶ τέρασιν καὶ σημείοις οἷς ἐποίησεν δι᾽ αὐτοῦ ὁ θεὸς ἐν μέσῳ ὑμῶν καθὼς αὐτοὶ οἴδατε, 23 τοῦτον τῇ ὡρισμένῃ βουλῇ καὶ προγνώσει τοῦ θεοῦ ἔκδοτον διὰ χειρὸς ἀνόμων προσπήξαντες ἀνείλατε, 24 ὃν ὁ θεὸς ἀνέστησεν λύσας τὰς ὠδῖνας τοῦ θανάτου, καθότι οὐκ ἦν δυνατὸν κρατεῖσθαι αὐτὸν ὑπ᾽ αὐτοῦ. 25 Δαυὶδ γὰρ λέγει εἰς αὐτόν, Προορώμην τὸν κύριον ἐνώπιόν μου διὰ παντός, ὅτι ἐκ δεξιῶν μού ἐστιν ἵνα μὴ σαλευθῶ. 26 διὰ τοῦτο ηὐφράνθη ἡ καρδία μου καὶ ἠγαλλιάσατο ἡ γλῶσσά μου, ἔτι δὲ καὶ ἡ σάρξ μου κατασκηνώσει ἐπ᾽ ἐλπίδι, 27 ὅτι οὐκ ἐγκαταλείψεις τὴν ψυχήν μου εἰς ᾅδην οὐδὲ δώσεις τὸν ὅσιόν σου ἰδεῖν διαφθοράν. 28 ἐγνώρισάς μοι ὁδοὺς ζωῆς, πληρώσεις με εὐφροσύνης μετὰ τοῦ προσώπου σου. 29 Ἄνδρες ἀδελφοί, ἐξὸν εἰπεῖν μετὰ παρρησίας πρὸς ὑμᾶς περὶ τοῦ πατριάρχου Δαυὶδ ὅτι καὶ ἐτελεύτησεν καὶ ἐτάφη, καὶ τὸ μνῆμα αὐτοῦ ἔστιν ἐν ἡμῖν ἄχρι τῆς ἡμέρας ταύτης. 30 προφήτης οὖν ὑπάρχων, καὶ εἰδὼς ὅτι ὅρκῳ ὤμοσεν αὐτῷ ὁ θεὸς ἐκ καρποῦ τῆς ὀσφύος αὐτοῦ καθίσαι ἐπὶ τὸν θρόνον αὐτοῦ, 31 προϊδὼν ἐλάλησεν περὶ τῆς ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ ὅτι οὔτε ἐγκατελείφθη εἰς ᾅδην οὔτε** ἡ σὰρξ αὐτοῦ **εἶδεν διαφθοράν. 32 τοῦτον τὸν Ἰησοῦν ἀνέστησεν ὁ θεός, οὗ πάντες ἡμεῖς ἐσμεν μάρτυρες 33 τῇ δεξιᾷ οὖν τοῦ θεοῦ ὑψωθείς, τήν τε ἐπαγγελίαν τοῦ πνεύματος τοῦ ἁγίου λαβὼν παρὰ τοῦ πατρός, ἐξέχεεν τοῦτο ὃ ὑμεῖς [καὶ] βλέπετε καὶ ἀκούετε. 34 οὐ γὰρ Δαυὶδ ἀνέβη εἰς τοὺς οὐρανούς, λέγει δὲ αὐτός, Εἶπεν [ὁ] κύριος τῷ κυρίῳ μου, Κάθου ἐκ δεξιῶν μου, 35 ἕως ἂν θῶ τοὺς ἐχθρούς σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου. 36 ἀσφαλῶς οὖν γινωσκέτω πᾶς οἶκος Ἰσραὴλ ὅτι καὶ κύριον αὐτὸν καὶ Χριστὸν ἐποίησεν ὁ θεός, τοῦτον τὸν Ἰησοῦν ὃν ὑμεῖς ἐσταυρώσατε. 37 Ἀκούσαντες δὲ κατενύγησαν τὴν καρδίαν εἶπόν τε πρὸς τὸν Πέτρον καὶ τοὺς λοιποὺς ἀποστόλους, Τί ποιήσωμεν, ἄνδρες ἀδελφοί; 38 Πέτρος δὲ πρὸς αὐτούς, Μετανοήσατε, [φησίν,] καὶ βαπτισθήτω ἕκαστος ὑμῶν ἐπὶ τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν ὑμῶν καὶ λήμψεσθε τὴν δωρεὰν τοῦ ἁγίου πνεύματος. 39 ὑμῖν γάρ ἐστιν ἡ ἐπαγγελία καὶ τοῖς τέκνοις ὑμῶν καὶ πᾶσιν τοῖς εἰς μακράν, ὅσους ἂν προσκαλέσηται κύριος ὁ θεὸς ἡμῶν. 40 ἑτέροις τε λόγοις πλείοσιν διεμαρτύρατο καὶ παρεκάλει αὐτοὺς λέγων, Σώθητε ἀπὸ τῆς γενεᾶς τῆς σκολιᾶς ταύτης. 41 οἱ μὲν οὖν ἀποδεξάμενοι τὸν λόγον αὐτοῦ ἐβαπτίσθησαν καὶ προσετέθησαν ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ψυχαὶ ὡσεὶ τρισχίλιαι. 42 ἦσαν δὲ προσκαρτεροῦντες τῇ διδαχῇ τῶν ἀποστόλων καὶ τῇ κοινωνίᾳ, τῇ κλάσει τοῦ ἄρτου καὶ ταῖς προσευχαῖς. Life among the Believers 43 Ἐγίνετο δὲ πάσῃ ψυχῇ φόβος, πολλά τε τέρατα καὶ σημεῖα διὰ τῶν ἀποστόλων ἐγίνετο. 44 πάντες δὲ οἱ πιστεύοντες ἦσαν ἐπὶ τὸ αὐτὸ καὶ εἶχον ἅπαντα κοινὰ 45 καὶ τὰ κτήματα καὶ τὰς ὑπάρξεις ἐπίπρασκον καὶ διεμέριζον αὐτὰ πᾶσιν καθότι ἄν τις χρείαν εἶχεν 46 καθ᾽ ἡμέραν τε προσκαρτεροῦντες ὁμοθυμαδὸν ἐν τῷ ἱερῷ, κλῶντές τε κατ᾽ οἶκον ἄρτον, μετελάμβανον τροφῆς ἐν ἀγαλλιάσει καὶ ἀφελότητι καρδίας 47 αἰνοῦντες τὸν θεὸν καὶ ἔχοντες χάριν πρὸς ὅλον τὸν λαόν. ὁ δὲ κύριος προσετίθει τοὺς σῳζομένους καθ᾽ ἡμέραν ἐπὶ τὸ αὐτό.

3

Petro afumya ecirema

1 Okubundi Petro na Yowane banaciyinamukira omu ka-Nyamuzinda omu nsà ya kali mwenda, yo nsà y’okuharâmya. 2 Lero erhi hali omuntu waburhagwa cirema; bakag’imulerha ngasi lusiku, bakamutamaza aha lumvi lw’aka-Nyamuzinda luderhwa Nakinjà, mpu ahûne abaja omu ka-Nyamuzi­nda. 3 Erhi abona Petro na Yowane bakola mpu baje omu ka-Nyamuzinda, abarhega enfune. 4 Obwo Petro amulikirakwo amasù na Yowane kwo na kwo, anacimubwîra, erhi: «Rhulolekwo». 5 Naye abakonolerakwo amasù, erhi ala­ngalire mpu hali eci bamuha. 6 Ci Petro amubwîra, erhi: «Ensaranga n’ama­sholo, ntabijira; ci eci ngwêrhe nkolaga nakuhâco: oku izîno lya Yezu Kristu w’e Nazareti, yimuka, ogende!» 7 Anacimugwârhira oku kuboko kulyo, amuyimusa. Aho honêne amagulu n’enshando zâge byazibuha. 8 Anacihama, ayima­nga, arhondêra alambagira. Okuhandi aja omu ka-Nyamuzinda bo na bo, aj’agenda, anahama, anakuza Nnâmahanga. 9 Olubaga lwoshi lwabona oku a­dwîrhe alambagira anakuza Nnâmahanga. 10 Bamanyîrira bwinja oku y’olya yenêne wakag’itamala aha lumvi lw’aka-Nyamuzinda luderhwa Nakinjà, mpu ahûnire obuligo. Banaciyôboha, bageramwo ogwa nyegenye erhi babona o­kwabîre.

Petro ashub’iyigîriza olubaga

11 Yehe arhacirhengagakwo Petro na Yowane. Obwo, mwo bulya bwôba, olubaga lwoshi lwakunjukira emunda bàli, omu mbaraza ederhwa ya Salomo­ 12 Erhi Petro abona okwo, abwîra, olubaga, erhi: «Mwe bene-Israheli, kurhi mwankasômeragwa n’okwo? Cirhumire mwarhukonolerakwo amasù nka kuno buhashe erhi bwinja bwirhu rhwenene rhwagendesizemwo oyu muntu? 13 Nyamuzinda w’Abrahamu n’lzaki na Yakobo, Nyamuzinda wa balarha, ye wàkuzize omurhumisi wâge Yezu mwalenganyagya mwanamuhakana embere za Bilato, n’obwo àli amatwa mpu alîkwe. 14 Ci mw’oyo mwalenganyize O­mwimêna n’Omwêru-kwêru; mwahûna mpu balîke ecishumûsi, 15 n’Omuluzi w’akalamo mwamuyîrha. Ci Nyamuzinda amufûla omu bafù, nirhu rhwe bahamîrizi bâge. 16 Na bulya ayemîre izîno lyâge, oyo muntu mudwîrhe mwabona munayishi, eryo izîno lyâge lyo lyamuhîre amagala, n’obuyemêre ahâna bwo bufumize lwoshi oyu muntu omu masù ginyu mweshi. 17 Ci ntahabiri, bene wirhu, oku buhwinja bwarhumaga mwajira, okwo, n’abarhegesi binyu kwo na kuguma. 18 Ntyo Nnâmahanga ayunjuzize ebi àli erhi aderhîre omu kanwa k’abalêbi boshi oku Masiha wâge ânababale. 19 Lero muciyunjuzagye munahinduke, lyo ebyâha binyu bizâzibwa, 20 lyo analerha amango g’omurhûla, anarhume olya ammulaganyagya, Yezu Kristu. 21 Kukwânîne empingu emuyoôrhane kuhika amango g’okuyumanyanya ebintu byoshi, kulya Nyamuzinda aderhaga kurhenga mîra omu kanwa k’abalêbi bâge batagatifu. 22 Musa adesire, mpu^p: Nyakasane Nnâmahanga anammuhe omulêbi oli akani warhenga muli bene winyu; Mukayumvirhiza ngasi eci anâmmubwîre. 23 Ngasi owabule bwayumva oyo mulêbi, ogwâge gunahwe omu lubaga. 24 N’abalêbi balêbire boshi, kurhenga Samuweli n’abakulikire, balêbire ezo nsiku. 25 Mw’oyo muli bâna b’abalêbi na bâna ba galya malanganyo Nnâmahanga alagânanaga na balarha, erhi abwîra Abrabamu, erhi: Amashanja goshi g’igulu ganagishwe omu iburha lyâwe^q. 26 Mwe barhanzirhanzi mwarhumaga Nyamuzinda afûla omwambali, amurhuma mpu ammuhe omugisho, ly’arhenza ngasi muguma muli mwe omu bubî bwâge».

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 3

The Lame Man Healed at the Gate of the Temple

1 Πέτρος δὲ καὶ Ἰωάννης ἀνέβαινον εἰς τὸ ἱερὸν ἐπὶ τὴν ὥραν τῆς προσευχῆς τὴν ἐνάτην. 2 καί τις ἀνὴρ χωλὸς ἐκ κοιλίας μητρὸς αὐτοῦ ὑπάρχων ἐβαστάζετο, ὃν ἐτίθουν καθ᾽ ἡμέραν πρὸς τὴν θύραν τοῦ ἱεροῦ τὴν λεγομένην Ὡραίαν τοῦ αἰτεῖν ἐλεημοσύνην παρὰ τῶν εἰσπορευομένων εἰς τὸ ἱερόν 3 ὃς ἰδὼν Πέτρον καὶ Ἰωάννην μέλλοντας εἰσιέναι εἰς τὸ ἱερόν, ἠρώτα ἐλεημοσύνην λαβεῖν. 4 ἀτενίσας δὲ Πέτρος εἰς αὐτὸν σὺν τῷ Ἰωάννῃ εἶπεν, Βλέψον εἰς ἡμᾶς. 5 ὁ δὲ ἐπεῖχεν αὐτοῖς προσ­δοκῶν τι παρ᾽ αὐτῶν λαβεῖν. 6εἶπεν δὲ Πέτρος, Ἀργύριον καὶ χρυσίον οὐχ ὑπάρχει μοι, ὃ δὲ ἔχω τοῦτό σοι δίδωμι· ἐν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ Ναζωραίου [ἔγειρε καὶ] περιπάτει. 7 καὶ πιάσας αὐτὸν τῆς δεξιᾶς χειρὸς ἤγειρεν αὐτόν· παραχρῆμα δὲ ἐστερεώθησαν αἱ βάσεις αὐτοῦ καὶ τὰ σφυδρά, 8 καὶ ἐξαλλόμενος ἔστη καὶ περιεπάτει καὶ εἰσῆλθεν σὺν αὐτοῖς εἰς τὸ ἱερὸν περιπατῶν καὶ ἁλλόμενος καὶ αἰνῶν τὸν θεόν. 9καὶ εἶδεν πᾶς ὁ λαὸς αὐτὸν περιπατοῦντα καὶ αἰνοῦντα τὸν θεόν 10 ἐπεγίνωσκον δὲ αὐτὸν ὅτι αὐτὸς ἦν ὁ πρὸς τὴν ἐλεημοσύνην καθήμενος ἐπὶ τῇ Ὡραίᾳ Πύλῃ τοῦ ἱεροῦ καὶ ἐπλήσθησαν θάμβους καὶ ἐκστάσεως ἐπὶ τῷ συμβεβηκότι αὐτῷ. Peter’s Speech in Solomon’s Portico 11 Κρατοῦντος δὲ αὐτοῦ τὸν Πέτρον καὶ τὸν Ἰωάννην συνέδραμεν πᾶς ὁ λαὸς πρὸς αὐτοὺς ἐπὶ τῇ στοᾷ τῇ καλουμένῃ Σολομῶντος ἔκθαμβοι. 12 ἰδὼν δὲ ὁ Πέτρος ἀπεκρίνατο πρὸς τὸν λαόν, Ἄνδρες Ἰσραηλῖται, τί θαυμάζετε ἐπὶ τούτῳ ἢ ἡμῖν τί ἀτενίζετε ὡς ἰδίᾳ δυνάμει ἢ εὐσεβείᾳ πεποιηκόσιν τοῦ περιπατεῖν αὐτόν; 13 ὁ θεὸς Ἀβραὰμ καὶ [ὁ θεὸς] Ἰσαὰκ καὶ [ὁ θεὸς] Ἰακώβ, ὁ θεὸς τῶν πατέρων ἡμῶν, ἐδόξασεν τὸν παῖδα αὐτοῦ Ἰησοῦν ὃν ὑμεῖς μὲν παρεδώκατε καὶ ἠρνήσασθε κατὰ πρόσωπον Πιλάτου, κρίναντος ἐκείνου ἀπολύειν 14 ὑμεῖς δὲ τὸν ἅγιον καὶ δίκαιον ἠρνήσασθε καὶ ᾐτήσασθε ἄνδρα φονέα χαρισθῆναι ὑμῖν, 15 τὸν δὲ ἀρχηγὸν τῆς ζωῆς ἀπεκτείνατε ὃν ὁ θεὸς ἤγειρεν ἐκ νεκρῶν, οὗ ἡμεῖς μάρτυρές ἐσμεν. 16 καὶ ἐπὶ τῇ πίστει τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ τοῦτον ὃν θεωρεῖτε καὶ οἴδατε, ἐστερέωσεν τὸ ὄνομα αὐτοῦ, καὶ ἡ πίστις ἡ δι᾽ αὐτοῦ ἔδωκεν αὐτῷ τὴν ὁλοκληρίαν ταύτην ἀπέναντι πάντων ὑμῶν. 17 καὶ νῦν, ἀδελφοί, οἶδα ὅτι κατὰ ἄγνοιαν ἐπράξατε ὥσπερ καὶ οἱ ἄρχοντες ὑμῶν 18 ὁ δὲ θεός, ἃ προκατήγγειλεν διὰ στόματος πάντων τῶν προφητῶν παθεῖν τὸν χριστὸν αὐτοῦ, ἐπλήρωσεν οὕτως. 19 μετανοήσατε οὖν καὶ ἐπιστρέψατε εἰς τὸ ἐξαλειφθῆναι ὑμῶν τὰς ἁμαρτίας, 20 ὅπως ἂν ἔλθωσιν καιροὶ ἀναψύξεως ἀπὸ προσώπου τοῦ κυρίου καὶ ἀποστείλῃ τὸν προκεχειρισμένον ὑμῖν Χριστὸν Ἰησοῦν, 21 ὃν δεῖ οὐρανὸν μὲν δέξασθαι ἄχρι χρόνων ἀποκαταστάσεως πάντων ὧν ἐλάλησεν ὁ θεὸς διὰ στόματος τῶν ἁγίων ἀπ᾽ αἰῶνος αὐτοῦ προφητῶν. 22 Μωϋσῆς μὲν εἶπεν ὅτι Προφήτην ὑμῖν ἀναστήσει κύριος ὁ θεὸς ὑμῶν ἐκ τῶν ἀδελφῶν ὑμῶν ὡς ἐμέ· αὐτοῦ ἀκούσεσθε κατὰ πάντα ὅσα ἂν λαλήσῃ πρὸς ὑμᾶς. 23 ἔσται δὲ πᾶσα ψυχὴ ἥτις ἐὰν μὴ ἀκούσῃ τοῦ προφήτου ἐκείνου ἐξολεθρευθήσεται ἐκ τοῦ λαοῦ. 24 καὶ πάντες δὲ οἱ προφῆται ἀπὸ Σαμουὴλ καὶ τῶν καθεξῆς ὅσοι ἐλάλησαν καὶ κατήγγειλαν τὰς ἡμέρας ταύτας. 25 ὑμεῖς ἐστε οἱ υἱοὶ τῶν προφητῶν καὶ τῆς διαθήκης ἧς διέθετο ὁ θεὸς πρὸς τοὺς πατέρας ὑμῶν λέγων πρὸς Ἀβραάμ, Καὶ ἐν τῷ σπέρματί σου [ἐν]ευλογηθήσονται πᾶσαι αἱ πατριαὶ τῆς γῆς. 26 ὑμῖν πρῶτον ἀναστήσας ὁ θεὸς τὸν παῖδα αὐτοῦ ἀπέστειλεν αὐτὸν εὐλογοῦντα ὑμᾶς ἐν τῷ ἀποστρέφειν ἕκαστον ἀπὸ τῶν πονηριῶν ὑμῶν.

4

Petro na Yowane bagwârhwa

1 Bàli bacidwîrhe babwîra olubaga erhi abadâhwa n’omurhambo w’aka-Nyamuzinda n’Abasaduceyi babarhogera. 2 Bayisha bagayire okwenge bakag’iyigîriza abantu n’okubabwîra mpu Yezu afûsire omu bafù. 3 Banacibagwârha, babahira omu mpamikwa kuhika bwâca, bulya byàli bikola bijingo. 4 Ci banji muli balya bàli bayumvîrhe ebyo binwa bayemêra. Ntyo abemêzi bahika omu bibumbi nka birhanu: balume abo bône. 5 Okuhandi erhi buca, abakulu b’Abayahudi, abagula n’abashamuka b’ihano bashimânana e Yeruzalemu. 6 Hana, omudahwa mukulu, abalimwo bona Kayifa na Yowane na Aleksandro na ngasi b’obûko bw’abajinji b’abadâhwa. 7 Banacirhumiza Entumwa, babayimanza ekarhî kâbo, barhondêra okubadôsa, mpu: «Ewe, oku buhashe buhi erhi oku izîno lya ndi mwajiraga kulya?» 8 Obwo Petro ayunjula Mûka Mutagatifu, ababwîra, erhi: «Mwe bakulu b’olubaga, ninyu mwe bagula, muyumve: 9 Obûla rhuhamagîrwe omu lubanja ene oku minja rhwàjirîre ecirema, mpu rhuderhe kurhi afumire, 10 mweshi mweshi, n’olubaga lwoshi lw’Israheli, mumanye oku oyu muntu oyimanzire embere zinyu afumizwe n’izîno lya Yezu Kristu w’e Nazareti, olya mwabambaga oku musalaba, ci Nnâmaha­nga amufûla omu bafù. 11 Ye ibuye abûbasi binyu bagayaguzagya, lyayish’iba kaboko ka nyumpa. 12 Na nta wundi obucire bwankarhengakwo; bulya en’igulu erhaba lindi izîno ciru n’eliguma lyahîrwe abantu lyankarhuciza». 13 Erhi babona Petro na Yowane barhahunyiri, n’erhi bamanya oku bali bantu kwône ba­rhajiraga masomo, abagula b’ihano barhangâla. Barhànali bahabire oku bàli baganda ba Yezu. 14 N’olya muntu wafumaga, erhi bamubona abayimanzire eburhambi, bahaba oku bashuza. 15 Banacirhegeka mpu bahulusibwe omu kagombe, baja ihano bône na nnene, mpu: 16 «Aba bantu kurhi rhwabajira? Ecisômerîne bajizire calengerîre canamanyibwa n’abantu b’e Yeruzalemu boshi, rhurhankanahash’icihakana. 17 Ci lyo ogwo mwanzi gurhalumira kulusha omu lubaga, rhubahanze rhunabakalihire, irhondo barhaciderhaga mpu baderha eryo izîno aha omuntu ali». 18 Banacibahamagala, babahanza mpu barhacihîra bakaderha erhi okuyigîriza oku izîno lya Yezu. 19 Ci Petro na Yowane bashuza, mpu: «K’omu masù ga Nyamuzinda kukwânîne okummuyumva kulusha Nnâmahanga? Mwene mulutwage. 20 Rhwehe oku bwirhu rhurhankahasha okurhaderha ebi rhwàbwîne n’ebi rhwàyumvîrhe». 21 Erhi baba bamashub’ibakalihira, babalika, bulya bàli bahabire oku bankabahana erhi lubaga lurhuma, kulya kuba boshi bakag’ikuza Nnâmahanga kw’eco cijiro. 22 Bulya oyo muntu wafumaga okusômerîne àli arhalusire myâka makumi ani.

Omusengero gw’abemêzi

23 Erhi baba bamalîkwa, baja emunda abâbo bàli, babaganîrira oku abajinji b’abadâhwa n’abagula bababwîzire kwoshi. 24 Erhi bayûs’iyumva, boshi ba­bwîra Nnâmahanga caligumiza n’izù linene, mpu: «Yafirwa, we walemaga amalunga n’igulu n’enyanja na ngasi bibamwo byoshi; 25 wene waderhesagya Mûka Mutagatifu omu kanwa ka larha Daudi, mwambali wâwe, erhi^r: Kwo ku­rhi oku amashanja gakunîre? Ya bici eyo mihigo ya busha amashanja gadwîrhe gahiga? 26 Abami b’en’igulu bahuluzize engoma, nabo abaluzi bajizire ihano haguma mpu balwîse Nnâmahanga na Kristu wâge. 27 Neci, kwo binali, Herodi bo na Ponsiyo Bilato, n’amashanja g’abapagani n’olubaga lw’lsraheli, ba­ shubûzinye muli eci cishagala, bacîgusha haguma mpu balwîse omurhumisi wâwe Yezu washîgaga (amavurha g’obwâmi). 28 Bayunjuza ntyo ebi okuboko kwâwe n’ihano lyâwe byàli erhi byarheganyize. 29 Na bunola, Nyamwagirwa, omanye oku barhuhigîre, ohe abarhumisi bâwe obuhashe bw’okuyigîriza akanwa kâwe buzira bwôba; 30 olambûle okuboko kwâwe, kufumye abalwâla, kunajire ebirhangâzo n’ebisômerîne oku izîno ly’omurhumisi wâwe mwimâna Yezu». 31 Erhi baba badwîrhe bashenga, aha bàli hageramwo omusisi: boshi banaciyunjula Mûka Mutagatifu, banarhondêra okuyigîriza akanwa ka Nnâmahanga buzira bwôba.

Ecinyabuguma c’abakristu barbanzi

32 Omurhima gw’olubaga lw’abemêzi gwàli muguma n’enkengero zâbo zàli nguma. Ntâye wakag’iderha ehi agwêrhe mpu hyâge, ci ngasi byoshi hyàli hya boshi. 33 Entumwa zagwêrhe buhashe^s bunji omu kuhamîriza obufûke bwa Nnawirhu Yezu, na boshi bàli barhonyire bwenêne. 34 Muli bo ntâye wali omu bulagîrire, bulya ngasi bàli bagwêrhe amashwa erhi nyumpa bakâg’ibiguza n’okulerha engulo 35 n’okuyihira aha magula g’Entumwa, n’okugabira ngasi muntu nk’oku amalagîrire gâge gànali. 36 Ntyo kwo Yozefu, oyo Entumwa zayirikaga izîno lya Barnaba, kwo kuderha mwâna w’oburhulirizi^t, muleviti w’e Cipro, 37 àli agwêrhe ishwa lyâge; anaciliguza, n’engulo ayilerha, ayihira aha magulu g’Entumwa.

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 4

Peter and John before the Council

1 Λαλούντων δὲ αὐτῶν πρὸς τὸν λαὸν ἐπέστησαν αὐτοῖς οἱ ἱερεῖς καὶ ὁ στρατηγὸς τοῦ ἱεροῦ καὶ οἱ Σαδδουκαῖοι, 2 διαπονούμενοι διὰ τὸ διδάσκειν αὐτοὺς τὸν λαὸν καὶ καταγγέλλειν ἐν τῷ Ἰησοῦ τὴν ἀνάστασιν τὴν ἐκ νεκρῶν, 3 καὶ ἐπέβαλον αὐτοῖς τὰς χεῖρας καὶ ἔθεντο εἰς τήρησιν εἰς τὴν αὔριον· ἦν γὰρ ἑσπέρα ἤδη. 4 πολλοὶ δὲ τῶν ἀκουσάντων τὸν λόγον ἐπίστευσαν, καὶ ἐγενήθη [ὁ] ἀριθμὸς τῶν ἀνδρῶν [ὡς] χιλιάδες πέντε. 5 Ἐγένετο δὲ ἐπὶ τὴν αὔριον συναχθῆναι αὐτῶν τοὺς ἄρχοντας καὶ τοὺς πρεσβυτέρους καὶ τοὺς γραμματεῖς ἐν Ἰερουσαλήμ, 6 καὶ Ἅννας ὁ ἀρχιερεὺς καὶ Καϊάφας καὶ Ἰωάννης καὶ Ἀλέξανδρος καὶ ὅσοι ἦσαν ἐκ γένους ἀρχιερατικοῦ, 7 καὶ στήσαντες αὐτοὺς ἐν τῷ μέσῳ ἐπυνθάνοντο, Ἐν ποίᾳ δυνάμει ἢ ἐν ποίῳ ὀνόματι ἐποιήσατε τοῦτο ὑμεῖς; 8 τότε Πέτρος πλησθεὶς πνεύματος ἁγίου εἶπεν πρὸς αὐτούς, Ἄρχοντες τοῦ λαοῦ καὶ πρεσβύτεροι, 9 εἰ ἡμεῖς σήμερον ἀνακρινόμεθα ἐπὶ εὐεργεσίᾳ ἀνθρώπου ἀσθενοῦς ἐν τίνι οὗτος σέσωται, 10 γνωστὸν ἔστω πᾶσιν ὑμῖν καὶ παντὶ τῷ λαῷ Ἰσραὴλ ὅτι ἐν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ Ναζωραίου ὃν ὑμεῖς ἐσταυρώσατε, ὃν ὁ θεὸς ἤγειρεν ἐκ νεκρῶν, ἐν τούτῳ οὗτος παρέστηκεν ἐνώπιον ὑμῶν ὑγιής. 11 οὗτός ἐστιν ὁ λίθος, ὁ ἐξουθενηθεὶς ὑφ᾽** ὑμῶν **τῶν οἰκοδόμων, ὁ γενόμενος εἰς κεφαλὴν γωνίας. 12 καὶ οὐκ ἔστιν ἐν ἄλλῳ οὐδενὶ ἡ σωτηρία, οὐδὲ γὰρ ὄνομά ἐστιν ἕτερον ὑπὸ τὸν οὐρανὸν τὸ δεδομένον ἐν ἀνθρώποις ἐν ᾧ δεῖ σωθῆναι ἡμᾶς. 13 Θεωροῦντες δὲ τὴν τοῦ Πέτρου παρρησίαν καὶ Ἰωάννου καὶ καταλαβόμενοι ὅτι ἄνθρωποι ἀγράμματοί εἰσιν καὶ ἰδιῶται, ἐθαύμαζον ἐπεγίνωσκόν τε αὐτοὺς ὅτι σὺν τῷ Ἰησοῦ ἦσαν, 14 τόν τε ἄνθρωπον βλέποντες σὺν αὐτοῖς ἑστῶτα τὸν τεθεραπευμένον οὐδὲν εἶχον ἀντειπεῖν. 15 κελεύσαντες δὲ αὐτοὺς ἔξω τοῦ συνεδρίου ἀπελθεῖν συνέβαλλον πρὸς ἀλλήλους 16 λέγοντες, Τί ποιήσωμεν τοῖς ἀνθρώποις τούτοις; ὅτι μὲν γὰρ γνωστὸν σημεῖον γέγονεν δι᾽ αὐτῶν πᾶσιν τοῖς κατοικοῦσιν Ἰερουσαλὴμ φανερὸν καὶ οὐ δυνάμεθα ἀρνεῖσθαι 17 ἀλλ᾽ ἵνα μὴ ἐπὶ πλεῖον διανεμηθῇ εἰς τὸν λαὸν ἀπειλησώμεθα αὐτοῖς μηκέτι λαλεῖν ἐπὶ τῷ ὀνόματι τούτῳ μηδενὶ ἀνθρώπων. 18 καὶ καλέσαντες αὐτοὺς παρήγγειλαν τὸ καθόλου μὴ φθέγγεσθαι μηδὲ διδάσκειν ἐπὶ τῷ ὀνόματι τοῦ Ἰησοῦ. 19 ὁ δὲ Πέτρος καὶ Ἰωάννης ἀποκριθέντες εἶπον πρὸς αὐτούς, Εἰ δίκαιόν ἐστιν ἐνώπιον τοῦ θεοῦ ὑμῶν ἀκούειν μᾶλλον ἢ τοῦ θεοῦ, κρίνατε 20 οὐ δυνάμεθα γὰρ ἡμεῖς ἃ εἴδαμεν καὶ ἠκούσαμεν μὴ λαλεῖν. 21 οἱ δὲ προσαπειλησάμενοι ἀπέλυσαν αὐτούς, μηδὲν εὑρίσκοντες τὸ πῶς κολάσωνται αὐτούς, διὰ τὸν λαόν, ὅτι πάντες ἐδόξαζον τὸν θεὸν ἐπὶ τῷ γεγονότι 22 ἐτῶν γὰρ ἦν πλειόνων τεσσεράκοντα ὁ ἄνθρωπος ἐφ᾽ ὃν γεγόνει τὸ σημεῖον τοῦτο τῆς ἰάσεως.

The Believers Pray for Boldness

 23 Ἀπολυθέντες δὲ ἦλθον πρὸς τοὺς ἰδίους καὶ ἀπήγγειλαν ὅσα πρὸς αὐτοὺς οἱ ἀρχιερεῖς καὶ οἱ πρεσβύτεροι εἶπαν. 24 οἱ δὲ ἀκούσαντες ὁμοθυμαδὸν ἦραν φωνὴν πρὸς τὸν θεὸν καὶ εἶπαν, Δέσποτα, σὺ ὁ ποιήσας τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν καὶ τὴν θάλασσαν καὶ πάντα τὰ ἐν αὐτοῖς, 25 ὁ τοῦ πατρὸς ἡμῶν διὰ πνεύματος ἁγίου στόματος Δαυὶδ παιδός σου εἰπών, Ἱνατί ἐφρύαξαν ἔθνη καὶ λαοὶ ἐμελέτησαν κενά; 26 παρέστησαν οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς καὶ οἱ ἄρχοντες συνήχθησαν ἐπὶ τὸ αὐτὸ κατὰ τοῦ κυρίου καὶ κατὰ τοῦ χριστοῦ αὐτοῦ. 27 συνήχθησαν γὰρ ἐπ᾽ ἀληθείας ἐν τῇ πόλει ταύτῃ ἐπὶ τὸν ἅγιον παῖδά σου Ἰησοῦν ὃν ἔχρισας, Ἡρῴδης τε καὶ Πόντιος Πιλᾶτος σὺν ἔθνεσιν καὶ λαοῖς Ἰσραήλ, 28 ποιῆσαι ὅσα ἡ χείρ σου καὶ ἡ βουλή [σου] προώρισεν γενέσθαι. 29 καὶ τὰ νῦν, κύριε, ἔπιδε ἐπὶ τὰς ἀπειλὰς αὐτῶν καὶ δὸς τοῖς δούλοις σου μετὰ παρρησίας πάσης λαλεῖν τὸν λόγον σου, 30 ἐν τῷ τὴν χεῖρά [σου] ἐκτείνειν σε εἰς ἴασιν καὶ σημεῖα καὶ τέρατα γίνεσθαι διὰ τοῦ ὀνόματος τοῦ ἁγίου παιδός σου Ἰησοῦ. 31 καὶ δεηθέντων αὐτῶν ἐσαλεύθη ὁ τόπος ἐν ᾧ ἦσαν συνηγ­μένοι, καὶ ἐπλήσθησαν ἅπαντες τοῦ ἁγίου πνεύματος καὶ ἐλάλουν τὸν λόγον τοῦ θεοῦ μετὰ παρρησίας.

All Things in Common

32 Τοῦ δὲ πλήθους τῶν πιστευσάντων ἦν καρδία καὶ ψυχὴ μία, καὶ οὐδὲ εἷς τι τῶν ὑπαρχόντων αὐτῷ ἔλεγεν ἴδιον εἶναι ἀλλ᾽ ἦν αὐτοῖς ἅπαντα κοινά. 33 καὶ δυνάμει μεγάλῃ ἀπεδίδουν τὸ μαρτύριον οἱ ἀπόστολοι τῆς ἀναστάσεως τοῦ κυρίου Ἰησοῦ, χάρις τε μεγάλη ἦν ἐπὶ πάντας αὐτούς. 34 οὐδὲ γὰρ ἐνδεής τις ἦν ἐν αὐτοῖς· ὅσοι γὰρ κτήτορες χωρίων ἢ οἰκιῶν ὑπῆρχον, πωλοῦντες ἔφερον τὰς τιμὰς τῶν πιπρασκομένων 35 καὶ ἐτίθουν παρὰ τοὺς πόδας τῶν ἀποστόλων, διεδίδετο δὲ ἑκάστῳ καθότι ἄν τις χρείαν εἶχεν. 36 Ἰωσὴφ δὲ ὁ ἐπικληθεὶς Βαρναβᾶς ἀπὸ τῶν ἀποστόλων, ὅ ἐστιν μεθερμηνευόμενον υἱὸς παρακλήσεως, Λευίτης, Κύπριος τῷ γένει, 37 ὑπ­άρχοντος αὐτῷ ἀγροῦ πωλήσας ἤνεγκεν τὸ χρῆμα καὶ ἔθηκεν πρὸς τοὺς πόδας τῶν ἀποστόλων.

5

Ananiya na mukâge Safira

1 Mulume muguma, izino Iyâge ye Ananiya, bo na mukâge Safira baguza ishwa lyâbo. 2 Anacisinga obwenge bo na mukâge mpu bayôrhane kw’eyo ngulo, n’ecindi cigabi acihêkera Entumwa. 3 Petro anacimubwîra, erhi: «Ananiya, cirhumire Shetani akuyanka omurhima, anakushumika mpu onywêrhere Mûka Mutagatifu onayôrhane ecigabi c’engulo y’ishwa lyâwe? 4 Ka lirhàli lyâwe, k’orhànali ogwêrhe obuhashe b’okuliyôrhana? N’ene oliguza, k’orhàli ogwêrhe obuhashe bw’okukolêsa engulo yalyo oku olonzize? Ngahi omurhima gw’okujira ntyo gwacirhenzirage? Arhali bantu warhebire, ci Nnâmahanga». 5 Erhi ayumva ezo nderho, Ananiya acidûrha oku idaho arhengamwo omûka. Abayumvagya okwo boshi bakajuguma. 6 Abâna b’emisole bayimuka, baboha gulya murhumba, baj’igubisha. 7 Erhi ehisanzi hya nsà nk’isharhu higera, mukâge ayisha arhamanyiri !uhi na !uhi. 8 Petro anacimudôsa, erhi: «Mbwîra, ka yo ngulo mwaguzize ishwa linyu eyi?» Naye, erhi: «Neci, y’eyo». 9 Obwo Petro amubwîra, erhi: «Kurhi okwo mwasingire obwenge mpu murhandule Mûka Mutagatifu? Lola! abarheng’ibisha balo baciri oku magulu aha luso: nawe bakujâna. 10 Ho n’aho acidûrha aha magulu gâge, arhengamwo omûka. Balya bana b’emisole erhi baja omu nyumpa, bashimâna amafa; bamuhêka, bamubisha aha burhambi bw’iba^u. 11 Ekleziya yoshi yayôboha bwenêne, na ngasi boshi bayumvîrhe okwo bakageramwo omusisi.

Entumwa zajira bisômerîne binji

12 Entumwa zakag’ijira ebimanyîso n’ebisômerîne binji omu lubaga. Boshi haguma bakag’ibêra omu mbaraza ya Salomoni, 13 na nta wundi muntu waderhaga mpu abajamwo, ci erhi n’olubaga lwoshi ludwîrhe Iwabakunga. 14 Bantu banji, abalume n’abakazi, bakayemêra Nyakasane, na ntyo abemêzi bakayushûka. 15 Ciru bakalêrha abalwâla oku ncingo n’omu bushîro n’okubahira omu njira, mpu lyo hano Petro agera, ciru ecizunguzungu câge cigerakwo muguma muli bo. 16 Engabo y’abantu yakarhenga ciru n’omu bishagala by’eburhambi bw’e Yeruzalemu, bakalerha abalwâla n’abantu balimwo shetani, na boshi bakafuma.

Entumwa zagwârhwa zanalikùzibwa na Nnâmahanga

17 Okubundi omudâhwa mukulu n’aba bàli boshi, bo balya b’omurhwe gw’Abasaduceyi, babijamwo, banayumva balumirwe. 18 Banacigwârha Entumwa, bazihira omu mpamikwa y’abantu boshi. 19 Ci erhi kuba budufu, Malahika wa Nyakasane ayigula enyumvi z’empamikwa, n’erhi abahisa embuga, ababwîra, erhi: 20 «Gendagi, muje omu ka-Nyamuzinda, mukayigîriza olubaga ebinwa byoshi by’obwo Buzîne^v». 21 Bayumva ako kanwa, n’erhi bunaca, baja omu ka-Nyamuzinda, barhondêra okuyigîriza.

Entumwa zahêkwa e kagombe

Lero omudâhwa mukulu anaciyisha bo n’aba bàli boshi. Bahamagala abashamuka b’ibano likulu na ngasi bagula b’omu bene Israheli. Okubundi ba­rhuma abaj’ilêrha Entumwa omu mpamikwa. 22 Ci abo baganda erhi bahika, mpu bayigule empamikwa, bababula. Banacigaluka, baderha, mpu: 23 «Rhwashimanyire empamikwa eri nyigale bwinjinja n’abalanzi bayimanzire aha nyumvi. Ci ene rhuyigula, rhurhashimanyiremwo ndi». 24 Erhi bayumva okwo, omurhambo w’aka-Nyamuzinda n’abajinji b’abadâhwa bazânwa, bakadôsanya mpu lero kwo kurhi okwo. 25 Obwo banaciyisha muntu muguma, ababwîra, erhi: «Balya bashi mwashwêkaga, bo bano bali omu ka-Nyamuzinda bayigîriza olubaga!» 26 Omurhambo w’aka-Nyamuzinda anaciyija bo n’abambali, alêrha Entumwa. Ci nta kubi abajirire, bulya bàl’iyôbobire olubaga, mpu lwankababanda amabuye. 27 Erhi baba bamabahisa, babayimanza ekarhî k’ihano. Omudâhwa mukulu abadôsa, erhi: 28 «Ka rburhammuhanzagya n’obwâlagale nti murhakâg’iyigîriza muli eryo izîno? Mw’oyo mwalumîzize enyigîrizo zinyu omu Yeruzalemu! Wabona mwalonza omuko gw’oyo muntu rhube rhwe gutumuzibwa!» 29 Petro n’ezindi Ntumwa bashuza, mpu: «Kukwânîne okuyumva Nyamuzinda kulusba abantu. 30 Nyamuzinda wa balarha afûsize Yezu mwayîrhaga erhi mumumanika oku murhi. 31 Y’oyo ye Nnâmahanga, oku bubashc bw’okulyo kwâge, ajizire mwâmi na Muciza, mpu lyo Israheli aciyu­njuza anababalirwe ebyâha. 32 Rhw’ono rhuli babamîrizi b’ebyo rhwe na Mûka Mutagatifu Nyamuzinda ashobôzagya abamuyumva». 33 Erhi bayumva okwo, bakunira bwenêne, ciru balonza okubayîrha.

Gamaliyeli aderhera Entumwa

34 Obwo Mufarizeyi muguma, mpu ye Gamaliyeli, anaciyimuka omu ihano. Ali mulenga omu Marhegeko, ànali mukengwa omu lubaga lwoshi. Anacirhegeka mpu barhang’ihulusa hitya abo bantu. 35 Okuhandi anacibwîra abagula b’ihano, erhi: «Bene-Israheli, mucirhonde, mumanye kwinja kurhi mwajira aba bantu. 36 Harhacigera nsiku, Tohodozi anacizûka, aderha mpu ali muntu muzibu. Bantu magana nk’ani bamushimba. Anaciyîrhwa, n’abàli bamamuyemêra boshi bashandabana, bahirigirha. 37 Enyuma z’oyo, galya mango baga­njaga abantu, hàyisha Yuda w’e Galileya, na bantu barhali banyi bàmushimba. Naye kufa afîre, n’abashimbûlizi bâge boshi bashandabana. 38 Na bunôla, lek’i­mmubwîre: murhashimbululaga aba bantu, mubaleke. Bulya ehibali emurhima n’ebibadwîrhe bajira, akaba biri bya bantu, byâfananda; 39 ci akaba kwo binali biri bya Nnâmahanga, murhahashe okubishâba. Mumanye mwankaba nka Nyamuzinda ye mukozize!» Bayumva ihano lyâge. 40 Banacihamagala Entumwa, n’erhi baha bamazishûrha emikoba, bazihanza okushub’ija bayigîriza oku izîno lya Yezu, bazilika. 41 Bôhe barhenga aha kagombe baja bacîshinga, bulya bàli bagwêrhe iragi ly’okukozwa enshonyi izîno lya Yezu lirhumire. 42 Na ngasi lusiku, omu ka-Nyamuzinda n’omu nyumpa, barhahusagya okuyigîriza n’okuhanûla Emyanzi y’Akalembe ya Yezu Kristu.

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 5

Ananias and Sapphira

1 Ἀνὴρ δέ τις Ἁνανίας ὀνόματι σὺν Σαπφίρῃ τῇ γυναικὶ αὐτοῦ ἐπώλησεν κτῆμα 2 καὶ ἐνοσφίσατο ἀπὸ τῆς τιμῆς, συνειδυίης καὶ τῆς γυναικός, καὶ ἐνέγκας μέρος τι παρὰ τοὺς πόδας τῶν ἀποστόλων ἔθηκεν. 3 εἶπεν δὲ ὁ Πέτρος, Ἁνανία, διὰ τί ἐπλήρωσεν ὁ Σατανᾶς τὴν καρδίαν σου, ψεύσασθαί σε τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον καὶ νοσφίσασθαι ἀπὸ τῆς τιμῆς τοῦ χωρίου; 4 οὐχὶ μένον σοὶ ἔμενεν καὶ πραθὲν ἐν τῇ σῇ ἐξουσίᾳ ὑπῆρχεν; τί ὅτι ἔθου ἐν τῇ καρδίᾳ σου τὸ πρᾶγμα τοῦτο; οὐκ ἐψεύσω ἀνθρώποις ἀλλὰ τῷ θεῷ. 5 ἀκούων δὲ ὁ Ἁνανίας τοὺς λόγους τούτους πεσὼν ἐξέψυξεν, καὶ ἐγένετο φόβος μέγας ἐπὶ πάντας τοὺς ἀκούοντας. 6 ἀναστάντες δὲ οἱ νεώτεροι συνέστειλαν αὐτὸν καὶ ἐξενέγκαντες ἔθαψαν. 7 Ἐγένετο δὲ ὡς ὡρῶν τριῶν διάστημα καὶ ἡ γυνὴ αὐτοῦ μὴ εἰδυῖα τὸ γεγονὸς εἰσῆλθεν. 8 ἀπεκρίθη δὲ πρὸς αὐτὴν Πέτρος, Εἰπέ μοι, εἰ τοσούτου τὸ χωρίον ἀπέδοσθε; ἡ δὲ εἶπεν, Ναί, τοσούτου. 9 ὁ δὲ Πέτρος πρὸς αὐτήν, Τί ὅτι συνεφωνήθη ὑμῖν πειράσαι τὸ πνεῦμα κυρίου; ἰδοὺ οἱ πόδες τῶν θαψάντων τὸν ἄνδρα σου ἐπὶ τῇ θύρᾳ καὶ ἐξοίσουσίν σε. 10 ἔπεσεν δὲ παραχρῆμα πρὸς τοὺς πόδας αὐτοῦ καὶ ἐξέψυξεν· εἰσελθόντες δὲ οἱ νεανίσκοι εὗρον αὐτὴν νεκρὰν καὶ ἐξενέγκαντες ἔθαψαν πρὸς τὸν ἄνδρα αὐτῆς, 11 καὶ ἐγένετο φόβος μέγας ἐφ᾽ ὅλην τὴν ἐκκλησίαν καὶ ἐπὶ πάντας τοὺς ἀκούοντας ταῦτα. Many Signs and Wonders Performed 12 Διὰ δὲ τῶν χειρῶν τῶν ἀποστόλων ἐγίνετο σημεῖα καὶ τέρατα πολλὰ ἐν τῷ λαῷ. καὶ ἦσαν ὁμοθυμαδὸν ἅπαντες ἐν τῇ Στοᾷ Σολομῶντος, 13 τῶν δὲ λοιπῶν οὐδεὶς ἐτόλμα κολλᾶσθαι αὐτοῖς, ἀλλ᾽ ἐμεγάλυνεν αὐτοὺς ὁ λαός. 14 μᾶλλον δὲ προσ­ετίθεντο πιστεύοντες τῷ κυρίῳ, πλήθη ἀνδρῶν τε καὶ γυναικῶν, 15 ὥστε καὶ εἰς τὰς πλατείας ἐκφέρειν τοὺς ἀσθενεῖς καὶ τιθέναι ἐπὶ κλιναρίων καὶ κραβάττων, ἵνα ἐρχομένου Πέτρου κἂν ἡ σκιὰ ἐπισκιάσῃ τινὶ αὐτῶν. 16 συνήρχετο δὲ καὶ τὸ πλῆθος τῶν πέριξ πόλεων Ἰερουσαλὴμ φέροντες ἀσθενεῖς καὶ ὀχλουμένους ὑπὸ πνευμάτων ἀκαθάρτων, οἵτινες ἐθεραπεύοντο ἅπαντες. Persecution of the Apostles 17 Ἀναστὰς δὲ ὁ ἀρχιερεὺς καὶ πάντες οἱ σὺν αὐτῷ, ἡ οὖσα αἵρεσις τῶν Σαδδουκαίων, ἐπλήσθησαν ζήλου 18 καὶ ἐπέβαλον τὰς χεῖρας ἐπὶ τοὺς ἀποστόλους καὶ ἔθεντο αὐτοὺς ἐν τηρήσει δημοσίᾳ. 19 ἄγγελος δὲ κυρίου διὰ νυκτὸς ἀνοίξας τὰς θύρας τῆς φυλακῆς ἐξαγαγών τε αὐτοὺς εἶπεν, 20 Πορεύεσθε καὶ σταθέντες λαλεῖτε ἐν τῷ ἱερῷ τῷ λαῷ πάντα τὰ ῥήματα τῆς ζωῆς ταύτης. 21 ἀκούσαντες δὲ εἰσῆλθον ὑπὸ τὸν ὄρθρον εἰς τὸ ἱερὸν καὶ ἐδίδασκον. Παραγενόμενος δὲ ὁ ἀρχιερεὺς καὶ οἱ σὺν αὐτῷ συνεκάλεσαν τὸ συνέδριον καὶ πᾶσαν τὴν γερουσίαν τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ καὶ ἀπέστειλαν εἰς τὸ δεσμωτήριον ἀχθῆναι αὐτούς. 22 οἱ δὲ παραγενόμενοι ὑπηρέται οὐχ εὗρον αὐτοὺς ἐν τῇ φυλακῇ· ἀναστρέψαντες δὲ ἀπήγγειλαν 23 λέγοντες ὅτι Τὸ δεσμωτήριον εὕρομεν κεκλεισμένον ἐν πάσῃ ἀσφαλείᾳ καὶ τοὺς φύλακας ἑστῶτας ἐπὶ τῶν θυρῶν, ἀνοίξαντες δὲ ἔσω οὐδένα εὕρομεν. 24 ὡς δὲ ἤκουσαν τοὺς λόγους τούτους ὅ τε στρατηγὸς τοῦ ἱεροῦ καὶ οἱ ἀρχιερεῖς, διηπόρουν περὶ αὐτῶν τί ἂν γένοιτο τοῦτο. 25 παραγενόμενος δέ τις ἀπήγγειλεν αὐτοῖς ὅτι Ἰδοὺ οἱ ἄνδρες οὓς ἔθεσθε ἐν τῇ φυλακῇ εἰσὶν ἐν τῷ ἱερῷ ἑστῶτες καὶ διδάσκοντες τὸν λαόν. 26 τότε ἀπελθὼν ὁ στρατηγὸς σὺν τοῖς ὑπηρέταις ἦγεν αὐτοὺς οὐ μετὰ βίας, ἐφοβοῦντο γὰρ τὸν λαὸν μὴ λιθασθῶσιν. 27 Ἀγαγόντες δὲ αὐτοὺς ἔστησαν ἐν τῷ συνεδρίῳ. καὶ ἐπηρώτησεν αὐτοὺς ὁ ἀρχιερεὺς 28 λέγων, [Οὐ] παραγγελίᾳ παρηγγείλαμεν ὑμῖν μὴ διδάσκειν ἐπὶ τῷ ὀνόματι τούτῳ, καὶ ἰδοὺ πεπληρώκατε τὴν Ἰερουσαλὴμ τῆς διδαχῆς ὑμῶν καὶ βούλεσθε ἐπαγαγεῖν ἐφ᾽ ἡμᾶς τὸ αἷμα τοῦ ἀνθρώπου τούτου. 29 ἀποκριθεὶς δὲ Πέτρος καὶ οἱ ἀπόστολοι εἶπαν, Πειθαρχεῖν δεῖ θεῷ μᾶλλον ἢ ἀνθρώποις. 30 ὁ θεὸς τῶν πατέρων ἡμῶν ἤγειρεν Ἰησοῦν ὃν ὑμεῖς διεχειρίσασθε κρεμάσαντες ἐπὶ ξύλου 31 τοῦτον ὁ θεὸς ἀρχηγὸν καὶ σωτῆρα ὕψωσεν τῇ δεξιᾷ αὐτοῦ [τοῦ] δοῦναι μετάνοιαν τῷ Ἰσραὴλ καὶ ἄφεσιν ἁμαρτιῶν. 32 καὶ ἡμεῖς ἐσμεν μάρτυρες τῶν ῥημάτων τούτων καὶ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον ὃ ἔδωκεν ὁ θεὸς τοῖς πειθαρχοῦσιν αὐτῷ. 33 Οἱ δὲ ἀκούσαντες διεπρίοντο καὶ ἐβούλοντο ἀνελεῖν αὐτούς. 34 ἀναστὰς δέ τις ἐν τῷ συνεδρίῳ Φαρισαῖος ὀνόματι Γαμαλιήλ, νομοδιδάσκαλος τίμιος παντὶ τῷ λαῷ, ἐκέλευσεν ἔξω βραχὺ τοὺς ἀνθρώπους ποιῆσαι 35 εἶπέν τε πρὸς αὐτούς, Ἄνδρες Ἰσραηλῖται, προσέχετε ἑαυτοῖς ἐπὶ τοῖς ἀνθρώποις τούτοις τί μέλλετε πράσσειν. 36 πρὸ γὰρ τούτων τῶν ἡμερῶν ἀνέστη Θευδᾶς λέγων εἶναί τινα ἑαυτόν, ᾧ προσεκλίθη ἀνδρῶν ἀριθμὸς ὡς τετρακοσίων· ὃς ἀνῃρέθη, καὶ πάντες ὅσοι ἐπείθοντο αὐτῷ διελύθησαν καὶ ἐγένοντο εἰς οὐδέν. 37 μετὰ τοῦτον ἀνέστη Ἰούδας ὁ Γαλιλαῖος ἐν ταῖς ἡμέραις τῆς ἀπογραφῆς καὶ ἀπέστησεν λαὸν ὀπίσω αὐτοῦ· κἀκεῖνος ἀπώλετο καὶ πάντες ὅσοι ἐπείθοντο αὐτῷ διεσκορπίσθησαν. 38 καὶ τὰ νῦν λέγω ὑμῖν, ἀπόστητε ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων τούτων καὶ ἄφετε αὐτούς· ὅτι ἐὰν ᾖ ἐξ ἀνθρώπων ἡ βουλὴ αὕτη ἢ τὸ ἔργον τοῦτο, καταλυθήσεται, 39 εἰ δὲ ἐκ θεοῦ ἐστιν, οὐ δυνήσεσθε καταλῦσαι αὐτούς, μήποτε καὶ θεομάχοι εὑρεθῆτε. ἐπείσθησαν δὲ αὐτῷ 40 καὶ προσκαλεσάμενοι τοὺς ἀποστόλους δείραντες παρήγγειλαν μὴ λαλεῖν ἐπὶ τῷ ὀνόματι τοῦ Ἰησοῦ καὶ ἀπέλυσαν. 41 Οἱ μὲν οὖν ἐπορεύοντο χαίροντες ἀπὸ προσώπου τοῦ συνεδρίου, ὅτι κατηξιώθησαν ὑπὲρ τοῦ ὀνόματος ἀτιμασθῆναι, 42 πᾶσάν τε ἡμέραν ἐν τῷ ἱερῷ καὶ κατ᾽ οἶκον οὐκ ἐπαύοντο διδάσκοντες καὶ εὐαγγελιζόμενοι τὸν χριστὸν Ἰησοῦν.

6

Il. Abaja-bugo barhanzi

Abashamasi nda

1 Byanaciba ntyo! Erhi abaganda baja baluga, Abagereki^w bakacidudumira Abayahudi, bulya abakana bâbo bakâg’iyibagirwa omu burhabâle bwa ngasi lusiku. 2 Balya ikumi na babiri bahamagala abaganda, bababwîra, mpu: «Kurhashingânîni rhuleke okuyigîriza akanwa ka Nnâmahanga, mpu lyo rhukâgaba ebiryo. 3 Mulonze muli mwe, bene wirhu, bantu nda bakengwa, abayunjwîre Mûka Mutagatifu n’obushinganyanya, bo rhwâhâ ogwo mukolo. 4 Nirhu rhwêhe rhwâcîshwêkera oku kuharâmya n’okuyigîriza akanwa ka Nnâmahanga». 5 Ehyo binwa byasîmisa abàhali boshi. Banacîshoga Stefano muntu wàli oyunjwire obuyemêre na Mûka Mutagatifu, na Filipo, na Prokoni, na Nikanori, na Timoni, na Parimena, na Nikola, mushimbulizi w’e Antiyokiya. 6 Banacibalêrhera Entumwa, n’erhi baba bàmashenga, bàbalambûlirakwo amaboko. 7 Akanwa ka Nnâmahanga kalanda, n’abaganda bàyushûka bwenêne omu Yeruzalemu; ciru n’abadâhwa banji bàshimba obuyemêre.

Stefano agwârhwa n’ Ahayahudi

8 Naye Stefano ali ayunjwîre enshokano n’oburhwâli, anakag’ijira ebisôme­rîne binji n’ebirhangâzo omu lubaga. 9 Lero bantu baguma b’omu sinagogi ederhwa y’abarhengaga-omu-buja, n’ey’abantu b’e Sirena, n’ey’ab’e Aleksandri­ya, n’ab’e Silisiya, n’ab’e Aziya, bayisha bal’ijisa Stefano kadali. 10 Ci barharhamag’ihimwa n’okurhimanya kwâge, bulya Mûka Mutagatifu wakag’imu­bwîriza ebi aderha. 11 Lero banacirheba abantu mpu baderhe oku bayumvîrhe aderha ebinwa by’okujâcira Musa na Nnâmahanga. 12 Na ntyo bazûsa akavulindi omu lubaga n’omu bagula n’omu bashamuka b’ibano. Okubandi banacimurhibukira, bamugwârha, bamuhêka e kagombe. 13 Balêrha abahamîrizi bw’obunywesi, mpu: «Oyu muntu arhahusa okulogorhera ahantu hatagatifu n’Amarhegeko. 14 Ciru Rhwayumvagya aderba mpu Yezu, oyo w’e Nazareti, anâshâbe aha hantu^x aha, anabindule engeso rhwasigiragwa na Musa». 15 Obwo abàli omu ihano boshi erhi bamusinza, bàbona obusù bwâge buyôsire nka bwa malahika.

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 6

The Appointment of the Seven

1 Ἐν δὲ ταῖς ἡμέραις ταύταις πληθυνόντων τῶν μαθητῶν ἐγένετο γογγυσμὸς τῶν Ἑλληνιστῶν πρὸς τοὺς Ἑβραίους, ὅτι παρεθεωροῦντο ἐν τῇ διακονίᾳ τῇ καθημερινῇ αἱ χῆραι αὐτῶν. 2 προσκαλεσάμενοι δὲ οἱ δώδεκα τὸ πλῆθος τῶν μαθητῶν εἶπαν, Οὐκ ἀρεστόν ἐστιν ἡμᾶς καταλείψαντας τὸν λόγον τοῦ θεοῦ διακονεῖν τραπέζαις. 3 ἐπισκέψασθε δέ, ἀδελφοί, ἄνδρας ἐξ ὑμῶν μαρτυρουμένους ἑπτά, πλήρεις πνεύματος καὶ σοφίας, οὓς καταστήσομεν ἐπὶ τῆς χρείας ταύτης, 4 ἡμεῖς δὲ τῇ προσευχῇ καὶ τῇ διακονίᾳ τοῦ λόγου προσκαρτερήσομεν. 5 καὶ ἤρεσεν ὁ λόγος ἐνώπιον παντὸς τοῦ πλήθους καὶ ἐξελέξαντο Στέφανον, ἄνδρα πλήρης πίστεως καὶ πνεύματος ἁγίου, καὶ Φίλιππον καὶ Πρόχορον καὶ Νικάνορα καὶ Τίμωνα καὶ Παρμενᾶν καὶ Νικόλαον προσήλυτον Ἀντιοχέα, 6 οὓς ἔστησαν ἐνώπιον τῶν ἀποστόλων, καὶ προσευξάμενοι ἐπέθηκαν αὐτοῖς τὰς χεῖρας. 7 Καὶ ὁ λόγος τοῦ θεοῦ ηὔξανεν καὶ ἐπληθύνετο ὁ ἀριθμὸς τῶν μαθητῶν ἐν Ἰερουσαλὴμ σφόδρα, πολύς τε ὄχλος τῶν ἱερέων ὑπήκουον τῇ πίστει.

The Arrest of Stephen

8 Στέφανος δὲ πλήρης χάριτος καὶ δυνάμεως ἐποίει τέρατα καὶ σημεῖα μεγάλα ἐν τῷ λαῷ. 9 ἀνέστησαν δέ τινες τῶν ἐκ τῆς συναγωγῆς τῆς λεγομένης Λιβερτίνων καὶ Κυρηναίων καὶ Ἀλεξανδρέων καὶ τῶν ἀπὸ Κιλικίας καὶ Ἀσίας συζητοῦντες τῷ Στεφάνῳ, 10 καὶ οὐκ ἴσχυον ἀντιστῆναι τῇ σοφίᾳ καὶ τῷ πνεύματι ᾧ ἐλάλει. 11 τότε ὑπέβαλον ἄνδρας λέγοντας ὅτι Ἀκηκόαμεν αὐτοῦ λαλοῦντος ῥήματα βλάσφημα εἰς Μωϋσῆν καὶ τὸν θεόν 12 συνεκίνησάν τε τὸν λαὸν καὶ τοὺς πρεσβυτέρους καὶ τοὺς γραμματεῖς καὶ ἐπιστάντες συνήρπασαν αὐτὸν καὶ ἤγαγον εἰς τὸ συνέδριον, 13 ἔστησάν τε μάρτυρας ψευδεῖς λέγοντας, Ὁ ἄνθρωπος οὗτος οὐ παύεται λαλῶν ῥήματα κατὰ τοῦ τόπου τοῦ ἁγίου [τούτου] καὶ τοῦ νόμου 14 ἀκηκόαμεν γὰρ αὐτοῦ λέγοντος ὅτι Ἰησοῦς ὁ Ναζωραῖος οὗτος καταλύσει τὸν τόπον τοῦτον καὶ ἀλλάξει τὰ ἔθη ἃ παρέδωκεν ἡμῖν Μωϋσῆς. 15 καὶ ἀτενίσαντες εἰς αὐτὸν πάντες οἱ καθεζόμενοι ἐν τῷ συνεδρίῳ εἶδον τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ὡσεὶ πρόσωπον ἀγγέλου.

7

Stefano ayigîriza olubaga

1 Okuhandi omudâhwa mukulu adôsa, erhi: «Ka kwo binali ntyo?» 2 Naye ashuza, erhi: «Bene wirhu na balarha, muyumve! Nyamuzinda w’irenge abonekeraga larha Abrahamu amango aciri e Mezopotamiya, erhi a­rhaciyûbaka e Harani, 3 amubwîra, erhi: «Orhenge omu cihugo cinyu na muli bene winyu, oje omu cihugo nakuyereka». 4 Arhenga obwo omu cihugo c’e Ka­ldeya, aj’iyûbaka e Haran. Erhi ishe afa, Nnâmahanga amurhenza eyo, amuleêrha mw’eci cihugo muyûbasiremwo buno. 5 Mw’eco cihugo, arhamuhaga cici, ciru ahankahirwa okugulu, ci amulaganya mpu anacimushobôzeco, cibe câge, ye n’iburha lyâge, n’obwo arhagwêrhe mwâna. 6 Kandi Nnâmahanga amu­bwîra rnpu iburha lyâge lyanârhàng’ibêra ornu cihugo ca-bene, lihirwe omu buja, linakolerwe buligo myâka magana ani 7 Ci Nyamuzinda aderha, erhi: «Eryo ishanja lyanâbahire omu buja, niene nânamanye ogwâlyo. N’amango okwo kwâhwa, banagenda bayish’ikanshengera aha hantu». 8 Okubundi anacimuha eciragâne c’okukembûlwa. Na ntyo erhi aburha Izaki, amukembûla olusiku lwa kali munani. Naye Izaki kwo ajizire Yakobo ntyo, na Yokobo akujira balya bashakulûza ikumi na babiri. 9 Obuyagalwa bwarhuma bashakuluza bashomba Yozefu, bamuguza mpu ahêkwe e Misiri, ci Nnâmahanga àli baguma naye. 10 Amulikûza omu malibuko gâge goshi, amujira murhonyi na mushinganyanya omu masù ga Faraoni, mwâmi w’e Misiri, naye amujira murhegesi w’e Misiri n’ow’aha mwage hosh. 11 Okubundi ishali lyanacizûka omu Misiri n’omu Kanani n’amalibuko manji, na bashakulûza babula ebi bankalya. 12 Erhi Yakobo ayumva oku engano eri e Misiri, arhumayo bashakulûza obw’oburhanzi. 13 Obwa kabiri, Yozefu amanyi­bwa na bakulu bâge, na Faraoni amanya ecisisi câge. 14 Okubundi Yozefu arhumiza ishe Yakobo na bene wâbo boshi, oku bànali makumi gali nda na ba­rhanu. 15 Yakobo anaciyandagalira e Misiri, yo afìrîre na bashakulûza. 16 Babahêka e Sikemi, banababisha omu nshinda Abrabamu aguliraga bene-Hemori nsaranga e Sikemi. 17 Erhi amango amalaganyo Nnâmahanga alaganyagya Abrabamu gaba hofi, omulala gwayushûka gwanagandaza omu Misiri, 18 kuhika owundi mwâmi orhàl’imanyire Yozefu ayîma. 19 Oyo mwâmi ayengehera obûko bwirhu, alibuza balarha, ciru akabasêza mpu bakabulire orhubonjo rhwabo lyo rhulek’ilama. 20 Ago mango Musa aburhwa, arhona emwa Nnâmahanga. Alerwa myêzi isharhu omu mw’ishe. 21 Erhi aba amakabulirwa, mwâli wa Faraoni amurhôla, amulera nka mwâna wâge. 22 Ntyo Musa ayigîrizibwa obwe­nge bw’abantu b’e Misiri, aba mulume muzibu omu kuderha n’omu kukola. 23 Erhi ayunjuza myâka makumi ani, ayumva enkumbu y’okuj’irhangula bene wâbo, bene-Israheli. 24 Ntishi kurhi abwîne badwîrhe barhindibuza mugu­ma, amurhabâla anamwihôlera, ayîrha olya muntu w’e Misirì. 25 Ali amanyire mpu bene wâbo bayumva oku Nnâmahanga ol’ibaciza n’okuboko kwâge; ci bôbe barhatwaga ibuzibuzì. 26 Erhi kuca, ashimâna abadwîrhe balwa, aderha mpu abafunga, ababwîra, erhi: «Bîra bâni, muli baguma! Cirhumire mwâka­shoshôbana ntya mwêne na nnene?» 27 Olya wàli ohalalire owâbo amuhagalika, erhi: «Ewe, ndi wakujiraga mukulu nisi erhi mucîranuzi wirhu? 28 Nkaba nani walonza okunyîrha nka kulya njo wayirhaga olya muntu w’e Misiri?» 29 E­rhi Musa ayumva ako kanwa, acîyâkira, aj’iyûbaka omu cihugo c’e Madiyani, aburhirayo na bâna babiri ba burhabana. 30 Erhi hagera myâka makumi ani, malahika amuyagânira omu ngulumira y’ishaka, omu irungu ly’entondo ya Sinayi. 31 Erhi Musa abona okwo, arhangâla; n’erhi aciderha mpu ayegera lyo abona bwinja, ayumva izù lya Nyakasa­ne, erhi: 32 «Nie Nyamuzinda wa bashakulûza bâwe, Nyamuzinda w’Abrahamu, Nyamuzinda w’Izaki na Yakobo!» Musa erhi akola adwîrhe ageramwo ogwa nyugunyu, arhaciderhaga mpu agalamire alole. 33 Obwo Nyakasane amubwîra, erhi: «Rhenza enkwêrho zâwe omu magulu, bulya aha oli hali hantu hatagatifu. 34 Neci, nabwîne amalibuko g’olubaga lwâni omu Misiri, n’omulenge gwâlo naguyumva; bw’obunyandagîre nti nducize. Yishaga, nkurhume e Misiri». 35 Oyôla Musa banenaga, erhi baderba, mpu: «Ndi wakujiraga mukulu nisi erhi mucîranuzi wirhu?» ye Nnâmahanga arhumire mpu abakulire anabacize oku burhabâle bw’olya malahika wamubonekeraga omu ishaka. 36 Ye wabarhenzagyamwo eci cihugo omu kujira ebisômerîne n’ebirhangâzo e Misiri n’omu Nyanja Ndukula, n’omu irungu myâka makumi ani. 37 Oyo Musa ye wabwîraga bene-lsrabeli, erhi: «Nnâmahanga anammuhe omulêbi oli akani warhenga muli bene winyu». 38 Galya mango bene-israbeli bàli bacîgushire haguma omu irungu, ye wàli bo na malahika wakag’imuganiza oku ntondo ya Sinayi erhi anali haguma na bashakulûza; ye wabwîzirwe ebinwa by’obuzîne mpu arhuhise kuli byo. 39 Ye bashakulûza bàlahiraga okuyumva! Ciru bamukoba, banacifinja okushubira e Misiri; 40 babwîra Aroni, mpu: «Rhujirire banyamuzi­nda bakarhushokolera, bulya rhurhamanyiri oyu Musa warhurhenzagya e Misiri oku abîre». 41 Zo n’ezo nsiku, bajira enyana, barherekêrera eyo nshushano banajirira eciremwa c’enfune zâbo olusiku lukulu. 42 lero Nyamuzinda anacibahindulira omugongo anabaleka mpu bakabarâmya emirhwe y’oku nku­ba, nka kulya kuyandisirwe omu citabu c’abalêbi, mpu: Ka hali embagwa mwambâgîre erhi enterekêro mwanterekerîre, bene-Israheli, mw’erya myâka makumi ani^y mwali omu irungu? 43 Mwakabarhula ecirâlo ca Moloki n’enyenyêzi ya nyamuzinda winyu Refani, ezo nshushano mwajiraga mpu mokaziharâmya! Nani nkolaga nammululiza kurhaluka e Babiloni». 44 Omu irungu balarha bagwêrhe ecihando c’endagâno, kulya anali arhegesire owarhumaga Musa mpu acijire oku nshusho abonaga. 45 Erhi baba bamacihâbwa, balarha bacihêka omu cihugo banyagaga galya mashanja Nnâmahanga alibirhagakwo embere zâbo, Yozwe ye wali cirongozi câbo; byàba ntyo kuhika amango ga Daudi. 46 Anacirhona emwa Nnâmahanga, anashenga mpu ashobôle enshokano y’okuyûbakira Nyamuzinda wa Yakobo enyumpa. 47 Salomoni ye wayishir’imuyu­bakira enyumpa. 48 Ci ow’enyanya arhabêra omu nyumpa zayûbakagwa n’ama­boko g’abantu, nk’oku omulêbi adesire, erhi^z: 49 «lrunga yo ntebe y’obwâmi bwâni, n’igulu co cirhi c’amagulu gâni. Nyumpa nci mwanyûbakira, erhi hantu hahi nankarhamûkira? cinwa ca Nyakasane eco. 50 Ka kurhali kuboko kwâni kwajiraga ebyo byoshi?» 51 Mwe bacikanyi-cirhagomba, aga marhwiri n’emi­rhima erhakembûlagwa, muyôrha mulahira okuyumva Mûka Mutagatifu! Kulya basho bàli kwo munali ninyu^a! 52 Mulêbi ohi basho barhalibuzagya? Banizire abakâg’ilêba okuyisha kw’Omushinganyanya, olya muzind’ilenganya mwanamuyîrha . 53 Mwe mwahîrwe na bamalahika Amarhegeko, murhanagashimbaga».

Stefano abandwa amabuye

54 Erhi bayumva ebyo binwa, bakunira bwenêne banakahekenyera Stefano amîno. 55 Ci yêhe, bulya ali ayunjwîre Mûka Mutagatifu, anacigalamira enyanya, abona irenge lya Nyamuzinda, na Yezu ayimanzire ekulyo kwa Nyamuzinda 56 Anaciderha, erhi: «Namabona empingu eri nyigule, na Mwene-omuntu ayimanzire ekulyo kwa Nnâmahanga!» 57 Banacibanda orhuhababo, bafuka amarhwiri, bacimwihunikakwo boshi caligumiza. 58 N’erhi baba bamamurhenza omu lugo, bamubanda amabuye. Abahamîrizi^b bàli barherekîze emyambalo yâbo aha magulu g’omwâna w’obusole, izîno lyâge ye Saulu. 59 Erhi baba bakola badwîrhe bamubanda amabuye, Stefano akâshenga, erhi: «Yagirwa Yezu, oyankirire omûka gwâni!» 60 Okubundi anacifukama, ayakûza n’izù linene. erhi: «Nyakasane, orhabahôlaga eci câha!» n’erhi ayûs’iderha ako kanwa, anacirhengamwo omûka.

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 7

1 Σαῦλος δὲ ἦν συνευδοκῶν τῇ ἀναιρέσει αὐτοῦ. 2 ὁ δὲ ἔφη, Ἄνδρες ἀδελφοὶ καὶ πατέρες, ἀκούσατε. Ὁ θεὸς τῆς δόξης ὤφθη τῷ πατρὶ ἡμῶν Ἀβραὰμ ὄντι ἐν τῇ Μεσοποταμίᾳ πρὶν ἢ κατοικῆσαι αὐτὸν ἐν Χαρρὰν 3 καὶ εἶπεν πρὸς αὐτόν, Ἔξελθε ἐκ τῆς γῆς σου καὶ [ἐκ] τῆς συγγενείας σου, καὶ δεῦρο εἰς τὴν γῆν ἣν ἄν σοι δείξω. 4 τότε ἐξελθὼν ἐκ γῆς Χαλδαίων κατῴκησεν ἐν Χαρράν. κἀκεῖθεν μετὰ τὸ ἀποθανεῖν τὸν πατέρα αὐτοῦ μετῴκισεν αὐτὸν εἰς τὴν γῆν ταύτην εἰς ἣν ὑμεῖς νῦν κατοικεῖτε, 5 καὶ οὐκ ἔδωκεν αὐτῷ κληρονομίαν ἐν αὐτῇ οὐδὲ βῆμα ποδὸς καὶ ἐπηγγείλατο δοῦναι αὐτῷ εἰς κατάσχεσιν αὐτὴν καὶ τῷ σπέρματι αὐτοῦ μετ᾽ αὐτόν, οὐκ ὄντος αὐτῷ τέκνου. 6 ἐλάλησεν δὲ οὕτως ὁ θεὸς ὅτι ἔσται τὸ σπέρμα αὐτοῦ πάροικον ἐν γῇ ἀλλοτρίᾳ καὶ δουλώσουσιν αὐτὸ καὶ κακώσουσιν ἔτη τετρακόσια· 7 καὶ τὸ ἔθνος ᾧ ἐὰν δουλεύσουσιν κρινῶ ἐγώ, ὁ θεὸς εἶπεν, καὶ μετὰ ταῦτα ἐξελεύσονται καὶ λατρεύσουσίν μοι ἐν τῷ τόπῳ τούτῳ. 8 καὶ ἔδωκεν αὐτῷ διαθήκην περιτομῆς· καὶ οὕτως ἐγέννησεν τὸν Ἰσαὰκ καὶ περιέτεμεν αὐτὸν τῇ ἡμέρᾳ τῇ ὀγδόῃ, καὶ Ἰσαὰκ τὸν Ἰακώβ, καὶ Ἰακὼβ τοὺς δώδεκα πατριάρχας. 9 Καὶ οἱ πατριάρχαι ζηλώσαντες τὸν Ἰωσὴφ ἀπέδοντο εἰς Αἴγυπτον. καὶ ἦν ὁ θεὸς μετ᾽ αὐτοῦ 10 καὶ ἐξείλατο αὐτὸν ἐκ πασῶν τῶν θλίψεων αὐτοῦ καὶ ἔδωκεν αὐτῷ χάριν καὶ σοφίαν ἐναντίον Φαραὼ βασιλέως Αἰγύπτου καὶ κατέστησεν αὐτὸν ἡγούμενον ἐπ᾽ Αἴγυπτον καὶ [ἐφ᾽] ὅλον τὸν οἶκον αὐτοῦ. 11 ἦλθεν δὲ λιμὸς ἐφ᾽ ὅλην τὴν Αἴγυπτον καὶ Χανάαν καὶ θλῖψις μεγάλη, καὶ οὐχ ηὕρισκον χορτάσματα οἱ πατέρες ἡμῶν. 12 ἀκούσας δὲ Ἰακὼβ ὄντα σιτία εἰς Αἴγυπτον ἐξαπέστειλεν τοὺς πατέρας ἡμῶν πρῶτον. 13 καὶ ἐν τῷ δευτέρῳ ἀνεγνωρίσθη Ἰωσὴφ τοῖς ἀδελφοῖς αὐτοῦ καὶ φανερὸν ἐγένετο τῷ Φαραὼ τὸ γένος [τοῦ] Ἰωσήφ. 14 ἀποστείλας δὲ Ἰωσὴφ μετεκαλέσατο Ἰακὼβ τὸν πατέρα αὐτοῦ καὶ πᾶσαν τὴν συγγένειαν ἐν ψυχαῖς ἑβδομήκοντα πέντε. 15 καὶ κατέβη Ἰακὼβ εἰς Αἴγυπτον καὶ ἐτελεύτησεν αὐτὸς καὶ οἱ πατέρες ἡμῶν, 16 καὶ μετετέθησαν εἰς Συχὲμ καὶ ἐτέθησαν ἐν τῷ μνήματι ᾧ ὠνήσατο Ἀβραὰμ τιμῆς ἀργυρίου παρὰ τῶν υἱῶν Ἑμμὼρ ἐν Συχέμ. 17 Καθὼς δὲ ἤγγιζεν ὁ χρόνος τῆς ἐπαγγελίας ἧς ὡμολόγησεν ὁ θεὸς τῷ Ἀβραάμ, ηὔξησεν ὁ λαὸς καὶ ἐπληθύνθη ἐν Αἰγύπτῳ 18 ἄχρι οὗ ἀνέστη βασιλεὺς ἕτερος [ἐπ᾽ Αἴγυπτον] ὃς οὐκ ᾔδει τὸν Ἰωσήφ. 19 οὗτος κατασοφισάμενος τὸ γένος ἡμῶν ἐκάκωσεν τοὺς πατέρας [ἡμῶν] τοῦ ποιεῖν τὰ βρέφη ἔκθετα αὐτῶν εἰς τὸ μὴ ζῳογονεῖσθαι. 20 ἐν ᾧ καιρῷ ἐγεννήθη Μωϋσῆς καὶ ἦν ἀστεῖος τῷ θεῷ· ὃς ἀνετράφη μῆνας τρεῖς ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ πατρός, 21 ἐκτεθέντος δὲ αὐτοῦ ἀνείλατο αὐτὸν ἡ θυγάτηρ Φαραὼ καὶ ἀνεθρέψατο αὐτὸν ἑαυτῇ εἰς υἱόν. 22 καὶ ἐπαιδεύθη Μωϋσῆς [ἐν] πάσῃ σοφίᾳ Αἰγυπτίων, ἦν δὲ δυνατὸς ἐν λόγοις καὶ ἔργοις αὐτοῦ. 23 Ὡς δὲ ἐπληροῦτο αὐτῷ τεσσερακονταετὴς χρόνος, ἀνέβη ἐπὶ τὴν καρδίαν αὐτοῦ ἐπισκέψασθαι τοὺς ἀδελφοὺς αὐτοῦ τοὺς υἱοὺς Ἰσραήλ. 24 καὶ ἰδών τινα ἀδικούμενον ἠμύνατο καὶ ἐποίησεν ἐκδίκησιν τῷ καταπονουμένῳ πατάξας τὸν Αἰγύπτιον. 25 ἐνόμιζεν δὲ συνιέναι τοὺς ἀδελφοὺς [αὐτοῦ] ὅτι ὁ θεὸς διὰ χειρὸς αὐτοῦ δίδωσιν σωτηρίαν αὐτοῖς· οἱ δὲ οὐ συνῆκαν. 26 τῇ τε ἐπιούσῃ ἡμέρᾳ ὤφθη αὐτοῖς μαχομένοις καὶ συνήλλασσεν αὐτοὺς εἰς εἰρήνην εἰπών, Ἄνδρες, ἀδελφοί ἐστε· ἱνατί ἀδικεῖτε ἀλλήλους; 27 ὁ δὲ ἀδικῶν τὸν πλησίον ἀπώσατο αὐτὸν εἰπών, Τίς σε κατέστησεν ἄρχοντα καὶ δικαστὴν ἐφ᾽ ἡμῶν; 28 μὴ ἀνελεῖν με σὺ θέλεις ὃν τρόπον ἀνεῖλες ἐχθὲς τὸν Αἰγύπτιον; 29 ἔφυγεν δὲ Μωϋσῆς ἐν τῷ λόγῳ τούτῳ καὶ ἐγένετο πάροικος ἐν γῇ Μαδιάμ, οὗ ἐγέννησεν υἱοὺς δύο. 30 Καὶ πληρωθέντων ἐτῶν τεσσεράκοντα ὤφθη αὐτῷ ἐν τῇ ἐρήμῳ τοῦ ὄρους Σινᾶ ἄγγελος ἐν φλογὶ πυρὸς βάτου. 31 ὁ δὲ Μωϋσῆς ἰδὼν ἐθαύμαζεν τὸ ὅραμα, προσερχομένου δὲ αὐτοῦ κατανοῆσαι ἐγένετο φωνὴ κυρίου, 32 Ἐγὼ ὁ θεὸς τῶν πατέρων σου, ὁ θεὸς Ἀβραὰμ καὶ Ἰσαὰκ καὶ Ἰακώβ. ἔντρομος δὲ γενόμενος Μωϋσῆς οὐκ ἐτόλμα κατανοῆσαι. 33 εἶπεν δὲ αὐτῷ ὁ κύριος, Λῦσον τὸ ὑπόδημα τῶν ποδῶν σου, ὁ γὰρ τόπος ἐφ᾽ ᾧ ἕστηκας γῆ ἁγία ἐστίν. 34 ἰδὼν εἶδον τὴν κάκωσιν τοῦ λαοῦ μου τοῦ ἐν Αἰγύπτῳ καὶ τοῦ στεναγμοῦ αὐτῶν ἤκουσα, καὶ κατέβην ἐξελέσθαι αὐτούς· καὶ νῦν δεῦρο ἀποστείλω σε εἰς Αἴγυπτον. 35 Τοῦτον τὸν Μωϋσῆν, ὃν ἠρνήσαντο εἰπόντες, Τίς σε κατέστησεν ἄρχοντα καὶ δικαστήν; τοῦτον ὁ θεὸς [καὶ] ἄρχοντα καὶ λυτρωτὴν ἀπέσταλκεν σὺν χειρὶ ἀγγέλου τοῦ ὀφθέντος αὐτῷ ἐν τῇ βάτῳ. 36 οὗτος ἐξήγαγεν αὐτοὺς ποιήσας τέρατα καὶ σημεῖα ἐν γῇ Αἰγύπτῳ καὶ ἐν Ἐρυθρᾷ Θαλάσσῃ καὶ ἐν τῇ ἐρήμῳ ἔτη τεσσεράκοντα. 37 οὗτός ἐστιν ὁ Μωϋσῆς ὁ εἴπας τοῖς υἱοῖς Ἰσραήλ, Προφήτην ὑμῖν ἀναστήσει ὁ θεὸς ἐκ τῶν ἀδελφῶν ὑμῶν ὡς ἐμέ. 38 οὗτός ἐστιν ὁ γενόμενος ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ ἐν τῇ ἐρήμῳ μετὰ τοῦ ἀγγέλου τοῦ λαλοῦντος αὐτῷ ἐν τῷ ὄρει Σινᾶ καὶ τῶν πατέρων ἡμῶν, ὃς ἐδέξατο λόγια ζῶντα δοῦναι ἡμῖν, 39 ᾧ οὐκ ἠθέλησαν ὑπήκοοι γενέσθαι οἱ πατέρες ἡμῶν, ἀλλ᾽ ἀπώσαντο καὶ ἐστράφησαν ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν εἰς Αἴγυπτον 40 εἰπόντες τῷ Ἀαρών, Ποίησον ἡμῖν θεοὺς οἳ προπορεύσονται ἡμῶν· ὁ γὰρ Μωϋσῆς οὗτος, ὃς ἐξήγαγεν ἡμᾶς ἐκ γῆς Αἰγύπτου, οὐκ οἴδαμεν τί ἐγένετο αὐτῷ. 41 καὶ ἐμοσχοποίησαν ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις καὶ ἀνήγαγον θυσίαν τῷ εἰδώλῳ καὶ εὐφραίνοντο ἐν τοῖς ἔργοις τῶν χειρῶν αὐτῶν. 42 ἔστρεψεν δὲ ὁ θεὸς καὶ παρέδωκεν αὐτοὺς λατρεύειν τῇ στρατιᾷ τοῦ οὐρανοῦ καθὼς γέγραπται ἐν βίβλῳ τῶν προφητῶν, Μὴ σφάγια καὶ θυσίας προσηνέγκατέ μοι ἔτη τεσσεράκοντα ἐν τῇ ἐρήμῳ, οἶκος Ἰσραήλ; 43 καὶ ἀνελάβετε τὴν σκηνὴν τοῦ Μόλοχ καὶ τὸ ἄστρον τοῦ θεοῦ [ὑμῶν] Ῥαιφάν, **τοὺς τύπους οὓς ἐποιήσατε** προσκυνεῖν αὐτοῖς, **καὶ μετοικιῶ ὑμᾶς ἐπέκεινα** Βαβυλῶνος. 44 Ἡ σκηνὴ τοῦ μαρτυρίου ἦν τοῖς πατράσιν ἡμῶν ἐν τῇ ἐρήμῳ καθὼς διετάξατο ὁ λαλῶν τῷ Μωϋσῇ ποιῆσαι αὐτὴν κατὰ τὸν τύπον ὃν ἑωράκει 45 ἣν καὶ εἰσήγαγον διαδεξάμενοι οἱ πατέρες ἡμῶν μετὰ Ἰησοῦ ἐν τῇ κατασχέσει τῶν ἐθνῶν, ὧν ἐξῶσεν ὁ θεὸς ἀπὸ προσώπου τῶν πατέρων ἡμῶν ἕως τῶν ἡμερῶν Δαυίδ, 46 ὃς εὗρεν χάριν ἐνώπιον τοῦ θεοῦ καὶ ᾐτήσατο εὑρεῖν σκήνωμα τῷ οἴκῳ Ἰακώβ. 47 Σολομῶν δὲ οἰκοδόμησεν αὐτῷ οἶκον. 48 ἀλλ᾽ οὐχ ὁ ὕψιστος ἐν χειροποιήτοις κατοικεῖ, καθὼς ὁ προφήτης λέγει, 49 Ὁ οὐρανός μοι θρόνος, ἡ δὲ γῆ ὑποπόδιον τῶν ποδῶν μου· ποῖον οἶκον οἰκοδομήσετέ μοι, λέγει κύριος, ἢ τίς τόπος τῆς καταπαύσεώς μου; 50 οὐχὶ ἡ χείρ μου ἐποίησεν ταῦτα πάντα; 51 Σκληροτράχηλοι καὶ ἀπερίτμητοι καρδίαις καὶ τοῖς ὠσίν, ὑμεῖς ἀεὶ τῷ πνεύματι τῷ ἁγίῳ ἀντιπίπτετε ὡς οἱ πατέρες ὑμῶν καὶ ὑμεῖς. 52 τίνα τῶν προφητῶν οὐκ ἐδίωξαν οἱ πατέρες ὑμῶν; καὶ ἀπέκτειναν τοὺς προκαταγγείλαντας περὶ τῆς ἐλεύσεως τοῦ δικαίου, οὗ νῦν ὑμεῖς προδόται καὶ φονεῖς ἐγένεσθε, 53 οἵτινες ἐλάβετε τὸν νόμον εἰς διαταγὰς ἀγγέλων καὶ οὐκ ἐφυλάξατε. The Stoning of Stephen 54 Ἀκούοντες δὲ ταῦτα διεπρίοντο ταῖς καρδίαις αὐτῶν καὶ ἔβρυχον τοὺς ὀδόντας ἐπ᾽ αὐτόν. 55 ὑπάρχων δὲ πλήρης πνεύματος ἁγίου ἀτενίσας εἰς τὸν οὐρανὸν εἶδεν δόξαν θεοῦ καὶ Ἰησοῦν ἑστῶτα ἐκ δεξιῶν τοῦ θεοῦ 56 καὶ εἶπεν, Ἰδοὺ θεωρῶ τοὺς οὐρανοὺς διηνοιγμένους καὶ τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου ἐκ δεξιῶν ἑστῶτα τοῦ θεοῦ. 57 κράξαντες δὲ φωνῇ μεγάλῃ συνέσχον τὰ ὦτα αὐτῶν καὶ ὥρμησαν ὁμοθυμαδὸν ἐπ᾽ αὐτὸν 58 καὶ ἐκβαλόντες ἔξω τῆς πόλεως ἐλιθοβόλουν. καὶ οἱ μάρτυρες ἀπέθεντο τὰ ἱμάτια αὐτῶν παρὰ τοὺς πόδας νεανίου καλουμένου Σαύλου, 59 καὶ ἐλιθοβόλουν τὸν Στέφανον ἐπικαλούμενον καὶ λέγοντα, Κύριε Ἰησοῦ, δέξαι τὸ πνεῦμά μου. 60 θεὶς δὲ τὰ γόνατα ἔκραξεν φωνῇ μεγάλῃ, Κύριε, μὴ στήσῃς αὐτοῖς ταύτην τὴν ἁμαρτίαν. καὶ τοῦτο εἰπὼν ἐκοιμήθη.

8

Abakristu b’e Yeruzalemu balibuzibwa

1 Na Saulu naye ali ayemîre mpu bayîrhe Stefano. Olwo lusiku lwonêne barhondêra okulibuza Ekleziya y’e Yeruzalemu. Boshi bashandabana omu mirhundu y’e Yudeya n’e Samariya, Entumwa zône zasigala. 2 Abantu barhinya Nnâmahanga babisha Stefano, banamulakira bwenêne. 3 Naye Saulu erhi adwîrhe ashereza Ekleziya; akashesherera omu nyumpa, akaba balume, akaba bakazi, akâgwârha n’okubira omu mpamikwa.

Filipo ayigîriza e Samâriya

4 Balya bashandabanaga, bagera hoshi hoshi omu cihugo, baja bayigîriza akanwa ka Nnâmahanga. 5 Filipo yêhe ayandagalira omu cishagala c’e Samaâriya, ayigîrizamwo Kristu. 6 Olubaga lwoshi lwanunirwa n’enyigîrizo zâge, bulya bakag’iyumva baderha ebirhangâzo akag’ijira, banakag’ibibona. 7 Kwo binali: banji bàlimwo shetani, akabarhengamwo aj’ayâma; na banji bàli baho­zire ebirumbu n’ebirema bakag’ifuma. 8 Mw’eco cishagala, abantu basîma bwenêne.

Omukurungu Simoni

9 Ci kwône mw’eco cishagala mwàli omulume mpu ye Simoni. Ali mukurungu, anakag’irhangâza abantu b’e Samâriya n’okuciderha muntu mukulu. 10 Boshi, abarbo n’abakulu, ye bakag’ibirakwo omurhìma. Bakag’iderha, mpu: «Oyu muntu bwo buhashe bwa Nyamuzinda, bulya baderha bukulu», 11 Bàl’imuhizirekwo omurhima ntyo, bulya kurhenga mîra akag’ibarhangâza n’amakurungu gâge. 12 Ci erhi baba bamayemêra Filipo wakag’ibayigìriza Emyanzi y’Akalembe k’Obwâmi bwa Nnâmahanga n’izîno lya Yezu Kristu, abalume n’abakazi babatizibwa. 13 Simoni naye ayemêra, n’erhi ayûs’ibatizi­bwa, arhacirhengagakwo Filipo. Akarhangâla erhi akabona ebirhangâzo n’ebi­sômerîne bizibu akag’ijira. 14 Erhi Entumwa zàli e Yeruzalemu ziyumva oku Abasamâriya bayankirîre akanwa ka Nnâmahanga, zabarhumira Petro na Yowane. 15 Erhi bahika, babasengerera mpu bahâbwe Mûka Mutagatifu; 16 bulya muli bo ntaye àli asag’iyandagalira, ci bàli babatizîbwe kwônene oku izîno lya Nyakasane Yezu. 17 Obwo Petro na Yowane babalambûlirakwo amaboko, bàhâbwa Mûka Mutagatifu.

18 Erhi Simoni abon’oku Entumwa zakag’ihâna Mûka Mutagatifu omu kulambûla amaboko, abalerhera ensaranga, erhi: 19 «Mumpe nani kw’obwo buhashe, lyo ngasi oyu nalambûlirakwo amaboko ahâbwa Mûka Mutagatifu». 20 Petro anacimushuza, erhi: «Okahera we n’ensaranga zâwe; wamanyire mpu wanagula ensbokano ya Nnâmahanga nsaranga! 21 Nta cigabi na nta mwanya ogwêrhe mw’ebi, bulya omurhima gwâwe gurhashingânîni embere za Nnâmahanga. 22 Ociyunjuzagye kw’obwo bubî bwâwe, onashenge Nyamuzinda: kwankanaba akurhenza ezo nkengêro omu murhima. 23 Neci, mbwîne oku oyunjwire endulwe y’obubî onali mubohe n’emigozi y’ebyâha». 24 Naye Simoni, erhi: «Mwêne mundagirage emwa Nyakasane, lyo ebyo odesire birhag’i­ntogera». 25 Bôhe erhi baba bamahamîriza n’okuyigîriza akanwa ka Nyakasane, bàshubira e Yeruzalcmu, baja bayigîriza Emyanzi y’Akalembe omu mirhundu minji y’Abasamâriya.

Filipo abatiza omurhonyi w’Etiyopiya

26 Malahika wa Nyakasane anacija aho, abwîra, Filipo, erhi: «Yimuka, oje oluhande lw’Ifo, mw’era njira eyandagîre kurhenga e Yeruzalemu kuja e Gaza; liri irungu». 27 Anaciyimuka, agenda. Obwo hanacigera mulume muguma w’Etiyopiya. Ali mulamba murhonyi wa Kandasi, mwâmi-kazi w’Etiyopiya, na murhegesi w’ebirugu byâge byoshi. Al’iharâmya e Yeruzalemu, 28 erhi anakola ashubûka, atamîre oku ngâle yâge, anadwîrhe asoma omu citabu c’omulêbi Izaya. 29 Mûka Mutagatifu anacibwîra Filipo, erhi: «Kanya, ogwârhe eyo ngâle. 30 Filipo anacikanya, ayumva adwîrhe asoma omu citabu c’omulêbi Izaya; amudôsa, erhi: «K’oyumvîrhe ebi odwîrhe wasoma?» 31 Naye, erhi: «Kurhi nankakuhasha na ntâye wampugûla?» Obwo anaciyinginga Filipo mpu ashonere oku ngâle yâge, anamutamale eburhambi. 32 Ecigabi c’Amandiko akag’ìsoma, c’eci: Bamuhêsire nka cibuzi caj’ibâgwa; nka mwana-buzi orhabumbûla akanwa embere z’owamutwa obwôya, arhashagala bici. 33 Olubanja lwâge balutwira akagayo. Iburha lyâge ndi wânaliganje? Ntâye wahahîre bulya bamamukûla omu igulu ly’abazîne^c . 34 Olya mulamba anacidôsa Filipo, erhi: «Mâshi mbwîra ndi oyo omulêbi ade­rhîre ntyo? Ka yêne nisi erhi wundi?» 35 Okubundi Filipo anacimurhondêreza, arhondêra kuli ebyo binwa by’Amandiko, amuyigîriza Emyanzi y’Akalembe ya Yezu. 36 Oku bali omu njira, barhinda ah’amîshi gàli. Olya mulamba amu­bwîra, erhi: «Amîshi aga; bici bicimpanzize okubatizibwa?» 37 Naye Filipo amubwîra, erhi: «Akaba oyemîre n’omurhima gwâwe goshi, kwanahashikana». Ashuza, erhi: «Nyemîre oku Yezu Kristu ye Mugala wa Nyamuzinda». 38 Anaciyimanza engâle, bombi bayandagalira omu mîshi, Filipo n’olya mulamba; amubatiza. 39 Erhi baba bamarhenga omu mishi, Omûka gwa Nya­kasane gwashamula Filipo, n’olya mulamba arhacimubonaga. Ahira njira, aj’acîshinga. 40 Filipo naye abona akola ali e Azoto; aja ayigîriza Emyanzi y’Akalembe omu bishagala byoshi, kuhika alinda ahika e Sezariya.

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 8

Saul Persecutes the Church

1 Ἐγένετο δὲ ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ διωγμὸς μέγας ἐπὶ τὴν ἐκκλησίαν τὴν ἐν Ἱεροσολύμοις, πάντες δὲ διεσπάρησαν κατὰ τὰς χώρας τῆς Ἰουδαίας καὶ Σαμαρείας πλὴν τῶν ἀποστόλων. 2 συνεκόμισαν δὲ τὸν Στέφανον ἄνδρες εὐλαβεῖς καὶ ἐποίησαν κοπετὸν μέγαν ἐπ᾽ αὐτῷ. 3 Σαῦλος δὲ ἐλυμαίνετο τὴν ἐκκλησίαν κατὰ τοὺς οἴκους εἰσπορευόμενος, σύρων τε ἄνδρας καὶ γυναῖκας παρεδίδου εἰς φυλακήν.

The Gospel Preached in Samaria

4 Οἱ μὲν οὖν διασπαρέντες διῆλθον εὐαγγελιζόμενοι τὸν λόγον. 5 Φίλιππος δὲ κατελθὼν εἰς [τὴν] πόλιν τῆς Σαμαρείας ἐκήρυσσεν αὐτοῖς τὸν Χριστόν. 6 προσεῖχον δὲ οἱ ὄχλοι τοῖς λεγομένοις ὑπὸ τοῦ Φιλίππου ὁμοθυμαδὸν ἐν τῷ ἀκούειν αὐτοὺς καὶ βλέπειν τὰ σημεῖα ἃ ἐποίει. 7 πολλοὶ γὰρ τῶν ἐχόντων πνεύματα ἀκάθαρτα βοῶντα φωνῇ μεγάλῃ ἐξήρχοντο, πολλοὶ δὲ παραλελυμένοι καὶ χωλοὶ ἐθεραπεύθησαν 8 ἐγένετο δὲ πολλὴ χαρὰ ἐν τῇ πόλει ἐκείνῃ. 9 Ἀνὴρ δέ τις ὀνόματι Σίμων προϋπῆρχεν ἐν τῇ πόλει μαγεύων καὶ ἐξιστάνων τὸ ἔθνος τῆς Σαμαρείας, λέγων εἶναί τινα ἑαυτὸν μέγαν, 10 ᾧ προσεῖχον πάντες ἀπὸ μικροῦ ἕως μεγάλου λέγοντες, Οὗτός ἐστιν ἡ δύναμις τοῦ θεοῦ ἡ καλουμένη Μεγάλη. 11 προσεῖχον δὲ αὐτῷ διὰ τὸ ἱκανῷ χρόνῳ ταῖς μαγείαις ἐξεστακέναι αὐτούς. 12 ὅτε δὲ ἐπίστευσαν τῷ Φιλίππῳ εὐαγγελιζομένῳ περὶ τῆς βασιλείας τοῦ θεοῦ καὶ τοῦ ὀνόματος Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἐβαπτίζοντο ἄνδρες τε καὶ γυναῖκες. 13 ὁ δὲ Σίμων καὶ αὐτὸς ἐπίστευσεν καὶ βαπτισθεὶς ἦν προσκαρτερῶν τῷ Φιλίππῳ, θεωρῶν τε σημεῖα καὶ δυνάμεις μεγάλας γινομένας ἐξίστατο. 14 Ἀκούσαντες δὲ οἱ ἐν Ἱεροσολύμοις ἀπόστολοι ὅτι δέδεκται ἡ Σαμάρεια τὸν λόγον τοῦ θεοῦ, ἀπέστειλαν πρὸς αὐτοὺς Πέτρον καὶ Ἰωάννην, 15 οἵτινες καταβάντες προσηύξαντο περὶ αὐτῶν ὅπως λάβωσιν πνεῦμα ἅγιον 16 οὐδέπω γὰρ ἦν ἐπ᾽ οὐδενὶ αὐτῶν ἐπιπεπτωκός, μόνον δὲ βεβαπτισμένοι ὑπῆρχον εἰς τὸ ὄνομα τοῦ κυρίου Ἰησοῦ. 17 τότε ἐπετίθεσαν τὰς χεῖρας ἐπ᾽ αὐτοὺς καὶ ἐλάμβανον πνεῦμα ἅγιον. 18 ἰδὼν δὲ ὁ Σίμων ὅτι διὰ τῆς ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν τῶν ἀποστόλων δίδοται τὸ πνεῦμα, προσήνεγκεν αὐτοῖς χρήματα 19 λέγων, Δότε κἀμοὶ τὴν ἐξουσίαν ταύτην ἵνα ᾧ ἐὰν ἐπιθῶ τὰς χεῖρας λαμβάνῃ πνεῦμα ἅγιον. 20 Πέτρος δὲ εἶπεν πρὸς αὐτόν, Τὸ ἀργύριόν σου σὺν σοὶ εἴη εἰς ἀπώλειαν ὅτι τὴν δωρεὰν τοῦ θεοῦ ἐνόμισας διὰ χρημάτων κτᾶσθαι 21 οὐκ ἔστιν σοι μερὶς οὐδὲ κλῆρος ἐν τῷ λόγῳ τούτῳ, ἡ γὰρ καρδία σου οὐκ ἔστιν εὐθεῖα ἔναντι τοῦ θεοῦ. 22 μετανόησον οὖν ἀπὸ τῆς κακίας σου ταύτης καὶ δεήθητι τοῦ κυρίου, εἰ ἄρα ἀφεθήσεταί σοι ἡ ἐπίνοια τῆς καρδίας σου, 23 εἰς γὰρ χολὴν πικρίας καὶ σύνδεσμον ἀδικίας ὁρῶ σε ὄντα. 24 ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Σίμων εἶπεν, Δεήθητε ὑμεῖς ὑπὲρ ἐμοῦ πρὸς τὸν κύριον ὅπως μηδὲν ἐπέλθῃ ἐπ᾽ ἐμὲ ὧν εἰρήκατε. 25 Οἱ μὲν οὖν διαμαρτυράμενοι καὶ λαλήσαντες τὸν λόγον τοῦ κυρίου ὑπέστρεφον εἰς Ἱεροσόλυμα, πολλάς τε κώμας τῶν Σαμαριτῶν εὐηγγελίζοντο. Philip and the Ethiopian Eunuch 26 Ἄγγελος δὲ κυρίου ἐλάλησεν πρὸς Φίλιππον λέγων, Ἀνάστηθι καὶ πορεύου κατὰ μεσημβρίαν ἐπὶ τὴν ὁδὸν τὴν καταβαίνουσαν ἀπὸ Ἰερουσαλὴμ εἰς Γάζαν, αὕτη ἐστὶν ἔρημος. 27 καὶ ἀναστὰς ἐπορεύθη. καὶ ἰδοὺ ἀνὴρ Αἰθίοψ εὐνοῦχος δυνάστης Κανδάκης βασιλίσσης Αἰθιόπων, ὃς ἦν ἐπὶ πάσης τῆς γάζης αὐτῆς, ὃς ἐληλύθει προσκυνήσων εἰς Ἰερουσαλήμ, 28 ἦν τε ὑποστρέφων καὶ καθήμενος ἐπὶ τοῦ ἅρματος αὐτοῦ καὶ ἀνεγίνωσκεν τὸν προφήτην Ἠσαΐαν. 29 εἶπεν δὲ τὸ πνεῦμα τῷ Φιλίππῳ, Πρόσελθε καὶ κολλήθητι τῷ ἅρματι τούτῳ. 30 προσ­δραμὼν δὲ ὁ Φίλιππος ἤκουσεν αὐτοῦ ἀναγινώσκοντος Ἠσαΐαν τὸν προφήτην καὶ εἶπεν, Ἆρά γε γινώσκεις ἃ ἀναγινώσκεις; 31 ὁ δὲ εἶπεν, Πῶς γὰρ ἂν δυναίμην ἐὰν μή τις ὁδηγήσει με; παρεκάλεσέν τε τὸν Φίλιππον ἀναβάντα καθίσαι σὺν αὐτῷ. 32 ἡ δὲ περιοχὴ τῆς γραφῆς ἣν ἀνεγίνωσκεν ἦν αὕτη Ὡς πρόβατον ἐπὶ σφαγὴν ἤχθη καὶ ὡς ἀμνὸς ἐναντίον τοῦ κείραντος αὐτὸν ἄφωνος, οὕτως οὐκ ἀνοίγει τὸ στόμα αὐτοῦ. 33 Ἐν τῇ ταπεινώσει** [αὐτοῦ] **ἡ κρίσις αὐτοῦ ἤρθη· τὴν γενεὰν αὐτοῦ τίς διηγήσεται; ὅτι αἴρεται ἀπὸ τῆς γῆς ἡ ζωὴ αὐτοῦ. 34 Ἀποκριθεὶς δὲ ὁ εὐνοῦχος τῷ Φιλίππῳ εἶπεν, Δέομαί σου, περὶ τίνος ὁ προφήτης λέγει τοῦτο; περὶ ἑαυτοῦ ἢ περὶ ἑτέρου τινός; 35 ἀνοίξας δὲ ὁ Φίλιππος τὸ στόμα αὐτοῦ καὶ ἀρξάμενος ἀπὸ τῆς γραφῆς ταύτης εὐηγγελίσατο αὐτῷ τὸν Ἰησοῦν. 36 ὡς δὲ ἐπορεύοντο κατὰ τὴν ὁδόν, ἦλθον ἐπί τι ὕδωρ, καί φησιν ὁ εὐνοῦχος, Ἰδοὺ ὕδωρ, τί κωλύει με βαπτισθῆναι; 38 καὶ ἐκέλευσεν στῆναι τὸ ἅρμα καὶ κατέβησαν ἀμφότεροι εἰς τὸ ὕδωρ, ὅ τε Φίλιππος καὶ ὁ εὐνοῦχος, καὶ ἐβάπτισεν αὐτόν. 39 ὅτε δὲ ἀνέβησαν ἐκ τοῦ ὕδατος, πνεῦμα κυρίου ἥρπασεν τὸν Φίλιππον καὶ οὐκ εἶδεν αὐτὸν οὐκέτι ὁ εὐνοῦχος, ἐπορεύετο γὰρ τὴν ὁδὸν αὐτοῦ χαίρων. 40 Φίλιππος δὲ εὑρέθη εἰς Ἄζωτον· καὶ διερχόμενος εὐηγγελίζετο τὰς πόλεις πάσας ἕως τοῦ ἐλθεῖν αὐτὸν εἰς Καισάρειαν.

9

Saulu abonekerwa na Yezu anabatizibwa (22, 5-16; 26, 10-18)

1 Ago mango, Saulu yêhe erhi kuhiga ahigîre abaganda ba Nyakasane mpu abayîrhe. Aja emw’omudâhwa mukulu, 2 amuhûna amaruba g’okuja omu sinagogi z’e Damasi^d, mpu akabona abali mw’eyo Njira^e, akaba balume, akaba bakazi, abalêrhe bashwêke e Yeruzalemu. 3 Aligi omu njira yâge, ànali akola ahika hofi h’e Damasi, erhi obulangashane bwamanukaga oku nkuba bumufu­nika n’okumumolekera caligumiza. 4 Acirhimba oku idaho, ayumva izù lya­ muyakûza, erhi: «Saulu, Saulu, bici wandibuziza^f?» 5 Saulu, erhi: «We ndi, Yagirwa?» Naye, erhi: «Nie^g Yezu odwîrhe walibuza. 6 Ci oyimangage, oje omu lugo, bakubwîra oku wâjira». 7 Aba bàli boshi bàli bayimanzire nka rhuduma erhi murhemuko gurhuma: bakag’iyumva izù, ci barhabonaga ndi. 8 Saulu anaciyimuka, n’erhi alambula amasù, arhabonaga bici. Bamugwârhira oku kuboko, bamuhisa omu Damasi. 9 Ajira nsiku,isharhu mw’olwo lugo, arhabona, arhalya arhananywa. 10 E Damasi yali omuganda, izîno lyâge Ananiya, Nyakasane amubonekera, amubwîra, erhi: «Ananiya!» Naye, erhi: «Nie ono, Yagirwa!» 11 Nyakasane ashubiza, erhi: «Yimuka, oje omu njira ederhwa Nshingânîne; olongezeyo omuntu oderhwa Saulu w’e Tarsi omu mwa Yuda. Bwo bunola adwîrhe ashenga, 12 anabwîne omulume, izino lyâge Ananiya, aja omu ali, anamulambûlirakwo amaboko mpu amuhûrhûle». 13 Ananiya anacishuza, erhi: «Waliha, nayumvîrhe banji baderha olw’oyo mulume n’amabî goshi ajirîre abatagatifu^h bâwe e Yeruzalemu. 14 N’obûla ali aha, abajinji b’abadaâhwa bamuhîre obuhashe bw’okushwêka ngasi abashenga izîno lyâwe». 15 Ci Nyakasane amubwîra, erhi: «Genda, bulya oyo muntu nacîmwishozire nti mmukolêse oku kumanyîsa izîno lyâni omu mashanja g’abapagani, n’omu bâmi, n’omu bene-Israheli. 16 Niene nacimuyereka ebi alembera byoshi izîno lyâni lirhumire». 17 Ananiya anacilikûla, aja omu nyumpa, amulambûlirakwo amaboko, amubwîra, erhi: «Saulu, mwene-wirhu, Nyakasane ontumire, mpu lyo ozibûka amasù onayunjule Mûka Mutagatifu». 18 Ho na halya, ebiri nka magamba byamurhenga omu masù, ahûrhûka; n’erhi ayimuka, abatizibwa. 19 Okubundi alya, ayumva amashub’izibuha. Abêra nsiku nyi haguma n’abaga­nda b’e Damasi.

Saulu ayigîriza e Damasi

20 Ho n’aho, arhondêra akuyigîriza omu sinagogi oku Yezu ye Mugala wa Nnâmahanga. 21 Abakag’iyumva boshi, barhangâla, mpu: «K’arhali y’olya wakazag’irhindibuza abashenga ery’izîno e Yeruzalemu? K’arhanali kubagwaârha kumudwîrhe eno, mpu abahêkere abajinji b’abadâhwa?» 22 Ci Saulu aja azibuha, anakayagîriza Abayahudi b’e Damasi n’okubayereka oku Yezu ye Kristu. 23 Erhi kugera nsiku zirhali nyi, Abayahudi bamujirira ihano mpu bamuyîrhe. 24 Ci Saulu amanya emihigo yabo. Bakâlanga enyumvi budufu na mûshi mpu lyo bamuyîrha. 25 Lero abaganda bamuyanka budufu, bamuhira omu cirhimbiri, bamuhonya oku lukuta.

Saulu e Yeruzalemu (Gl 1, 18-19)

26 Erhi ahika e Yeruzalemu, akâlonza okuja omu baganda; ci boshi bakag’i­muyôboha, bulya barhayemêraga oku naye ali akola muganda. 27 Lero Ba­rnaba anacimuyanka, amuhêkera Entumwa, arhondêra abaganîrira oku Nya­kasane abonekeraga Saulu omu njira anamuderheza, anababwîra oburhwâli bwâge e Damasi omu kuyigîriza izîno lya Yezu. 28 Kurhenga aho, akâgenda bo nabo omu Yeruzalemu, anakâyigîriza izîno lya Yezu buzira bwôba. 29 Ciru akâshimba Abagereki n’okubajîsa kadali. Ci bôhe bakâlonza okumuyîrha. 30 Abâbo erhi bamanya okwo, bamugalukana e Sezareya, kwo na kumuhêka e Tarsi.

Omurhûla omu Ekleziya

31 Obwo erhi Ekleziya eri n’omurhûla omu Yudeya yoshi, n’omu Galileya, n’omu Samâriya; yakâja yayushûka nka nyumpa yayûbakwa, yanazibuha omu kurhinya Nyakasane, na Mûka Mutagatifu ayiyunjuza oburhûlirizi bwâge.

Petro afumya Eneya e Lida

32 Byanaciba ntyo! Petro anacija arhangula abatagatifu boshi, ahika n’emwa abatagatifu b’e Lida. 33 Ashimâna omuntu, izîno lyâge Eneya, wali myâka munani arharhenga omu bushîro bwâge, bulya àli ahozire ebirumbu. 34 Petro anacimubwîra, erhi: «Eneya, Yezu Kristu amakufumya! Yimuka, obambe wene encingo yâwe». Ayimuka ho na halya. 35 Erhi abantu b’e Lida n’ab’e Saroni bamubona, bahinduka bashimbûlizi ba Nyakasane.

Petro afiìla Tabita e Yope

36 Omu baganda b’e Yope mwàli omukazi, izîno lyâge Tabita, kwo kuderha kashafu. Akag’ijira minja manji, anakag’irhabâla abakenyi. 37 Lero mw’ezo nsiku anacilwâla anafa. Erhi bayûs’imushuka, bamuhira omu nyumpa y’enyanya. 38 Bulya Lida arhali kuli na Yope, erhi abaganda bayumva oku yo Petro ali, bamurhumira bantu babiri, mpu: «Mâshi oyishe duba, oje emwirhu! 39 Petro ayimuka, ahira njira boshi nabo. Erhi ahika, bamujâna omu nyumpa y’enyanya. Abakana boshi bamugorha, bakâlaka n’okumuyereka emyenda n’emyambalo Tabita akag’ijira erhi aciri nabo. 40 Petro ahulusa abamuli boshi, anacifukama, ashenga Nnâmahanga. Okuhandi ahindamukira emunda omurhumba gwàli, aderha, erhi: «Tabita, zûka! Anacilambûla amasù, n’erhi abona Petro, atamala. 41 Petro amugwârhira oku kuboko, amuyimusa. Ana­cihamagala abatagatifu n’abakana, abayêrekaye mugumaguma. 42 Ogwo mwanzi gwamanyikana omu Yope yoshi, na banji bayemêra Nyakasane. 43 Petro abêra nsiku zirhali nyi e Yope, ahanda aha mw’omuhuzi w’empu muguma, izîno lyâge Simoni.

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 9

The Conversion of Saul (Ac 22.6‑16; 26.12‑18)

1 Ὁ δὲ Σαῦλος ἔτι ἐμπνέων ἀπειλῆς καὶ φόνου εἰς τοὺς μαθητὰς τοῦ κυρίου, προσελθὼν τῷ ἀρχιερεῖ 2 ᾐτήσατο παρ᾽ αὐτοῦ ἐπιστολὰς εἰς Δαμασκὸν πρὸς τὰς συναγωγάς, ὅπως ἐάν τινας εὕρῃ τῆς ὁδοῦ ὄντας, ἄνδρας τε καὶ γυναῖκας, δεδεμένους ἀγάγῃ εἰς Ἰερουσαλήμ. 3 ἐν δὲ τῷ πορεύεσθαι ἐγένετο αὐτὸν ἐγγίζειν τῇ Δαμασκῷ, ἐξαίφνης τε αὐτὸν περιήστραψεν φῶς ἐκ τοῦ οὐρανοῦ 4 καὶ πεσὼν ἐπὶ τὴν γῆν ἤκουσεν φωνὴν λέγουσαν αὐτῷ, Σαοὺλ Σαούλ, τί με διώκεις; 5 εἶπεν δέ, Τίς εἶ, κύριε; ὁ δέ, Ἐγώ εἰμι Ἰησοῦς ὃν σὺ διώκεις 6 ἀλλ᾽ ἀνάστηθι καὶ εἴσελθε εἰς τὴν πόλιν καὶ λαληθήσεταί σοι ὅ τί σε δεῖ ποιεῖν. 7οἱ δὲ ἄνδρες οἱ συνοδεύοντες αὐτῷ εἱστήκεισαν ἐνεοί, ἀκούοντες μὲν τῆς φωνῆς μηδένα δὲ θεωροῦντες. 8 ἠγέρθη δὲ Σαῦλος ἀπὸ τῆς γῆς, ἀνεῳγμένων δὲ τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ οὐδὲν ἔβλεπεν· χειραγωγοῦντες δὲ αὐτὸν εἰσήγαγον εἰς Δαμασκόν. 9 καὶ ἦν ἡμέρας τρεῖς μὴ βλέπων καὶ οὐκ ἔφαγεν οὐδὲ ἔπιεν. 10 Ἦν δέ τις μαθητὴς ἐν Δαμασκῷ ὀνόματι Ἁνανίας, καὶ εἶπεν πρὸς αὐτὸν ἐν ὁράματι ὁ κύριος, Ἁνανία. ὁ δὲ εἶπεν, Ἰδοὺ ἐγώ, κύριε. 11 ὁ δὲ κύριος πρὸς αὐτόν, Ἀναστὰς πορεύθητι ἐπὶ τὴν ῥύμην τὴν καλουμένην Εὐθεῖαν καὶ ζήτησον ἐν οἰκίᾳ Ἰούδα Σαῦλον ὀνόματι Ταρσέα· ἰδοὺ γὰρ προσεύχεται 12 καὶ εἶδεν ἄνδρα [ἐν ὁράματι] Ἁνανίαν ὀνόματι εἰσελθόντα καὶ ἐπιθέντα αὐτῷ [τὰς] χεῖρας ὅπως ἀναβλέψῃ. 13 ἀπεκρίθη δὲ Ἁνανίας, Κύριε, ἤκουσα ἀπὸ πολλῶν περὶ τοῦ ἀνδρὸς τούτου ὅσα κακὰ τοῖς ἁγίοις σου ἐποίησεν ἐν Ἰερουσαλήμ 14 καὶ ὧδε ἔχει ἐξουσίαν παρὰ τῶν ἀρχιερέων δῆσαι πάντας τοὺς ἐπικαλουμένους τὸ ὄνομά σου. 15 εἶπεν δὲ πρὸς αὐτὸν ὁ κύριος, Πορεύου, ὅτι σκεῦος ἐκλογῆς ἐστίν μοι οὗτος τοῦ βαστάσαι τὸ ὄνομά μου ἐνώπιον ἐθνῶν τε καὶ βασιλέων υἱῶν τε Ἰσραήλ 16 ἐγὼ γὰρ ὑποδείξω αὐτῷ ὅσα δεῖ αὐτὸν ὑπὲρ τοῦ ὀνόματός μου παθεῖν. 17 Ἀπῆλθεν δὲ Ἁνανίας καὶ εἰσῆλθεν εἰς τὴν οἰκίαν καὶ ἐπιθεὶς ἐπ᾽ αὐτὸν τὰς χεῖρας εἶπεν, Σαοὺλ ἀδελφέ, ὁ κύριος ἀπέσταλκέν με, Ἰησοῦς ὁ ὀφθείς σοι ἐν τῇ ὁδῷ ᾗ ἤρχου, ὅπως ἀναβλέψῃς καὶ πλησθῇς πνεύματος ἁγίου. 18 καὶ εὐθέως ἀπέπεσαν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν ὀφθαλμῶν ὡς λεπίδες, ἀνέβλεψέν τε καὶ ἀναστὰς ἐβαπτίσθη 19 καὶ λαβὼν τροφὴν ἐνίσχυσεν.

Saul Preaches at Damascus

Ἐγένετο δὲ μετὰ τῶν ἐν Δαμασκῷ μαθητῶν ἡμέρας τινὰς 20 καὶ εὐθέως ἐν ταῖς συναγωγαῖς ἐκήρυσσεν τὸν Ἰησοῦν ὅτι οὗτός ἐστιν ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ. 21 ἐξίσταντο δὲ πάντες οἱ ἀκούοντες καὶ ἔλεγον, Οὐχ οὗτός ἐστιν ὁ πορθήσας εἰς Ἰερουσαλὴμ τοὺς ἐπικαλουμένους τὸ ὄνομα τοῦτο, καὶ ὧδε εἰς τοῦτο ἐληλύθει ἵνα δεδεμένους αὐτοὺς ἀγάγῃ ἐπὶ τοὺς ἀρχιερεῖς; 22 Σαῦλος δὲ μᾶλλον ἐνεδυναμοῦτο καὶ συνέχυννεν [τοὺς] Ἰουδαίους τοὺς κατοικοῦντας ἐν Δαμασκῷ συμβιβάζων ὅτι οὗτός ἐστιν ὁ χριστός. Saul Escapes from the Jews 23 Ὡς δὲ ἐπληροῦντο ἡμέραι ἱκαναί, συνεβουλεύσαντο οἱ Ἰουδαῖοι ἀνελεῖν αὐτόν 24 ἐγνώσθη δὲ τῷ Σαύλῳ ἡ ἐπιβουλὴ αὐτῶν. παρετηροῦντο δὲ καὶ τὰς πύλας ἡμέρας τε καὶ νυκτὸς ὅπως αὐτὸν ἀνέλωσιν 25 λαβόντες δὲ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ νυκτὸς διὰ τοῦ τείχους καθῆκαν αὐτὸν χαλάσαντες ἐν σπυρίδι. Saul at Jerusalem 26 Παραγενόμενος δὲ εἰς Ἰερουσαλὴμ ἐπείραζεν κολλᾶσθαι τοῖς μαθηταῖς, καὶ πάντες ἐφοβοῦντο αὐτὸν μὴ πιστεύοντες ὅτι ἐστὶν μαθητής. 27 Βαρναβᾶς δὲ ἐπιλαβόμενος αὐτὸν ἤγαγεν πρὸς τοὺς ἀποστόλους καὶ διηγήσατο αὐτοῖς πῶς ἐν τῇ ὁδῷ εἶδεν τὸν κύριον καὶ ὅτι ἐλάλησεν αὐτῷ καὶ πῶς ἐν Δαμασκῷ ἐπαρρησιάσατο ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Ἰησοῦ. 28 καὶ ἦν μετ᾽ αὐτῶν εἰσπορευόμενος καὶ ἐκπορευόμενος εἰς Ἰερουσαλήμ, παρρησιαζόμενος ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ κυρίου, 29 ἐλάλει τε καὶ συνεζήτει πρὸς τοὺς Ἑλληνιστάς, οἱ δὲ ἐπεχείρουν ἀνελεῖν αὐτόν. 30 ἐπιγνόντες δὲ οἱ ἀδελφοὶ κατήγαγον αὐτὸν εἰς Καισάρειαν καὶ ἐξαπέστειλαν αὐτὸν εἰς Ταρσόν. 31 Ἡ μὲν οὖν ἐκκλησία καθ᾽ ὅλης τῆς Ἰουδαίας καὶ Γαλιλαίας καὶ Σαμαρείας εἶχεν εἰρήνην οἰκοδομουμένη καὶ πορευομένη τῷ φόβῳ τοῦ κυρίου καὶ τῇ παρακλήσει τοῦ ἁγίου πνεύματος ἐπληθύνετο.

The Healing of Aeneas

32 Ἐγένετο δὲ Πέτρον διερχόμενον διὰ πάντων κατελθεῖν καὶ πρὸς τοὺς ἁγίους τοὺς κατοικοῦντας Λύδδα. 33 εὗρεν δὲ ἐκεῖ ἄνθρωπόν τινα ὀνόματι Αἰνέαν ἐξ ἐτῶν ὀκτὼ κατακείμενον ἐπὶ κραβάττου, ὃς ἦν παραλελυμένος. 34 καὶ εἶπεν αὐτῷ ὁ Πέτρος, Αἰνέα, ἰᾶταί σε Ἰησοῦς Χριστός· ἀνάστηθι καὶ στρῶσον σεαυτῷ. καὶ εὐθέως ἀνέστη. 35 καὶ εἶδαν αὐτὸν πάντες οἱ κατοικοῦντες Λύδδα καὶ τὸν Σαρῶνα, οἵτινες ἐπέστρεψαν ἐπὶ τὸν κύριον.

Dorcas Restored to Life

36 Ἐν Ἰόππῃ δέ τις ἦν μαθήτρια ὀνόματι Ταβιθά, ἣ διερμηνευομένη λέγεται Δορκάς· αὕτη ἦν πλήρης ἔργων ἀγαθῶν καὶ ἐλεημοσυνῶν ὧν ἐποίει. 37 ἐγένετο δὲ ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις ἀσθενήσασαν αὐτὴν ἀποθανεῖν· λούσαντες δὲ ἔθηκαν [αὐτὴν] ἐν ὑπερῴῳ. 38 ἐγγὺς δὲ οὔσης Λύδδας τῇ Ἰόππῃ οἱ μαθηταὶ ἀκούσαντες ὅτι Πέτρος ἐστὶν ἐν αὐτῇ ἀπέστειλαν δύο ἄνδρας πρὸς αὐτὸν παρακαλοῦντες, Μὴ ὀκνήσῃς διελθεῖν ἕως ἡμῶν. 39 ἀναστὰς δὲ Πέτρος συνῆλθεν αὐτοῖς· ὃν παραγενόμενον ἀνήγαγον εἰς τὸ ὑπερῷον καὶ παρέστησαν αὐτῷ πᾶσαι αἱ χῆραι κλαίουσαι καὶ ἐπιδεικνύμεναι χιτῶνας καὶ ἱμάτια ὅσα ἐποίει μετ᾽ αὐτῶν οὖσα ἡ Δορκάς. 40 ἐκβαλὼν δὲ ἔξω πάντας ὁ Πέτρος καὶ θεὶς τὰ γόνατα προσηύξατο καὶ ἐπιστρέψας πρὸς τὸ σῶμα εἶπεν, Ταβιθά, ἀνάστηθι. ἡ δὲ ἤνοιξεν τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτῆς, καὶ ἰδοῦσα τὸν Πέτρον ἀνεκάθισεν. 41 δοὺς δὲ αὐτῇ χεῖρα ἀνέστησεν αὐτήν· φωνήσας δὲ τοὺς ἁγίους καὶ τὰς χήρας παρέστησεν αὐτὴν ζῶσαν. 42 γνωστὸν δὲ ἐγένετο καθ᾽ ὅλης τῆς Ἰόππης καὶ ἐπίστευσαν πολλοὶ ἐπὶ τὸν κύριον.

10

Petro aja emwa Korneliyo

1 E Sezareya yabaga mulume muguma, mpu ye Korneliyo. Ali mu­rhegesi w’engabo ederhwa y’Abatalyanoⁱ. 2 Ali muntu mwinja, anarhi­nyaga Nnâmahanga, ye n’ab’aha mwage. Akag’irhabâla bwenêne olubaga, anakag’iharâmya Nnâmahanga burhahusa. 3 Lero, anacibonekerwa. Zàli nka nsà mwenda z’omûshi. Abona bwinjinja malahika wa Nyakasane aja omu mwâge, anamubwîra, erhi: «Korneliyo!» 4 Erhi amusinza, obwôba bwamugwaârha, amudosa erhi: «Kurhi, Yagirwa?» Malahika amushuza erhi: «Ensengero zâwe n’oburhabâle warhabîremwo abakenyi byàhisire embere za Nyakasane, byanarhuma akukengêra. 5 Ci orhumage abantu e Yope, bakuhamagalire Simoni, oderhwa Petro. 6 Ahanzire aha mw’omuhuzi rnuguma w’empu, izîno lyâge Simoni, ayûbaka hofi n’enyanja». 7 Erhi, olya malahika wakag’imuganiza agenda, ahamagala bambali babirhi, abahirakwo n’omusirika orhinya Nyakasane, muguma w’omu balalizi bâge. 8 N’erhi aba amabaganîrira byoshi, abarhuma e Yope.

9 Erhi kuca, na balya bantu nabo erhi bakola bali omu njira hofi n’olugo. Petro arheremera oku nyanya ly’enyumpa mpu aj’iharâmya; yali nka nsà ya kali ndarhu. 10 Lero ishali lyamuluma, alonza okulya. Erhi baba bakola badwîrhe bamurheganyiza, ayagânwa. 11 Abona amalunga gayiguka, mwamanuka oguli nka mwenda munene, mushwêke mpande ini, gwajagwayêrera gwanayandagalira ebw’idaho. 12 Gwalimwo ensimba zoshi, n’enjoka n’ecibulubulu, n’ebinyunyi. 13 Ayumva izu lyamubwîra erhi: «Petro! Yimuka, oyîrhe, onalye!» 14 Naye Petro, erhi: «Nanga, mâshi Nyakasane, ntankahemuka! Nta mango nsig’ilya oku byankarhuma omuntu azira erhi ahumâna! 15 Liry’izù lyashub’imubwîra, erhi: «Ebi Nyakasane azirwîre, omanye wankaderha mpu byanahumânya? 16 Kwaba ntyo, kasharhu koshi, n’aho honênè gulya mwenda gwashubira e malunga. 17 Oku Petro adwîrhe arhimanya mpu lero byo bici cebyo anabwîne, balya bantu bal’irhumirwe na Korneliyo, erhi baba bamadôsa aha mwa Simoni, bàlamusa. 18 Banaciyakûza, badôsa erhi ho Simoni oderhwa Petro ahanda aho. 19 Oku Petro acidwîrhe arhimanya ko birya abonaga, Mûka Mutagatifu amubwîra, erhi: «Hali abalume badwîrhe bakulonza. 20 Yimuka, oyandagale, ogende mweshi nabo buzira kurhindira, bulya niene nabarhumaga». 21 Petro anaciyandagalira emunda abo bantu bàli, ababwîra, erhi: «Nie ono nie mudwîrhe mwalonza. Bici bimudwîrhe?» 22 Bashuza, mpu: «Omurhegesi w’abasirika, Korneliyo, muntu mwinja orhinya Nyakasane, mukengwa omu ishanja Iy’Abayahudi Iyoshi, abwîzirwe na malahika mpu akuhamagale aha mwâge, anayumve ebinwa byâwe». 23 Petro abahêka omu nyumpa, anabahandîsa.

Erhi buca, ahira njira, agenda boshi nabo; na bâbo baguma b’e Yope bamulusa. 24 Erhi bushub’ica, aja omu Sezareya. Korneliyo akag’ibalinda, àli erhi anarhumizize bene wâbo n’abîra bâge b’omurhima. 25 Erhi Petro ahika aha kà, Korneliyo amujayo, acirhimba aha magulu gâge, aharâmya. 26 Ci, Petro amuyimanza erhi: «Yimuka, nani ndi muntu kwône». 27 Banacija baganira, baja omu nyumpa; ashimanamwo engabo y’abantu bacigushiremwo. 28 Okuha­ndi ababwîra erhi: «Murhahabiri oku Omuyahudi ahanzîbwe okushangira n’omunya-mahanga erhi okuja omu mwâge^j. Ci niehe Nyamuzinda ambwîzire mpu irhondo ntacihîra nkaderha nti omuntu ali munjoga nisi erhi ahumânyire. 29 Co carhumire ntajira kadali ene mumpamagala. Mumbwîrage eci mumpamagalîre». 30 Korneliyo amubwîra, erhi: «Ene Iwo lusiku lwa kani: nka gano mango kandi, nali omu mwâni ndwîrhe nashenga omu nsà ya kali mwenda; !ero nanacibona omuntu oyambîrhe emyambalo yalangashana ayimanzire embere zâni. 31 Ambwîra, erhi: «Nyakasane ayumvirhîze ensengero zâwe. anakengîre oburhabâle orhabâlamwo abakenyi. 32 Ci orhumage abantu e Yope, bakuhamagalire Simoni, oderhwa Petro. Ahanzire aha mw’omuhuzi w’empu muguma, izîno lyâge Simoni, hofi n’enyanja. 33 Ho n’aho nakurhumiza; nawe wajizire kwinja ene oyisha. Rhw’ono rhuyishirage embere zâwe, nti rhuyumvîrhize ebi Nyakasane anakurhumire mpu orhubwîre».

Enyigîrizo za Petro aha mwa Korneliyo

34 Okuhandi, Petro anacirhondêra okubabwîra erhi: «Neci, kwo binali, !ero nabwînage oku Nyakasane arhajira kabôlo. 35 Ci omu mashanja goshi, ngasi omurhinya n’okujira ebishingânîne, anamusîme. 36 Arhumîre bene Israheli akanwa kâge mpu bayumve omwanzi gw’Akalembe gwadwîrhwe na Yezu Kristu: ye mwâmi w’abantu boshi. 37 Murhahabiri birya bizind’iba omu Yudeya yoshi: oku Yezu w’e Nazareti arhangiriraga e Galileya erhi Yowane ayûs’ihanûla obubatizo. 38 Mumanyire kurhi Nyamuzinda amushîzire amavurha g’okumuyunjuza Mûka Mutagatifu n’obuhashe. Akag’ikajira aminja, anakafumya abàli bagwêrhwe na shetani, bulya Nyamuzinda àli haguma naye. 39 Nirhu, rhwe rhuli bahamîrizi b’ebi ajizire byoshi omu cihugo c’Abayahudi n’e Yeruzalemu, bagal’imuyîrha, bàmumanika oku murhi. 40 Ci, oku lusiku lwa Kasharhu Nyamuzinda àmufûla, anamuha obuhashe bw’okucîyêrekana. 41 Arhacîyêrekaga olubaga lwoshi, ci balya bahamîrizi Nyakasane àli erhi acîshozire: rhw’ono rhwe rhwàlyaga rhwananywa naye erhi ayûs’ifûka omu bafù. 42 Arhurhuma mpu rhuj’iyigîriza olubaga, rhunahamîrize oku ye Nyamuzinda àjizire mutwi w’emmanja w’abazîne n’abafîre. 43 Y’olya abalêbi boshi badesire mpu ngasi omuyemîre anâkulirwe ebyâha oku izîno lyâge».

Abarhali Bayahudi babatizibwa: bwo burhanzi abapagani bahâbwa obubatizo

44 Oku Petro anacidwîrhe aderha, Mûka Mutagatifu ayandagalira balya bakag’iyumva akanwa ka Nyamuzinda boshi. 45 Abemêzi boshi b’omu Buyahu­di bàli balusize Petro, barhangâla erhi babona oku enshokano ya Mûka Muta­gatifu yahâbirwe abapagani nabo. 46 Bakâbayumva baderha ezindi ndimi bànakuza Nyakasane. 47 Okuhandi, Petro anacibabwîra erhi: «Aba bamahâbwa Mûka Mutagatifu akirhu, ka hali owankacihash’ibayima amîshi g’obubatizo?» 48 Anacirhegeka mpu babatizibwe oku izîno lya Yezu Kristu. Banacimuhûna mpu ajire nsiku nsungunu emwâbo.

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 10

Peter and Cornelius

1 Ἀνὴρ δέ τις ἐν Καισαρείᾳ ὀνόματι Κορνήλιος, ἑκατοντάρχης ἐκ σπείρης τῆς καλουμένης Ἰταλικῆς, 2 εὐσεβὴς καὶ φοβούμενος τὸν θεὸν σὺν παντὶ τῷ οἴκῳ αὐτοῦ, ποιῶν ἐλεημοσύνας πολλὰς τῷ λαῷ καὶ δεόμενος τοῦ θεοῦ διὰ παντός, 3 εἶδεν ἐν ὁράματι φανερῶς ὡσεὶ περὶ ὥραν ἐνάτην τῆς ἡμέρας ἄγγελον τοῦ θεοῦ εἰσελθόντα πρὸς αὐτὸν καὶ εἰπόντα αὐτῷ, Κορνήλιε. 4 ὁ δὲ ἀτενίσας αὐτῷ καὶ ἔμφοβος γενόμενος εἶπεν, Τί ἐστιν, κύριε; εἶπεν δὲ αὐτῷ, Αἱ προσευχαί σου καὶ αἱ ἐλεημοσύναι σου ἀνέβησαν εἰς μνημόσυνον ἔμπροσθεν τοῦ θεοῦ. 5 καὶ νῦν πέμψον ἄνδρας εἰς Ἰόππην καὶ μετάπεμψαι Σίμωνά τινα ὃς ἐπικαλεῖται Πέτρος 6 οὗτος ξενίζεται παρά τινι Σίμωνι βυρσεῖ, ᾧ ἐστιν οἰκία παρὰ θάλασσαν. 7 ὡς δὲ ἀπῆλθεν ὁ ἄγγελος ὁ λαλῶν αὐτῷ, φωνήσας δύο τῶν οἰκετῶν καὶ στρατιώτην εὐσεβῆ τῶν προσκαρτερούντων αὐτῷ 8 καὶ ἐξηγησάμενος ἅπαντα αὐτοῖς ἀπέστειλεν αὐτοὺς εἰς τὴν Ἰόππην. 9 Τῇ δὲ ἐπαύριον, ὁδοιπορούντων ἐκείνων καὶ τῇ πόλει ἐγγιζόντων, ἀνέβη Πέτρος ἐπὶ τὸ δῶμα προσεύξασθαι περὶ ὥραν ἕκτην. 10 ἐγένετο δὲ πρόσπεινος καὶ ἤθελεν γεύσασθαι. παρασκευαζόντων δὲ αὐτῶν ἐγένετο ἐπ᾽ αὐτὸν ἔκστασις 11 καὶ θεωρεῖ τὸν οὐρανὸν ἀνεῳγμένον καὶ καταβαῖνον σκεῦός τι ὡς ὀθόνην μεγάλην τέσσαρσιν ἀρχαῖς καθιέμενον ἐπὶ τῆς γῆς, 12 ἐν ᾧ ὑπῆρχεν πάντα τὰ τετράποδα καὶ ἑρπετὰ τῆς γῆς καὶ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ. 13 καὶ ἐγένετο φωνὴ πρὸς αὐτόν, Ἀναστάς, Πέτρε, θῦσον καὶ φάγε. 14 ὁ δὲ Πέτρος εἶπεν, Μηδαμῶς, κύριε, ὅτι οὐδέποτε ἔφαγον πᾶν κοινὸν καὶ ἀκάθαρτον. 15 καὶ φωνὴ πάλιν ἐκ δευτέρου πρὸς αὐτόν, Ἃ ὁ θεὸς ἐκαθάρισεν, σὺ μὴ κοίνου. 16 τοῦτο δὲ ἐγένετο ἐπὶ τρὶς καὶ εὐθὺς ἀνελήμφθη τὸ σκεῦος εἰς τὸν οὐρανόν. 17 Ὡς δὲ ἐν ἑαυτῷ διηπόρει ὁ Πέτρος τί ἂν εἴη τὸ ὅραμα ὃ εἶδεν, ἰδοὺ οἱ ἄνδρες οἱ ἀπεσταλμένοι ὑπὸ τοῦ Κορνηλίου διερωτήσαντες τὴν οἰκίαν τοῦ Σίμωνος ἐπέστησαν ἐπὶ τὸν πυλῶνα, 18 καὶ φωνήσαντες ἐπυνθάνοντο εἰ Σίμων ὁ ἐπικαλούμενος Πέτρος ἐνθάδε ξενίζεται. 19 τοῦ δὲ Πέτρου διενθυμουμένου περὶ τοῦ ὁράματος εἶπεν [αὐτῷ] τὸ πνεῦμα, Ἰδοὺ ἄνδρες τρεῖς ζητοῦντές σε, 20 ἀλλ᾽ ἀναστὰς κατάβηθι καὶ πορεύου σὺν αὐτοῖς μηδὲν διακρινόμενος ὅτι ἐγὼ ἀπέσταλκα αὐτούς. 21 καταβὰς δὲ Πέτρος πρὸς τοὺς ἄνδρας εἶπεν, Ἰδοὺ ἐγώ εἰμι ὃν ζητεῖτε· τίς ἡ αἰτία δι᾽ ἣν πάρεστε; 22 οἱ δὲ εἶπαν, Κορνήλιος ἑκατοντάρχης, ἀνὴρ δίκαιος καὶ φοβούμενος τὸν θεόν, μαρτυρούμενός τε ὑπὸ ὅλου τοῦ ἔθνους τῶν Ἰουδαίων, ἐχρηματίσθη ὑπὸ ἀγγέλου ἁγίου μεταπέμψασθαί σε εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ καὶ ἀκοῦσαι ῥήματα παρὰ σοῦ. 23 εἰσκαλεσάμενος οὖν αὐτοὺς ἐξένισεν. Τῇ δὲ ἐπαύριον ἀναστὰς ἐξῆλθεν σὺν αὐτοῖς καί τινες τῶν ἀδελφῶν τῶν ἀπὸ Ἰόππης συνῆλθον αὐτῷ. 24 τῇ δὲ ἐπαύριον εἰσῆλθεν εἰς τὴν Καισάρειαν. ὁ δὲ Κορνήλιος ἦν προσδοκῶν αὐτοὺς συγκαλεσάμενος τοὺς συγγενεῖς αὐτοῦ καὶ τοὺς ἀναγκαίους φίλους. 25 ὡς δὲ ἐγένετο τοῦ εἰσελθεῖν τὸν Πέτρον, συναντήσας αὐτῷ ὁ Κορνήλιος πεσὼν ἐπὶ τοὺς πόδας προσ­εκύνησεν. 26 ὁ δὲ Πέτρος ἤγειρεν αὐτὸν λέγων, Ἀνάστηθι· καὶ ἐγὼ αὐτὸς ἄνθρωπός εἰμι. 27 καὶ συνομιλῶν αὐτῷ εἰσ­ῆλθεν καὶ εὑρίσκει συνεληλυθότας πολλούς, 28 ἔφη τε πρὸς αὐτούς, Ὑμεῖς ἐπίστασθε ὡς ἀθέμιτόν ἐστιν ἀνδρὶ Ἰουδαίῳ κολλᾶσθαι ἢ προσέρχεσθαι ἀλλοφύλῳ· κἀμοὶ ὁ θεὸς ἔδειξεν μηδένα κοινὸν ἢ ἀκάθαρτον λέγειν ἄνθρωπον 29 διὸ καὶ ἀναντιρρήτως ἦλθον μεταπεμφθείς. πυνθάνομαι οὖν τίνι λόγῳ μετεπέμψασθέ με; 30 καὶ ὁ Κορνήλιος ἔφη, Ἀπὸ τετάρτης ἡμέρας μέχρι ταύτης τῆς ὥρας ἤμην τὴν ἐνάτην προσευχόμενος ἐν τῷ οἴκῳ μου, καὶ ἰδοὺ ἀνὴρ ἔστη ἐνώπιόν μου ἐν ἐσθῆτι λαμπρᾷ 31 καὶ φησίν, Κορνήλιε, εἰσηκούσθη σου ἡ προσευχὴ καὶ αἱ ἐλεημοσύναι σου ἐμνήσθησαν ἐνώπιον τοῦ θεοῦ. 32 πέμψον οὖν εἰς Ἰόππην καὶ μετακάλεσαι Σίμωνα ὃς ἐπικαλεῖται Πέτρος, οὗτος ξενίζεται ἐν οἰκίᾳ Σίμωνος βυρσέως παρὰ θάλασσαν. 33 ἐξαυτῆς οὖν ἔπεμψα πρὸς σέ, σύ τε καλῶς ἐποίησας παραγενόμενος. νῦν οὖν πάντες ἡμεῖς ἐνώπιον τοῦ θεοῦ πάρεσμεν ἀκοῦσαι πάντα τὰ προστεταγμένα σοι ὑπὸ τοῦ κυρίου. Peter Speaks in Cornelius’ House 34 Ἀνοίξας δὲ Πέτρος τὸ στόμα εἶπεν, Ἐπ᾽ ἀληθείας καταλαμβάνομαι ὅτι οὐκ ἔστιν προσωπολήμπτης ὁ θεός, 35 ἀλλ᾽ ἐν παντὶ ἔθνει ὁ φοβούμενος αὐτὸν καὶ ἐργαζόμενος δικαιοσύνην δεκτὸς αὐτῷ ἐστιν. 36 τὸν λόγον [ὃν] ἀπέστειλεν τοῖς υἱοῖς Ἰσραὴλ εὐαγγελιζόμενος εἰρήνην διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ, οὗτός ἐστιν πάντων κύριος, 37 ὑμεῖς οἴδατε τὸ γενόμενον ῥῆμα καθ᾽ ὅλης τῆς Ἰουδαίας, ἀρξάμενος ἀπὸ τῆς Γαλιλαίας μετὰ τὸ βάπτισμα ὃ ἐκήρυξεν Ἰωάννης, 38 Ἰησοῦν τὸν ἀπὸ Ναζαρέθ, ὡς ἔχρισεν αὐτὸν ὁ θεὸς πνεύματι ἁγίῳ καὶ δυνάμει, ὃς διῆλθεν εὐεργετῶν καὶ ἰώμενος πάντας τοὺς καταδυναστευομένους ὑπὸ τοῦ διαβόλου, ὅτι ὁ θεὸς ἦν μετ᾽ αὐτοῦ. 39 καὶ ἡμεῖς μάρτυρες πάντων ὧν ἐποίησεν ἔν τε τῇ χώρᾳ τῶν Ἰουδαίων καὶ [ἐν] Ἰερουσαλήμ. ὃν καὶ ἀνεῖλαν κρεμάσαντες ἐπὶ ξύλου, 40 τοῦτον ὁ θεὸς ἤγειρεν [ἐν] τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ καὶ ἔδωκεν αὐτὸν ἐμφανῆ γενέσθαι, 41 οὐ παντὶ τῷ λαῷ, ἀλλὰ μάρτυσιν τοῖς προκεχειροτονημένοις ὑπὸ τοῦ θεοῦ, ἡμῖν, οἵτινες συνεφάγομεν καὶ συνεπίομεν αὐτῷ μετὰ τὸ ἀναστῆναι αὐτὸν ἐκ νεκρῶν 42 καὶ παρήγγειλεν ἡμῖν κηρύξαι τῷ λαῷ καὶ διαμαρτύρασθαι ὅτι οὗτός ἐστιν ὁ ὡρισμένος ὑπὸ τοῦ θεοῦ κριτὴς ζώντων καὶ νεκρῶν. 43 τούτῳ πάντες οἱ προφῆται μαρτυροῦσιν ἄφεσιν ἁμαρτιῶν λαβεῖν διὰ τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ πάντα τὸν πιστεύοντα εἰς αὐτόν. Gentiles Receive the Holy Spirit 44 Ἔτι λαλοῦντος τοῦ Πέτρου τὰ ῥήματα ταῦτα ἐπέπεσεν τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐπὶ πάντας τοὺς ἀκούοντας τὸν λόγον. 45 καὶ ἐξέστησαν οἱ ἐκ περιτομῆς πιστοὶ ὅσοι συνῆλθαν τῷ Πέτρῳ, ὅτι καὶ ἐπὶ τὰ ἔθνη ἡ δωρεὰ τοῦ ἁγίου πνεύματος ἐκκέχυται 46 ἤκουον γὰρ αὐτῶν λαλούντων γλώσσαις καὶ μεγαλυνόντων τὸν θεόν. τότε ἀπεκρίθη Πέτρος, 47 Μήτι τὸ ὕδωρ δύναται κωλῦσαί τις τοῦ μὴ βαπτισθῆναι τούτους, οἵτινες τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον ἔλαβον ὡς καὶ ἡμεῖς; 48 προσέταξεν δὲ αὐτοὺς ἐν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ βαπτισθῆναι. τότε ἠρώτησαν αὐτὸν ἐπιμεῖναι ἡμέρας τινάς.

11

Carhumaga Petro aja omu mw’abapagani?

1 Lero Entumwa na bene wirhu bàli omu Yudeya bamanya oku abapagani nabo bàyankirire oluderho lwa Nyamuzinda. 2 Erhi Petro acirheremera e Yeruzalemu, abakembûle^k bamushimbulula, bamudôsa, mpu: 3 «Kurhi wàjaga omu mwa bantakembûlwa, wanalya mwe nabo?» 4 Petro anacibarhondêreza oku byabîre kwoshi kwoshi, erhi: 5 «Nal’indwîrhe nashenga omu cishagala ciderhwa Yope. Lero nanaciyagânwa, nabona eciri nka mwenda munene, mushwêke empande ini, gwaja gwayegera, gwamanuka, gwanjaho. 6 Nakâlolereza, nabonamwo ensimba zigenda na magulu ani, n’eby’erubala, n’enjoka n’ecibulubulu, n’orhunyunyi rhw’omu malunga. 7 Nanaciyumva izù lyambwîra, mpu: «Petro, yimuka, oyîrhe onalye!» 8 Nani, nashuza, nti: Nanga, mâshi Nyakasane, ntankahemuka! Nta mango nsag’ilya oku byankarhuma omuntu azira erhi ahumâna! 9 Ci lirya izù lyarhengaga enyanya lyashuza obwa kabirhi, erhi: Ebi Nyakasane azirwîre, omanye wankaderha mpu byanahumaânya! 10 Kwaba ntyo kasharhu koshi, okuhandi birya byoshi byanacishubira emalunga. 11 Muli ako kanya kwonênè, bantu basharhu balamusa: zali ntumwa z’e Sezareya zintumirwekwo. 12 Mûka Mutagatifu anacimbwîra mpu ngende rhwe­shi nabo buzira kurhindira. Abala bene wirhu, oku banali ndarhu, nabo ba­nshimba, Rhwajâna omu mw’oyo mulume. 13 Arhuganîrira oku abonaga ma­lahika aja omu mwâge n’oku amubwîraga erhi: orhume abantu e Yope, bakuhamagalire Simoni, oderhwa Petro. 14 Akubwîra ebinwa byakuciza we n’omulala gwâwe gwoshi. 15 Erhi nciba nkolaga ndwîrhe nabarhondêreza, Mûka Mutagatifu abamanukirakwo nka kulya arhuyandagaliraga obw’oburhanzi. 16 Nanaciyibuka obwo kalya kanwa Nyakasane aderbaga, erhi: «Yowane akâgibatiza n’amîshi, ci mwêhe mwayishibatizibwa na Mûka. 17 Obwola Nyamuzinda abagabire nsbokano nguma na nirhu, rhwe rhwayemîre Nyakasane Yezu Kristu, ndigi ndi niono w’okuhagalika Nyamuzinda?» 18 Erhi bayumva ntyo, barhûlûla^l, banacikuza Nyamuzinda; mpu: «Neci, abapagani nabo^m, Nyamuzinda abahire obuciyunjuze bwabahisa oku buzîne!».

Ekleziya yarhangira e Antiyokiya

19 Nabo balya bashandabanaga erhi entambala yazûkaga amango ga Stefa­no erhuma, banacihârhûla, bahika omu cihugo c’e Fenisiya, n’e Cipro, n’e Antiyokiya, ci barhayigîrizagya abarhali bayahudi oluderho lwa Nyamuzinda. 20 Ci muli bo habonekana baguma b’e Cipro n’e Sireneya. Abôla erhi bahika e Antiyokiya, bàganiza Abagereki, banabayigîriza Nyakasane Kristu. 21 N’okuboko kwa Nyakasane kwàli haguma nabo, na bantu banji bayemêra Nyakasane banamushiga. 22 Ogwo mwanzi gwanacihika omu marhwiri ga Ekleziya y’e Yeruzalemu, na Barnaba arhumwa e Antiyokiya. 23 Erhi ayihika, n’erhi abona enshokano ya Nyamuzinda, anacisîma, abahà boshi amahano g’okuserakwo Nyakasane n’omurhima gwoshi: 24 bulya ali muntu mwinja, oyunjwîre Mûka Mutagatifu n’obuyemêre. Na ntyo bantu banji bashiga Nyakasane. 25 Okubu­ndi, Barnaba anacija e Tarsi mpu alonze Saulu; 26 n’erhi aba amamubona, amugalukana e Antiyokiya. Banaciyûsa mwâka mugumaguma mw’eyi Ekleziya, bayigîrizayo bantu barhali banyi, n’e Antiyokiya yo abaganda barhangiraga okuyirikwa bakristu.

Barnaba na Saulo barhumwa e Yeruzalemu

27 Mw’ezo nsiku, abalêbi banacirhenga e Yernzalemn, baja e Antiyokiya. 28 Banacirhengamwo muguma, izîno lyâge ye Agabo, ayimuka, arhondêra okaderha oku buhashe bwa Mûka mpu ecizombo câba omu igulu lyoshi. Eco cizombo co ciryâla càbaga oku ngoma ya Klaudiyoⁿ. 29 Obwo, abaganda banacihiga mpu ngasi muguma, nk’oku anahashire, arhumire bene wâbo b’e Yu­deya oburhabâle. 30 Banacikujira, bayohereza obwo burhabâle emwa abagula, babufumbasa Barnaba na Saulu.

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 11

Peter’s Report to the Church at Jerusalem

1 Ἤκουσαν δὲ οἱ ἀπόστολοι καὶ οἱ ἀδελφοὶ οἱ ὄντες κατὰ τὴν Ἰουδαίαν ὅτι καὶ τὰ ἔθνη ἐδέξαντο τὸν λόγον τοῦ θεοῦ. 2 ὅτε δὲ ἀνέβη Πέτρος εἰς Ἰερουσαλήμ, διεκρίνοντο πρὸς αὐτὸν οἱ ἐκ περιτομῆς 3 λέγοντες ὅτι Εἰσῆλθες πρὸς ἄνδρας ἀκροβυστίαν ἔχοντας καὶ συνέφαγες αὐτοῖς. 4 ἀρξάμενος δὲ Πέτρος ἐξετίθετο αὐτοῖς καθεξῆς λέγων, 5 Ἐγὼ ἤμην ἐν πόλει Ἰόππῃ προσευχόμενος καὶ εἶδον ἐν ἐκστάσει ὅραμα, καταβαῖνον σκεῦός τι ὡς ὀθόνην μεγάλην τέσσαρσιν ἀρχαῖς καθιεμένην ἐκ τοῦ οὐρανοῦ, καὶ ἦλθεν ἄχρι ἐμοῦ. 6 εἰς ἣν ἀτενίσας κατενόουν καὶ εἶδον τὰ τετράποδα τῆς γῆς καὶ τὰ θηρία καὶ τὰ ἑρπετὰ καὶ τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ. 7 ἤκουσα δὲ καὶ φωνῆς λεγούσης μοι, Ἀναστάς, Πέτρε, θῦσον καὶ φάγε. 8 εἶπον δέ, Μηδαμῶς, κύριε, ὅτι κοινὸν ἢ ἀκάθαρτον οὐδέποτε εἰσῆλθεν εἰς τὸ στόμα μου. 9 ἀπεκρίθη δὲ φωνὴ ἐκ δευτέρου ἐκ τοῦ οὐρανοῦ, Ἃ ὁ θεὸς ἐκαθάρισεν, σὺ μὴ κοίνου. 10 τοῦτο δὲ ἐγένετο ἐπὶ τρίς, καὶ ἀνεσπάσθη πάλιν ἅπαντα εἰς τὸν οὐρανόν. 11 καὶ ἰδοὺ ἐξαυτῆς τρεῖς ἄνδρες ἐπέστησαν ἐπὶ τὴν οἰκίαν ἐν ᾗ ἦμεν, ἀπεσταλμένοι ἀπὸ Καισαρείας πρός με. 12 εἶπεν δὲ τὸ πνεῦμά μοι συνελθεῖν αὐτοῖς μηδὲν διακρίναντα. ἦλθον δὲ σὺν ἐμοὶ καὶ οἱ ἓξ ἀδελφοὶ οὗτοι καὶ εἰσήλθομεν εἰς τὸν οἶκον τοῦ ἀνδρός. 13 ἀπήγγειλεν δὲ ἡμῖν πῶς εἶδεν [τὸν] ἄγγελον ἐν τῷ οἴκῳ αὐτοῦ σταθέντα καὶ εἰπόντα, Ἀπόστειλον εἰς Ἰόππην καὶ μετάπεμψαι Σίμωνα τὸν ἐπικαλούμενον Πέτρον, 14 ὃς λαλήσει ῥήματα πρὸς σὲ ἐν οἷς σωθήσῃ σὺ καὶ πᾶς ὁ οἶκός σου. 15 ἐν δὲ τῷ ἄρξασθαί με λαλεῖν ἐπέπεσεν τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐπ᾽ αὐτοὺς ὥσπερ καὶ ἐφ᾽ ἡμᾶς ἐν ἀρχῇ. 16 ἐμνήσθην δὲ τοῦ ῥήματος τοῦ κυρίου ὡς ἔλεγεν, Ἰωάννης μὲν ἐβάπτισεν ὕδατι, ὑμεῖς δὲ βαπτισθήσεσθε ἐν πνεύματι ἁγίῳ. 17 εἰ οὖν τὴν ἴσην δωρεὰν ἔδωκεν αὐτοῖς ὁ θεὸς ὡς καὶ ἡμῖν πιστεύσασιν ἐπὶ τὸν κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, ἐγὼ τίς ἤμην δυνατὸς κωλῦσαι τὸν θεόν ; 18 ἀκούσαντες δὲ ταῦτα ἡσύχασαν καὶ ἐδόξασαν τὸν θεὸν λέγοντες, Ἄρα καὶ τοῖς ἔθνεσιν ὁ θεὸς τὴν μετάνοιαν εἰς ζωὴν ἔδωκεν.

The Church at Antioch

19 Οἱ μὲν οὖν διασπαρέντες ἀπὸ τῆς θλίψεως τῆς γενομένης ἐπὶ Στεφάνῳ διῆλθον ἕως Φοινίκης καὶ Κύπρου καὶ Ἀντιοχείας μηδενὶ λαλοῦντες τὸν λόγον εἰ μὴ μόνον Ἰουδαίοις. 20 ἦσαν δέ τινες ἐξ αὐτῶν ἄνδρες Κύπριοι καὶ Κυρηναῖοι, οἵτινες ἐλθόντες εἰς Ἀντιόχειαν ἐλάλουν καὶ πρὸς τοὺς Ἑλληνιστὰς εὐαγγελιζόμενοι τὸν κύριον Ἰησοῦν. 21 καὶ ἦν χεὶρ κυρίου μετ᾽ αὐτῶν, πολύς τε ἀριθμὸς ὁ πιστεύσας ἐπέστρεψεν ἐπὶ τὸν κύριον. 22 ἠκούσθη δὲ ὁ λόγος εἰς τὰ ὦτα τῆς ἐκκλησίας τῆς οὔσης ἐν Ἰερουσαλὴμ περὶ αὐτῶν καὶ ἐξαπέστειλαν Βαρναβᾶν [διελθεῖν] ἕως Ἀντιοχείας. 23 ὃς παραγενόμενος καὶ ἰδὼν τὴν χάριν [τὴν] τοῦ θεοῦ, ἐχάρη καὶ παρεκάλει πάντας τῇ προθέσει τῆς καρδίας προσμένειν τῷ κυρίῳ, 24 ὅτι ἦν ἀνὴρ ἀγαθὸς καὶ πλήρης πνεύματος ἁγίου καὶ πίστεως. καὶ προσετέθη ὄχλος ἱκανὸς τῷ κυρίῳ. 25 ἐξῆλθεν δὲ εἰς Ταρσὸν ἀναζητῆσαι Σαῦλον, 26 καὶ εὑρὼν ἤγαγεν εἰς Ἀντιόχειαν. ἐγένετο δὲ αὐτοῖς καὶ ἐνιαυτὸν ὅλον συναχθῆναι ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ καὶ διδάξαι ὄχλον ἱκανόν, χρηματίσαι τε πρώτως ἐν Ἀντιοχείᾳ τοὺς μαθητὰς Χριστιανούς. 27 Ἐν ταύταις δὲ ταῖς ἡμέραις κατῆλθον ἀπὸ Ἱεροσολύμων προφῆται εἰς Ἀντιόχειαν. 28 ἀναστὰς δὲ εἷς ἐξ αὐτῶν ὀνόματι Ἅγαβος ἐσήμανεν διὰ τοῦ πνεύματος λιμὸν μεγάλην μέλλειν ἔσεσθαι ἐφ᾽ ὅλην τὴν οἰκουμένην, ἥτις ἐγένετο ἐπὶ Κλαυδίου. 29 τῶν δὲ μαθητῶν, καθὼς εὐπορεῖτό τις, ὥρισαν ἕκαστος αὐτῶν εἰς διακονίαν πέμψαι τοῖς κατοικοῦσιν ἐν τῇ Ἰουδαίᾳ ἀδελφοῖς 30 ὃ καὶ ἐποίησαν ἀποστείλαντες πρὸς τοὺς πρεσβυτέρους διὰ χειρὸς Βαρναβᾶ καὶ Σαύλου.

12

Petro agwârhwa anashwêkûlwa na Malahika

1 Mw’ago mango gonênè, mwâmi Herodi anacigwârha baguma b’omu Ekleziya mpu abalibuze. 2 Ayîrha Yakobo mukulu wa Yowane n’engorho. 3 Erhi abona oku asimîsize Abayahudi, anacirhegeka mpu bagwârhe na Petro. Zàli nsiku za migati erhàlimwo lwango. 4 Erhi aba amamugwârha n’okumuhira omu mpamikwa, amuhirakwo birundo bini bya basirika banibani mpu bamulange. Ali alonzize mpu amulerhe embere z’olubaga enyuma lya Basâka. 5 Oku Petro adwîrhe alangwa ntyo omu mpamikwa, erhi n’Ekleziya nayo erhahusa okumusengerera emwa Nyamuzinda. 6 Ci obudufu bonênè Herodi ali alâlîre mpu hano buca, amuhêke embere z’olubaga, Petro erhi agwishire ekarhi ka basirika babirhi, n’erhi ashwêsirwe na nkoba ibirhi, n’abalanzi b’empamikwa erhi bali oku lumvi. 7 Oku caligumiza, malahika wa Nyakasane apamuka, empamikwa yayunjula bulangashane. Malahika anacikoma Petro oku nkanga, amuzûsa, erhi: «Zûka duba!». N’enkoba zàli simushwêsire amaboko zanacirhoga. 8 Obwo, malabika amubwîra erhi: «Hwinja bwinja, onayambale enkwêrho zâwe». Naye anacikujira. A­shub’imubwîra, erhi: «Hira olubega lwâwe oku birhugo, onkulikire. 9 Petro ahuluka, amushimba. Arhamanyaga oku ebyo Malabika ajiraga byànali by’okunali; ci yêhe mpu nkaba bilôrho. 10 Banacirhaluka abalâlizi barhanzi, n’aba kabirhi, bahika aha lumvi lw’ecuma lujire omu lugo. Olwo lumvi lwàbayigukira lwône. Banacihuluka, bahârhûla, bàkulikira njira nguma; oku handi malahika amuleka caligumiza. 11 Erhi ahira omurhima omu nda, Petro anaciderha erhi: «Lero nkolaga mmanyire bwinja oku Nyakasane anali arhumire malahika wâge mpu andikûze omu maboko ga Herodi n’omu kubi kwoshi olubaga lw’A­bayahudi lwalingaga okunjirira^o». 12 Erhi ayûsigerêreza ntyo, aja aha mwa Mariya, nnina wa Yowane, ode­rhwa Marko^p. Hàli endêko erhali nyi y’abemêzi bakag’ishenga. 13 Erhi akomo­mba oku lumvi, muja-nyere muguma mpu ye Roda, ayish’iyumvirhiza. 14 Ama­nyîrira izù lya Petro, n’omu mwishingo gwâge, ahali b’okuyigula olumvi, alibirhira omu nyumpa, aj’iderha oku Petro ayimanzire oku muhango. 15 Bàmubwîra, mpu: «K’isirhe likulimwo?» Ci yêhe asêza, aderha mpu kwo binali. Nabo, mpu: «Malahika wâge oyo!» 16 Naye Petro erhi anacidwîrhe akomomba oku lumvi. Erhi bayigula, bàmubona, barhangâla. 17 Ci abakema n’okuboko mpu bahulike, arhondêra abashambâlira oku Nyakasane amurhenzagya omu mpamikwa. Ababwîra, erhi: «Ogwo mwanzi, mujigubwîra Yakobo na benewirhu». Oku handi, anacihuluka, aja handi. 18 Erhi kuca, ehivulindi hirhali hinyi hyazûka ekarhî k’abasirika mpu kurhi Petro anabîre. 19 Herodi arhuma mpu bamulonze, n’erhi babula bumubona, abûlanya abalâlizi, anarhegeka mpu babayîrhe. Okuhandi, arhenga e Yudeya, ayandagalira e Seza­reya, abêrayo.

Okufa kwa Herodi Agripa

20 Obwo, erhi Herodi akunirîre bwenêne abantu b’e Tiri n’e Sidoni. Abo bantu banacija nnâma, balikûlira emwâge, n’erhi baba bamayinjibana na Blasto, ye wàli murhonyi w’omu idubiro lya Herodi, baj’ihûna omurhûla bulya ecihugo câbo cakâg’ ilwisibwa n’eca mwâmi. 21 Olusiku bàli balagânîne, Herodi ayambala emyambalo yâge y’obwâmi, ashonera oku hisingulo, atamala, akaba­bwîra. 22 Olubaga lwakayâma mpu: «Nyamuzinda oyu odwîrhe aderha, ci arhali muntu!» 23 Ho n’aho, Malahika wa Nyakasane amunêsha, bulya arhàli ahîre Nyamuzinda irenge lyâge. Alundwa n’emivunyu, arhengamwo omûka.

Barnaba na Saulu bashubira e Antiyokiya

24 Ci oluderho lwa Nyakasane lwayôloloka lwanalumîra hoshi hoshi. 25 Barnaba na Saulu nabo, erhi baba bamayûsa obugo bàli barhabâlîre, bàshubûka kurhenga e Yeruzalemu boshi na Yowane oderhwa Marko.

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 12

James Killed and Peter Imprisoned

1 Κατ᾽ ἐκεῖνον δὲ τὸν καιρὸν ἐπέβαλεν Ἡρῴδης ὁ βασιλεὺς τὰς χεῖρας κακῶσαί τινας τῶν ἀπὸ τῆς ἐκκλησίας. 2 ἀνεῖλεν δὲ Ἰάκωβον τὸν ἀδελφὸν Ἰωάννου μαχαίρῃ. 3 ἰδὼν δὲ ὅτι ἀρεστόν ἐστιν τοῖς Ἰουδαίοις, προσέθετο συλλαβεῖν καὶ Πέτρον, – ἦσαν δὲ [αἱ] ἡμέραι τῶν ἀζύμων – 4 ὃν καὶ πιάσας ἔθετο εἰς φυλακὴν παραδοὺς τέσσαρσιν τετραδίοις στρατιωτῶν φυλάσσειν αὐτόν, βουλόμενος μετὰ τὸ πάσχα ἀναγαγεῖν αὐτὸν τῷ λαῷ. 5 ὁ μὲν οὖν Πέτρος ἐτηρεῖτο ἐν τῇ φυλακῇ· προσευχὴ δὲ ἦν ἐκτενῶς γινομένη ὑπὸ τῆς ἐκκλησίας πρὸς τὸν θεὸν περὶ αὐτοῦ. Peter Delivered from Prison 6 Ὅτε δὲ ἤμελλεν προαγαγεῖν αὐτὸν ὁ Ἡρῴδης, τῇ νυκτὶ ἐκείνῃ ἦν ὁ Πέτρος κοιμώμενος μεταξὺ δύο στρατιωτῶν δεδεμένος ἁλύσεσιν δυσὶν φύλακές τε πρὸ τῆς θύρας ἐτήρουν τὴν φυλακήν. 7 καὶ ἰδοὺ ἄγγελος κυρίου ἐπέστη καὶ φῶς ἔλαμψεν ἐν τῷ οἰκήματι· πατάξας δὲ τὴν πλευρὰν τοῦ Πέτρου ἤγειρεν αὐτὸν λέγων, Ἀνάστα ἐν τάχει. καὶ ἐξέπεσαν αὐτοῦ αἱ ἁλύσεις ἐκ τῶν χειρῶν. 8 εἶπεν δὲ ὁ ἄγγελος πρὸς αὐτόν, Ζῶσαι καὶ ὑπόδησαι τὰ σανδάλιά σου. ἐποίησεν δὲ οὕτως. καὶ λέγει αὐτῷ, Περιβαλοῦ τὸ ἱμάτιόν σου καὶ ἀκολούθει μοι. 9 καὶ ἐξελθὼν ἠκολούθει καὶ οὐκ ᾔδει ὅτι ἀληθές ἐστιν τὸ γινόμενον διὰ τοῦ ἀγγέλου· ἐδόκει δὲ ὅραμα βλέπειν. 10 διελθόντες δὲ πρώτην φυλακὴν καὶ δευτέραν ἦλθαν ἐπὶ τὴν πύλην τὴν σιδηρᾶν τὴν φέρουσαν εἰς τὴν πόλιν, ἥτις αὐτομάτη ἠνοίγη αὐτοῖς καὶ ἐξελθόντες προῆλθον ῥύμην μίαν, καὶ εὐθέως ἀπέστη ὁ ἄγγελος ἀπ᾽ αὐτοῦ. 11 καὶ ὁ Πέτρος ἐν ἑαυτῷ γενόμενος εἶπεν, Νῦν οἶδα ἀληθῶς ὅτι ἐξαπέστειλεν [ὁ] κύριος τὸν ἄγγελον αὐτοῦ καὶ ἐξείλατό με ἐκ χειρὸς Ἡρῴδου καὶ πάσης τῆς προσδοκίας τοῦ λαοῦ τῶν Ἰουδαίων. 12 συνιδών τε ἦλθεν ἐπὶ τὴν οἰκίαν τῆς Μαρίας τῆς μητρὸς Ἰωάννου τοῦ ἐπικαλουμένου Μάρκου, οὗ ἦσαν ἱκανοὶ συνηθροισμένοι καὶ προσευχόμενοι. 13 κρούσαντος δὲ αὐτοῦ τὴν θύραν τοῦ πυλῶνος προσῆλθεν παιδίσκη ὑπακοῦσαι ὀνόματι Ῥόδη, 14 καὶ ἐπιγνοῦσα τὴν φωνὴν τοῦ Πέτρου ἀπὸ τῆς χαρᾶς οὐκ ἤνοιξεν τὸν πυλῶνα, εἰσδραμοῦσα δὲ ἀπήγγειλεν ἑστάναι τὸν Πέτρον πρὸ τοῦ πυλῶνος. 15 οἱ δὲ πρὸς αὐτὴν εἶπαν, Μαίνῃ. ἡ δὲ διϊσχυρίζετο οὕτως ἔχειν. οἱ δὲ ἔλεγον, Ὁ ἄγγελός ἐστιν αὐτοῦ. 16 ὁ δὲ Πέτρος ἐπέμενεν κρούων· ἀνοίξαντες δὲ εἶδαν αὐτὸν καὶ ἐξέστησαν. 17 κατασείσας δὲ αὐτοῖς τῇ χειρὶ σιγᾶν διηγήσατο [αὐτοῖς] πῶς ὁ κύριος αὐτὸν ἐξήγαγεν ἐκ τῆς φυλακῆς εἶπέν τε, Ἀπαγγείλατε Ἰακώβῳ καὶ τοῖς ἀδελφοῖς ταῦτα. καὶ ἐξελθὼν ἐπορεύθη εἰς ἕτερον τόπον. 18 Γενομένης δὲ ἡμέρας ἦν τάραχος οὐκ ὀλίγος ἐν τοῖς στρατιώταις τί ἄρα ὁ Πέτρος ἐγένετο. 19 Ἡρῴδης δὲ ἐπιζητήσας αὐτὸν καὶ μὴ εὑρών, ἀνακρίνας τοὺς φύλακας ἐκέλευσεν ἀπαχθῆναι, καὶ κατελθὼν ἀπὸ τῆς Ἰουδαίας εἰς Καισάρειαν διέτριβεν.

The Death of Herod

20 Ἦν δὲ θυμομαχῶν Τυρίοις καὶ Σιδωνίοις· ὁμοθυμαδὸν δὲ παρῆσαν πρὸς αὐτὸν καὶ πείσαντες Βλάστον, τὸν ἐπὶ τοῦ κοιτῶνος τοῦ βασιλέως, ᾐτοῦντο εἰρήνην διὰ τὸ τρέφεσθαι αὐτῶν τὴν χώραν ἀπὸ τῆς βασιλικῆς. 21 τακτῇ δὲ ἡμέρᾳ ὁ Ἡρῴδης ἐνδυσάμενος ἐσθῆτα βασιλικὴν [καὶ] καθίσας ἐπὶ τοῦ βήματος ἐδημηγόρει πρὸς αὐτούς, 22 ὁ δὲ δῆμος ἐπεφώνει, Θεοῦ φωνὴ καὶ οὐκ ἀνθρώπου. 23 παραχρῆμα δὲ ἐπάταξεν αὐτὸν ἄγγελος κυρίου ἀνθ᾽ ὧν οὐκ ἔδωκεν τὴν δόξαν τῷ θεῷ, καὶ γενόμενος σκωληκόβρωτος ἐξέψυξεν. 24 Ὁ δὲ λόγος τοῦ θεοῦ ηὔξανεν καὶ ἐπληθύνετο. 25 Βαρναβᾶς δὲ καὶ Σαῦλος ὑπέστρεψαν εἰς Ἰερουσαλὴμ πληρώσαντες τὴν διακονίαν, συμπαραλαβόντες Ἰωάννην τὸν ἐπικληθέντα Μᾶρκον.

13

III. Obugo bwa Barnaba bo na Paolo. Olushika lw’e Yeruzalemu

Barnaba na Saulu bacîshogwa

1 Omu Ekleziya y’e Antiyokiya^q, mwàli abalêbi n’abigîriza; bo: Barnaba, Simoni oderhwa Mwîragula, Luciyo w’e Kirena, Manaheni walereragwa haguma na mwâmi Herodi, na Saulu. 2 Lero kwanaciba erhi badwîrhe baga­shâniza Nyakasane banacishalisize, Mûka Mutagatifu ababwîra erhi: «Muntolere Barnaba na Saulu, mubahîre hago hago, banjîre obugo nâcîbîshogera». 3 Bànacicîshalisa, bànashenga, babalambûlirakwo amaboko, bàbalîka. Bashimana omukurungu Elima e Cipro 4 Erhi baba bamarhumwa ntyo na Mûka Mutagatifu, bayandagalira e Selukiya, n’erhi bayîrhenga, baja omu bwârho, bayîkirira e Cipro. 5 Erhi bahika e Salamina, barhondêra okuyigîriza akanwa ka Nyamuzinda omu masinagogi g’Abayahudi. Na Yowane^r ajaga abarhabâla. 6 Banacigera omu cirhwa coshi kuhika e Pafo, bashanga omuyahudi w’omukurungu, mulêbi w’obunywesi, mpu ye Bar-Yezu; 7 ali omu baganda b’omurhwâli Serjiyo Paolo, muntu wa bwirhonzi bunji. Oyo Murhwâli anacihamagala Barnaba na Saulu, alonza okuyumva naye akanwa ka Nyamuzinda. 8 Ci kwône, oyo mukurungu Elima, ntyo kwo izîno Iyâge lidesire, abahagalika, bulya akagihanza omurhwâli okuye­mêra. 9 Obwo, Saulu, oderhwa Paolo, erhi yeshi ayunjwire Mûka Mutagatifu; amumôlera amasù, anamubwira, erhi: 10 «We muntu oyunjulirîne bulyâlya n’obubî, eri iburha lya shetani, we mushombanyi wa ngasi kushingânîne, k’orhaleke okûla kukubya enjira za Nyakasane n’obwo zishingmanîne? 11 Okuboko kwa Nyakasane kukolaga kwâkunesha: wâba muhurha onajire nsiku orhabona oku izûba». Ho na halya, olwikungu n’omwizimya byàmugorha, arhondêra okuzunguluka eyi n’eyi mpu alonze owankamugwârhira oku kuboko. 12 Erhi omurhwâli abona okwo, asômerwa n’enyigîrizo za Nyakasane, ayemêra.

Bahika e Antiyokiya omu Pizidiya

13 Paolo n’aba bàli boshi barhenga e Pafo, bayikirira e Perga omu Panfiliya. Yowane anacibaleka, acishubirira e Yeruzalemu. 14 Bôhe bahârhûla, bàrhaluka e Perga, bàhika e Antiyokiya omu Pizidiya. Erhi luba lwa Sabato, baja omu sinagogi, batamala. 15 Erhi bayûs’isoma Amarhegeko n’Abalêbi, abakulu b’e sinagogi babarhumiza, mpu: «Bene wirhu, akaba hali oku mwabwîra oluba­ga, mukuderhe».

Paulo ayigîriza Abayahudi

16 Paolo anaciyimanga, abakema n’okuboko, aderha erhi: «Bene-Israheli, na ngasi barhînya Nyakasane, muyumve. 17 Nyamuzinda w’olu lubaga lw’I­sraheli àcîshozire bashakulûza, olwo lubaga àluluza bwenene erhi bali omu cihugo c’e Misiri. N’obuhashe bw’okuboko kwâge, àbarhenzayo, 18 anajira myâka nka makumi ani erhi kubashibirira abashibirira omu irungu. 19 N’erhi aba amaherêrekeza mashanja nda omu cihugo c’e Kanani, abalikûliza eco cihugo, 20 bacirya hofi ha myâka magana ani na makumi arhanu. Enyuma ly’aho, abaha abatwi b’emmanja kuhika oku mulêbi Samweli. 21 Obwo, banacihûna omwâmi; Nyamuzinda àbaha Saulu, mwene Cisi, w’omu mulala gwa Bi­nyamini: àjira myâka makumi ani. 22 Okuhandi Nyamuzinda anacimurhenza, àyimanza Daudi mpu abe Mwâmi wâbo. Ye aderheraga obu buhamîrizi, erhi: Nàbwînage oku Daudi mwene Yese, aba muntu w’omurhima gwâni, akâjira obulonza bwâni bwoshi. 23 Omu iburha lyâge mwo Nyamuzinda arhengîze Israheli Omuciza Yezu, nk’oku àli alaganyize. 24 Embere ayishe, Yowane àli e­rhi ayigîrizize olubaga lwoshi lw’Israheli obubatizo bw’obucîyunjuze. 25 Erhi aba akola ayûsa obugo bwâge, Yowane akag’iderha: «Oyu mucikêbwa mpu ndi, ntali ye, ci n’enyuma zâni hayishire oyu ntakwânîni okushwêkulira omugo­zi gw’enkwêrho zâge». 26 Bene wirhu bana b’obûko bw’Abrahamu, na ngasi abarhînya Nyamuzinda bali ekarhî kinyu, mwe aka kanwa k’obucire karhumîrwe. 27 Neci, abantu b’e Yeruzalemu n’abakulu bâbo barhalonzagya okumanya Yezu, ci erhi bàmutwîra okufa, bàyunjuza obulêbi bw’abalêbi bukâsomwa ngasi lwa Sabato. 28 N’obwo barhalibamubwînekwo igwârhiro ly’okumuyîrha, bahûna Bilato mpu afe. 29 N’erhi baba bamayûkiriza ebyàli bimuyandikîrwe byoshi, bàmuma­nula oku murhi, bàmuhira omu nshinda. 30 Ci Nyamuzinda àmufûla omu bafù, 31 ajira nsiku zirhali nyi erhi kubonekera abonekera balya bàli barheremîre bonaye e Yeruzalemu kurhenga e Galileya, b’abo bo banaligi babamîrizi bâge omu lubaga. 32 Nirhu, rhumubwîzire oku endagâno alaganyagya balarha, 33 Nyamuzinda arhuyunjulîzeyo, rhwe bâna bâbo, erhi afûla Yezu, nka kulya biyandisirwe omu lulanga lwa kabirhi, mpu^s oli mugala wani, niene nkubusire ene. 34 Neci, àmufûsize omu bafù na ntâko ankacishub’ibola. Ali erhi akudesi­ e, erhi^t: Nammube enshokano ntagatifu nalaganyagya Daudi omu ndagâno e­rhankahemuka. 35 Co cirhumire aderea ahandi erhi^u: «orhankaziga omurbonyi wâwe abona akubola». 36 Ci, Daudi, erhi aba amakolera Nyamuzinda omu nsiku z’obuzîne bwâge, àfîre, àhirwa haguma na b’ishe ànabona okubola. 37 Oyu Nyamuzinda àfûlaga yêhe arhabonaga okubola. 38 Neci lero, bene wirhu, mumanye oku oyo ye rhumire rhwamuyigîriza okubabalirwa ebyâha; n’ebindi byoshi murhankahashire okucêsibwa kuli byo n’amarhegeko ga Musa, 39 ngasi yeshi oyemîre, anacêsibwa kuli byo ye rhumire. 40 Kuziga mumanyâge kulyâla kuyandisirwe omu balêbi kulek’iba muli mwe, mpu: 41 Mulole^v, mwe mukangayaguza, musômerwe, munahirigirhe! Bulya omu nsiku zinyu nâjira omukolo, n’ogwo mukolo murhankaguyemêra erhi bankamuganîriragwo».

42 Erhi Paolo na Barnaba bahuluka, babahûna mpu oku lundi lwa Sabato bashubibabwîra ebyo binwa. 43 Erhi barhenga omu sinagogi, banji omu Bayahudi n’omu baharâmya Nyamuzinda bakulikira Paolo na Barnaba, nabo bàbabwîra bànabahanûla mpu basêre omu nshokano ya Nyamuzinda.

Paolo na Barnaba bayigîriza abapagani

44 Olwa Sabato lwakulikiraga, hofi ecishagala coshi càcîgusha haguma mpu ciyumve akanwa ka Nyamuzinda. 45 Erhi Abayahudi babona oyo nyamugege w’abantu, bâyagalwa, barhondêra okulogorhera Nyamuzinda erhi bayumva ebinwa bya Paolo. 46 Paolo na Barnaba banacibashuza n’oburhwâli, erhi: «Mwe mwàli mukwânîne okurhangibwîrwa akanwa ka Nyamuzinda; ci kulya kuba mukalahîre mwanatwa mwene mpu murhakwânîni obuzîne bw’ensiku n’amango, rhucîkolera emwa abapagani. 47 Bulya, ntyôla ko Nyakasane arhurhegesire, erhi^w: Nakujizire bumoleke bw’amashanja, ohise obucire kuhika emunda igulu lihekera. 48 Erhi abapagani bayumva ebyo binwa, basîma, barhondêra bakuza akanwa ka Nyakasane, na ngasi boshi bàli bacîshogîrwe obuzîne bw’ensiku n’amango bayemêra. 49 Na ntyo, akanwa ka Nyakasane kalumîra muli eco cihugo coshi. 50 Ci abayahudi bashumika abagoli barhînyaga Nyamuzinda n’abagula ba muli eco cishagala. Kwo na kuzûkiza Paolo na Barnaba enshombo, babalibirhakwo omu cihugo câbo. 51 Nabo babagukumulira akatulo kàbali oku nshando z’amagulu, bacîjîra e Ikoniya. 52 Abemêzi bohe bayumva bayunjwîre omwishingo na Mûka Mutagatifu.

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 13

Barnabas and Saul Commissioned  

1 Ἦσαν δὲ ἐν Ἀντιοχείᾳ κατὰ τὴν οὖσαν ἐκκλησίαν προφῆται καὶ διδάσκαλοι ὅ τε Βαρναβᾶς καὶ Συμεὼν ὁ καλούμενος Νίγερ καὶ Λούκιος ὁ Κυρηναῖος, Μαναήν τε Ἡρῴδου τοῦ τετραάρχου σύντροφος καὶ Σαῦλος. 2 λειτουργούντων δὲ αὐτῶν τῷ κυρίῳ καὶ νηστευόντων εἶπεν τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον, Ἀφορίσατε δή μοι τὸν Βαρναβᾶν καὶ Σαῦλον εἰς τὸ ἔργον ὃ προσκέκλημαι αὐτούς. 3 τότε νηστεύσαντες καὶ προσευξάμενοι καὶ ἐπιθέντες τὰς χεῖρας αὐτοῖς ἀπέλυσαν. The Apostles Preach in Cyprus 4 Αὐτοὶ μὲν οὖν ἐκπεμφθέντες ὑπὸ τοῦ ἁγίου πνεύματος κατῆλθον εἰς Σελεύκειαν, ἐκεῖθέν τε ἀπέπλευσαν εἰς Κύπρον 5καὶ γενόμενοι ἐν Σαλαμῖνι κατήγγελλον τὸν λόγον τοῦ θεοῦ ἐν ταῖς συναγωγαῖς τῶν Ἰουδαίων. εἶχον δὲ καὶ Ἰωάννην ὑπηρέτην. 6 διελθόντες δὲ ὅλην τὴν νῆσον ἄχρι Πάφου εὗρον ἄνδρα τινὰ μάγον ψευδοπροφήτην Ἰουδαῖον ᾧ ὄνομα Βαριησοῦ 7 ὃς ἦν σὺν τῷ ἀνθυπάτῳ Σεργίῳ Παύλῳ, ἀνδρὶ συνετῷ. οὗτος προσ­καλεσάμενος Βαρναβᾶν καὶ Σαῦλον ἐπεζήτησεν ἀκοῦσαι τὸν λόγον τοῦ θεοῦ. 8 ἀνθίστατο δὲ αὐτοῖς Ἐλύμας ὁ μάγος, οὕτως γὰρ μεθερμηνεύεται τὸ ὄνομα αὐτοῦ, ζητῶν διαστρέψαι τὸν ἀνθύπατον ἀπὸ τῆς πίστεως. 9 Σαῦλος δέ, ὁ καὶ Παῦλος, πλησθεὶς πνεύματος ἁγίου ἀτενίσας εἰς αὐτὸν 10 εἶπεν, Ὦ πλήρης παντὸς δόλου καὶ πάσης ῥᾳδιουργίας, υἱὲ διαβόλου, ἐχθρὲ πάσης δικαιοσύνης, οὐ παύσῃ διαστρέφων τὰς ὁδοὺς [τοῦ] κυρίου τὰς εὐθείας; 11 καὶ νῦν ἰδοὺ χεὶρ κυρίου ἐπὶ σὲ καὶ ἔσῃ τυφλὸς μὴ βλέπων τὸν ἥλιον ἄχρι καιροῦ. παραχρῆμά τε ἔπεσεν ἐπ᾽ αὐτὸν ἀχλὺς καὶ σκότος καὶ περιάγων ἐζήτει χειραγωγούς. 12 τότε ἰδὼν ὁ ἀνθύπατος τὸ γεγονὸς ἐπίστευσεν ἐκπλησσόμενος ἐπὶ τῇ διδαχῇ τοῦ κυρίου. Paul and Barnabas at Antioch of Pisidia 13 Ἀναχθέντες δὲ ἀπὸ τῆς Πάφου οἱ περὶ Παῦλον ἦλθον εἰς Πέργην τῆς Παμφυλίας, Ἰωάννης δὲ ἀποχωρήσας ἀπ᾽ αὐτῶν ὑπέστρεψεν εἰς Ἱεροσόλυμα. 14 αὐτοὶ δὲ διελθόντες ἀπὸ τῆς Πέργης παρεγένοντο εἰς Ἀντιόχειαν τὴν Πισιδίαν, καὶ [εἰσ]ελθόντες εἰς τὴν συναγωγὴν τῇ ἡμέρᾳ τῶν σαββάτων ἐκάθισαν. 15 μετὰ δὲ τὴν ἀνάγνωσιν τοῦ νόμου καὶ τῶν προφητῶν ἀπέστειλαν οἱ ἀρχισυνάγωγοι πρὸς αὐτοὺς λέγοντες, Ἄνδρες ἀδελφοί, εἴ τίς ἐστιν ἐν ὑμῖν λόγος παρακλήσεως πρὸς τὸν λαόν, λέγετε. 16 ἀναστὰς δὲ Παῦλος καὶ κατασείσας τῇ χειρὶ εἶπεν Ἄνδρες Ἰσραηλῖται καὶ οἱ φοβούμενοι τὸν θεόν, ἀκούσατε. 17 ὁ θεὸς τοῦ λαοῦ τούτου Ἰσραὴλ ἐξελέξατο τοὺς πατέρας ἡμῶν καὶ τὸν λαὸν ὕψωσεν ἐν τῇ παροικίᾳ ἐν γῇ Αἰγύπτου καὶ μετὰ βραχίονος ὑψηλοῦ ἐξήγαγεν αὐτοὺς ἐξ αὐτῆς, 18 καὶ ὡς τεσσερακονταετῆ χρόνον ἐτροποφόρησεν αὐτοὺς ἐν τῇ ἐρήμῳ 19 καὶ καθελὼν ἔθνη ἑπτὰ ἐν γῇ Χανάαν κατεκληρονόμησεν τὴν γῆν αὐτῶν 20 ὡς ἔτεσιν τετρακοσίοις καὶ πεντήκοντα. καὶ μετὰ ταῦτα ἔδωκεν κριτὰς ἕως Σαμουὴλ [τοῦ] προφήτου. 21 κἀκεῖθεν ᾐτήσαντο βασιλέα καὶ ἔδωκεν αὐτοῖς ὁ θεὸς τὸν Σαοὺλ υἱὸν Κίς, ἄνδρα ἐκ φυλῆς Βενιαμίν, ἔτη τεσσεράκοντα, 22 καὶ μεταστήσας αὐτὸν ἤγειρεν τὸν Δαυὶδ αὐτοῖς εἰς βασιλέα ᾧ καὶ εἶπεν μαρτυρήσας, Εὗρον Δαυὶδ τὸν τοῦ Ἰεσσαί, ἄνδρα κατὰ τὴν καρδίαν μου, ὃς ποιήσει πάντα τὰ θελήματά μου. 23 τούτου ὁ θεὸς ἀπὸ τοῦ σπέρματος κατ᾽ ἐπαγγελίαν ἤγαγεν τῷ Ἰσραὴλ σωτῆρα Ἰησοῦν, 24 προκηρύξαντος Ἰωάννου πρὸ προσ­ώπου τῆς εἰσόδου αὐτοῦ βάπτισμα μετανοίας παντὶ τῷ λαῷ Ἰσραήλ. 25 ὡς δὲ ἐπλήρου Ἰωάννης τὸν δρόμον, ἔλεγεν, Τί ἐμὲ ὑπονοεῖτε εἶναι; οὐκ εἰμὶ ἐγώ· ἀλλ᾽ ἰδοὺ ἔρχεται μετ᾽ ἐμὲ οὗ οὐκ εἰμὶ ἄξιος τὸ ὑπόδημα τῶν ποδῶν λῦσαι. 26 Ἄνδρες ἀδελφοί, υἱοὶ γένους Ἀβραὰμ καὶ οἱ ἐν ὑμῖν φοβούμενοι τὸν θεόν, ἡμῖν ὁ λόγος τῆς σωτηρίας ταύτης ἐξαπεστάλη. 27 οἱ γὰρ κατοικοῦντες ἐν Ἰερουσαλὴμ καὶ οἱ ἄρχοντες αὐτῶν τοῦτον ἀγνοήσαντες καὶ τὰς φωνὰς τῶν προφητῶν τὰς κατὰ πᾶν σάββατον ἀναγινωσκομένας κρίναντες ἐπλήρωσαν, 28 καὶ μηδεμίαν αἰτίαν θανάτου εὑρόντες ᾐτήσαντο Πιλᾶτον ἀναιρεθῆναι αὐτόν. 29 ὡς δὲ ἐτέλεσαν πάντα τὰ περὶ αὐτοῦ γεγραμμένα, καθελόντες ἀπὸ τοῦ ξύλου ἔθηκαν εἰς μνημεῖον. 30 ὁ δὲ θεὸς ἤγειρεν αὐτὸν ἐκ νεκρῶν, 31 ὃς ὤφθη ἐπὶ ἡμέρας πλείους τοῖς συναναβᾶσιν αὐτῷ ἀπὸ τῆς Γαλιλαίας εἰς Ἰερουσαλήμ, οἵτινες [νῦν] εἰσιν μάρτυρες αὐτοῦ πρὸς τὸν λαόν. 32 καὶ ἡμεῖς ὑμᾶς εὐαγγελιζόμεθα τὴν πρὸς τοὺς πατέρας ἐπαγγελίαν γενομένην, 33 ὅτι ταύτην ὁ θεὸς ἐκπεπλήρωκεν τοῖς τέκνοις [αὐτῶν] ἡμῖν ἀναστήσας Ἰησοῦν ὡς καὶ ἐν τῷ ψαλμῷ γέγραπται τῷ δευτέρῳ, Υἱός μου εἶ σύ, ἐγὼ σήμερον γεγέννηκά σε. 34 ὅτι δὲ ἀνέστησεν αὐτὸν ἐκ νεκρῶν μηκέτι μέλλοντα ὑποστρέφειν εἰς διαφθοράν, οὕτως εἴρηκεν ὅτι Δώσω ὑμῖν τὰ ὅσια Δαυὶδ τὰ πιστά. 35 διότι καὶ ἐν ἑτέρῳ λέγει, Οὐ δώσεις τὸν ὅσιόν σου ἰδεῖν διαφθοράν. 36 Δαυὶδ μὲν γὰρ ἰδίᾳ γενεᾷ ὑπηρετήσας τῇ τοῦ θεοῦ βουλῇ ἐκοιμήθη καὶ προσετέθη πρὸς τοὺς πατέρας αὐτοῦ καὶ εἶδεν διαφθοράν 37 ὃν δὲ ὁ θεὸς ἤγειρεν, οὐκ εἶδεν διαφθοράν. 38 γνωστὸν οὖν ἔστω ὑμῖν, ἄνδρες ἀδελφοί, ὅτι διὰ τούτου ὑμῖν ἄφεσις ἁμαρτιῶν καταγγέλλεται, [καὶ] ἀπὸ πάντων ὧν οὐκ ἠδυνήθητε ἐν νόμῳ Μωϋσέως δικαιωθῆναι, 39 ἐν τούτῳ πᾶς ὁ πιστεύων δικαιοῦται. 40 βλέπετε οὖν μὴ ἐπέλθῃ τὸ εἰρημένον ἐν τοῖς προφήταις, 41 Ἴδετε, οἱ καταφρονηταί, καὶ θαυμάσατε καὶ ἀφανίσθητε, ὅτι ἔργον ἐργάζομαι ἐγὼ ἐν ταῖς ἡμέραις ὑμῶν, ἔργον ὃ οὐ μὴ πιστεύσητε ἐάν τις ἐκδιηγῆται ὑμῖν. 42 Ἐξιόντων δὲ αὐτῶν παρεκάλουν εἰς τὸ μεταξὺ σάββατον λαληθῆναι αὐτοῖς τὰ ῥήματα ταῦτα. 43 λυθείσης δὲ τῆς συναγωγῆς ἠκολούθησαν πολλοὶ τῶν Ἰουδαίων καὶ τῶν σεβομένων προσηλύτων τῷ Παύλῳ καὶ τῷ Βαρναβᾷ, οἵτινες προσ­λαλοῦντες αὐτοῖς ἔπειθον αὐτοὺς προσμένειν τῇ χάριτι τοῦ θεοῦ. 44 Τῷ δὲ ἐρχομένῳ σαββάτῳ σχεδὸν πᾶσα ἡ πόλις συνήχθη ἀκοῦσαι τὸν λόγον τοῦ κυρίου. 45 ἰδόντες δὲ οἱ Ἰουδαῖοι τοὺς ὄχλους ἐπλήσθησαν ζήλου καὶ ἀντέλεγον τοῖς ὑπὸ Παύλου λαλουμένοις βλασφημοῦντες. 46 παρρησιασάμενοί τε ὁ Παῦλος καὶ ὁ Βαρναβᾶς εἶπαν, Ὑμῖν ἦν ἀναγκαῖον πρῶτον λαληθῆναι τὸν λόγον τοῦ θεοῦ· ἐπειδὴ ἀπωθεῖσθε αὐτὸν καὶ οὐκ ἀξίους κρίνετε ἑαυτοὺς τῆς αἰωνίου ζωῆς, ἰδοὺ στρεφόμεθα εἰς τὰ ἔθνη. 47 οὕτως γὰρ ἐντέταλται ἡμῖν ὁ κύριος, Τέθεικά σε εἰς φῶς ἐθνῶν τοῦ εἶναί σε εἰς σωτηρίαν ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς. 48 ἀκούοντα δὲ τὰ ἔθνη ἔχαιρον καὶ ἐδόξαζον τὸν λόγον τοῦ κυρίου καὶ ἐπίστευσαν ὅσοι ἦσαν τεταγμένοι εἰς ζωὴν αἰώνιον 49 διεφέρετο δὲ ὁ λόγος τοῦ κυρίου δι᾽ ὅλης τῆς χώρας. 50 οἱ δὲ Ἰουδαῖοι παρώτρυναν τὰς σεβομένας γυναῖκας τὰς εὐσχήμονας καὶ τοὺς πρώτους τῆς πόλεως καὶ ἐπήγειραν διωγμὸν ἐπὶ τὸν Παῦλον καὶ Βαρναβᾶν καὶ ἐξέβαλον αὐτοὺς ἀπὸ τῶν ὁρίων αὐτῶν. 51 οἱ δὲ ἐκτιναξάμενοι τὸν κονιορτὸν τῶν ποδῶν ἐπ᾽ αὐτοὺς ἦλθον εἰς Ἰκόνιον, 52 οἵ τε μαθηταὶ ἐπληροῦντο χαρᾶς καὶ πνεύματος ἁγίου.

14

Bayigîriza Emyanzi y’ Akalembe e Ikoniya

1 Byanaciba ntyo! Nka kulya banakomereraga okujira, e Ikoniya baja omu sinagogi y’Abayahudi; banacishambâla bwinja, ciru engabo nyinji y’Abayahudi n’Abagreki bayemêra. 2 Ci Abayahudi balahiraga okuyemêra ba­shumika abapagani banabazûsamwo enshombo kuli bene wirhu. 3 Okwo ku­rharhumaga Paolo na Barnaba barhalamayo nsiku zirhali nyi, bakâyigîriza buzira bwôba, bulya bàli bacikubagire Nyakasane wakâg’ihamîriza akanwa kabo n’enshokano yâge omu kujira ebisômerîne n’ebimanyîso n’amaboko gaâbo. 4 Abantu b’omu cishagala baciberamwo mpande ibirhi: baguma bafundikira haguma n’ Abayahudi, abandi bacihira oluhande lw’Entumwa. 5 Abapa­gani n’ Abayahudi, bo n’abarhambo bâbo, erhi bakola mpu babajirira kubî n’okubabanda amabuye; 6 ci balarha wâni bamanya, bayakira omu bishagala by’e Likaoniya n’e Listra n’e Derba n’omu mihando yabyo; 7 banacirhondêra okuyigîriza Emyanzi y’Akalembe.

Bafumya omuntu ohozire amagulu

8 E Listra yali omuntu ohozire amagulu; càli cirema kurhenga okuburhwa kwâge, arhànali asag’igenda ciru n’eliguma. 9 Akayumvirhiza oku Paolo aderha, n’erhi Paolo amusinza, abona oku agwêrhe obuyemêre bw’okufuma; 10 anacimubwîra n’izù linene, erhi: «Yimuka, oyimangire oku magulu gâwe!» Abaduka, arhondêra alambagira. 11 Erhi olubaga lubona okwôla Paolo anajizi­re, lwaheba olwoho omu cikaoniya, mpu: «Ba nyamuzinda barhuyandagalîre omu nshusho z’abantu!» 12 Barnaba bamuyîrika Yovi^x, na Paolo Merkuriyo, bu­lya ye wakag’iderha. 13 N’Omudahwa wa Yovi-w’emuhanda-gw’olugo^y alerha ebimasha biyambîrhe ebimanè by’obwâso aha muhango gw’olugo, erhi akola mpu arherekêre bo n’olubaga. 14 Erhi zikuyumva, entumwa Barnaba na Paolo basharhula emyambalo^z yazo, zalibirhira omu kagarhî k’olubaga, zayâma; mpu: 15 «Mâshi, mwe balume, kurhi okwo mwajira? Kàli nirhu rhuli bantu ak’inyu; rhumubwîzire nti muleke ebi bya busha, muhindamukire Nyamuzinda ozîne^a wajiraga amalunga n’igulu n’enyanja na ngasi byoshi bibâmwo. 16 Omu myâka yâgeraga, alesire ngasi mashanja gashimbe amôrhere gâgo; 17 ci, nta mango alesire okucimanyisa ornu kujirira abantu aminja omu kurhumira abantu enkuba y’emalunga n’amango emyâka eyêramwo, n’omu kummuyigusa ebiryo n’arnasîma». 18 Ci kwône, ciru n’ebyo binwa, kwàli kuzibu okuhanza olubaga mpu lulek’ibajirira enterekêro.

Paolo abandwa amabuye-bashubûka

19 Okubundi, hanaciyisha Abayahudi barhengaga e Antiyokiya n’e lkoniya; bayinjibana olubaga babanda Paolo amabuye, bamukululira e muhanda gw’olugo, bamanya mpu anafîre. 20 Ci abaganda bamugorha, ayimuka ashubira omu lugo, n’erhi buca, acijîra e Derba bo na Barnaba. 21 Erhi bayûsimanyisa eco cishagala Emyanzi y’Alakembe, n’okuhindula bantu banji baganda ba Kri­stu, banacishubira e Listra n’e lkoniya n’e Antiyokiya. 22 Bakâzibuhya emirhima y’Abemêzi n’okubaha amahano mpu basêre omu buyemêre, banakâba­bwîra, mpu: «kukwânîne rhugere omu malibuko manji lyo rhuhika omu bwâmi bwa Nyamuzinda». 23 Banaciha ngasi Ekleziya abagula, n’erhi baba bamashe­nga n’okucîshalisa, babahira omu maboko ga Nyakasane bàli bamayemêra. 24 Okubundi, bagera omu Pizidiya, bahika e Panfiliya. 25 Erhi baba bamayigîriza akanwa ka Nyakasane e Perga, bayandagalira e Ataliya; 26 kwo na kuyikirira e Antiyokiya^b, cirya cishagala babashengeragamwo obwanga bwa Nyamuzinda kw’ogwo mukolo bàli bamajira. 27 Erhi bahika, bahamagala e Ekleziya, babaganîrira ehi Nyamuzinda ajizire byoshi n’amaboko gâbo, na kurhi ayiguliraga abapagani olumvi lw’empingu. 28 Banacishinga nsiku zirhali nyi baguma n’abemezi.

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 14

Paul and Barnabas at Iconium

1 Ἐγένετο δὲ ἐν Ἰκονίῳ κατὰ τὸ αὐτὸ εἰσελθεῖν αὐτοὺς εἰς τὴν συναγωγὴν τῶν Ἰουδαίων καὶ λαλῆσαι οὕτως ὥστε πιστεῦσαι Ἰουδαίων τε καὶ Ἑλλήνων πολὺ πλῆθος. 2 οἱ δὲ ἀπειθήσαντες Ἰουδαῖοι ἐπήγειραν καὶ ἐκάκωσαν τὰς ψυχὰς τῶν ἐθνῶν κατὰ τῶν ἀδελφῶν. 3 ἱκανὸν μὲν οὖν χρόνον διέτριψαν παρρησιαζόμενοι ἐπὶ τῷ κυρίῳ τῷ μαρτυροῦντι [ἐπὶ] τῷ λόγῳ τῆς χάριτος αὐτοῦ, διδόντι σημεῖα καὶ τέρατα γίνεσθαι διὰ τῶν χειρῶν αὐτῶν. 4 ἐσχίσθη δὲ τὸ πλῆθος τῆς πόλεως, καὶ οἱ μὲν ἦσαν σὺν τοῖς Ἰουδαίοις, οἱ δὲ σὺν τοῖς ἀποστόλοις. 5 ὡς δὲ ἐγένετο ὁρμὴ τῶν ἐθνῶν τε καὶ Ἰουδαίων σὺν τοῖς ἄρχουσιν αὐτῶν ὑβρίσαι καὶ λιθοβολῆσαι αὐτούς, 6 συνιδόντες κατέφυγον εἰς τὰς πόλεις τῆς Λυκαονίας Λύστραν καὶ Δέρβην καὶ τὴν περίχωρον, 7 κἀκεῖ εὐαγγελιζόμενοι ἦσαν. Paul and Barnabas at Lystra 8 Καί τις ἀνὴρ ἀδύνατος ἐν Λύστροις τοῖς ποσὶν ἐκάθητο, χωλὸς ἐκ κοιλίας μητρὸς αὐτοῦ ὃς οὐδέποτε περιεπάτησεν. 9 οὗτος ἤκουσεν τοῦ Παύλου λαλοῦντος· ὃς ἀτενίσας αὐτῷ καὶ ἰδὼν ὅτι ἔχει πίστιν τοῦ σωθῆναι, 10 εἶπεν μεγάλῃ φωνῇ, Ἀνάστηθι ἐπὶ τοὺς πόδας σου ὀρθός. καὶ ἥλατο καὶ περιεπάτει. 11 οἵ τε ὄχλοι ἰδόντες ὃ ἐποίησεν Παῦλος ἐπῆραν τὴν φωνὴν αὐτῶν Λυκαονιστὶ λέγοντες, Οἱ θεοὶ ὁμοιωθέντες ἀνθρώποις κατέβησαν πρὸς ἡμᾶς, 12 ἐκάλουν τε τὸν Βαρναβᾶν Δία, τὸν δὲ Παῦλον Ἑρμῆν, ἐπειδὴ αὐτὸς ἦν ὁ ἡγούμενος τοῦ λόγου. 13 ὅ τε ἱερεὺς τοῦ Διὸς τοῦ ὄντος πρὸ τῆς πόλεως ταύρους καὶ στέμματα ἐπὶ τοὺς πυλῶνας ἐνέγκας σὺν τοῖς ὄχλοις ἤθελεν θύειν. 14 ἀκούσαντες δὲ οἱ ἀπόστολοι Βαρναβᾶς καὶ Παῦλος διαρρήξαντες τὰ ἱμάτια αὐτῶν ἐξεπήδησαν εἰς τὸν ὄχλον κράζοντες 15 καὶ λέγοντες, Ἄνδρες, τί ταῦτα ποιεῖτε; καὶ ἡμεῖς ὁμοιοπαθεῖς ἐσμεν ὑμῖν ἄνθρωποι εὐαγγελιζόμενοι ὑμᾶς ἀπὸ τούτων τῶν ματαίων ἐπιστρέφειν ἐπὶ θεὸν ζῶντα, ὃς ἐποίησεν τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν καὶ τὴν θάλασσαν καὶ πάντα τὰ ἐν αὐτοῖς 16 ὃς ἐν ταῖς παρῳχημέναις γενεαῖς εἴασεν πάντα τὰ ἔθνη πορεύεσθαι ταῖς ὁδοῖς αὐτῶν 17 καίτοι οὐκ ἀμάρτυρον αὐτὸν ἀφῆκεν ἀγαθουργῶν, οὐρανόθεν ὑμῖν ὑετοὺς διδοὺς καὶ καιροὺς καρποφόρους, ἐμπιπλῶν τροφῆς καὶ εὐφροσύνης τὰς καρδίας ὑμῶν. 18 καὶ ταῦτα λέγοντες μόλις κατέπαυσαν τοὺς ὄχλους τοῦ μὴ θύειν αὐτοῖς. 19 Ἐπῆλθαν δὲ ἀπὸ Ἀντιοχείας καὶ Ἰκονίου Ἰουδαῖοι καὶ πείσαντες τοὺς ὄχλους καὶ λιθάσαντες τὸν Παῦλον ἔσυρον ἔξω τῆς πόλεως νομίζοντες αὐτὸν τεθνηκέναι. 20 κυκλωσάντων δὲ τῶν μαθητῶν αὐτὸν ἀναστὰς εἰσῆλθεν εἰς τὴν πόλιν. καὶ τῇ ἐπαύριον ἐξῆλθεν σὺν τῷ Βαρναβᾷ εἰς Δέρβην.

The Return to Antioch in Syria

21 Εὐαγγελισάμενοί τε τὴν πόλιν ἐκείνην καὶ μαθητεύσαντες ἱκανοὺς ὑπέστρεψαν εἰς τὴν Λύστραν καὶ εἰς Ἰκόνιον καὶ εἰς Ἀντιόχειαν 22 ἐπιστηρίζοντες τὰς ψυχὰς τῶν μαθητῶν, παρακαλοῦντες ἐμμένειν τῇ πίστει καὶ ὅτι διὰ πολλῶν θλίψεων δεῖ ἡμᾶς εἰσελθεῖν εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ. 23 χειροτονήσαντες δὲ αὐτοῖς κατ᾽ ἐκκλησίαν πρεσβυτέρους, προσευξάμενοι μετὰ νηστειῶν παρέθεντο αὐτοὺς τῷ κυρίῳ εἰς ὃν πεπιστεύκεισαν. 24 καὶ διελθόντες τὴν Πισιδίαν ἦλθον εἰς τὴν Παμφυλίαν 25 καὶ λαλήσαντες ἐν Πέργῃ τὸν λόγον κατέβησαν εἰς Ἀττάλειαν 26 κἀκεῖθεν ἀπέπλευσαν εἰς Ἀντιόχειαν, ὅθεν ἦσαν παραδεδομένοι τῇ χάριτι τοῦ θεοῦ εἰς τὸ ἔργον ὃ ἐπλήρωσαν. 27 παραγενόμενοι δὲ καὶ συναγαγόντες τὴν ἐκκλησίαν ἀνήγγελλον ὅσα ἐποίησεν ὁ θεὸς μετ᾽ αὐτῶν καὶ ὅτι ἤνοιξεν τοῖς ἔθνεσιν θύραν πίστεως. 28 διέτριβον δὲ χρόνον οὐκ ὀλίγον σὺν τοῖς μαθηταῖς.

15

Baja kadali e Antiyokiya

1 Okuhandi, bantu baguma barhengaga e Yudeya bakayigîriza bene wi­rhu, mpu: «Mukaba murhakembwîrwi nka kulya Musa arhegesire, murhanka cunguka». 2 Paolo na Barnaba banacibazûsamwo ivango n’akadali k’enkwîra. Obwo, barhegeka mpu Paolo na Barnaba bo na bandi baguma ba muli bo barhercmere e Yeruzalemu, olwo lubanja baluhêkera entumwa n’aba­gula. 3 Ekleziya yabalusa, batwîkanya omu Fenisiya n’omu Samâriya, baja baga­nîra kurhi abapagani badwîrhe bayankirira obuyemêre, na ntyo, balerhera bene wirhu boshi obusîme. 4 Erhi bahika e Yeruzalemu, bayankirirwa na Ekleziya n’entumwa n’abagula; babashambâlira ebi Nyamuzinda ajizire byoshi n’amaboko gâbo.

Baja kadali e Yeruzalemu

5 Lero, baguma barhengaga omu Bafarizeyi, bàli bakola bemêzi, banaciyi­manga, bàderra, mpu: «Kukwânîne bakembûlwe banashimbe amarhegeko ga Musa». 6 Obwo, Entumwa n’abagula baja ihano mpu babone kurhi bigenzire.

Ebinwa bya Petro

7 Erhi abona oku akadali kaluzire Petro anaciyimuka, àderha, erhi: «Bene wirhu, mumanyire oku kurhenga ensiku ntanzi-rhanzi, Nyamuzinda acinyishozire muli mwe mpu akanwa kani kamanyise abapagani Emyanzi y’Akalembe, na ntyo bayemêre. 8 Na Nyamuzinda oyishi emirhima abahire obubamîrizi erhi abashobôza Mûka Mutagatifu akîrhu. 9 Arhajira kabôlo ciru n’ehitya ekarhî kirhu n’akâbo, bulya acêsize emirhima yâbo n’obuyemêre. 10 Kurhigi buno kandi mudwîrhe mwalonza okurhangula Nyamuzinda omu kulonza okubarhuza abemêzi omuzigo gwayabiraga balarha na nirhu rhwene? 11 Nisi, k’arhali oku nshokano ya Nyakasane Yezu Kristu rhuyemêra oku rhucunguka akâbo?» 12 Obwo, endeko yoshi yanacihulika, bayumvîrhiza oku Barnaba na Paolo babarhondêrezagya ebisômerîne n’ebirhangâzo Nyamuzinda ajizire byoshi n’amaboko gâbo omu bapagani.

Ebinwa bya Yakobo

13 Erhi bayûsa, Yakobo anacijaho, erhi: «Bene wirhu muyumve. 14 Simoni anahugwîre kurhi, kurhenga omurhondêro, Nyamuzinda acishogaga omu ba­pagani omurhwe gw’okukombêra Izîno lyâge. 15 N’okwôla kushingânîne n’ebinwa by’Abalêbi, bulya kuyandisirwe, mpu: 16 Enyuma ly’aho, nacigaluka, nsbubiyûbaka ecihando ca Daudi càhongosire; ahashabûsire, nâshubihayûba­ka, nnanciyimanze, 17 lyo abandi bantu balonza Nyakasane, na galya mashanja goshi gashiga izîno lyâni, kwo Nyakasane okola ebyo byoshi adesire ntyo, 18 anayôrha^c abimanyire kurhenga ensiku n’amango. 19 Co cirhumire nie ono mbwîne oku kurhakwânîni okurhindibuza abapagani bamahinduka bemêzi ba Nyamuzinda. 20 Babayandikire okurhalya enyama zarherekîrwe abazimu, n’okuleka amahya garhali go, n’okurhalya enyama z’ensimba zifulungînwe omuko, n’omwamba. 21 Bulya, kurhenga mîra, omu ngasi lugo, Musa ajira abahanûzi b’amarhegeko gâge bakâgasoma omu masinagogi ngasi lwa sabato.

Amaruba g’Entumwa

22 Okubundi, entumwa n’abagula, erhi baba bamayumvanya n’endeko y’abemêzi yoshi, banacirhegeka mpu bacîshoge baguma muli bo, barhumwe e Antiyokiya haguma na Paolo na Barnaba. Bacîshoga Yuda, oderhwa Barsaba, na Sila, bantu ba lukengwa omu bemêzi. 23 Babafumbasa aga maruba, mpu: «Rhw’ono ntumwa n’abagula bene winyu, rhumuhîre omusingo, mwe bene wi­rhu b’e Antiyokiya n’e Sîriya n’e Silisiya mwarhengaga omu bapagani! 24 Rhwayumvîrhe mpu bantu baguma b’eno mwirhu badwîrhe bakaderha ebinwa by’okummuhiramwo akavulindi n’okumufudusa emirhima, n’obwo rhu­rhabarhumaga. 25 Okwo kwo kwarhumire rhwaja baguma, rhwacîshoga abaganda nti rhummurhumirebohaguma na bene wirhu bazigirwa Barnaba na Paolo, 26 abo balume bàhânyire obuzîne bwâbo erhi izîno lya Nawirhu Yezu Kristu lirhuma. 27 Na ntyo, rhumurhumîre Yuda na Sila nti bammubwîre obwo bugo n’akanwa. 28 Mûka Mutagatifu nirhu rhwàhizire okurhamubarhuza eyindi mizigo kuleka eyi erhankalekwa: 29 muleke okukâlya enyama zirherekîrwe abazimu, n’omwamba n’enyama y’ensimba zifulungînwe omuko, n’amahya garhali go. Mukaleka okukajira ntyo, mwajira bwinja. Gokagwi!

Abaganda b’entumwa e Antiyokiya

30 Abàli barhumirwe banacisengeruka, bayandagalira e Antiyokiya, bahamagala endêko y’abemêzi, banacibaha galya maruba. 31 Baba bamagasoma, bacishingira oburhulirize gali gabadwîrhîre. 32 Yuda na Sila, bulya nabo bàli balêbi, babwîra abemêzi binwa binji by’okubahanûla n’okubazibuhya. 33 Erhi bayûsayo nsiku, abemêzi babalika mpu bashubire n’omurhûla emwa balya bàli babarhumire^d. [ 34 ] 35 Ci Paolo na Barnaba basigala e Antiyokiya, bàkâyigîriza haguma na bandi banji n’okumanyîsa abantu Emyanzi y’Akalembe ka Nyaka­sane.

IV. Obugo bwa Paolo

Paolo balekana na Barnaba. Sila agenda bo na Paolo

36 Erhi hagera nsiku, Paolo abwîra Barnaba erhi: «Rhushub’ig’ijirhandûla bene wirhu omu ngasi lugo Rhwayigîrizizemwo akanwa ka Nyakasane, rhubone kurhi bayôsire». 37 Barnaba alonza okuhêka Yowane, oderhwa Marko; 38 ci Paolo ahakana mpu barhankahêka oyo warhangag’ibasiga e Panfiliya, anabula bubarhabâla oku mukolo. 39 Akadali kanacizûka ekarhi kâbo, ciru banalekana Barnaba arhôla Marko, ayikirira e Cipro. 40 Naye Paolo acîshoga Sila, erhi n’abemêzi baba bamamushengerakwo obwanga bw’enshokano ya Nyamuzinda, ahârhûla, agenda. 41 Atwîkanya omu Sîriya n’omu Silisiya, aj’azibuhya Ekleziya.

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 15

The Council at Jerusalem

1 Καί τινες κατελθόντες ἀπὸ τῆς Ἰουδαίας ἐδίδασκον τοὺς ἀδελφοὺς ὅτι, Ἐὰν μὴ περιτμηθῆτε τῷ ἔθει τῷ Μωϋσέως, οὐ δύνασθε σωθῆναι. 2 γενομένης δὲ στάσεως καὶ ζητήσεως οὐκ ὀλίγης τῷ Παύλῳ καὶ τῷ Βαρναβᾷ πρὸς αὐτούς, ἔταξαν ἀναβαίνειν Παῦλον καὶ Βαρναβᾶν καί τινας ἄλλους ἐξ αὐτῶν πρὸς τοὺς ἀποστόλους καὶ πρεσβυτέρους εἰς Ἰερουσαλὴμ περὶ τοῦ ζητήματος τούτου. 3 Οἱ μὲν οὖν προπεμφθέντες ὑπὸ τῆς ἐκκλησίας διήρχοντο τήν τε Φοινίκην καὶ Σαμάρειαν ἐκδιηγούμενοι τὴν ἐπιστροφὴν τῶν ἐθνῶν καὶ ἐποίουν χαρὰν μεγάλην πᾶσιν τοῖς ἀδελφοῖς. 4 παραγενόμενοι δὲ εἰς Ἰερουσαλὴμ παρεδέχθησαν ἀπὸ τῆς ἐκκλησίας καὶ τῶν ἀποστόλων καὶ τῶν πρεσβυτέρων, ἀνήγγειλάν τε ὅσα ὁ θεὸς ἐποίησεν μετ᾽ αὐτῶν. 5 ἐξανέστησαν δέ τινες τῶν ἀπὸ τῆς αἱρέσεως τῶν Φαρισαίων πεπιστευκότες λέγοντες ὅτι δεῖ περιτέμνειν αὐτοὺς παραγγέλλειν τε τηρεῖν τὸν νόμον Μωϋσέως. 6 Συνήχθησάν τε οἱ ἀπόστολοι καὶ οἱ πρεσβύτεροι ἰδεῖν περὶ τοῦ λόγου τούτου. 7 πολλῆς δὲ ζητήσεως γενομένης ἀναστὰς Πέτρος εἶπεν πρὸς αὐτούς, Ἄνδρες ἀδελφοί, ὑμεῖς ἐπίστασθε ὅτι ἀφ᾽ ἡμερῶν ἀρχαίων ἐν ὑμῖν ἐξελέξατο ὁ θεὸς διὰ τοῦ στόματός μου ἀκοῦσαι τὰ ἔθνη τὸν λόγον τοῦ εὐαγγελίου καὶ πιστεῦσαι. 8 καὶ ὁ καρδιογνώστης θεὸς ἐμαρτύρησεν αὐτοῖς δοὺς τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον καθὼς καὶ ἡμῖν 9 καὶ οὐθὲν διέκρινεν μεταξὺ ἡμῶν τε καὶ αὐτῶν τῇ πίστει καθαρίσας τὰς καρδίας αὐτῶν. 10 νῦν οὖν τί πειράζετε τὸν θεὸν ἐπιθεῖναι ζυγὸν ἐπὶ τὸν τράχηλον τῶν μαθητῶν ὃν οὔτε οἱ πατέρες ἡμῶν οὔτε ἡμεῖς ἰσχύσαμεν βαστάσαι; 11 ἀλλὰ διὰ τῆς χάριτος τοῦ κυρίου Ἰησοῦ πιστεύομεν σωθῆναι καθ᾽ ὃν τρόπον κἀκεῖνοι. 12 Ἐσίγησεν δὲ πᾶν τὸ πλῆθος καὶ ἤκουον Βαρναβᾶ καὶ Παύλου ἐξηγουμένων ὅσα ἐποίησεν ὁ θεὸς σημεῖα καὶ τέρατα ἐν τοῖς ἔθνεσιν δι᾽ αὐτῶν. 13 Μετὰ δὲ τὸ σιγῆσαι αὐτοὺς ἀπεκρίθη Ἰάκωβος λέγων, Ἄνδρες ἀδελφοί, ἀκούσατέ μου. 14 Συμεὼν ἐξηγήσατο καθὼς πρῶτον ὁ θεὸς ἐπεσκέψατο λαβεῖν ἐξ ἐθνῶν λαὸν τῷ ὀνόματι αὐτοῦ. 15καὶ τούτῳ συμφωνοῦσιν οἱ λόγοι τῶν προφητῶν καθὼς γέγραπται, 16 Μετὰ ταῦτα ἀναστρέψω καὶ ἀνοικοδομήσω τὴν σκηνὴν Δαυὶδ τὴν πεπτωκυῖαν καὶ τὰ κατεσκαμμένα αὐτῆς ἀνοικοδομήσω καὶ ἀνορθώσω αὐτήν, 17 ὅπως ἂν ἐκζητήσωσιν οἱ κατάλοιποι τῶν ἀνθρώπων τὸν κύριον καὶ πάντα τὰ ἔθνη ἐφ᾽ οὓς ἐπικέκληται τὸ ὄνομά μου ἐπ᾽ αὐτούς, λέγει κύριος ποιῶν ταῦτα 18 γνωστὰ ἀπ᾽ αἰῶνος. 19 διὸ ἐγὼ κρίνω μὴ παρενοχλεῖν τοῖς ἀπὸ τῶν ἐθνῶν ἐπιστρέφουσιν ἐπὶ τὸν θεόν, 20 ἀλλ᾽ ἐπιστεῖλαι αὐτοῖς τοῦ ἀπέχεσθαι τῶν ἀλισγημάτων τῶν εἰδώλων καὶ τῆς πορνείας καὶ τοῦ πνικτοῦ καὶ τοῦ αἵματος. 21 Μωϋσῆς γὰρ ἐκ γενεῶν ἀρχαίων κατὰ πόλιν τοὺς κηρύσσοντας αὐτὸν ἔχει ἐν ταῖς συναγωγαῖς κατὰ πᾶν σάββατον ἀναγινωσκόμενος.

The Reply of the Council

22 Τότε ἔδοξεν τοῖς ἀποστόλοις καὶ τοῖς πρεσβυτέροις σὺν ὅλῃ τῇ ἐκκλησίᾳ ἐκλεξαμένους ἄνδρας ἐξ αὐτῶν πέμψαι εἰς Ἀντιόχειαν σὺν τῷ Παύλῳ καὶ Βαρναβᾷ, Ἰούδαν τὸν καλούμενον Βαρσαββᾶν καὶ Σιλᾶν, ἄνδρας ἡγουμένους ἐν τοῖς ἀδελφοῖς, 23 γράψαντες διὰ χειρὸς αὐτῶν, Οἱ ἀπόστολοι καὶ οἱ πρεσβύτεροι ἀδελφοὶ τοῖς κατὰ τὴν Ἀντιόχειαν καὶ Συρίαν καὶ Κιλικίαν ἀδελφοῖς τοῖς ἐξ ἐθνῶν χαίρειν. 24 Ἐπειδὴ ἠκούσαμεν ὅτι τινὲς ἐξ ἡμῶν [ἐξελθόντες] ἐτάραξαν ὑμᾶς λόγοις ἀνασκευάζοντες τὰς ψυχὰς ὑμῶν οἷς οὐ διεστειλάμεθα, 25 ἔδοξεν ἡμῖν γενομένοις ὁμοθυμαδὸν ἐκλεξαμένοις ἄνδρας πέμψαι πρὸς ὑμᾶς σὺν τοῖς ἀγαπητοῖς ἡμῶν Βαρναβᾷ καὶ Παύλῳ, 26 ἀνθρώποις παραδεδωκόσιν τὰς ψυχὰς αὐτῶν ὑπὲρ τοῦ ὀνόματος τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. 27 ἀπεστάλκαμεν οὖν Ἰούδαν καὶ Σιλᾶν καὶ αὐτοὺς διὰ λόγου ἀπαγγέλλοντας τὰ αὐτά. 28 ἔδοξεν γὰρ τῷ πνεύματι τῷ ἁγίῳ καὶ ἡμῖν μηδὲν πλέον ἐπιτίθεσθαι ὑμῖν βάρος πλὴν τούτων τῶν ἐπάναγκες, 29 ἀπέχεσθαι εἰδωλοθύτων καὶ αἵματος καὶ πνικτῶν καὶ πορνείας, ἐξ ὧν διατηροῦντες ἑαυτοὺς εὖ πράξετε. Ἔρρωσθε. 30 Οἱ μὲν οὖν ἀπολυθέντες κατῆλθον εἰς Ἀντιόχειαν, καὶ συναγαγόντες τὸ πλῆθος ἐπέδωκαν τὴν ἐπιστολήν. 31 ἀναγνόντες δὲ ἐχάρησαν ἐπὶ τῇ παρακλήσει. 32 Ἰούδας τε καὶ Σιλᾶς καὶ αὐτοὶ προφῆται ὄντες διὰ λόγου πολλοῦ παρεκάλεσαν τοὺς ἀδελφοὺς καὶ ἐπεστήριξαν, 33 ποιήσαντες δὲ χρόνον ἀπελύθησαν μετ᾽ εἰρήνης ἀπὸ τῶν ἀδελφῶν πρὸς τοὺς ἀποστείλαντας αὐτούς. 35 Παῦλος δὲ καὶ Βαρναβᾶς διέτριβον ἐν Ἀντιοχείᾳ διδάσκοντες καὶ εὐαγγελιζόμενοι μετὰ καὶ ἑτέρων πολλῶν τὸν λόγον τοῦ κυρίου.

Paul and Barnabas Separate

36 Μετὰ δέ τινας ἡμέρας εἶπεν πρὸς Βαρναβᾶν Παῦλος, Ἐπιστρέψαντες δὴ ἐπισκεψώμεθα τοὺς ἀδελφοὺς κατὰ πόλιν πᾶσαν ἐν αἷς κατηγγείλαμεν τὸν λόγον τοῦ κυρίου πῶς ἔχουσιν. 37 Βαρναβᾶς δὲ ἐβούλετο συμπαραλαβεῖν καὶ τὸν Ἰωάννην τὸν καλούμενον Μᾶρκον 38 Παῦλος δὲ ἠξίου, τὸν ἀποστάντα ἀπ᾽ αὐτῶν ἀπὸ Παμφυλίας καὶ μὴ συνελθόντα αὐτοῖς εἰς τὸ ἔργον μὴ συμπαραλαμβάνειν τοῦτον. 39 ἐγένετο δὲ παροξυσμὸς ὥστε ἀποχωρισθῆναι αὐτοὺς ἀπ᾽ ἀλλήλων, τόν τε Βαρναβᾶν παραλαβόντα τὸν Μᾶρκον ἐκπλεῦσαι εἰς Κύπρον, 40 Παῦλος δὲ ἐπιλεξάμενος Σιλᾶν ἐξῆλθεν παραδοθεὶς τῇ χάριτι τοῦ κυρίου ὑπὸ τῶν ἀδελφῶν. 41 διήρχετο δὲ τὴν Συρίαν καὶ [τὴν] Κιλικίαν ἐπιστηρίζων τὰς ἐκκλησίας.

16

Paolo na Timoteyo

1 Okubandi, ahika e Derba n’e Listra. Yali omuganda, izîno lyâge Timo­teyo. Nnina àli Muyabudi mwemêzi, ci ishe àli mugereki. 2 Abemêzi b’e Listra n’e Ikoniya bakag’imuderha bwinja. 3 Paolo anacihiga mpu bagendane. Amuyanka, amukembûla erhi Bayahudi bàli mw’eco cihugo barhuma; bulya boshi bàli bamanyire oku ishe aba Mugereki. 4 Omu ngasi lugo bageragamwo, bakaz’iyigîriza ebirhegesirwe n’entumwa n’abagula b’e Yeruzalemu, n’okubwîra abantu mpu babishimbe. 5 Na ntyo Ekleziya zazibuha omu buyemêre, erhi n’abemêzi badwîrhe bayushûka ngasi lusiku. 6 Banacigera omu Frijiya n’omu cihugo c’e Galasiya, bulya Mûka Mutagatifu ali abahanzize okuyigîriza oluderbo lwa Nyakasane omu Aziya. 7 Erhi bahika e Miziya, balonza okuja omu Bitiniya, ci Omûka gwa Yezu gurhabayemêreraga. 8 Banacitwikanya omu Miziya, bayandagalira e Trowa. 9 Erhi buba budufu; Paolo ayagânwa: abona omuntu w’e Macedoniya amuyimanzireho anadwîrhe amuyinginga, erhi: «Mâshi, oje e Macedoniya, oyish’irhurhabâla!» 10 Erhi ayûs’ibonekerwa, ho n’aho rhwalonza okuja e Macedoniya, bulya rhwali rhumanyire bwinja oku Nyamuzi­nda arhuhamagireyo mpu rhuyigîrize abantu bayo Emyanzi y’Akalembe.

Bahika e Filipi

11 Okuhandi, rhwanacirhulirwa omu bwârho aha Trowa, rhwayikirira e Samotrasiya, n’erhi buca, rhwahika e Neapoli. 12 Erhi rhuyirhenga, rhwaja e Filipi, co cishagala cikulîre ebindi byoshi by’omu Macedoniya, canali idako ly’oburhegesi bw’Abaroma. Rhwabêra nsiku nsungunu mw’eco cishagala. 13 Erhi kuba lwa Sabato, rhwarhenga omu lugo, rhwaja ebwa lwîshi, emunda bakomeraga okukashengera. Rhwanacitamala, rhwarhondêra okuyigîriza aba­kazi bàli badekerîre. 14 Muguma muli bo, izino lyâge ye Lidiya, akag’irhuyu­mvirhiza. Ali murhimbûzi w’emyenda midukula, w’omu cishagala c’e Tiyatira, anakâg’i harâmya Nnâmahanga. Nyakasane amuyigula omurhima, na ntyo ayemêra ebi Paolo akag’iderha. 15 Erhi aba amabatizibwa boshi n’ab’aha mwâge, anarhuyinginga, erhi: «Akaba muyemîre oku ndi mwemêzi wa Nyakasane, muyish’ibêra omu mwâni». Anacirhusêza.

Paolo na Sila bagwârhwa

16 Lero kwanaciba lusiku luguma erhi rhwaj’ishenga, rhwashimna omuja-nyere wàli ogwêrhwe na shetani w’obulaguzi; amalêbi gâge gakag’ilerhera bannawâbo bintu binji. 17 Anacirhukulikira, Paolo na nirhu, aja ayâma anaderha, erhi: «Aba bantu bali bambali ba Nyamuzinda w’enyanya bwenêne; badwiîrhe bamuyigîriza enjira y’obucire». 18 Ajira ntyo nsiku zirhali nyi. Lero, erhi Paolo abona amarhama, ahindamuka, abwîra oyo shetani, erhi: «Oku izîno lya Yezu Kristu, nkurhegesire orhengemwo oyo mukazi». Aho honène, oyo shetani anacimurhengamwo. 19 Erhi bannawâbo babona obunguke bàli balangalire bubashugunuka, banacigwârha Paolo na Sila, babahêka ekagombe aha ba­shamuka; 20 babaha abatwi b’emanja, mpu: «Aba bantu badwîrhe balerha akavulindi omu cishagala cirhu; bali Bayahudi, 21 badwîrhe bayigîriza engeso rhurhankahash’iyemêra n’okushimba rhwe Baroma». 22 Olubaga lwanacibaya­ndukako, n’abatwi b’emanja erhi baba bamabahogola emyambalo, barhegeka mpu babashûrhe emikoba. 23 Erhi baba bamabanoza n’empîmbo, babakwêba omu mpamikwa, banabwîra omulanzi mpu abalange bwinja. 24 Erhi omulanzi ayumva ntyo, abahêka omu ndalâla y’empamikwa, n’amagulu gâbo agashwêkera oku mirhi.

Enturnwa zalikûzibwa okusômerîne

25 Aha karhî k’obudufu, Paolo na Sila bàli badwîrhe bayimba irenge lya Nnâmahanga, n’ababohe bakabayumvirhiza. 26 Caligumiza, hanacizûka omusisi munene, empamikwa yoshi yadundagana. Ho n’aho, enyumvi zoshi zayiguka n’enkoba z’ababohe zoshi zashwêkûka. 27 Erhi omulanzi w’empamikwa asinsimuka, n’erhi abona enyumvi ziri nyigule, ayômola engôrho yâge, àli akola mpu acînige, bulya àli amanyire mpu ababohe bamufumire. 28 Ci Paolo anaciyâkûza n’izù linene erhi: «omanye wankaciyâgaza: mwo rhweshi rhuli muno». 29 Nyamulanzi anacihûna akamole, anacikanya, aj’ageramwo omusisi, aci­kwêba aha magulu ga Paolo na Sila. 30 Oku bundi, abahulusa, abadôsa, erhi: «Waliha, kurhi njirage lyo ncunguka? 31 Banacimushuza, mpu: «Oyemêre Nyakasane Yezu, na ntyo wacunguka, w’oyo, n’ab’omu mwâwe boshi». 32 Banacimuyigîriza akanwa ka Nyakasane, ye na ngasi boshi bàli omu mwâge. 33 Oyo mulanzi anacibayanka ho n’aho erhi bunaciri budufu bukulu, ashuka ebibande byâbo, anabatizibwa ho na halya boshi n’ab’omu mwâge. 34 Anacibarheremya omu mwâge, abarheganyiza ebiryo, anacisîma n’enyumpa yâge yoshi, kulya kuba bayemîre Nyakasane. 35 Erhi kuca, abatwi b’emanja barhuma omuganda mpu aj’ibwîra omulanzi, mpu: «Lika balya bantu». 36 Naye anacibwîra Paolo erhi: «Abatwi b’emanja barhumire mpu mulîkwe. Hulukagi, mucigendere n’omurhûla». 37 Ci Paolo abwîra balya baganda erhi: «Bàrhushûsire emikoba embere z’olubaga buzira okurhutwîra olubanja, n’obwo rhuli Baroma bana­rhuhira omu mpamikwa. Lero bakolaga balonza okurhulîka bufundafunda! Nanga là» Bône bayishe, barhulîke!» 38 Abaganda bagend’ibwîra abatwi b’emanja ebyo binwa. Barhemuka erhi bayumva oku bali Baroma; 39 bayisha, babayinginga mpu mâshi babarhengere omu lugo. 40 Erhi barhenga omu mpamikwa, Paolo na Sila baja aha mwa Lidiya, bashub’ibonana n’abemêzi, babazibuhya omurhima, okuhandi banacigenda.

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 16

Timothy Accompanies Paul and Silas

1 Κατήντησεν δὲ [καὶ] εἰς Δέρβην καὶ εἰς Λύστραν. καὶ ἰδοὺ μαθητής τις ἦν ἐκεῖ ὀνόματι Τιμόθεος, υἱὸς γυναικὸς Ἰουδαίας πιστῆς, πατρὸς δὲ Ἕλληνος, 2 ὃς ἐμαρτυρεῖτο ὑπὸ τῶν ἐν Λύστροις καὶ Ἰκονίῳ ἀδελφῶν. 3 τοῦτον ἠθέλησεν ὁ Παῦλος σὺν αὐτῷ ἐξελθεῖν, καὶ λαβὼν περιέτεμεν αὐτὸν διὰ τοὺς Ἰουδαίους τοὺς ὄντας ἐν τοῖς τόποις ἐκείνοις· ᾔδεισαν γὰρ ἅπαντες ὅτι Ἕλλην ὁ πατὴρ αὐτοῦ ὑπῆρχεν. 4 ὡς δὲ διεπορεύοντο τὰς πόλεις, παρεδίδοσαν αὐτοῖς φυλάσσειν τὰ δόγματα τὰ κεκριμένα ὑπὸ τῶν ἀποστόλων καὶ πρεσβυτέρων τῶν ἐν Ἱεροσολύμοις. 5 αἱ μὲν οὖν ἐκκλησίαι ἐστερεοῦντο τῇ πίστει καὶ ἐπερίσσευον τῷ ἀριθμῷ καθ᾽ ἡμέραν.

Paul’s Vision of the Man of Macedonia

6 Διῆλθον δὲ τὴν Φρυγίαν καὶ Γαλατικὴν χώραν κωλυθέντες ὑπὸ τοῦ ἁγίου πνεύματος λαλῆσαι τὸν λόγον ἐν τῇ Ἀσίᾳ 7 ἐλθόντες δὲ κατὰ τὴν Μυσίαν ἐπείραζον εἰς τὴν Βιθυνίαν πορευθῆναι, καὶ οὐκ εἴασεν αὐτοὺς τὸ πνεῦμα Ἰησοῦ 8 παρ­ελθόντες δὲ τὴν Μυσίαν κατέβησαν εἰς Τρῳάδα. 9 καὶ ὅραμα διὰ [τῆς] νυκτὸς τῷ Παύλῳ ὤφθη, ἀνὴρ Μακεδών τις ἦν ἑστὼς καὶ παρακαλῶν αὐτὸν καὶ λέγων, Διαβὰς εἰς Μακεδονίαν βοήθησον ἡμῖν. 10 ὡς δὲ τὸ ὅραμα εἶδεν, εὐθέως ἐζητήσαμεν ἐξελθεῖν εἰς Μακεδονίαν συμβιβάζοντες ὅτι προσκέκληται ἡμᾶς ὁ θεὸς εὐαγγελίσασθαι αὐτούς.

The Conversion of Lydia

11 Ἀναχθέντες δὲ ἀπὸ Τρῳάδος εὐθυδρομήσαμεν εἰς Σαμοθρᾴκην, τῇ δὲ ἐπιούσῃ εἰς Νέαν Πόλιν 12 κἀκεῖθεν εἰς Φιλίππους, ἥτις ἐστὶν πρώτη[ς] μερίδος τῆς Μακεδονίας πόλις, κολωνία. ἦμεν δὲ ἐν ταύτῃ τῇ πόλει διατρίβοντες ἡμέρας τινάς. 13 τῇ τε ἡμέρᾳ τῶν σαββάτων ἐξήλθομεν ἔξω τῆς πύλης παρὰ ποταμὸν οὗ ἐνομίζομεν προσευχὴν εἶναι, καὶ καθίσαντες ἐλαλοῦμεν ταῖς συνελθούσαις γυναιξίν. 14 καί τις γυνὴ ὀνόματι Λυδία, πορφυρόπωλις πόλεως Θυατείρων σεβομένη τὸν θεόν, ἤκουεν, ἧς ὁ κύριος διήνοιξεν τὴν καρδίαν προσέχειν τοῖς λαλουμένοις ὑπὸ τοῦ Παύλου. 15 ὡς δὲ ἐβαπτίσθη καὶ ὁ οἶκος αὐτῆς, παρεκάλεσεν λέγουσα, Εἰ κεκρίκατέ με πιστὴν τῷ κυρίῳ εἶναι, εἰσελθόντες εἰς τὸν οἶκόν μου μένετε· καὶ παρεβιάσατο ἡμᾶς.

The Imprisonment at Philippi

16 Ἐγένετο δὲ πορευομένων ἡμῶν εἰς τὴν προσευχὴν παιδίσκην τινὰ ἔχουσαν πνεῦμα πύθωνα ὑπαντῆσαι ἡμῖν, ἥτις ἐργασίαν πολλὴν παρεῖχεν τοῖς κυρίοις αὐτῆς μαντευομένη. 17 αὕτη κατακολουθοῦσα τῷ Παύλῳ καὶ ἡμῖν ἔκραζεν λέγουσα, Οὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίν, οἵτινες καταγγέλλουσιν ὑμῖν ὁδὸν σωτηρίας. 18 τοῦτο δὲ ἐποίει ἐπὶ πολλὰς ἡμέρας. διαπονηθεὶς δὲ Παῦλος καὶ ἐπιστρέψας τῷ πνεύματι εἶπεν, Παραγγέλλω σοι ἐν ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐξελθεῖν ἀπ᾽ αὐτῆς καὶ ἐξῆλθεν αὐτῇ τῇ ὥρᾳ. 19 ἰδόντες δὲ οἱ κύριοι αὐτῆς ὅτι ἐξῆλθεν ἡ ἐλπὶς τῆς ἐργασίας αὐτῶν, ἐπιλαβόμενοι τὸν Παῦλον καὶ τὸν Σιλᾶν εἵλκυσαν εἰς τὴν ἀγορὰν ἐπὶ τοὺς ἄρχοντας 20 καὶ προσαγαγόντες αὐτοὺς τοῖς στρατηγοῖς εἶπαν, Οὗτοι οἱ ἄνθρωποι ἐκταράσσουσιν ἡμῶν τὴν πόλιν, Ἰουδαῖοι ὑπάρχοντες, 21 καὶ καταγγέλλουσιν ἔθη ἃ οὐκ ἔξεστιν ἡμῖν παραδέχεσθαι οὐδὲ ποιεῖν Ῥωμαίοις οὖσιν. 22 καὶ συνεπέστη ὁ ὄχλος κατ᾽ αὐτῶν καὶ οἱ στρατηγοὶ περιρήξαντες αὐτῶν τὰ ἱμάτια ἐκέλευον ῥαβδίζειν, 23 πολλάς τε ἐπιθέντες αὐτοῖς πληγὰς ἔβαλον εἰς φυλακὴν παραγγείλαντες τῷ δεσμοφύλακι ἀσφαλῶς τηρεῖν αὐτούς. 24 ὃς παραγγελίαν τοιαύτην λαβὼν ἔβαλεν αὐτοὺς εἰς τὴν ἐσωτέραν φυλακὴν καὶ τοὺς πόδας ἠσφαλίσατο αὐτῶν εἰς τὸ ξύλον. 25 Κατὰ δὲ τὸ μεσονύκτιον Παῦλος καὶ Σιλᾶς προσευχόμενοι ὕμνουν τὸν θεόν, ἐπηκροῶντο δὲ αὐτῶν οἱ δέσμιοι. 26 ἄφνω δὲ σεισμὸς ἐγένετο μέγας ὥστε σαλευθῆναι τὰ θεμέλια τοῦ δεσμωτηρίου· ἠνεῴχθησαν δὲ παραχρῆμα αἱ θύραι πᾶσαι καὶ πάντων τὰ δεσμὰ ἀνέθη. 27 ἔξυπνος δὲ γενόμενος ὁ δεσμοφύλαξ καὶ ἰδὼν ἀνεῳγμένας τὰς θύρας τῆς φυλακῆς, σπασάμενος [τὴν] μάχαιραν ἤμελλεν ἑαυτὸν ἀναιρεῖν νομίζων ἐκπεφευγέναι τοὺς δεσμίους. 28 ἐφώνησεν δὲ μεγάλῃ φωνῇ [ὁ] Παῦλος λέγων, Μηδὲν πράξῃς σεαυτῷ κακόν, ἅπαντες γάρ ἐσμεν ἐνθάδε. 29 αἰτήσας δὲ φῶτα εἰσεπήδησεν καὶ ἔντρομος γενόμενος προσέπεσεν τῷ Παύλῳ καὶ [τῷ] Σιλᾷ 30καὶ προαγαγὼν αὐτοὺς ἔξω ἔφη, Κύριοι, τί με δεῖ ποιεῖν ἵνα σωθῶ; 31 οἱ δὲ εἶπαν, Πίστευσον ἐπὶ τὸν κύριον Ἰησοῦν καὶ σωθήσῃ σὺ καὶ ὁ οἶκός σου. 32 καὶ ἐλάλησαν αὐτῷ τὸν λόγον τοῦ κυρίου σὺν πᾶσιν τοῖς ἐν τῇ οἰκίᾳ αὐτοῦ. 33 καὶ παραλαβὼν αὐτοὺς ἐν ἐκείνῃ τῇ ὥρᾳ τῆς νυκτὸς ἔλουσεν ἀπὸ τῶν πληγῶν, καὶ ἐβαπτίσθη αὐτὸς καὶ οἱ αὐτοῦ πάντες παραχρῆμα, 34 ἀναγαγών τε αὐτοὺς εἰς τὸν οἶκον παρέθηκεν τράπεζαν καὶ ἠγαλλιάσατο πανοικεὶ πεπιστευκὼς τῷ θεῷ. 35 Ἡμέρας δὲ γενομένης ἀπέστειλαν οἱ στρατηγοὶ τοὺς ῥαβδούχους λέγοντες, Ἀπόλυσον τοὺς ἀνθρώπους ἐκείνους. 36 ἀπήγγειλεν δὲ ὁ δεσμοφύλαξ τοὺς λόγους [τούτους] πρὸς τὸν Παῦλον ὅτι Ἀπέσταλκαν οἱ στρατηγοὶ ἵνα ἀπολυθῆτε· νῦν οὖν ἐξελθόντες πορεύεσθε ἐν εἰρήνῃ. 37 ὁ δὲ Παῦλος ἔφη πρὸς αὐτούς, Δείραντες ἡμᾶς δημοσίᾳ ἀκατακρίτους, ἀνθρώπους Ῥωμαίους ὑπάρχοντας, ἔβαλαν εἰς φυλακήν, καὶ νῦν λάθρᾳ ἡμᾶς ἐκβάλλουσιν; οὐ γάρ, ἀλλ᾽ ἐλθόντες αὐτοὶ ἡμᾶς ἐξαγαγέτωσαν. 38 ἀπήγγειλαν δὲ τοῖς στρατηγοῖς οἱ ῥαβδοῦχοι τὰ ῥήματα ταῦτα. ἐφοβήθησαν δὲ ἀκούσαντες ὅτι Ῥωμαῖοί εἰσιν, 39 καὶ ἐλθόντες παρεκάλεσαν αὐτοὺς καὶ ἐξαγαγόντες ἠρώτων ἀπελθεῖν ἀπὸ τῆς πόλεως. 40 ἐξελθόντες δὲ ἀπὸ τῆς φυλακῆς εἰσῆλθον πρὸς τὴν Λυδίαν καὶ ἰδόντες παρεκάλεσαν τοὺς ἀδελφοὺς καὶ ἐξῆλθαν.

17

Abayahudi babazukiza embaka e Tesalonika

1 Erhi baba bamarhaluka Anfipoli n’Apoloniya, banacihika e Tesaloni­ka. Abayahudi bàgwêrheho e sinagogi. 2 Nk’oku anayorbaga ajira, Paolo abajaho, ajira za-Sabato isharhu zikulikirine erhi kadali abajisa oku by’Amandiko. 3 Akabahugûlirago, abayêreka oku Kristu àli akwânîne ababale agal’ifûka omu bafù, erhi’n’oyo Kristu, ye Yezu namubwîra». 4 Baguma muli bo banaciyemêra, bashimba Paolo na Sila, n’abandi mwandu b’omu bapagani barhînya Nyamuzinda, n’engabo y’Abagereki n’abagoli barhali banyi. 5 Ci Abayahudi bayagalwa, banacijaho, bashubûza ebishungu byàli omu lubaga, n’erhi baba bamabona omurhwe gurhali munyi, batula akavulindi omu cishagala. Balundumana aha mwa Yasoni, erhi badwîrhe balonza Paolo na Sila mpu babahêkere olubaga. 6 Erhi bababula, banacigwârha Yasoni na bene wirhu baguma, babahêkera abarhwâli b’eco cishagala, banayâma, mpu: «aba bashi bàgomize igulu lyoshi, baba hano, 7 na Yasoni abahandisize ahamwage. Aba boshi banajire okurhashingânîni n’amarhegeko ga Sezari, banaderhe mpu hali owundi mwâmi, mpu ye Yezu». 8 Ebyo binwa byahira ehidugundu omu lubaga n’omu barhwâli. 9 N’erhi Yasoni n’abandi baba bamabalyûlira, balîkwa.

Ezindi mbaka zazûka e Bereya

10 Obwo budufu bwônene, bene wirhu bageza buhena Paolo na Sila, babahêka e Bereya. Erhi bayihika, baja omu sinagogi y’Abayahudi. 11 Ci kwônene, abôla bohe bàli ba murhima mwinja kulusha ab’e Tesalonika. Bayankirira Oluderho lwa Nnâmahanga buzira kurhindira. Ngasi lusiku bakag’ilongereza omu mandiko mpu babone erhi kwo binali ntyo. 12 Banji muli bo bayemêra, n’omu Bagereki, abagoli n’abalume barhali banyi. 13 Ci erhi, Abayahudi b’e Tesalonika bamanya oku Paolo adwîrhe ayigîriza akanwa ka Nyamuzinda e Bereya, banaciyija, bazûsa ehidugundu n’akavulindi omu lubaga. 14 Ho n’aho, bene wirhu bageza Paolo, bamubwîra mpu aje e bwa nyanja. Naye Sila na Timoteyo basigala. 15 Abàli balusize Paolo, bamuhisa e Atena, okubundi banacigaluka n’irhegeko ly’okubwîra Sila na Timoteyo mpu bamubugane duba.

Paolo e Atena

16 Erhi Paolo aba adwîrhe ahalingira e Atena ayumva burhe bunji omu murhima erhi abona oku eco cishagala ciyunjwîre nshusho za bazimu. 17 Anacikàâganîza Abayahudi omu sinagogi n’abantu barhînya Nnâmahanga, na ngasi lusiku akashambâza ngasi abak’agishanga aha ngombe. 18 Ciru n’abarhimanya baderhwa bapikureyi na bastoyici bakamujîsa kadali. Baguma bakàderha, mpu: «bici eyi ngushu yankaderha?» Abandi; mpu: «Ali nk’owayigîriza abazimu b’enmahanga»; bulya akag’ibabwîriza Yezu n’obufûke bw’abafîre. 19 Lero banacimuyanka, bamuhêka omu lukiko luderhwa Aeropago, bamudôsa, mpu: «Wankarhubwîra ezo nyigîrizo mpyâhya odwîrhe wayigîriza?» 20 Bulya ebi odwîrhe warhubwîra biri bihyâhya, rhwankalonzize nirhu rhumanye byo bici ebyo». 21 Abanya-Atena n’ebigolo byahandaga omu cishagala câbo barhakolaga bici okurhali kuderha n’okuyumva emyanzi mihyâhya.

Enyigîrizo za Paolo omu Aeropago

22 Okuhandi, Paolo anaciyimanga aha karhî k’Aeropago, aderha, erhi: «Mwe Banya-Atena, oku mbwîne, omu bantu boshi, ntâbo bamuhimire okurhînya abazimu. 23 Bulya ene ngera omu cishagala cinyu, nasinza enshusho z’abazimu binyu, nabwîne ciru n’olusho luyandisirwekwo, mpu: «Kuli Nyamuzinda rhurhishi». Neci, oyo mushenga murhanamumanyiri, ye ndi mmuyigîriza. 24 Nyamuzinda walemaga igulu n’ebibamwo byoshi, bulya ye Nyakasane w’irunga n’igulu, arhaba omu nyumpa zayûbakagwa n’amaboko g’abantu. 25 Arhanakolerwa n’amaboko g’abantu, bulya ntâco alagirirekwo, kulya kuba ye shobôza boshi obuzîne n’omûka n’ebindi byoshi byoshi. 26 Ye warhenzagya abantu boshi oku muntu muguma, anabalumîza omu igulu lyoshi; abagêrera ensiku z’obuzine bwâbo, abatwîra n’embibi z’aha bayûbaka. 27 Ajira ntyo mpu lyo abantu balonza Nyamuzinda, bagerêreza okumuhikakwo nk’aba­dwîrhe bamamarha n’okumubona. Erhi kwo binali ntyo; ntaye ali kuli muli rhwe, 28 bulya ye rhukulamwo obuzîne, n’okugenda n’okubâho, kulya baguma b’omu basaka-binwa badesire, mpu: «Rhuli b’omu bûko bwâge. 29 Akaba rhuli b’omu bûko bwa Nyamuzinda, kurhakwânîni rhugerêreze mpu Nyamuzinda ali nka masholo erhi cûma nisi ibuye byajiragwa n’obulenga erhi n’obukengêre bw’omuntu. 30 Lero buno Nyamuzinda akola ayibagîre amango g’obuhwinja, anakola alâlisire abantu boshi ba ngasi hoshi mpu bacîyunjuze; 31 bulya atwîre olusiku ayishitwîramwo igulu lyoshi olubanja n’obushinganyanya; ay’ishilutwa n’omuntu acîshozire, amuha abantu mpu abe ye balangalira boshi, erhi amufuûla omu bafù». 32 Erhi bayumva okufûka kw’abafîre, baguma bamushekera, n’abandi baderba erhi: «Rhwâcikuyumwa kw’eyo myanzi gandi mango». 33 Ntyo, kwo Paolo abarhenziremwo. 34 Ci kwône, balume baguma bamusêrakwo banayemêra. Muli bo mwàli Dioniziyo w’omu ihano lya aeropago, na Mukazi muguma mpu ye Damari, n’abandi haguma nabo.

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 17

The Uproar in Thessalonica

1 Διοδεύσαντες δὲ τὴν Ἀμφίπολιν καὶ τὴν Ἀπολλωνίαν ἦλθον εἰς Θεσσαλονίκην ὅπου ἦν συναγωγὴ τῶν Ἰουδαίων. 2 κατὰ δὲ τὸ εἰωθὸς τῷ Παύλῳ εἰσῆλθεν πρὸς αὐτοὺς καὶ ἐπὶ σάββατα τρία διελέξατο αὐτοῖς ἀπὸ τῶν γραφῶν, 3 διανοίγων καὶ παρατιθέμενος ὅτι τὸν χριστὸν ἔδει παθεῖν καὶ ἀναστῆναι ἐκ νεκρῶν καὶ ὅτι οὗτός ἐστιν ὁ χριστὸς [ὁ] Ἰησοῦς ὃν ἐγὼ καταγγέλλω ὑμῖν. 4 καί τινες ἐξ αὐτῶν ἐπείσθησαν καὶ προσεκληρώθησαν τῷ Παύλῳ καὶ τῷ Σιλᾷ, τῶν τε σεβομένων Ἑλλήνων πλῆθος πολύ, γυναικῶν τε τῶν πρώτων οὐκ ὀλίγαι. 5 Ζηλώσαντες δὲ οἱ Ἰουδαῖοι καὶ προσλαβόμενοι τῶν ἀγοραίων ἄνδρας τινὰς πονηροὺς καὶ ὀχλοποιήσαντες ἐθορύβουν τὴν πόλιν καὶ ἐπιστάντες τῇ οἰκίᾳ Ἰάσονος ἐζήτουν αὐτοὺς προαγαγεῖν εἰς τὸν δῆμον 6 μὴ εὑρόντες δὲ αὐτοὺς ἔσυρον Ἰάσονα καί τινας ἀδελφοὺς ἐπὶ τοὺς πολιτάρχας βοῶντες ὅτι Οἱ τὴν οἰκουμένην ἀναστατώσαντες οὗτοι καὶ ἐνθάδε πάρεισιν, 7 οὓς ὑποδέδεκται Ἰάσων· καὶ οὗτοι πάντες ἀπέναντι τῶν δογμάτων Καίσαρος πράσσουσιν βασιλέα ἕτερον λέγοντες εἶναι Ἰησοῦν. 8 ἐτάραξαν δὲ τὸν ὄχλον καὶ τοὺς πολιτάρχας ἀκούοντας ταῦτα, 9 καὶ λαβόντες τὸ ἱκανὸν παρὰ τοῦ Ἰάσονος καὶ τῶν λοιπῶν ἀπέλυσαν αὐτούς. The Apostles at Beroea 10 Οἱ δὲ ἀδελφοὶ εὐθέως διὰ νυκτὸς ἐξέπεμψαν τόν τε Παῦλον καὶ τὸν Σιλᾶν εἰς Βέροιαν, οἵτινες παραγενόμενοι εἰς τὴν συναγωγὴν τῶν Ἰουδαίων ἀπῄεσαν. 11 οὗτοι δὲ ἦσαν εὐγενέστεροι τῶν ἐν Θεσσαλονίκῃ, οἵτινες ἐδέξαντο τὸν λόγον μετὰ πάσης προθυμίας καθ᾽ ἡμέραν ἀνακρίνοντες τὰς γραφὰς εἰ ἔχοι ταῦτα οὕτως. 12 πολλοὶ μὲν οὖν ἐξ αὐτῶν ἐπίστευσαν καὶ τῶν Ἑλληνίδων γυναικῶν τῶν εὐσχημόνων καὶ ἀνδρῶν οὐκ ὀλίγοι. 13 Ὡς δὲ ἔγνωσαν οἱ ἀπὸ τῆς Θεσσαλονίκης Ἰουδαῖοι ὅτι καὶ ἐν τῇ Βεροίᾳ κατηγγέλη ὑπὸ τοῦ Παύλου ὁ λόγος τοῦ θεοῦ, ἦλθον κἀκεῖ σαλεύοντες καὶ ταράσσοντες τοὺς ὄχλους. 14 εὐθέως δὲ τότε τὸν Παῦλον ἐξαπέστειλαν οἱ ἀδελφοὶ πορεύεσθαι ἕως ἐπὶ τὴν θάλασσαν, ὑπέμεινάν τε ὅ τε Σιλᾶς καὶ ὁ Τιμόθεος ἐκεῖ. 15 οἱ δὲ καθιστάνοντες τὸν Παῦλον ἤγαγον ἕως Ἀθηνῶν, καὶ λαβόντες ἐντολὴν πρὸς τὸν Σιλᾶν καὶ τὸν Τιμόθεον ἵνα ὡς τάχιστα ἔλθωσιν πρὸς αὐτὸν ἐξῄεσαν.

Paul at Athens

16 Ἐν δὲ ταῖς Ἀθήναις ἐκδεχομένου αὐτοὺς τοῦ Παύλου παρωξύνετο τὸ πνεῦμα αὐτοῦ ἐν αὐτῷ θεωροῦντος κατείδωλον οὖσαν τὴν πόλιν. 17 διελέγετο μὲν οὖν ἐν τῇ συναγωγῇ τοῖς Ἰουδαίοις καὶ τοῖς σεβομένοις καὶ ἐν τῇ ἀγορᾷ κατὰ πᾶσαν ἡμέραν πρὸς τοὺς παρατυγχάνοντας. 18 τινὲς δὲ καὶ τῶν Ἐπικουρείων καὶ Στοϊκῶν φιλοσόφων συνέβαλλον αὐτῷ, καί τινες ἔλεγον, Τί ἂν θέλοι ὁ σπερμολόγος οὗτος λέγειν; οἱ δέ, Ξένων δαιμονίων δοκεῖ καταγγελεὺς εἶναι, ὅτι τὸν Ἰησοῦν καὶ τὴν ἀνάστασιν εὐηγγελίζετο. 19 ἐπιλαβόμενοί τε αὐτοῦ ἐπὶ τὸν Ἄρειον Πάγον ἤγαγον λέγοντες, Δυνάμεθα γνῶναι τίς ἡ καινὴ αὕτη ἡ ὑπὸ σοῦ λαλουμένη διδαχή; 20 ξενίζοντα γάρ τινα εἰσφέρεις εἰς τὰς ἀκοὰς ἡμῶν· βουλόμεθα οὖν γνῶναι τίνα θέλει ταῦτα εἶναι. 21 Ἀθηναῖοι δὲ πάντες καὶ οἱ ἐπιδημοῦντες ξένοι εἰς οὐδὲν ἕτερον ηὐκαίρουν ἢ λέγειν τι ἢ ἀκούειν τι καινότερον. 22 Σταθεὶς δὲ [ὁ] Παῦλος ἐν μέσῳ τοῦ Ἀρείου Πάγου ἔφη, Ἄνδρες Ἀθηναῖοι, κατὰ πάντα ὡς δεισιδαιμονεστέρους ὑμᾶς θεωρῶ. 23 διερχόμενος γὰρ καὶ ἀναθεωρῶν τὰ σεβάσματα ὑμῶν εὗρον καὶ βωμὸν ἐν ᾧ ἐπεγέγραπτο, Ἀγνώστῳ θεῷ. ὃ οὖν ἀγνοοῦντες εὐσεβεῖτε, τοῦτο ἐγὼ καταγγέλλω ὑμῖν. 24 ὁ θεὸς ὁ ποιήσας τὸν κόσμον καὶ πάντα τὰ ἐν αὐτῷ, οὗτος οὐρανοῦ καὶ γῆς ὑπάρχων κύριος οὐκ ἐν χειροποιήτοις ναοῖς κατοικεῖ 25 οὐδὲ ὑπὸ χειρῶν ἀνθρωπίνων θεραπεύεται προσδεόμενός τινος, αὐτὸς διδοὺς πᾶσιν ζωὴν καὶ πνοὴν καὶ τὰ πάντα 26 ἐποίησέν τε ἐξ ἑνὸς πᾶν ἔθνος ἀνθρώπων κατοικεῖν ἐπὶ παντὸς προσώπου τῆς γῆς, ὁρίσας προστεταγμένους καιροὺς καὶ τὰς ὁροθεσίας τῆς κατοικίας αὐτῶν 27 ζητεῖν τὸν θεόν, εἰ ἄρα γε ψηλαφήσειαν αὐτὸν καὶ εὕροιεν, καί γε οὐ μακρὰν ἀπὸ ἑνὸς ἑκάστου ἡμῶν ὑπάρχοντα. 28 Ἐν αὐτῷ γὰρ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καὶ ἐσμέν, ὡς καί τινες τῶν καθ᾽ ὑμᾶς ποιητῶν εἰρήκασιν, Τοῦ γὰρ καὶ γένος ἐσμέν. 29 γένος οὖν ὑπάρχοντες τοῦ θεοῦ οὐκ ὀφείλομεν νομίζειν χρυσῷ ἢ ἀργύρῳ ἢ λίθῳ, χαράγματι τέχνης καὶ ἐνθυμήσεως ἀνθρώπου, τὸ θεῖον εἶναι ὅμοιον. 30 τοὺς μὲν οὖν χρόνους τῆς ἀγνοίας ὑπεριδὼν ὁ θεός, τὰ νῦν παραγγέλλει τοῖς ἀνθρώποις πάντας πανταχοῦ μετανοεῖν, 31 καθότι ἔστησεν ἡμέραν ἐν ᾗ μέλλει κρίνειν τὴν οἰκουμένην ἐν δικαιοσύνῃ, ἐν ἀνδρὶ ᾧ ὥρισεν, πίστιν παρασχὼν πᾶσιν ἀναστήσας αὐτὸν ἐκ νεκρῶν. 32 Ἀκούσαντες δὲ ἀνάστασιν νεκρῶν οἱ μὲν ἐχλεύαζον, οἱ δὲ εἶπαν, Ἀκουσόμεθά σου περὶ τούτου καὶ πάλιν. 33 οὕτως ὁ Παῦλος ἐξῆλθεν ἐκ μέσου αὐτῶν. 34 τινὲς δὲ ἄνδρες κολληθέντες αὐτῷ ἐπίστευσαν, ἐν οἷς καὶ Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης καὶ γυνὴ ὀνόματι Δάμαρις καὶ ἕτεροι σὺν αὐτοῖς.

18

Paolo arhondêra Ekleziya y’e Korinti

1 Byanaciba ntyo! Paolo arhenga e Atena, aja e Korinti^e. 2 Ayishimâna omuyahudi, izîno lyâge ye Akwila, muburhwa w’e Ponto, wacizindag’irhenga e Italiya bo na mukâge Prishila, bulya Klaudiyo ali arhegesire mpu Abayahudi boshi barhenge e Roma. Paolo anacibayinjibana, 3 na bulya ali wa bulenga buguma nabo, abêra aba mwâbo, bakâkolera haguma: obulenga bwaâbo bwàli bwa kuluka amahêma. 4 Paolo akag’ikaja kadali omu sinagogi ngasi lwa sabato, akacisêza okuyemêza Abayahudi rr’Abagereki. 5 Erhi Sila na Timoteyo bayisha kurherrga e Macedoniya, Paolo acishwêkera oku kukayigîri­za akanwa ka Nnâmaharrga, akahamîriza omu Bayahudi oku Yezu ye Kristu. 6 Erhi abona balahira kuyemêra banadwîrhe bakalogorha, agukumula emya­mbalo yâge, anababwîra, erhi: «Omuko gwinyu oku irhwe linyu; niehe ncîbêrîre mwêru-kwêru! Kurhenga ene, emwa abapagani nkola nacîjîra». 7 N’erhi aharhenga, aja aha mwa muntu muguma, mpu ye Tito Yusto. Oyo murrtu akag’iharâmya Nnâmahanga, n’enyumpa yâge yali elungîne n’esinagogi. 8 Omukulu w’e sinagogi, Krispo, ayemêra Nyakasarre bo rr’ab’omu mwâge bo­shi. N’Abakorinti banji bakagiyumva ernyigîrizo za Paolo, nabo bayemêra banabatizibwa. 9 Lero budufu buguma, Nyakasarre anacibonekera Paolo, amu­bwîra, erhi: «Orhayôbohaga oderhe, orhahulikaga; 10 bulya rhwembi rhuli. Ntaye wâkuhumakwo mpu akujirîre kubî, bulya abantu bâni bali banji muli eci cishagala». 11 Ayigeza mwâka muguma na myêzi nda, erhi kuyigîriza ayigîriza Abakorirrti akanwa ka-Nyamuzinda.

Paolo ahêkwa lubanja n’Abayahudi

12 Obwo, erhi Galiyoni ye murhwali omu Akaya. Abayahudi banaciyumvanya, bayandûkako Paolo bamuhêka omu lukîko 13 mpu: «Oyo murrtu adwîrhe ashumika abarrtu mpu bakaharâmya Nyamuzinda okurhashinganîni irhegeko». 14 Erhi Paolo aderha mpu abumbûle akanwa, Galiyoni abwîra Abayahudi, erhi: «Wâni Bayahudi, acibaga bwàli bubî erhi bushumûsi, nali nayumva oluba­nja mundwîrhîre. 15 Ci obu kabire kadali ka binwa n’amazîno n’amarhegeko gi­nyu, mwene murhahabe! Olwo, niehe ntalonza okulutwa». 16 Abahulusa omu lukîko lwâge. 17 Obwo, okubanali boshi, banacirhuluba omukulu w’e sinagogi, Sosteni, bamushûrhira aha kagombe. Ebyo byoshi, Galiyoni arhabishibiriraga.

Paolo ashubira e Antiyokiya omu Sîriya. Olugendo lwâge lwa kasharhu

18 Paolo ashubijira zindi nsiku zirhali nyi e Korinti, okuhandi asêzera bene wirhu, aj’omu bwârho, ayikirira e Sîriya bona Prishila na Akwila. Ali erhi anamômirwe enviri zoshi e Cenkri, bulya àli ajizire e ciragâne. 19 Erhi bahika e Efezi, Paolo arhenga omu bâbo, aja omu sinagogi, arhangira aganira boshi n’Abayahudi. 20 Erhi bacimuhûna mpu abêre nabo ezindi nsiku, acilâhirira. 21 Ci, erhi akola abasengeruka, ababwîra, erhi: «Nacishubira eno mwinyu, Nnâmahanga akalonza». Anacirhenga e Efezi. 22 Agend’iyômokera e Sezareya, arherema, aj’ilamusa Ekleziya^f, okubundi, ayandagalira e Antiyokiya. 23 Erhi aba amayûsa yo nsiku, ashub’igenda; aja agera omu cihugo c’e Galasiya n’omu Frijiya, akahà abemêzi boshi omurhima.

Apolo e Efezi n’e Korinti

24 Muyahudi muguma w’e Aleksandriya, mpu ye Apolo, anacihika e Efezi. Ali muntu oyish’iderha, anali mulenga omu Mandiko^g. 25 Ali ayigîrizîbwe enjira ya Nyakasane, anakag’ihanûla n’okuyigîriza nk’oku bishingânîne ebiyêrekîre Yezu n’omurhima gw’obushiru, n’obwo bubatizo bwa Yowane bwône ali ayi­shi. 26 Arhangira okuyigîriza n’oburhwâli omu sinagogi. Prishila n’ Akwila erhi bamuyumva, bamuyanka, bamuzabûlira kwinja enjira ya Nyamuzinda. 27 Erhi acilonza okuja e Akaya, bene wirhu bamuhà omurhima mpu neci, barhumira abemêzi amaruba mpu bamuyankirire kwinja. Erhi ahikayo, n’obuhashe bw’enshokano ya Nyamuzinda, arhabâla bwenêne abemêzi, 28 bulya akag’iyagîriza Abayahudi embere z’olubaga, akabayêreka n’Amandiko oku Yezu ye Kristu.

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 18

Paul at Corinth

1 Μετὰ ταῦτα χωρισθεὶς ἐκ τῶν Ἀθηνῶν ἦλθεν εἰς Κόρινθον. 2 καὶ εὑρών τινα Ἰουδαῖον ὀνόματι Ἀκύλαν, Ποντικὸν τῷ γένει προσφάτως ἐληλυθότα ἀπὸ τῆς Ἰταλίας καὶ Πρίσκιλλαν γυναῖκα αὐτοῦ, διὰ τὸ διατεταχέναι Κλαύδιον χωρίζεσθαι πάντας τοὺς Ἰουδαίους ἀπὸ τῆς Ῥώμης, προσῆλθεν αὐτοῖς 3 καὶ διὰ τὸ ὁμότεχνον εἶναι ἔμενεν παρ᾽ αὐτοῖς, καὶ ἠργάζετο · ἦσαν γὰρ σκηνοποιοὶ τῇ τέχνῃ. 4 διελέγετο δὲ ἐν τῇ συναγωγῇ κατὰ πᾶν σάββατον ἔπειθέν τε Ἰουδαίους καὶ Ἕλληνας. 5 Ὡς δὲ κατῆλθον ἀπὸ τῆς Μακεδονίας ὅ τε Σιλᾶς καὶ ὁ Τιμόθεος, συνείχετο τῷ λόγῳ ὁ Παῦλος διαμαρτυρόμενος τοῖς Ἰουδαίοις εἶναι τὸν Χριστὸν Ἰησοῦν. 6 ἀντιτασσομένων δὲ αὐτῶν καὶ βλασφημούντων ἐκτιναξάμενος τὰ ἱμάτια εἶπεν πρὸς αὐτούς, Τὸ αἷμα ὑμῶν ἐπὶ τὴν κεφαλὴν ὑμῶν· καθαρὸς ἐγὼ ἀπὸ τοῦ νῦν εἰς τὰ ἔθνη πορεύσομαι. 7 καὶ μεταβὰς ἐκεῖθεν εἰσῆλθεν εἰς οἰκίαν τινὸς ὀνόματι Τιτίου Ἰούστου σεβομένου τὸν θεόν, οὗ ἡ οἰκία ἦν συνομοροῦσα τῇ συναγωγῇ. 8 Κρίσπος δὲ ὁ ἀρχισυνάγωγος ἐπίστευσεν τῷ κυρίῳ σὺν ὅλῳ τῷ οἴκῳ αὐτοῦ, καὶ πολλοὶ τῶν Κορινθίων ἀκούοντες ἐπίστευον καὶ ἐβαπτίζοντο. 9 εἶπεν δὲ ὁ κύριος ἐν νυκτὶ δι᾽ ὁράματος τῷ Παύλῳ, Μὴ φοβοῦ, ἀλλὰ λάλει καὶ μὴ σιωπήσῃς, 10 διότι ἐγώ εἰμι μετὰ σοῦ καὶ οὐδεὶς ἐπιθήσεταί σοι τοῦ κακῶσαί σε, διότι λαός ἐστίν μοι πολὺς ἐν τῇ πόλει ταύτῃ. 11 Ἐκάθισεν δὲ ἐνιαυτὸν καὶ μῆνας ἓξ διδάσκων ἐν αὐτοῖς τὸν λόγον τοῦ θεοῦ. 12 Γαλλίωνος δὲ ἀνθυπάτου ὄντος τῆς Ἀχαΐας κατεπέστησαν ὁμοθυμαδὸν οἱ Ἰουδαῖοι τῷ Παύλῳ καὶ ἤγαγον αὐτὸν ἐπὶ τὸ βῆμα 13 λέγοντες ὅτι Παρὰ τὸν νόμον ἀναπείθει οὗτος τοὺς ἀνθρώπους σέβεσθαι τὸν θεόν. 14 μέλλοντος δὲ τοῦ Παύλου ἀνοίγειν τὸ στόμα εἶπεν ὁ Γαλλίων πρὸς τοὺς Ἰουδαίους, Εἰ μὲν ἦν ἀδίκημά τι ἢ ῥᾳδιούργημα πονηρόν, ὦ Ἰουδαῖοι, κατὰ λόγον ἂν ἀνεσχόμην ὑμῶν, 15 εἰ δὲ ζητήματά ἐστιν περὶ λόγου καὶ ὀνομάτων καὶ νόμου τοῦ καθ᾽ ὑμᾶς, ὄψεσθε αὐτοί· κριτὴς ἐγὼ τούτων οὐ βούλομαι εἶναι. 16 καὶ ἀπήλασεν αὐτοὺς ἀπὸ τοῦ βήματος. 17 ἐπιλαβόμενοι δὲ πάντες Σωσθένην τὸν ἀρχισυν­άγωγον ἔτυπτον ἔμπροσθεν τοῦ βήματος· καὶ οὐδὲν τούτων τῷ Γαλλίωνι ἔμελεν. Paul’s Return to Antioch 18 Ὁ δὲ Παῦλος ἔτι προσμείνας ἡμέρας ἱκανὰς τοῖς ἀδελφοῖς ἀποταξάμενος ἐξέπλει εἰς τὴν Συρίαν, καὶ σὺν αὐτῷ Πρίσκιλλα καὶ Ἀκύλας, κειράμενος ἐν Κεγχρεαῖς τὴν κεφαλήν, εἶχεν γὰρ εὐχήν. 19 κατήντησαν δὲ εἰς Ἔφεσον, κἀκείνους κατέλιπεν αὐτοῦ, αὐτὸς δὲ εἰσελθὼν εἰς τὴν συναγωγὴν διελέξατο τοῖς Ἰουδαίοις. 20 ἐρωτώντων δὲ αὐτῶν ἐπὶ πλείονα χρόνον μεῖναι οὐκ ἐπένευσεν, 21 ἀλλ᾽ ἀποταξάμενος καὶ εἰπών, Πάλιν ἀνακάμψω πρὸς ὑμᾶς τοῦ θεοῦ θέλοντος, ἀνήχθη ἀπὸ τῆς Ἐφέσου, 22 καὶ κατελθὼν εἰς Καισάρειαν, ἀναβὰς καὶ ἀσπασάμενος τὴν ἐκκλησίαν κατέβη εἰς Ἀντιόχειαν. 23 καὶ ποιήσας χρόνον τινὰ ἐξῆλθεν διερχόμενος καθεξῆς τὴν Γαλατικὴν χώραν καὶ Φρυγίαν, ἐπιστηρίζων πάντας τοὺς μαθητάς. Apollos Preaches at Ephesus 24 Ἰουδαῖος δέ τις Ἀπολλῶς ὀνόματι, Ἀλεξανδρεὺς τῷ γένει, ἀνὴρ λόγιος, κατήντησεν εἰς Ἔφεσον, δυνατὸς ὢν ἐν ταῖς γραφαῖς. 25 οὗτος ἦν κατηχημένος τὴν ὁδὸν τοῦ κυρίου καὶ ζέων τῷ πνεύματι ἐλάλει καὶ ἐδίδασκεν ἀκριβῶς τὰ περὶ τοῦ Ἰησοῦ, ἐπιστάμενος μόνον τὸ βάπτισμα Ἰωάννου 26 οὗτός τε ἤρξατο παρρησιάζεσθαι ἐν τῇ συναγωγῇ. ἀκούσαντες δὲ αὐτοῦ Πρίσκιλλα καὶ Ἀκύλας προσελάβοντο αὐτὸν καὶ ἀκριβέστερον αὐτῷ ἐξέθεντο τὴν ὁδὸν [τοῦ θεοῦ]. 27 βουλομένου δὲ αὐτοῦ διελθεῖν εἰς τὴν Ἀχαΐαν, προτρεψάμενοι οἱ ἀδελφοὶ ἔγραψαν τοῖς μαθηταῖς ἀποδέξασθαι αὐτόν, ὃς παραγενόμενος συνεβάλετο πολὺ τοῖς πεπιστευκόσιν διὰ τῆς χάριτος 28 εὐτόνως γὰρ τοῖς Ἰουδαίοις διακατηλέγχετο δημοσίᾳ ἐπιδεικνὺς διὰ τῶν γραφῶν εἶναι τὸν χριστὸν Ἰησοῦν.

19

Paolo ashanga abashimbûlizi ba Yowane Mubatiza e Efezi

1 Byanaciba ntyo! Erhi Apolo aba ali e Korinti, Paolo erhi ayûs’igera omu ntondo z’e Aziya, ahika e Efezi. Arhimânayo baganda baguma, 2 abadôsa, erhi: «Ka mwahâbirwe Mûka Mutagatifu amango mwayemêraga?» Nabo, bamushuza, mpu: «Ciru rhusag’iyumva oku Mûka Mutagatifu abâho». 3 Naye, erhi: «Bubatizo buhi mwahîrwe?» Bamushuza, mpu: «Bubatizo ·bwa Yowane». 4 Okubandi Paolo anacibabwîra, erhi: «Yowane abatizize olubaga obubatizo bw’obucîyunjuze, akàbabwîra mpu bayemêre owayayishe enyuma zâge, ye Yezu». 5 Erhi bayumva ebyo binwa, babatizibwa oku izîno lya Nyakasane Yezu. 6 N’erhi aba amabalambûlirakwo amaboko, Mûka Mutagatifu abayandagalira, barhondêra baderha endimi banalêba. 7 Boshi haguma bàli nka balume ikumi na babirhi.

Ekleziya y’e Efezi yarhondêra

8 Paolo anacija omu sinagogi, ajira myêzi isharhu ayigîriza buzira bwôba. Akazag’ikashambâlira Abayahudi eby’Obwâmi bwa Nnâmahanga n’okuciseza okubayemêza, 9 Ci baguma banacihûsa emirhima yâbo, balahira okuyemêra, ciru banajacira enjira ya Nyakasane embere z’olubaga. Anacibaleka obwo, ahamagala abemêzi habo habo, ngasi lusiku akazibaganîziza omu isomo lya Tirano^h. 10 Okwo, akujira myâka ibirhi yoshi, na ntyo abantu boshi b’omu Aziya, Abayahudi n’Abagereki, bayumva oluderho lwa Nyakasane.

Abayahudi barhangula okulibirhakwo shetani balonz’iyigânya Paolo

11 Naye Nyamuzinda akag’ijira ebisômerine bizibu n’amaboko ga Paolo, 12 kuhika abalwâla bakag’ihirwakwo ebitambara n’emishangi yaliehumire oku mubiri gwâge bakâfuma, n’abasetani bakâbarhengamwo. 13 Nabo baguma omu Bayahudi b’abagenzi bakag’ilibirhakwo abazimu babî, banacirhangula okuyambaza izîno lya Nyakasane Yezu oku balimwo abazimu babî. Bakâderha, erhi: «Mmulahirîze oku izîno ly’olya Yezu Paolo ayigîrizagya». 14 Muyahu­di muguma mpu ye Sheva, mudâhwa mukulu, àgwêrhe bana bâge misole nda bakag’ijira ntyo. 15 Ci shetani abashuza, erhi: «Yezu, mmuyishi, naye Paolo ntamuhabiri, ci mw’oyo, muligi bandi?» 16 Lero olya muntu wàlimwo abazimu babî anacibahamirakwo, abanêsha oku banali boshi, abakolera buligo, ciru barhenga muli eyo nyumpa bulibirha, erhi bakola bayambîrhe busha banayunjwîre bibande. 17 Okwo kwanacimanyikana omu bantu boshi b’e Efezi, Abayahudi n’Abagereki. Obwôba bwabagwârha boshi là, bakuza izîno lya Nyakasane Yezu. 18 Banji muli balya bàli bamayemêra bakâyish’ifulûla n’okuderha engeso zabo. 19 Baji muli balya bakâg’ijira eby’obukurungu, bakâlerha ebitabu byâbo n’okubidûlika muliro omu masu ga boshi. Baganja engulo yabyo, bashanga biri bihumbi makumi arhanu ga nsaranga. 20 Na ntyo Emyanzi y’Akalembe yayôloloka yanazibuba.

V. Paolo omu mpamikwa

Paolo ahiga akubalamira e Roma

21 Erhi ebyo byoshi biba byamaba, Paolo anacihiga okutwikanya omu Ma­cedoniya n’omu Akaya, n’okuja e Yeruzalemu, erhi: «Hano mba namayihika, kukwânîne mbone na Roma». 22 Anacirhuma baganda babirhi e Macedoniya, bo Timoteyo na Erasto; naye yêne ashub’ijira zindi nsiku nsungunu omu Aziya.

Abatuzi b’amasholo bazûsa embaka e Efezi

23 Mw’ago mango, hazûka embaka zirhali nyi ziyêrekire enjira ya Nyakasa­ne. 24 Muntu muguma, mpu ye Demetriyo, mutuzi w’amasholo wakag’iyûbakira Artemi amahêroⁱ g’ebyuma, akag’ilerhera abakozi bage bunguke bunji.. 25 Anacibahamagala bo n’abandi bakozi b’emirhimo eri nk’ogwabo, ababwîra, erhi: «Bira bâni, murhababiri oku ogu mukolo gwo gurhubîka. 26 Ci mwene mubwîne munadwîrhe mwayumva oku arhali e Efezi yône, ci na hofi omu Aziya yoshi, oyu Paolo arhebire anahindula emirhima y’abantu barhali banyi, ababwîra mpu banyamuzinda bajiragwa n’amaboko g’abantu barhali ba­nyamuzinda. 27 Arhali mukolo gwirhu gwône rhuyôbohîre nti gwakansherera ci n’olûsho lw’Artemi ciru, omuzimu-kazi wirhu mukulu, nti lwanka lolwa nka lwa busha, na buzinda obone irenge ly’olya abantu b’omu Aziya n’ab’omu igulu lyoshi bashenga likola ntâlyo. 28 Erhi bayumva ebyo binwa, obukunizi bwàbarhaluka irhwe, bàrhondêra babanda orhuhababo mpu: «Artemi w’Abanya-Efezi ali mukulu!» 29 Ecishagala coshi cayunjula bidugundu, bashaga­mukira caligumiza omu itaramo, bàkulûbana Cayo na Aristarko b’e Macedo­niya bakag’igenda bona Paolo. 30 Erhi Paolo aderha mpu aje ekagarhî k’olwo lubaga, abemêzi bamuhanza; 31 ciru na bajinji baguma b’omu Aziya bàli bîra bâge barhuma emunda ali mpu amanye ankaciyêrekana omu itaramo^j. 32 Okubundi, baguma bakayâma kwâbo n’abandi kwâbo, bulya olubaga lwàli­nwo ehidugundu, na banji barhàli bamanyire bici bàshimbaga. 33 Lero banaci­rhenza Aleksandro omu kagarhî k’olubaga n’Abayahudi banacimusunika mpu aj’embere. Oku bandi Aleksandro anacibakema n’okuboko, mpu bahulike; ci erhi akola mpu ashuzagye olubaga, 34 bamanya oku ali Muyabudi, boshi bana­ciyâma n’izù luguma, bajira nka nsa ibiri baderha, mpu: «Artemi w’Abanya-Efezi ali mukulu!» 35 Okubundi, omwandisi anacihulusa olubaga, alubwîra, erhi: «Mwe Bashi b’e Efezi, omu bantu boshi, ndi orhayishi oku ecishagala c’e Efezi go mulinzi gw’omuzimu-kazi mukulu Artemi n’ogw’enshusho yâge gwamanukaga oku nkuba? 36 Kulya kuba ntâye wankahakana okwo, ku­kwânîne murhulûle, munamanye hankaba ehi mwajira murhanarhangir’icija emurhima 37 Abâla bantu mudwîrhe, nta kulogorha balogorhire omuzimu-kazi wirhu, na nta kujacira bamujacîre, 38 Akaba Demetriyo n’abakozi bali boshi hali oyu bagwêrhekwo akanwa, enkîko ho ziri, n’abatwi b’emanja ho balì: baje aha balume. 39 Akaba kandi kantu mwalonza kaderhwa aha kagombe. 40 Kali ciru ebyabire olu lusiku lw’ene byanarhuma rhwalegwa obugomi, bulya nta i­gwârhiro rhugwêrhe lyankarhuma engabo nyingana aha yalundumana». Erhi ayûs’iderha ntyo ashandâza erya ndêko y’abantu.

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 19

Paul at Ephesus

1 Ἐγένετο δὲ ἐν τῷ τὸν Ἀπολλῶ εἶναι ἐν Κορίνθῳ Παῦλον διελθόντα τὰ ἀνωτερικὰ μέρη [κατ]ελθεῖν εἰς Ἔφεσον καὶ εὑρεῖν τινας μαθητὰς 2 εἶπέν τε πρὸς αὐτούς, Εἰ πνεῦμα ἅγιον ἐλάβετε πιστεύσαντες; οἱ δὲ πρὸς αὐτόν, Ἀλλ᾽ οὐδ᾽ εἰ πνεῦμα ἅγιον ἔστιν ἠκούσαμεν. 3 εἶπέν τε, Εἰς τί οὖν ἐβαπτίσθητε; οἱ δὲ εἶπαν, Εἰς τὸ Ἰωάννου βάπτισμα. 4 εἶπεν δὲ Παῦλος, Ἰωάννης ἐβάπτισεν βάπτισμα μετανοίας τῷ λαῷ λέγων εἰς τὸν ἐρχόμενον μετ᾽ αὐτὸν ἵνα πιστεύσωσιν, τοῦτ᾽ ἔστιν εἰς τὸν Ἰησοῦν. 5 ἀκούσαντες δὲ ἐβαπτίσθησαν εἰς τὸ ὄνομα τοῦ κυρίου Ἰησοῦ, 6 καὶ ἐπιθέντος αὐτοῖς τοῦ Παύλου [τὰς] χεῖρας ἦλθεν τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐπ᾽ αὐτούς, ἐλάλουν τε γλώσσαις καὶ ἐπροφήτευον. 7 ἦσαν δὲ οἱ πάντες ἄνδρες ὡσεὶ δώδεκα. 8 Εἰσελθὼν δὲ εἰς τὴν συναγωγὴν ἐπαρρησιάζετο ἐπὶ μῆνας τρεῖς διαλεγόμενος καὶ πείθων [τὰ] περὶ τῆς βασιλείας τοῦ θεοῦ. 9 ὡς δέ τινες ἐσκληρύνοντο καὶ ἠπείθουν κακολογοῦντες τὴν ὁδὸν ἐνώπιον τοῦ πλήθους, ἀποστὰς ἀπ᾽ αὐτῶν ἀφώρισεν τοὺς μαθητὰς καθ᾽ ἡμέραν διαλεγόμενος ἐν τῇ σχολῇ Τυράννου. 10 τοῦτο δὲ ἐγένετο ἐπὶ ἔτη δύο, ὥστε πάντας τοὺς κατοικοῦντας τὴν Ἀσίαν ἀκοῦσαι τὸν λόγον τοῦ κυρίου, Ἰουδαίους τε καὶ Ἕλληνας. The Sons of Sceva 11 Δυνάμεις τε οὐ τὰς τυχούσας ὁ θεὸς ἐποίει διὰ τῶν χειρῶν Παύλου, 12 ὥστε καὶ ἐπὶ τοὺς ἀσθενοῦντας ἀποφέρεσθαι ἀπὸ τοῦ χρωτὸς αὐτοῦ σουδάρια ἢ σιμικίνθια καὶ ἀπαλλάσσεσθαι ἀπ᾽ αὐτῶν τὰς νόσους, τά τε πνεύματα τὰ πονηρὰ ἐκπορεύεσθαι. 13 ἐπεχείρησαν δέ τινες καὶ τῶν περιερχομένων Ἰουδαίων ἐξορκιστῶν ὀνομάζειν ἐπὶ τοὺς ἔχοντας τὰ πνεύματα τὰ πονηρὰ τὸ ὄνομα τοῦ κυρίου Ἰησοῦ λέγοντες, Ὁρκίζω ὑμᾶς τὸν Ἰησοῦν ὃν Παῦλος κηρύσσει. 14 ἦσαν δέ τινος Σκευᾶ Ἰουδαίου ἀρχιερέως ἑπτὰ υἱοὶ τοῦτο ποιοῦντες. 15 ἀποκριθὲν δὲ τὸ πνεῦμα τὸ πονηρὸν εἶπεν αὐτοῖς, Τὸν [μὲν] Ἰησοῦν γινώσκω καὶ τὸν Παῦλον ἐπίσταμαι, ὑμεῖς δὲ τίνες ἐστέ; 16 καὶ ἐφαλόμενος ὁ ἄνθρωπος ἐπ᾽ αὐτοὺς ἐν ᾧ ἦν τὸ πνεῦμα τὸ πονηρόν, κατακυριεύσας ἀμφοτέρων ἴσχυσεν κατ᾽ αὐτῶν ὥστε γυμνοὺς καὶ τετραυματισμένους ἐκφυγεῖν ἐκ τοῦ οἴκου ἐκείνου. 17 τοῦτο δὲ ἐγένετο γνωστὸν πᾶσιν Ἰουδαίοις τε καὶ Ἕλλησιν τοῖς κατοικοῦσιν τὴν Ἔφεσον καὶ ἐπέπεσεν φόβος ἐπὶ πάντας αὐτοὺς καὶ ἐμεγαλύνετο τὸ ὄνομα τοῦ κυρίου Ἰησοῦ. 18 πολλοί τε τῶν πεπιστευκότων ἤρχοντο ἐξομολογούμενοι καὶ ἀναγγέλλοντες τὰς πράξεις αὐτῶν. 19 ἱκανοὶ δὲ τῶν τὰ περίεργα πραξάντων συνενέγκαντες τὰς βίβλους κατέκαιον ἐνώπιον πάντων, καὶ συνεψήφισαν τὰς τιμὰς αὐτῶν καὶ εὗρον ἀργυρίου μυριάδας πέντε. 20 Οὕτως κατὰ κράτος τοῦ κυρίου ὁ λόγος ηὔξανεν καὶ ἴσχυεν.

The Riot at Ephesus

21 Ὡς δὲ ἐπληρώθη ταῦτα, ἔθετο ὁ Παῦλος ἐν τῷ πνεύματι διελθὼν τὴν Μακεδονίαν καὶ Ἀχαΐαν πορεύεσθαι εἰς Ἱεροσόλυμα εἰπὼν ὅτι Μετὰ τὸ γενέσθαι με ἐκεῖ δεῖ με καὶ Ῥώμην ἰδεῖν. 22 ἀποστείλας δὲ εἰς τὴν Μακεδονίαν δύο τῶν διακονούντων αὐτῷ, Τιμόθεον καὶ Ἔραστον, αὐτὸς ἐπέσχεν χρόνον εἰς τὴν Ἀσίαν. 23 Ἐγένετο δὲ κατὰ τὸν καιρὸν ἐκεῖνον τάραχος οὐκ ὀλίγος περὶ τῆς ὁδοῦ. 24 Δημήτριος γάρ τις ὀνόματι, ἀργυροκόπος, ποιῶν ναοὺς ἀργυροῦς Ἀρτέμιδος παρείχετο τοῖς τεχνίταις οὐκ ὀλίγην ἐργασίαν, 25 οὓς συναθροίσας καὶ τοὺς περὶ τὰ τοιαῦτα ἐργάτας εἶπεν, Ἄνδρες, ἐπίστασθε ὅτι ἐκ ταύτης τῆς ἐργασίας ἡ εὐπορία ἡμῖν ἐστιν 26 καὶ θεωρεῖτε καὶ ἀκούετε ὅτι οὐ μόνον Ἐφέσου ἀλλὰ σχεδὸν πάσης τῆς Ἀσίας ὁ Παῦλος οὗτος πείσας μετέστησεν ἱκανὸν ὄχλον λέγων ὅτι οὐκ εἰσὶν θεοὶ οἱ διὰ χειρῶν γινόμενοι. 27 οὐ μόνον δὲ τοῦτο κινδυνεύει ἡμῖν τὸ μέρος εἰς ἀπελεγμὸν ἐλθεῖν ἀλλὰ καὶ τὸ τῆς μεγάλης θεᾶς Ἀρτέμιδος ἱερὸν εἰς οὐθὲν λογισθῆναι, μέλλειν τε καὶ καθαιρεῖσθαι τῆς μεγαλειότητος αὐτῆς ἣν ὅλη ἡ Ἀσία καὶ ἡ οἰκουμένη σέβεται. 28 Ἀκούσαντες δὲ καὶ γενόμενοι πλήρεις θυμοῦ ἔκραζον λέγοντες, Μεγάλη ἡ Ἄρτεμις Ἐφεσίων. 29 καὶ ἐπλήσθη ἡ πόλις τῆς συγχύσεως, ὥρμησάν τε ὁμοθυμαδὸν εἰς τὸ θέατρον συναρπάσαντες Γάϊον καὶ Ἀρίσταρχον Μακεδόνας, συνεκδήμους Παύλου. 30 Παύλου δὲ βουλομένου εἰσελθεῖν εἰς τὸν δῆμον οὐκ εἴων αὐτὸν οἱ μαθηταί 31 τινὲς δὲ καὶ τῶν Ἀσιαρχῶν, ὄντες αὐτῷ φίλοι, πέμψαντες πρὸς αὐτὸν παρεκάλουν μὴ δοῦναι ἑαυτὸν εἰς τὸ θέατρον. 32 ἄλλοι μὲν οὖν ἄλλο τι ἔκραζον· ἦν γὰρ ἡ ἐκκλησία συγκεχυμένη καὶ οἱ πλείους οὐκ ᾔδεισαν τίνος ἕνεκα συνεληλύθεισαν. 33 ἐκ δὲ τοῦ ὄχλου συνεβίβασαν Ἀλέξανδρον, προβαλόντων αὐτὸν τῶν Ἰουδαίων· ὁ δὲ Ἀλέξανδρος κατασείσας τὴν χεῖρα ἤθελεν ἀπολογεῖσθαι τῷ δήμῳ. 34 ἐπιγνόντες δὲ ὅτι Ἰουδαῖός ἐστιν, φωνὴ ἐγένετο μία ἐκ πάντων ὡς ἐπὶ ὥρας δύο κραζόντων, Μεγάλη ἡ Ἄρτεμις Ἐφεσίων. 35 καταστείλας δὲ ὁ γραμματεὺς τὸν ὄχλον φησίν, Ἄνδρες Ἐφέσιοι, τίς γάρ ἐστιν ἀνθρώπων ὃς οὐ γινώσκει τὴν Ἐφεσίων πόλιν νεωκόρον οὖσαν τῆς μεγάλης Ἀρτέμιδος καὶ τοῦ διοπετοῦς; 36 ἀναντιρρήτων οὖν ὄντων τούτων δέον ἐστὶν ὑμᾶς κατεσταλμένους ὑπάρχειν καὶ μηδὲν προπετὲς πράσσειν. 37 ἠγάγετε γὰρ τοὺς ἄνδρας τούτους οὔτε ἱεροσύλους οὔτε βλασφημοῦντας τὴν θεὸν ἡμῶν. 38 εἰ μὲν οὖν Δημήτριος καὶ οἱ σὺν αὐτῷ τεχνῖται ἔχουσιν πρός τινα λόγον, ἀγοραῖοι ἄγονται καὶ ἀνθύπατοί εἰσιν, ἐγκαλείτωσαν ἀλλήλοις. 39 εἰ δέ τι περαιτέρω ἐπιζητεῖτε, ἐν τῇ ἐννόμῳ ἐκκλησίᾳ ἐπιλυθήσεται. 40 καὶ γὰρ κινδυνεύομεν ἐγκαλεῖσθαι στάσεως περὶ τῆς σήμερον, μηδενὸς αἰτίου ὑπάρχοντος περὶ οὗ [οὐ] δυνησόμεθα ἀποδοῦναι λόγον περὶ τῆς συστροφῆς ταύτης. καὶ ταῦτα εἰπὼν ἀπέλυσεν τὴν ἐκκλησίαν.

20

Paolo arhenga e Efezi

1 Erhi ehidugundu hihwa, Paolo ahamagala abemêzi, abaha amahano, abasêzera, okubandi abul’ija e Macedoniya. 2 Agera omu mpande z’eco cihugo, aja abaha omurhima n’enyigîrizo zage, alind’ahika omu Bugereki; 3 ayusayo myêzi isharhu n’erhi aba akola mpu ayikirire e Sîriya, Abayahudi bamuhigira, okwo kwarhuma ahiga okushub’igaluka omu njira y’e Macedoniya. 4 Sopatro, mwene Piro, w’e Bereya, na Arstarko bo na Sekundo b’e Tesalonika, na Kayo, w’e Derba na Timoteyo, na Tikiko bo na Trofimo, b’omu Aziya, bamulusa. 5 Abola banacihârhûla, baj’irhulindira e Trowa. 6 Nirhu, erhi ensiku z’emigati erhalimwo lwango ziba zamagera, rhwarhulirwa kurhenga e Filipi, n’erhi rhuyûsa nsiku irhanu omu njira, rhwabashimâna e Trowa, rhwayimala mugobe mugumaguma.

Paolo afûla omufù e Trowa

7 Olusiku lurhanzi lw’omugole, erhi rhuli haguma omu ndêko nti rhubege omugati, Paolo arhondêra ayigîriza. Ali alonzize mpu agende hano buca, gali­nda gaba mîre abirhi anacidwîrhe ayigîriza. 8 Mw’eyo nyumpa y’enyanya rhwàli rhubuganînemwo, mwàli rhumole rhunji. 9 Mwàli mwâna muguma wa musole mpu ye Eutiko, àli atamîre aha kabonezo. Erhi Paolo ajira kasanzi ashambâla, îro linene lyamugwârha; n’erhi aba ali îro, arhoga kurhenga enyumpa ya kasharhu y’enyanya, alind’ahika ahanshi, bamurhôla afîre. 10 Paolo anaciyandagala, amujaho, amubagalira, anaderha erhi: «Murhayôbohaga, omûka gucimulimwo». 11 Anacishub’irherema, n’erhi aba amabega omugati n’okulya, ashubirhondêra okuganîra, bwalinda buca; okuhandi agenda. 12 Gulya musole banacigulerha erhi gukola guli mutaraga, bayumwa basîmire bwenêne?

Kurhenga e Trowa kuhika e Mileto

13 Rhwêhe rhwashonera omu bwârho, rhwàvugama rhuyêrekîre e Aso, yo rhwalonzagya okuyankira Paolo, bulya kwo àli arhegesire ntyo, kulya kuba àli alonzize okurhang’igenda n’amagulu. 14 Erhi arhurhimâna aha Aso, rhwàmuhi­ra omu bwârho, rhwàyikirira e Mitileni. 15 Erhi rhuyirhega rhwàvugama, n’erhi buca, rhwàgera hofi h’e Kiyo; n’erhi bushub’ica, rhwayêrekezeza e Samo, n’olusiku lwa kasharhu, rhwàhika e Mileto. 16 Paolo àli ahizire oku arhâyimanga e Efezi, mpu lyo alek’ilegama omu Aziya; akag’ikanya mpu kukaha­shikana aj’ijirîra olusiku lwa Pentekoste e Yeruzalemu.

Paolo alaga abagula b’e Efezi

17 Kurhenga e Mileto, arhuma e Efezi mpu bamuhamagalire abagula b’e Ekleziya. 18 Erhi bamuhikaho, ababwîra, erhi: «Mw’oyo mumanyire oku nayôrhaga ninyu amango goshi kurhenga olusiku nàbandaga okugulu omu Aziya obw’oburhanzi. 19 Nakolîre Nyakasane omu bwirhohye n’omu mirenge n’omu malibuko gantengeraga omu mirhego y’Abayahudi. 20 Ntabonaga naleka okumujirira akantu kankammukwânana. Nahanwîre nanammuyigîriza n’obwâlagale embere z’olubaga n’emwa binywe, 21 nabwîra Abayahudi n’abapagani nti baciyunjuze, bashige Nyamuzinda, banayemêre Nnawirhu Yezu. 22 Na bunola, nkolaga naja e Yeruzalemu mubohe wa Mûka, ntanamanyiri ebyaningirayo. 23 Ciguma cne mmanyire: omu ngasi lugo Mûka Mutagatifu àmmanyisize oku enkoba n’amalibuko bininzire. 24 Ci kwônene, ntashîbirîri buzîne bwâni, casiga nyunjuze olugendo lwâni n’obugo Nyakasane ampaga bw’okumanyisa Emyanzi y’Akalembe k’enshokano ya Nnâmahanga. 25 Lero bunôla, nkola mmanyire oku mw’oyo mweshi, mwe nakag’igera ekarhî kinyu naja nayigîriza Obwâmi bwa Nyamuzinda, obubusu bwâni murhakacibubona bundi. 26 Co cirhumîre mmubwîra n’obwâlagale olu lusiku lw’ene oku ndi mwêru kwêru oku muko gwinyu mweshi, 27 bulyâla nta mango nalesire kumubwîra obulonza bwa Nnâmahanga. 28 Mucilangage mwene, munalange bwinja obuso Mûka Mutagatifu ammuyâbuzize mpu mububêre balungere, lyo muyâbula e Ekleziya alonsire^k n’omuko gwâge: 29 Nie ono mmanyire oku hano mba namagenda, ebiryanyi bikali byâmujamwo, birhanababalira obuso; 30 na muli mwe mwene mwârhenga abantu bayigîriza ebibî mpu lyo babona abaganda babashimba. 31 Kuziga, mube masù, muyôrhe muyibuka oku, myâka isharhu yoshi yoshi, budufu na mûshi, emirenge omu masù, ntahusagya nahanûla ngasi muguma muli mwe. 32 Bunôla, mmubîsize Nnâmahanga n’oluderho lw’enshokano yâge, yene ye wankahash’iyûbaka n’okumushobôza akashambala haguma n’abatagatifu boshi. 33 Ntabonaga nacifinja olusaranga erhi masholo erhi mwambalo gwa muntu. 34 Mwêne mumanyire oku agâla maboko go gamperezagya ngasi coshi nalindagîrîrekwo, n’abarhwàli rhweshi kwo na ko. 35 Nammuyêresire amango goshi oku omu kukola ntyo kwo mukwânîne okurhabâlamwo engonyi, munayôrhe muyîbusire aka kanwa ka Nyakasane Yezu waderhaga yêne, mpu^l: « Okuhâna kulushire okuhâbwa iragi». 36 Erhi ayûs’iderha ebyo binwa, àfukama, àshenga haguma nabo oku banali boshi. 37 Obwo banacigwîra omulenge boshi boshi, bàgwârhira Paolo oku igosi, bamuhôbera; 38 ecifufu càbagwârha bwenêne erhi bayumva mpu nta bundi banacisinze oku busù bwâge. Banacimulusa, bamuhisa aha bwârho.

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 20

Paul’s Journey to Macedonia and Greece

1 Μετὰ δὲ τὸ παύσασθαι τὸν θόρυβον μεταπεμψάμενος ὁ Παῦλος τοὺς μαθητὰς καὶ παρακαλέσας, ἀσπασάμενος ἐξῆλθεν πορεύεσθαι εἰς Μακεδονίαν. 2 διελθὼν δὲ τὰ μέρη ἐκεῖνα καὶ παρακαλέσας αὐτοὺς λόγῳ πολλῷ ἦλθεν εἰς τὴν Ἑλλάδα 3 ποιήσας τε μῆνας τρεῖς· γενομένης ἐπιβουλῆς αὐτῷ ὑπὸ τῶν Ἰουδαίων μέλλοντι ἀνάγεσθαι εἰς τὴν Συρίαν, ἐγένετο γνώμης τοῦ ὑποστρέφειν διὰ Μακεδονίας. 4 συνείπετο δὲ αὐτῷ Σώπατρος Πύρρου Βεροιαῖος, Θεσσαλονικέων δὲ Ἀρίστ­αρχος καὶ Σεκοῦνδος, καὶ Γάϊος Δερβαῖος καὶ Τιμόθεος, Ἀσιανοὶ δὲ Τύχικος καὶ Τρόφιμος. 5 οὗτοι δὲ προελθόντες ἔμενον ἡμᾶς ἐν Τρῳάδι, 6 ἡμεῖς δὲ ἐξεπλεύσαμεν μετὰ τὰς ἡμέρας τῶν ἀζύμων ἀπὸ Φιλίππων καὶ ἤλθομεν πρὸς αὐτοὺς εἰς τὴν Τρῳάδα ἄχρι ἡμερῶν πέντε, ὅπου διετρίψαμεν ἡμέρας ἑπτά.

Paul’s Farewell Visit to Troas

7 Ἐν δὲ τῇ μιᾷ τῶν σαββάτων συνηγμένων ἡμῶν κλάσαι ἄρτον, ὁ Παῦλος διελέγετο αὐτοῖς μέλλων ἐξιέναι τῇ ἐπαύριον, παρέτεινέν τε τὸν λόγον μέχρι μεσονυκτίου. 8 ἦσαν δὲ λαμπάδες ἱκαναὶ ἐν τῷ ὑπερῴῳ οὗ ἦμεν συνηγμένοι. 9 καθεζόμενος δέ τις νεανίας ὀνόματι Εὔτυχος ἐπὶ τῆς θυρίδος, καταφερόμενος ὕπνῳ βαθεῖ διαλεγομένου τοῦ Παύλου ἐπὶ πλεῖον, κατενεχθεὶς ἀπὸ τοῦ ὕπνου ἔπεσεν ἀπὸ τοῦ τριστέγου κάτω καὶ ἤρθη νεκρός. 10 καταβὰς δὲ ὁ Παῦλος ἐπέπεσεν αὐτῷ καὶ συμπεριλαβὼν εἶπεν, Μὴ θορυβεῖσθε, ἡ γὰρ ψυχὴ αὐτοῦ ἐν αὐτῷ ἐστιν. 11 ἀναβὰς δὲ καὶ κλάσας τὸν ἄρτον καὶ γευσάμενος ἐφ᾽ ἱκανόν τε ὁμιλήσας ἄχρι αὐγῆς, οὕτως ἐξῆλθεν. 12 ἤγαγον δὲ τὸν παῖδα ζῶντα καὶ παρεκλήθησαν οὐ μετρίως. The Voyage from Troas to Miletus 13 Ἡμεῖς δὲ προελθόντες ἐπὶ τὸ πλοῖον ἀνήχθημεν ἐπὶ τὴν Ἆσσον ἐκεῖθεν μέλλοντες ἀναλαμβάνειν τὸν Παῦλον· οὕτως γὰρ διατεταγμένος ἦν μέλλων αὐτὸς πεζεύειν. 14 ὡς δὲ συν­έβαλλεν ἡμῖν εἰς τὴν Ἆσσον, ἀναλαβόντες αὐτὸν ἤλθομεν εἰς Μιτυλήνην, 15 κἀκεῖθεν ἀποπλεύσαντες τῇ ἐπιούσῃ κατηντήσαμεν ἄντικρυς Χίου, τῇ δὲ ἑτέρᾳ παρεβάλομεν εἰς Σάμον, τῇ δὲ ἐχομένῃ ἤλθομεν εἰς Μίλητον. 16 κεκρίκει γὰρ ὁ Παῦλος παραπλεῦσαι τὴν Ἔφεσον, ὅπως μὴ γένηται αὐτῷ χρονοτριβῆσαι ἐν τῇ Ἀσίᾳ· ἔσπευδεν γὰρ εἰ δυνατὸν εἴη αὐτῷ τὴν ἡμέραν τῆς πεντηκοστῆς γενέσθαι εἰς Ἱεροσόλυμα.

Paul Speaks to the Ephesian Elders

17 Ἀπὸ δὲ τῆς Μιλήτου πέμψας εἰς Ἔφεσον μετεκαλέσατο τοὺς πρεσβυτέρους τῆς ἐκκλησίας. 18 ὡς δὲ παρεγένοντο πρὸς αὐτὸν εἶπεν αὐτοῖς, Ὑμεῖς ἐπίστασθε, ἀπὸ πρώτης ἡμέρας ἀφ᾽ ἧς ἐπέβην εἰς τὴν Ἀσίαν, πῶς μεθ᾽ ὑμῶν τὸν πάντα χρόνον ἐγενόμην, 19 δουλεύων τῷ κυρίῳ μετὰ πάσης ταπεινοφροσύνης καὶ δακρύων καὶ πειρασμῶν τῶν συμβάντων μοι ἐν ταῖς ἐπιβουλαῖς τῶν Ἰουδαίων, 20 ὡς οὐδὲν ὑπεστειλάμην τῶν συμφερόντων τοῦ μὴ ἀναγγεῖλαι ὑμῖν καὶ διδάξαι ὑμᾶς δημοσίᾳ καὶ κατ᾽ οἴκους, 21 διαμαρτυρόμενος Ἰουδαίοις τε καὶ Ἕλλησιν τὴν εἰς θεὸν μετάνοιαν καὶ πίστιν εἰς τὸν κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν. 22 καὶ νῦν ἰδοὺ δεδεμένος ἐγὼ τῷ πνεύματι πορεύ­ομαι εἰς Ἰερουσαλὴμ τὰ ἐν αὐτῇ συναντήσοντά μοι μὴ εἰδώς, 23 πλὴν ὅτι τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον κατὰ πόλιν διαμαρτύρεταί μοι λέγον ὅτι δεσμὰ καὶ θλίψεις με μένουσιν. 24 ἀλλ᾽ οὐδενὸς λόγου ποιοῦμαι τὴν ψυχὴν τιμίαν ἐμαυτῷ ὡς τελειῶσαι τὸν δρόμον μου καὶ τὴν διακονίαν ἣν ἔλαβον παρὰ τοῦ κυρίου Ἰησοῦ, διαμαρτύρασθαι τὸ εὐαγγέλιον τῆς χάριτος τοῦ θεοῦ. 25 Καὶ νῦν ἰδοὺ ἐγὼ οἶδα ὅτι οὐκέτι ὄψεσθε τὸ πρόσωπόν μου ὑμεῖς πάντες ἐν οἷς διῆλθον κηρύσσων τὴν βασιλείαν. 26 διότι μαρτύρομαι ὑμῖν ἐν τῇ σήμερον ἡμέρᾳ ὅτι καθαρός εἰμι ἀπὸ τοῦ αἵματος πάντων 27 οὐ γὰρ ὑπεστειλάμην τοῦ μὴ ἀναγγεῖλαι πᾶσαν τὴν βουλὴν τοῦ θεοῦ ὑμῖν. 28 προσέχετε ἑαυτοῖς καὶ παντὶ τῷ ποιμνίῳ, ἐν ᾧ ὑμᾶς τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον ἔθετο ἐπισκόπους ποιμαίνειν τὴν ἐκκλησίαν τοῦ θεοῦ, ἣν περιεποιήσατο διὰ τοῦ αἵματος τοῦ ἰδίου. 29 ἐγὼ οἶδα ὅτι εἰσελεύσονται μετὰ τὴν ἄφιξίν μου λύκοι βαρεῖς εἰς ὑμᾶς μὴ φειδόμενοι τοῦ ποιμνίου, 30 καὶ ἐξ ὑμῶν αὐτῶν ἀναστήσονται ἄνδρες λαλοῦντες διεστραμμένα τοῦ ἀποσπᾶν τοὺς μαθητὰς ὀπίσω αὐτῶν. 31 διὸ γρηγορεῖτε μνημονεύοντες ὅτι τριετίαν νύκτα καὶ ἡμέραν οὐκ ἐπαυσάμην μετὰ δακρύων νουθετῶν ἕνα ἕκαστον. 32 καὶ τὰ νῦν παρατίθεμαι ὑμᾶς τῷ θεῷ καὶ τῷ λόγῳ τῆς χάριτος αὐτοῦ, τῷ δυναμένῳ οἰκοδομῆσαι καὶ δοῦναι τὴν κληρονομίαν ἐν τοῖς ἡγιασμένοις πᾶσιν. 33 ἀργυρίου ἢ χρυσίου ἢ ἱματισμοῦ οὐδενὸς ἐπεθύμησα 34 αὐτοὶ γινώσκετε ὅτι ταῖς χρείαις μου καὶ τοῖς οὖσιν μετ᾽ ἐμοῦ ὑπηρέτησαν αἱ χεῖρες αὗται. 35 πάντα ὑπέδειξα ὑμῖν ὅτι οὕτως κοπιῶντας δεῖ ἀντιλαμβάνεσθαι τῶν ἀσθενούντων, μνημονεύειν τε τῶν λόγων τοῦ κυρίου Ἰησοῦ ὅτι αὐτὸς εἶπεν, Μακάριόν ἐστιν μᾶλλον διδόναι ἢ λαμβάνειν. 36 Καὶ ταῦτα εἰπὼν θεὶς τὰ γόνατα αὐτοῦ σὺν πᾶσιν αὐτοῖς προσηύξατο. 37 ἱκανὸς δὲ κλαυθμὸς ἐγένετο πάντων καὶ ἐπιπεσόντες ἐπὶ τὸν τράχηλον τοῦ Παύλου κατεφίλουν αὐτόν, 38 ὀδυνώμενοι μάλιστα ἐπὶ τῷ λόγῳ ᾧ εἰρήκει, ὅτι οὐκέτι μέλλουσιν τὸ πρόσωπον αὐτοῦ θεωρεῖν. προέπεμπον δὲ αὐτὸν εἰς τὸ πλοῖον.

21

Paolo asôkera e Yeruzalemu

1 Erhi rhubafuma, rhwaja omu bwârho, rhwahârhûlira e Kosi; erhi buca rhwàhika e Rodi, n’erhi rhuyirhenga, rhwayômokera e Patara. 2 Rhwa­shanga obwârho bwâja e Fenisiya, rhwàbushoneramwo, rhwàgenda. 3 Erhi rhuhika oku cirhwa c’e Cipro, rhwàcileka ekumosho, rhwàvugama, rhwayêre­keza e Sîriya, rhwaj’isîka e Tiro, bulya yo balonzagya okukalira obwârho mw’emizigo. 4 Rhwahashanga abemêzi, rhwahamala nsiku nda. Bakâbwîra Pao­lo n’obuhashe bwa Mûka Mutagatifu mpu arhasôkeraga e Yeruzalemu. 5 Ci cerhi ezo nsiku zigera, rhwàhira njira, boshi banacirhulusa, haguma n’abakazi n’abâna, bàrhurhalusa olugo. Rhwanacifukama eburhambi bw’enyanja, rhwaàshenga. 6 Oku handi rhwanacisengarukana, rhwashonera omu bwârho, nabo bashubira e ka. 7 Nirhu, rhwàshubihira njira, kurhenga e Tiro, rhwaj’isîka e Tolemayidi. Rhwanacilamusa bene wirhu, rhwàjirayo lusiku luguma. 8 Erhi kuca; rhwàhârhûla, rhwàhika e Sezareya, rhwàja omu mwa Filipo, muja-bugo w’Emyanzi y’Akalembe muguma wa mwo balya nda, rhwàhanda aha mwâge. 9 Agwêrhe bâna bani ba bunyere barhal’isa’gihumwakwo, bàli balêbi. 10 Erhi rhuhajira nsiku zirhali nyi, hanaciyisha omulêbi warhenga e Yudeya, mpu ye Agabo. 11 Anacirhujaho, arhôla omukaba gwa Paolo, acîbohamwo amagulu n’amaboko. aderha erhi: «Mûka Mutagatifu adesire mpu omulume nn’ogu mukaba, ntya kwo Abayahudi bâmubohera e Yeruzalemu, banamuhâne omu maboko g’ahapagani». 12 Erhi rhuyumva ebyo binwa, rhw’ono na bene wirhu b’aho, rhwàhanza Paolo nti amanye ankacirheremera e Yeruzalemu. 13 Lero Paolo anacishuza erhi: «Kurhi okwo mudwîrhe mwalaka mwanantwa omurhima?». Niehe arhali kubohwa kwône ncîrheganyizekwo, ci n’okufîra e Yeruzalemu izîno lya Nyakasane lirhumire». 14 Erhi rhubula okurhwankamuhima­ mwo, rhwàcîhulikira, nti: «Obulonza bwa Nyakasane bube?»

Paolo ahika e Yeruzalemu

15 Erhi ezo nsiku zigera; rhwàshana ebirugu, rhwasôkera e Yeruzalemu. 16 Abemêzi b’e Sezareya barhulusa, barhuhisa emwa muganda muguma wa ku­rhenga mîra w’e Cipro, izîno lyâge Munasoni, mpu rhuhande aha mwâge. 17 Erhi rhuhika e Yeruzalemu, bene wirhu barhuyankirira n’enshagali. 18 Erhi buca, Paolo arhujâna emwa Yakobo, n’abagula boshi bayishubûkira. 19 Erhi aba amabalamusa, abaganîrira ngasi coshi Nyamuzinda ajirîre abapagani n’omukolo gwâge. 20 Nabo erhi bayûsimuyumva, bakuza Nnâmahanga, banamu­bwîra, mpu: «Mwene wirhu, obwîne wene ebi bihumbi by’Abayahudi bàya­nkirîre obuyemêre, na ngasi boshi kushimba bacishimba irhegeko lya Musa. 21 Ci bayumvîrhe mpu w’oyo onayigîrize Abayahudi bashandabîne omu maha­nga mpu baleke ebya Musa, wababwîra mpu barhacikag’ikembûla abâna bâbo, mpu banaleke okushimba engezo zirhu. 22 Kurhi rhwajiraga obwo? Rhuma­nyire bwinja oku bamanya oku wayishire. 23 Oku rhwakubwîra, okujire. Muli rhwe, bali bantu bani bahânyire eciragâne. 24 Orhole abo bantu, oshukûlwe mwe nabo, onabe erhi we bahôlera lyo bamômwa emviri z’irhwe lyâbo. Ntyo, boshi boshi bamanya oku ebi bayumvîrhe bakuderhera biri bya bunywesi, n’oku wêne oshimba bwinja lrhegeko omu lugendo lwâwe. 25 Nabo abapagani bayemîre, rhwàbayandikire, erhi rhuba rhwamayumvanya nti baleke okukalya enyama zirherekîrwe abazimu, n’omwamba, n’enyama z’ensimba zifulungînwe omuko, n’amahya garhali go». 26 Erhi kuca, Paolo anaciyanka balya balume, ashukûlwa bo nabo, aja omu Ka-Nyamuzinda, aderha amango ensiku z’okushukûlwa zahwa bagal’ihâna entûlo ya kuli ngasi muguma muli bo.

Paolo agwârhwa

27 Oku zirya nsiku oku zinali nda zikolaga mpu zihwe, Abayahudi barhe­ngaga e Aziya, bamubona omu Ka-Nyamuzinda, batula ehidugundu omu lubaga, bamugwârha, 28 banabanda orhubababo, mpu: «Bene Israheli, muhàâbwe! Lero yeshi oyu olya muntu okayigîriza hoshi na hoshi okugomera ishanja lirhu n’Amarhegeko girhu n’aka Ka-Nyamuzinda. Ciru anahumânyize ahâla hantu hatagatifu ene alêrhamwo Abagereki». 29 Baderha ntyo bulya bàli babwîne Trofimo w’e Efezi omu cishagala bo naye, bacikebwa mpu nkaba Paolo anamudwîrhe omu Ka-Nyamuzinda. 30 Ecishagala coshi cazûkamwo akavuli­ndi, n’olubaga lwalundûka^m, barhuluba Paolo, bamukululira embuga, ho n’aho, enyumvi z’Aka-Nyamuzinda zàhamikwa. 31 Erhi bakola mpu bamuyîrhage, omwanzi gwàhika omu marhwiri g’omukulu w’omurhwe gw’abasirika mpu Yeruzalemu yeshi alimwo ehidugundu. 32 Aho honene, ayanka abasirika n’abarhegesi bâbo, anaciyisha bulibirha, aja emunda bàli. Erhi babona umuku­lu w’omurhwe gw’abasirika bâge, baleka okushurha Paolo. 33 Nyamurhwâli w’omurhwe gw’abasirika anaciyegera, amugwârhira oku kuboko, àrhegeka mpu bamushweke na nkoba ibirhi, arhondêra adôsa ye ndi na bici ajizire. 34 Olubaga lwajako lwayâma, baguma mpu kulebe, abandi mpu kulebe. Erhi abona ntâko ankamanya oku biri erhi kavulindi karhuma, àrhegeka mpu bamuhêke omu lugerêro lw’abasirika. 35 Erhi bamuhisa oku rhushonezo, abasi­rika bamubarhula erhi bukali bw’olubaga burhuma, 36 bulya engabo y’abantu yali ckulikire yayishaga yayâma, mpu: «Mâshi oyîrhe!» 37 Erhi bakola mpu bamuhise omu lugerêro, Paolo àbwîra omukulu w’aba­sirika, erhi: «Ka nankahasha okukubwîra cinwa ciguma?» Naye, erhi: «K’oyi­shi ecigereki?» 38 Kuziga arhali w’olya Munya-Misiri ozind’igomya abantu mwo zirya nsiku zigezire, anagendana bihumbi bini by’ebishungu omu ishamba?» 39 Paolo amushuza, erhi: «Nie ono ndi Muyahudi, emwirhu e Tarsi omu Silisiya, ndi muntu w’omu cishagala cirhahabikini omu igulu. Waliha, onyemêrere nani mbwîre olubaga kanwa kaguma». 40 Erhi amuyemêrera, Paolo ayimanga oku rhushonezo, akema olubaga n’okuboko; boshi banacihulika, ababwîra omu ciyahudi, erhi:

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 21

Paul’s Journey to Jerusalem

1 Ὡς δὲ ἐγένετο ἀναχθῆναι ἡμᾶς ἀποσπασθέντας ἀπ᾽ αὐτῶν, εὐθυδρομήσαντες ἤλθομεν εἰς τὴν Κῶ, τῇ δὲ ἑξῆς εἰς τὴν Ῥόδον κἀκεῖθεν εἰς Πάταρα, 2 καὶ εὑρόντες πλοῖον διαπερῶν εἰς Φοινίκην ἐπιβάντες ἀνήχθημεν. 3 ἀναφάναντες δὲ τὴν Κύπρον καὶ καταλιπόντες αὐτὴν εὐώνυμον ἐπλέομεν εἰς Συρίαν καὶ κατήλθομεν εἰς Τύρον· ἐκεῖσε γὰρ τὸ πλοῖον ἦν ἀποφορτιζόμενον τὸν γόμον. 4 ἀνευρόντες δὲ τοὺς μαθητὰς ἐπεμείναμεν αὐτοῦ ἡμέρας ἑπτά, οἵτινες τῷ Παύλῳ ἔλεγον διὰ τοῦ πνεύματος μὴ ἐπιβαίνειν εἰς Ἱεροσόλυμα. 5 ὅτε δὲ ἐγένετο ἡμᾶς ἐξαρτίσαι τὰς ἡμέρας, ἐξελθόντες ἐπορευόμεθα προπεμπόντων ἡμᾶς πάντων σὺν γυναιξὶν καὶ τέκνοις ἕως ἔξω τῆς πόλεως, καὶ θέντες τὰ γόνατα ἐπὶ τὸν αἰγιαλὸν προσευξάμενοι 6 ἀπησπασάμεθα ἀλλήλους καὶ ἀνέβημεν εἰς τὸ πλοῖον, ἐκεῖνοι δὲ ὑπέστρεψαν εἰς τὰ ἴδια. 7 Ἡμεῖς δὲ τὸν πλοῦν διανύσαντες ἀπὸ Τύρου κατηντήσαμεν εἰς Πτολεμαΐδα καὶ ἀσπασάμενοι τοὺς ἀδελφοὺς ἐμείναμεν ἡμέραν μίαν παρ᾽ αὐτοῖς. 8 τῇ δὲ ἐπαύριον ἐξελθόντες ἤλθομεν εἰς Καισάρειαν καὶ εἰσελθόντες εἰς τὸν οἶκον Φιλίππου τοῦ εὐαγγελιστοῦ, ὄντος ἐκ τῶν ἑπτά, ἐμείναμεν παρ᾽ αὐτῷ. 9 τούτῳ δὲ ἦσαν θυγατέρες τέσσαρες παρθένοι προφητεύουσαι. 10 ἐπιμενόντων δὲ ἡμέρας πλείους κατῆλθέν τις ἀπὸ τῆς Ἰουδαίας προφήτης ὀνόματι Ἅγαβος, 11 καὶ ἐλθὼν πρὸς ἡμᾶς καὶ ἄρας τὴν ζώνην τοῦ Παύλου, δήσας ἑαυτοῦ τοὺς πόδας καὶ τὰς χεῖρας εἶπεν, Τάδε λέγει τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον, Τὸν ἄνδρα οὗ ἐστιν ἡ ζώνη αὕτη, οὕτως δήσουσιν ἐν Ἰερουσαλὴμ οἱ Ἰουδαῖοι καὶ παραδώσουσιν εἰς χεῖρας ἐθνῶν. 12 ὡς δὲ ἠκούσαμεν ταῦτα, παρεκαλοῦμεν ἡμεῖς τε καὶ οἱ ἐντόπιοι τοῦ μὴ ἀναβαίνειν αὐτὸν εἰς Ἰερουσαλήμ. 13 τότε ἀπεκρίθη ὁ Παῦλος, Τί ποιεῖτε κλαίοντες καὶ συνθρύπτοντές μου τὴν καρδίαν; ἐγὼ γὰρ οὐ μόνον δεθῆναι ἀλλὰ καὶ ἀποθανεῖν εἰς Ἰερουσαλὴμ ἑτοίμως ἔχω ὑπὲρ τοῦ ὀνόματος τοῦ κυρίου Ἰησοῦ. 14 μὴ πειθομένου δὲ αὐτοῦ ἡσυχάσαμεν εἰπόντες, Τοῦ κυρίου τὸ θέλημα γινέσθω. 15 Μετὰ δὲ τὰς ἡμέρας ταύτας ἐπισκευασάμενοι ἀνεβαίνομεν εἰς Ἱεροσόλυμα 16συνῆλθον δὲ καὶ τῶν μαθητῶν ἀπὸ Καισαρείας σὺν ἡμῖν, ἄγοντες παρ᾽ ᾧ ξενισθῶμεν Μνάσωνί τινι Κυπρίῳ, ἀρχαίῳ μαθητῇ. Paul Visits James 17 Γενομένων δὲ ἡμῶν εἰς Ἱεροσόλυμα ἀσμένως ἀπεδέξαντο ἡμᾶς οἱ ἀδελφοί. 18 τῇ δὲ ἐπιούσῃ εἰσῄει ὁ Παῦλος σὺν ἡμῖν πρὸς Ἰάκωβον, πάντες τε παρεγένοντο οἱ πρεσβύτεροι. 19 καὶ ἀσπασάμενος αὐτοὺς ἐξηγεῖτο καθ᾽ ἓν ἕκαστον, ὧν ἐποίησεν ὁ θεὸς ἐν τοῖς ἔθνεσιν διὰ τῆς διακονίας αὐτοῦ. 20 οἱ δὲ ἀκούσαντες ἐδόξαζον τὸν θεὸν εἶπόν τε αὐτῷ, Θεωρεῖς, ἀδελφέ, πόσαι μυριάδες εἰσὶν ἐν τοῖς Ἰουδαίοις τῶν πεπιστευκότων καὶ πάντες ζηλωταὶ τοῦ νόμου ὑπάρχουσιν 21 κατηχήθησαν δὲ περὶ σοῦ ὅτι ἀποστασίαν διδάσκεις ἀπὸ Μωϋσέως τοὺς κατὰ τὰ ἔθνη πάντας Ἰουδαίους λέγων μὴ περιτέμνειν αὐτοὺς τὰ τέκνα μηδὲ τοῖς ἔθεσιν περιπατεῖν. 22 τί οὖν ἐστιν; πάντως ἀκούσονται ὅτι ἐλήλυθας. 23 τοῦτο οὖν ποίησον ὅ σοι λέγομεν· εἰσὶν ἡμῖν ἄνδρες τέσσαρες εὐχὴν ἔχοντες ἐφ᾽ ἑαυτῶν. 24 τούτους παραλαβὼν ἁγνίσθητι σὺν αὐτοῖς καὶ δαπάνησον ἐπ᾽ αὐτοῖς ἵνα ξυρήσονται τὴν κεφαλήν, καὶ γνώσονται πάντες ὅτι ὧν κατήχηνται περὶ σοῦ οὐδέν ἐστιν ἀλλὰ στοιχεῖς καὶ αὐτὸς φυλάσσων τὸν νόμον. 25 περὶ δὲ τῶν πεπιστευκότων ἐθνῶν ἡμεῖς ἐπεστείλαμεν κρίναντες φυλάσσεσθαι αὐτοὺς τό τε εἰδωλόθυτον καὶ αἷμα καὶ πνικτὸν καὶ πορνείαν. 26 τότε ὁ Παῦλος παραλαβὼν τοὺς ἄνδρας τῇ ἐχομένῃ ἡμέρᾳ σὺν αὐτοῖς ἁγνισθείς, εἰσῄει εἰς τὸ ἱερὸν διαγγέλλων τὴν ἐκπλήρωσιν τῶν ἡμερῶν τοῦ ἁγνισμοῦ ἕως οὗ προσηνέχθη ὑπὲρ ἑνὸς ἑκάστου αὐτῶν ἡ προσφορά.

Paul Arrested in the Temple

27 Ὡς δὲ ἔμελλον αἱ ἑπτὰ ἡμέραι συντελεῖσθαι, οἱ ἀπὸ τῆς Ἀσίας Ἰουδαῖοι θεασάμενοι αὐτὸν ἐν τῷ ἱερῷ συνέχεον πάντα τὸν ὄχλον καὶ ἐπέβαλον ἐπ᾽ αὐτὸν τὰς χεῖρας 28 κράζοντες, Ἄνδρες Ἰσραηλῖται, βοηθεῖτε· οὗτός ἐστιν ὁ ἄνθρωπος ὁ κατὰ τοῦ λαοῦ καὶ τοῦ νόμου καὶ τοῦ τόπου τούτου πάντας πανταχῇ διδάσκων, ἔτι τε καὶ Ἕλληνας εἰσήγαγεν εἰς τὸ ἱερὸν καὶ κεκοίνωκεν τὸν ἅγιον τόπον τοῦτον. 29 ἦσαν γὰρ προεωρακότες Τρόφιμον τὸν Ἐφέσιον ἐν τῇ πόλει σὺν αὐτῷ, ὃν ἐνόμιζον ὅτι εἰς τὸ ἱερὸν εἰσήγαγεν ὁ Παῦλος. 30 ἐκινήθη τε ἡ πόλις ὅλη καὶ ἐγένετο συνδρομὴ τοῦ λαοῦ, καὶ ἐπιλαβόμενοι τοῦ Παύλου εἷλκον αὐτὸν ἔξω τοῦ ἱεροῦ καὶ εὐθέως ἐκλείσθησαν αἱ θύραι. 31 ζητούντων τε αὐτὸν ἀποκτεῖναι ἀνέβη φάσις τῷ χιλιάρχῳ τῆς σπείρης ὅτι ὅλη συγχύννεται Ἰερουσαλήμ. 32 ὃς ἐξαυτῆς παραλαβὼν στρατιώτας καὶ ἑκατοντάρχας κατέδραμεν ἐπ᾽ αὐτούς, οἱ δὲ ἰδόντες τὸν χιλίαρχον καὶ τοὺς στρατιώτας ἐπαύσαντο τύπτοντες τὸν Παῦλον. 33 τότε ἐγγίσας ὁ χιλίαρχος ἐπελάβετο αὐτοῦ καὶ ἐκέλευσεν δεθῆναι ἁλύσεσιν δυσίν, καὶ ἐπυνθάνετο τίς εἴη καὶ τί ἐστιν πεποιηκώς. 34 ἄλλοι δὲ ἄλλο τι ἐπεφώνουν ἐν τῷ ὄχλῳ. μὴ δυναμένου δὲ αὐτοῦ γνῶναι τὸ ἀσφαλὲς διὰ τὸν θόρυβον ἐκέλευσεν ἄγεσθαι αὐτὸν εἰς τὴν παρεμβολήν. 35 ὅτε δὲ ἐγένετο ἐπὶ τοὺς ἀναβαθμούς, συνέβη βαστάζεσθαι αὐτὸν ὑπὸ τῶν στρατιωτῶν διὰ τὴν βίαν τοῦ ὄχλου, 36 ἠκολούθει γὰρ τὸ πλῆθος τοῦ λαοῦ κράζοντες, Αἶρε αὐτόν. Paul Defends Himself 37 Μέλλων τε εἰσάγεσθαι εἰς τὴν παρεμβολὴν ὁ Παῦλος λέγει τῷ χιλιάρχῳ, Εἰ ἔξεστίν μοι εἰπεῖν τι πρὸς σέ; ὁ δὲ ἔφη, Ἑλληνιστὶ γινώσκεις; 38 οὐκ ἄρα σὺ εἶ ὁ Αἰγύπτιος ὁ πρὸ τούτων τῶν ἡμερῶν ἀναστατώσας καὶ ἐξαγαγὼν εἰς τὴν ἔρημον τοὺς τετρακισχιλίους ἄνδρας τῶν σικαρίων; 39 εἶπεν δὲ ὁ Παῦλος, Ἐγὼ ἄνθρωπος μέν εἰμι Ἰουδαῖος, Ταρσεὺς τῆς Κιλικίας, οὐκ ἀσήμου πόλεως πολίτης· δέομαι δέ σου, ἐπίτρεψόν μοι λαλῆσαι πρὸς τὸν λαόν. 40 ἐπιτρέψαντος δὲ αὐτοῦ ὁ Παῦλος ἑστὼς ἐπὶ τῶν ἀναβαθμῶν κατέσεισεν τῇ χειρὶ τῷ λαῷ. πολλῆς δὲ σιγῆς γενομένης προσεφώνησεν τῇ Ἑβραΐδι διαλέκτῳ λέγων, Paolo ayigîriza Abayahudi b’e Yeruzalemu .

22

1 «Bene wirhu na ba larha, lekag’inywe akasheba embere zinyu». 2 Erhi bayumva ababwîra omu mayahudi, bahulika kulusha. Aderha, erhi: « 3 Nie ono ndi Muyahudi, naburhiragwa e Tarsi, omu Silisiya, ci kwonene mw’ecira cishagala nalereragwa oku bibero bya Gamaliyeli; nayigîrizibwa bwinjinja amarhegeko ga bashakulûza, nanaba ntwâli omu bya Nyamuzinda nk’okula mweshi muli ene. 4 Abashimba eyôla njira, nàbalibuzize kuhika okubayîrha, nashwêka abalume n’abakazi; 5 omukulu w’abadâhwa n’ihano ly’abagula bo bahamîrizi mbahîre. Bo bampaga amaruba mpu ngahekere bene wirhu. Nanacija e Damasi nti mbalerhe e Yeruzalemu bali babohe, bahanwe. 6 Byanaciba ntyo! Erhi nkolaga ndi omu njira, na nkolaga nti mpike e Damasi, erhi kaba kasirahinga, obulangashane bwamanukaga oku nkuba bwanfûnika bwanammolekera. 7 Nacidûrha oku idaho, nayumva izù lyanyakûza erhi: «Saulu, Saulu, bici wandibuziza?» 8 Nani nashuza, nti: «We ndi, Yagirwa?» Naye, erhi: «Nie Yezu w’e Nazareti odwîrhe walibuza». 9 Aba rhwàli rhweshi babona obulangashane ci barhayumvagyaⁿ izù ly’oyo wakag’iderha. 10 Naderha, nti: «Yagirwa, bici njirage?» Naye Nyakasane anshuza erhi: «Yimanga, oj’e Damasi, bakubwîrirayo ebi okwânîne okujira byoshi». 11 Ci kwône, bulyâla ntàcibo­naga erhi bulangashane bw’obwo bumoleke burhuma, abirhu bangwârhira oku kuboko nahika e Damasi. 12 Lero mulume muguma, izino lyâge Ananiya, mu­ntu oshimba bwinja marhegeko na mukengwa omu Bayahudi b’e Damasi boshi, 13 anacìy’ish’intandûla, n’erhi aba amanyegera, ambwîra erhi; «Saulu mwe­ne wirhu, zibûka amasù». Ho na halya, namubona. 14 Ashubirira, erhi, Nyamuzinda wa balarha acikwishozire mpu omanye obulonza bwâge, obone Omushinganyanya^o, onayumve oluderho lw’ekanwa kâge; 15 bulya wâmubêra muhamîrizi w’ebi wàbwîne n’ebi wàyumvîrhe omu bantu boshi. 16 Na buno, bici wacilinda? Yimuka, obatizibwe, na hano oba wamashenga izîno lyâge, okûlirwe ebyâba byâwe». 17 Erhi ngaluka e Yeruzalemu, nanaciba ndwîrhe naharâmya omu Ka-Nyamuzinda, nayagânwa. 18 Nanacibona Nyakasane, a­mbwîra, erhi: «Okanye, orhenge e Yeruzalemu, bulya barhayemêre obuhamiîrizi bwâwe kuli nie». 19 Nani, nashuza, nti: «Yagirwa, bamanyire oku nakag’i­gera omu masinagogi naja naboha n’okushûrha empimbo abakuyemêra boshi; 20 n’erhi babulaga omuko gw’omuhamîrizi wawe Stefano, nani ho nali, nayemêra nti bamuyîrhe, nnanakalânga emyambalo y’abamuyirhaga», 21 Anacimbwîra, erhi: «Genda bulya nakurhuma kulî omu mashanja».

Paolo aderha oku ali Muroma

22 Kuhika kuli ako kanwa, bàli bamurhesire amarbiwiri. Ci erhi bayumva okwo, bayàma mpu: «omuntu wa bene oyu, omurhenze en’igulu; bulya arhakwânîni alame!» 23 Bajira ecihôgêro cinene, bakajugucira ebishûli byâbo banakwêba akatulo enyanya. 24 Obwo, omukulu w’abasirika anacirhegeka mpu balerhe Paolo omu lugerêro lwaho, aderha mpu bamudôse n’emikoba lyo bamanya ecirhumire bayâma ntyo. 25 Ci erhi baba bamamushwêka n’enkoba mpu bamushûrhage, Paolo abwîra omurhegesi w’abasirika, erhi: «Ewe, ndi wa­ muhâga obuyemêre bw’okushurha Omuroma emikoba, n’okwola buzira kumutwîra olubanja?» 26 Erhi ayumva ntyo, oyôla murhegesi w’omurhwe gw’a­basirika agend’ibwîra omukulu w’abasirika, erhi: «Kurhi wâjira? Ci oyo mu­ntu, amaba Muroma!» 27 Omukulu w’abasirika anaciyisha, agend’ibwîra Paolo, erhi: «Mbwîra bwinja! K’oli Muroma?» Naye, erhi: «Neci». 28 Omukulu w’abasirika ashuza, erhi: «Niehe obwo buyemêre bw’okuba Muroma, nabugulaga nsaranga nyinji». Naye Paolo, erhi: «Niehe, nakuburhanagwa». 29 Akôla kasanzi kwonênè, balya balonzagya okumudôsa n’emikoba, bamuyâka mâshi ciru n’olya mukulu w’abasirika ayôboba erhi amanya oku oyo muntu ali ashwêsire ali Muroma.

Paolo aha kagombe k’ Abayahudi

30 Erhi buca, alonza okumanya kwinja eci Abayahudi bamulegeraga; anacimushwekûla, anarhegeka abadâhwa bakulu n’akagombe koshi mpu ba­shubûzanye. Okubundi alerha Paolo, amuyimanza embere zâbo.

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 22

1 Ἄνδρες ἀδελφοὶ καὶ πατέρες, ἀκούσατέ μου τῆς πρὸς ὑμᾶς νυνὶ ἀπολογίας. 2 ἀκούσαντες δὲ ὅτι τῇ Ἑβραΐδι διαλέκτῳ προσεφώνει αὐτοῖς, μᾶλλον παρέσχον ἡσυχίαν. καὶ φησίν, 3 Ἐγώ εἰμι ἀνὴρ Ἰουδαῖος, γεγεννημένος ἐν Ταρσῷ τῆς Κιλικίας, ἀνατεθραμμένος δὲ ἐν τῇ πόλει ταύτῃ, παρὰ τοὺς πόδας Γαμαλιὴλ πεπαιδευμένος κατὰ ἀκρίβειαν τοῦ πατρῴου νόμου, ζηλωτὴς ὑπάρχων τοῦ θεοῦ καθὼς πάντες ὑμεῖς ἐστε σήμερον 4 ὃς ταύτην τὴν ὁδὸν ἐδίωξα ἄχρι θανάτου δεσμεύων καὶ παραδιδοὺς εἰς φυλακὰς ἄνδρας τε καὶ γυναῖκας, 5 ὡς καὶ ὁ ἀρχιερεὺς μαρτυρεῖ μοι καὶ πᾶν τὸ πρεσβυτέριον, παρ᾽ ὧν καὶ ἐπιστολὰς δεξάμενος πρὸς τοὺς ἀδελφοὺς εἰς Δαμασκὸν ἐπορευόμην, ἄξων καὶ τοὺς ἐκεῖσε ὄντας δεδεμένους εἰς Ἰερουσαλὴμ ἵνα τιμωρηθῶσιν.

Paul Tells of His Conversion (Ac 9.1‑19; 26.12‑18)

6 Ἐγένετο δέ μοι πορευομένῳ καὶ ἐγγίζοντι τῇ Δαμασκῷ περὶ μεσημβρίαν ἐξαίφνης ἐκ τοῦ οὐρανοῦ περιαστράψαι φῶς ἱκανὸν περὶ ἐμέ, 7 ἔπεσά τε εἰς τὸ ἔδαφος καὶ ἤκουσα φωνῆς λεγούσης μοι, Σαοὺλ Σαούλ, τί με διώκεις; 8 ἐγὼ δὲ ἀπεκρίθην, Τίς εἶ, κύριε; εἶπέν τε πρός με, Ἐγώ εἰμι Ἰησοῦς ὁ Ναζωραῖος, ὃν σὺ διώκεις. 9 οἱ δὲ σὺν ἐμοὶ ὄντες τὸ μὲν φῶς ἐθεάσαντο τὴν δὲ φωνὴν οὐκ ἤκουσαν τοῦ λαλοῦντός μοι. 10 εἶπον δέ, Τί ποιήσω, κύριε; ὁ δὲ κύριος εἶπεν πρός με, Ἀναστὰς πορεύου εἰς Δαμασκὸν κἀκεῖ σοι λαληθήσεται περὶ πάντων ὧν τέτακταί σοι ποιῆσαι. 11 ὡς δὲ οὐκ ἐνέβλεπον ἀπὸ τῆς δόξης τοῦ φωτὸς ἐκείνου, χειραγωγούμενος ὑπὸ τῶν συνόντων μοι ἦλθον εἰς Δαμασκόν. 12 Ἁνανίας δέ τις, ἀνὴρ εὐλαβὴς κατὰ τὸν νόμον, μαρτυρούμενος ὑπὸ πάντων τῶν κατοικούντων Ἰουδαίων, 13 ἐλθὼν πρός με καὶ ἐπιστὰς εἶπέν μοι, Σαοὺλ ἀδελφέ, ἀνάβλεψον. κἀγὼ αὐτῇ τῇ ὥρᾳ ἀνέβλεψα εἰς αὐτόν. 14 ὁ δὲ εἶπεν, Ὁ θεὸς τῶν πατέρων ἡμῶν προεχειρίσατό σε γνῶναι τὸ θέλημα αὐτοῦ καὶ ἰδεῖν τὸν δίκαιον καὶ ἀκοῦσαι φωνὴν ἐκ τοῦ στόματος αὐτοῦ, 15 ὅτι ἔσῃ μάρτυς αὐτῷ πρὸς πάντας ἀνθρώπους ὧν ἑώρακας καὶ ἤκουσας. 16καὶ νῦν τί μέλλεις; ἀναστὰς βάπτισαι καὶ ἀπόλουσαι τὰς ἁμαρτίας σου ἐπικαλεσάμενος τὸ ὄνομα αὐτοῦ.

Paul Sent to the Gentiles

17 Ἐγένετο δέ μοι ὑποστρέψαντι εἰς Ἰερουσαλὴμ καὶ προσ­ευχομένου μου ἐν τῷ ἱερῷ γενέσθαι με ἐν ἐκστάσει 18 καὶ ἰδεῖν αὐτὸν λέγοντά μοι, Σπεῦσον καὶ ἔξελθε ἐν τάχει ἐξ Ἰερουσαλήμ, διότι οὐ παραδέξονταί σου μαρτυρίαν περὶ ἐμοῦ. 19 κἀγὼ εἶπον, Κύριε, αὐτοὶ ἐπίστανται ὅτι ἐγὼ ἤμην φυλακίζων καὶ δέρων κατὰ τὰς συναγωγὰς τοὺς πιστεύοντας ἐπὶ σέ, 20 καὶ ὅτε ἐξεχύννετο τὸ αἷμα Στεφάνου τοῦ μάρτυρός σου, καὶ αὐτὸς ἤμην ἐφεστὼς καὶ συνευδοκῶν καὶ φυλάσσων τὰ ἱμάτια τῶν ἀναιρούντων αὐτόν. 21 καὶ εἶπεν πρός με, Πορεύου, ὅτι ἐγὼ εἰς ἔθνη μακρὰν ἐξαποστελῶ σε.

Paul and the Roman Tribune

 22 Ἤκουον δὲ αὐτοῦ ἄχρι τούτου τοῦ λόγου καὶ ἐπῆραν τὴν φωνὴν αὐτῶν λέγοντες, Αἶρε ἀπὸ τῆς γῆς τὸν τοιοῦτον, οὐ γὰρ καθῆκεν αὐτὸν ζῆν. 23 κραυγαζόντων τε αὐτῶν καὶ ῥιπτούντων τὰ ἱμάτια καὶ κονιορτὸν βαλλόντων εἰς τὸν ἀέρα, 24 ἐκέλευσεν ὁ χιλίαρχος εἰσάγεσθαι αὐτὸν εἰς τὴν παρεμβολήν, εἴπας μάστιξιν ἀνετάζεσθαι αὐτὸν ἵνα ἐπιγνῷ δι᾽ ἣν αἰτίαν οὕτως ἐπεφώνουν αὐτῷ. 25 ὡς δὲ προέτειναν αὐτὸν τοῖς ἱμᾶσιν, εἶπεν πρὸς τὸν ἑστῶτα ἑκατόνταρχον ὁ Παῦλος, Εἰ ἄνθρωπον Ῥωμαῖον καὶ ἀκατάκριτον ἔξεστιν ὑμῖν μαστίζειν; 26 ἀκούσας δὲ ὁ ἑκατοντάρχης προσελθὼν τῷ χιλιάρχῳ ἀπήγγειλεν λέγων, Τί μέλλεις ποιεῖν; ὁ γὰρ ἄνθρωπος οὗτος Ῥωμαῖός ἐστιν. 27 προσ­ελθὼν δὲ ὁ χιλίαρχος εἶπεν αὐτῷ, Λέγε μοι, σὺ Ῥωμαῖος εἶ; ὁ δὲ ἔφη, Ναί. 28 ἀπεκρίθη δὲ ὁ χιλίαρχος, Ἐγὼ πολλοῦ κεφαλαίου τὴν πολιτείαν ταύτην ἐκτησάμην. ὁ δὲ Παῦλος ἔφη, Ἐγὼ δὲ καὶ γεγέννημαι. 29 εὐθέως οὖν ἀπέστησαν ἀπ᾽ αὐτοῦ οἱ μέλλοντες αὐτὸν ἀνετάζειν, καὶ ὁ χιλίαρχος δὲ ἐφοβήθη ἐπιγνοὺς ὅτι Ῥωμαῖός ἐστιν καὶ ὅτι αὐτὸν ἦν δεδεκώς. 30 Τῇ δὲ ἐπαύριον βουλόμενος γνῶναι τὸ ἀσφαλές, τὸ τί κατηγορεῖται ὑπὸ τῶν Ἰουδαίων, ἔλυσεν αὐτὸν καὶ ἐκέλευσεν συνελθεῖν τοὺς ἀρχιερεῖς καὶ πᾶν τὸ συνέδριον, καὶ καταγαγὼν τὸν Παῦλον ἔστησεν εἰς αὐτούς.

23

1 Paolo anacimôlera abagula amasù ababwîra, erhi: «Bene wirhu, kuhika olusiku lw’ene, ntasag’iyumva omurhima gwâni gwantumuza akantu omu lugendo lwâni embere za Nnâmahanga». 2 Ci omudahwa mukulu Ananiya arhegeka abatwî b’emanja bàmuli eburhambi mpu bamushûrhire oku kanwa. 3 Obwo, Paolo anacimubwîra erhi: «Nyamuzinda acikushûrha, we cisîka ciho­me ngwa! Kali otamire mpu ontwîre olubanja nk’oku binadesirwe omu irhegeko, na w’oyo, wavuna irhegeko^p, ene oderha mpu banshûrhe!» 4 Nabo balya bàmuli babwîra Paolo, mpu: «Ci wajacira omudâhwa mukulu wa Nyamuzinda!»s Naye Paolo anacibashuza, erhi: «Bene wirhu, ntal’imanyire oku ye mukulu w’abadâhwa; bulya kuyandisirwe erhi: «Orhahira okahehêrera omulu­zi w’ishanja lyâwe». 5 Bulya Paolo ali amanyire oku omu ihano likulu, baguma bàli Basaduceyi n’abandi Bafarizeyi, aderha, erhi: ndwîrhwe omu lubaja erhi bulangalire bwirhu burhuma: obufuke bw’abafire»^q. 7 Erhi aba amaderha ebyo binwa, akadali kazuka omu Bafarizeyi n’omu Basaduceyi, na ntyo ihano lyâbo lyacêberamwo. 8 Bulyala Abasaduceyi banaderbe mpu nta bufûke bw’abafîre, mpu na nta bamalahika na nta myûka; ci Abafarizeyi bôhe babiyemêra byombi. 9 Banacijira lubî lunji, na bashamuka b’ihano baguma b’omu Bafarizeyi bayimanga, bakaliba bweneêne, mpu: «Nta kubi rhubwînemwo oyu muntu! Ka gurhankanaba mûka erhi malahika washambîre bo naye?» 10 Erhi abona akadali kaja kayushûka, omukulu w’abasirika ayôboha mpu bahôya Paolo, arhegeka abasirika mpu bayish’imurhôla, bamushubiza omu lugerêro. 11 Obudufu bwakulikiraga olwo lusi­ku, Nyakasane amubonekera, amubwîra, erhi: «Komera! Kulyâla wampamîrizagya e Yeruzalemu, kwo okwânîne okujimpamîriza e Roma».

Abayahudi bahigira Paolo

12 Erhi buca, Abayahudi baja ihano mpu barhalye barhananywe barhanaj’iyîrha Paolo. 13 Abàli bafundisire eryo ihano bàli balume makumi ani na kulusha. 14 Banacija emw’abajinji b’abadâhwa n’abagula, bababwîra, mpu: «Rhwacîgashire nti rhurhakoza akantu ekanwa rhurhanaj’iyîrha Paolo. 15 Ntyo, ninyu haguma n’ihano likulu, mubwîrage omukulu w’abasirika ammulerhereye, mube nk’abalonza okumudôsa kwinjinja olubanja lwâge; nirhu hhwayôrba rhucirheganyizè okumuyîrha hano aderha mpu ayishage». 16 Ci kwônene, mwihwa wa Paolo ayumva eyo mihigo yâbo mibî, anacigenda, aja omu lugerêro, abwîra Paolo. 17 Naye anacihamagala muguma omu barhegesi b’emirhwe y’abasirika, amubwîra erhi: «Oyu mwâna, omuhekere omukulu w’abasirika, bulya agwêrhe oku amubwîra». 18 Olya Murhegesiw’omurhwe amugwârhira oku kuboko, amuhêkera omukulu w’abasirika, erhi: «Olya mubohe Paolo ampamagîre, ampûna mpu nkuhêkere oyu mwâna, mpu agwêrhe oku akubwîra». 19 Omukulu w’abasirika amugwârhira oku kuboko, aciyegûla, arnudôsa, erhi: «Bici walonza okumbwîra?» 20 Naye amushuza, erhi: «Abayahudi bajîre ihano ly’okukuhûna mpu irhondo olerhe Paolo ekagombe, babe nk’abalonza okumudôsa kwinjinja olubanja lwâge. 21 Ci wehe, omanye wankabayemêra; bulya balume makumi ani na kulusha ba muli bo, bamutulikiîre amatumu; bàcigashire mpu barhalye barhananywe barhanaj’imuyîrha. Na buno, mîra bacîrheganyangya; irhegeko lyâwe lyône bacidwîrhe balinda». 22 Omukulu w’abasirika anacilika nyamwâna, amukomêreza mpu ntaye abwîraga oku amushambâlire kwoshi.

Paolo ahêkwa e Sezareya

23 Okuhandi, anacihamagala babirhi omu barhegesi b’emirhwe y’abasirika, ababwîra, erhi: «Murheganye basirika magana abirhi, na biterusi makumi gali nda, na balekezi magana abirhi, baj’e Sezareya omu nsa ya kasharhu y’obudu­fu. 24 Barheganyize na Paolo ebihesi^r, bamushonezekwo, bamuhise mugumaguma emw’omurhegesi Felisi». 25 Okuhandi, yandikaka amaruba, erhi: 26 «Klaudiyo Liziya ahire omurhegesi mukengwa bwenêne Felisi omusingo! 27 Oyu muntu nkudwîrhîre, Abayahudi banacimugwârha, n’erhi bakola mpu bamuyîrhage, nayisha n’engabo yâni y’abasirika, nabarhenzaye omu nfune, erhi nankola mmanyire oku ali Muroma. 28 Erhi nnonz’imanya bwinja igwârhiro ly’ebi bamulegîre, namurhuma aha kagombe kâbo. 29 Nashanga bamushobesire ebiyêrekîre irhegeko lyâbo, ci nabona oku nta bubî agwêrhe bukwânîne okufa nisi erhi enkoba. 30 Ene ncimanya oku bamutulikîre amatumu, bw’obu nkurhumîre ye duba, nabwîra n’abamudwîrhe bamulega nti balêrhe olubanja lwâbo e­ mwawe». 31 Abasirika bajira oku bàli barhegesirwe, bayanka Paolo, bamuhêka budufu e Antipatrida^s. 32 Erhi buca, bamusigira abaterusi mpu bamuhêke, bacigalukira ebwa lugerêro lwâbo. 33 Erhi bahika e Sezareya, balya baterusi bahereza omurhegesi amaruba, bamuyêreka na Paolo. 34 Erhi ayûsisoma galya maruba amanamudôsa ali wa cihugo cihi, n’erhi amanya oku emwâbo e Sili­siya, anacirnubwîra, erhi: 35 «Nayumva olubanja lwâwe amango abakulezire bâyisha». Okubandi arhegeka mpu bamulangire omu lurhamba lwa Herodi.

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 23

Paul before the Council

1 ἀτενίσας δὲ ὁ Παῦλος τῷ συνεδρίῳ εἶπεν, Ἄνδρες ἀδελφοί, ἐγὼ πάσῃ συνειδήσει ἀγαθῇ πεπολίτευμαι τῷ θεῷ ἄχρι ταύτης τῆς ἡμέρας. 2 ὁ δὲ ἀρχιερεὺς Ἁνανίας ἐπέταξεν τοῖς παρεστῶσιν αὐτῷ τύπτειν αὐτοῦ τὸ στόμα. 3 τότε ὁ Παῦλος πρὸς αὐτὸν εἶπεν, Τύπτειν σε μέλλει ὁ θεός, τοῖχε κεκονιαμένε· καὶ σὺ κάθῃ κρίνων με κατὰ τὸν νόμον καὶ παρανομῶν κελεύεις με τύπτεσθαι; 4 οἱ δὲ παρεστῶτες εἶπαν, Τὸν ἀρχιερέα τοῦ θεοῦ λοιδορεῖς; 5 ἔφη τε ὁ Παῦλος, Οὐκ ᾔδειν, ἀδελφοί, ὅτι ἐστὶν ἀρχιερεύς· γέγραπται γὰρ ὅτι Ἄρχοντα τοῦ λαοῦ σου οὐκ ἐρεῖς κακῶς. 6 Γνοὺς δὲ ὁ Παῦλος ὅτι τὸ ἓν μέρος ἐστὶν Σαδδουκαίων τὸ δὲ ἕτερον Φαρισαίων ἔκραζεν ἐν τῷ συνεδρίῳ, Ἄνδρες ἀδελφοί, ἐγὼ Φαρισαῖός εἰμι, υἱὸς Φαρισαίων, περὶ ἐλπίδος καὶ ἀναστάσεως νεκρῶν [ἐγὼ] κρίνομαι. 7 τοῦτο δὲ αὐτοῦ εἰπόντος ἐγένετο στάσις τῶν Φαρισαίων καὶ Σαδδουκαίων καὶ ἐσχίσθη τὸ πλῆθος. 8 Σαδδουκαῖοι μὲν γὰρ λέγουσιν μὴ εἶναι ἀνάστασιν μήτε ἄγγελον μήτε πνεῦμα, Φαρισαῖοι δὲ ὁμολογοῦσιν τὰ ἀμφότερα. 9 ἐγένετο δὲ κραυγὴ μεγάλη, καὶ ἀναστάντες τινὲς τῶν γραμματέων τοῦ μέρους τῶν Φαρισαίων διεμάχοντο λέγοντες, Οὐδὲν κακὸν εὑρίσκομεν ἐν τῷ ἀνθρώπῳ τούτῳ· εἰ δὲ πνεῦμα ἐλάλησεν αὐτῷ ἢ ἄγγελος; 10 Πολλῆς δὲ γινομένης στάσεως φοβηθεὶς ὁ χιλίαρχος μὴ διασπασθῇ ὁ Παῦλος ὑπ᾽ αὐτῶν ἐκέλευσεν τὸ στράτευμα καταβὰν ἁρπάσαι αὐτὸν ἐκ μέσου αὐτῶν ἄγειν τε εἰς τὴν παρεμβολήν. 11 Τῇ δὲ ἐπιούσῃ νυκτὶ ἐπιστὰς αὐτῷ ὁ κύριος εἶπεν, Θάρσει· ὡς γὰρ διεμαρτύρω τὰ περὶ ἐμοῦ εἰς Ἰερουσαλήμ, οὕτως σε δεῖ καὶ εἰς Ῥώμην μαρτυρῆσαι. The Plot against Paul’s Life 12 Γενομένης δὲ ἡμέρας ποιήσαντες συστροφὴν οἱ Ἰουδαῖοι ἀνεθεμάτισαν ἑαυτοὺς λέγοντες μήτε φαγεῖν μήτε πιεῖν ἕως οὗ ἀποκτείνωσιν τὸν Παῦλον. 13 ἦσαν δὲ πλείους τεσσεράκοντα οἱ ταύτην τὴν συνωμοσίαν ποιησάμενοι, 14 οἵτινες προσελθόντες τοῖς ἀρχιερεῦσιν καὶ τοῖς πρεσβυτέροις εἶπαν, Ἀναθέματι ἀνεθεματίσαμεν ἑαυτοὺς μηδενὸς γεύσασθαι ἕως οὗ ἀποκτείνωμεν τὸν Παῦλον. 15 νῦν οὖν ὑμεῖς ἐμφανίσατε τῷ χιλιάρχῳ σὺν τῷ συνεδρίῳ ὅπως καταγάγῃ αὐτὸν εἰς ὑμᾶς ὡς μέλλοντας διαγινώσκειν ἀκριβέστερον τὰ περὶ αὐτοῦ· ἡμεῖς δὲ πρὸ τοῦ ἐγγίσαι αὐτὸν ἕτοιμοί ἐσμεν τοῦ ἀνελεῖν αὐτόν. 16 Ἀκούσας δὲ ὁ υἱὸς τῆς ἀδελφῆς Παύλου τὴν ἐνέδραν, παραγενόμενος καὶ εἰσελθὼν εἰς τὴν παρεμβολὴν ἀπήγγειλεν τῷ Παύλῳ. 17 προσκαλεσάμενος δὲ ὁ Παῦλος ἕνα τῶν ἑκατονταρχῶν ἔφη, Τὸν νεανίαν τοῦτον ἀπάγαγε πρὸς τὸν χιλίαρχον, ἔχει γὰρ ἀπαγγεῖλαί τι αὐτῷ. 18 ὁ μὲν οὖν παραλαβὼν αὐτὸν ἤγαγεν πρὸς τὸν χιλίαρχον καὶ φησίν, Ὁ δέσμιος Παῦλος προσκαλεσάμενός με ἠρώτησεν τοῦτον τὸν νεανίσκον ἀγαγεῖν πρὸς σὲ ἔχοντά τι λαλῆσαί σοι. 19 ἐπιλαβόμενος δὲ τῆς χειρὸς αὐτοῦ ὁ χιλίαρχος καὶ ἀναχωρήσας κατ᾽ ἰδίαν ἐπυνθάνετο, Τί ἐστιν ὃ ἔχεις ἀπαγγεῖλαί μοι; 20 εἶπεν δὲ ὅτι Οἱ Ἰουδαῖοι συνέθεντο τοῦ ἐρωτῆσαί σε ὅπως αὔριον τὸν Παῦλον καταγάγῃς εἰς τὸ συνέδριον ὡς μέλλον τι ἀκριβέστερον πυνθάνεσθαι περὶ αὐτοῦ. 21 σὺ οὖν μὴ πεισθῇς αὐτοῖς· ἐνεδρεύουσιν γὰρ αὐτὸν ἐξ αὐτῶν ἄνδρες πλείους τεσσεράκοντα, οἵτινες ἀνεθεμάτισαν ἑαυτοὺς μήτε φαγεῖν μήτε πιεῖν ἕως οὗ ἀνέλωσιν αὐτόν, καὶ νῦν εἰσιν ἕτοιμοι προσδεχόμενοι τὴν ἀπὸ σοῦ ἐπαγγελίαν. 22 ὁ μὲν οὖν χιλίαρχος ἀπέλυσεν τὸν νεανίσκον παραγγείλας μηδενὶ ἐκλαλῆσαι ὅτι ταῦτα ἐνεφάνισας πρός με.

Paul Sent to Felix the Governor

23 Καὶ προσκαλεσάμενος δύο [τινὰς] τῶν ἑκατονταρχῶν εἶπεν, Ἑτοιμάσατε στρατιώτας διακοσίους, ὅπως πορευθῶσιν ἕως Καισαρείας, καὶ ἱππεῖς ἑβδομήκοντα καὶ δεξιολάβους διακοσίους ἀπὸ τρίτης ὥρας τῆς νυκτός, 24 κτήνη τε παραστῆσαι ἵνα ἐπιβιβάσαντες τὸν Παῦλον διασώσωσιν πρὸς Φήλικα τὸν ἡγεμόνα, 25 γράψας ἐπιστολὴν ἔχουσαν τὸν τύπον τοῦτον 26 Κλαύδιος Λυσίας τῷ κρατίστῳ ἡγεμόνι Φήλικι χαίρειν. 27 Τὸν ἄνδρα τοῦτον συλλημφθέντα ὑπὸ τῶν Ἰουδαίων καὶ μέλλοντα ἀναιρεῖσθαι ὑπ᾽ αὐτῶν ἐπιστὰς σὺν τῷ στρατεύματι ἐξειλάμην μαθὼν ὅτι Ῥωμαῖός ἐστιν. 28 βουλόμενός τε ἐπιγνῶναι τὴν αἰτίαν δι᾽ ἣν ἐνεκάλουν αὐτῷ, κατήγαγον εἰς τὸ συνέδριον αὐτῶν 29 ὃν εὗρον ἐγκαλούμενον περὶ ζητημάτων τοῦ νόμου αὐτῶν, μηδὲν δὲ ἄξιον θανάτου ἢ δεσμῶν ἔχοντα ἔγκλημα. 30 μηνυθείσης δέ μοι ἐπιβουλῆς εἰς τὸν ἄνδρα ἔσεσθαι ἐξαυτῆς ἔπεμψα πρὸς σὲ παραγγείλας καὶ τοῖς κατηγόροις λέγειν [τὰ] πρὸς αὐτὸν ἐπὶ σοῦ. 31 Οἱ μὲν οὖν στρατιῶται κατὰ τὸ διατεταγμένον αὐτοῖς ἀναλαβόντες τὸν Παῦλον ἤγαγον διὰ νυκτὸς εἰς τὴν Ἀντιπατρίδα, 32 τῇ δὲ ἐπαύριον ἐάσαντες τοὺς ἱππεῖς ἀπέρχεσθαι σὺν αὐτῷ ὑπέστρεψαν εἰς τὴν παρεμβολήν 33 οἵτινες εἰσελθόντες εἰς τὴν Καισάρειαν καὶ ἀναδόντες τὴν ἐπιστολὴν τῷ ἡγεμόνι παρέστησαν καὶ τὸν Παῦλον αὐτῷ. 34 ἀναγνοὺς δὲ καὶ ἐπερωτήσας ἐκ ποίας ἐπαρχείας ἐστίν, καὶ πυθόμενος ὅτι ἀπὸ Κιλικίας, 35 Διακούσομαί σου, ἔφη, ὅταν καὶ οἱ κατήγοροί σου παραγένωνται· κελεύσας ἐν τῷ πραιτωρίῳ τοῦ Ἡρῴδου φυλάσσεσθαι αὐτόν.

24

Felisi abûlanya Paolo

1 Erhi hagera nsiku irhanu, omukulu w’abadâhwa Ananiya anaciya­ndagala bo na bagula baguma n’omubûlanyi, mpu ye Tertulo; bayish’ilega Paolo emw’omurhegesi. 2 Banacibamagala Paolo, naye Tertulo arhangira okumulega, erhi: «Omurhûla buzira kavulindi rhugwêrhe werhumire, n’emihindûlo minja obwirhonzi bwâwe bwàdwîrhire eri ishanja, 3 byoshi byoshi na hoshi hoshi rhubiyankirîre na maboko abirhi, Waliha Felisi mukengwa. 4 Ci kwônene, ntag’ikurhamya busha, nkuhûnyire omu bwinja bwâwe, oyemeêre okurhuyumvîrhiza hisanzi bitya hyône. 5 Oyu muntu, rhwabwîne oku ciba cihûsi: anakahira akavange omu Bayahudi b’omu igulu lyoshi, ye na murhambo w’obugomi bw’Abanazareti^t. 6 Ciru àli akola ahumânya aka-Nyamuzinda, !ero rhwàmugwârha. Rhwàli rhulonzize nti rhumutwîre nk’oku irhegeko lirhu lidesire, 7 ci, omukulu w’abasirika Liziya abijâmwo, arhukûlaye omu maboko n’emisi, 8 anarhegeka mpu abàmulegaga baje eno mwâwe. Nâwe wêne wâmudôsa, ocîbonere oku ebi rhumushobesire binali by’okuli». 9 Abayahudi bahamîriza, baderha mpu ntyo kwo binali. 10 naye aderhage. Omurhegesi anacikema Paolo.

Ebinwa bya Paolo embere z’omurhegesi

Paolo ashuza, erhi: «Mmanyire bwinja oku emyâka ekola minji erhi kurhegeka orhegeka eri i­shanja; co cirhumire nabûlana n’obulangalire. 11 Wanahash’imanya bwinja oku zirhac’irhaluka nsiku ikumi n’ibirhi kurhenga nteremîre e Yeruzalemu nti nj’iharâmya. 12 Na ntaye wanshimanyire omu ka-Nyamuzinda, nisi erhi omu masinagogi, erhi omu cishagala naja kadali n’omuntu erhi nashumika olubaga. 13 N’oku bali ntyo, barhankahash’ikuyêreka ebi banshobesire. 14 Ci kwônene, oleke nkubwîre n’obwâlagale: nkolera Nyamuzinda wa balarha omu kushimba «Enjira» bòhe bayiyîrika «bugomi.» Ebi biyandisirwe omu irhegeko n’omu Balêbi, byoshi mbiyemîre, 15 nnanangalire Nnâmahanga nk’oku nabo bamulangalîre; nnangalîre oku abafîre bâfûke, abimâna n’ababî. 16 N’okwôla kwo kurhuma nani ncisêza okulanga omurhima gwâni mwêru-kwêru embere za Nnâmahanga n’embere z’abantu. 17 Hàbîre hamagera myâka erhali minyi, nayisha nti nde­rhere ishanja lyâni oburhabâle, nnanjire entûlo. 18 Ntyo kwo banshanzire omu ka-Nyamuzinda, erhi mîra nashukûlagwa; murhàli ndêko ya bantu, murhanàli hidugundu. 19 Bayahudi baguma b’e Aziya boki rhwàli rhweshi. Bo bali ba­kwânîne okuyisha muno lukîko lwâwe, bâderha akaba hali ebi bambwînekwo. 20 Abàli bahali babage erhi bo baderha bubî buci bambwînekwo erhi ndi aha kagombe. 21 Nkaba aka kanwa naderhaga erhi mba nyimanzire omu kagarhî kâbo ko nfîrekwo, nti: «Bufûke bw’abafîre burhumire nalêrhwa omu lubanja ene embere zinyu.»

Paolo omu mpamikwa e Sezareya

22 Bulya Felisi naye ali amanyire bwinja eyôla Njira, ababwîra mpu balinde, erhi: «Hano omukulu w’abasirika Liziya aba amayandagala, natola olubanja lwinyu». 23 Anacirhegeka omurhegesi w’omurhwe gw’abasirika mpu alange Paolo, ci kwône mpu amuhe obuyemêre bw’okujira oku alonzize, arhanaha­nzagya benewâbo bal’imushêgula. 24 Erhi kugera nsiku, Felisi anaciyisha bo na mukâge Druzila. Ali Muyahudi-kazi^u. Ahamagala Paolo, anayumvirhiza oku amubwîra eby’obuyemêre muli Kristu Yezu. 25 Erhi Paolo arhondêra okuderha ebiyêrekire obushinganyanya n’obucêse bw’omurhima n’olubanja luzinda, Felisi ageramwo omusisi, ashuza, erhi: «Hoshi aho, gendagi; nacikuhamagala olusiku nayumva obushiru». 26 Erhi analangalîre obwo mpu Paolo amuha ensaranga; co carhumaga akamurhumiza kanji-kanji mpu baganîre bo naye. 27 Erhi hagera myâka ibirhi^v, Felisi ahâbwa omukûla wâge, Porsiyo Festo. Ci mpu lyo asimîsa Abayahudi, Felisi aleka Paolo mushwêke.

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 24

The Case against Paul 24

1 Μετὰ δὲ πέντε ἡμέρας κατέβη ὁ ἀρχιερεὺς Ἁνανίας μετὰ πρεσβυτέρων τινῶν καὶ ῥήτορος Τερτύλλου τινός, οἵτινες ἐνεφάνισαν τῷ ἡγεμόνι κατὰ τοῦ Παύλου. 2 κληθέντος δὲ αὐτοῦ ἤρξατο κατηγορεῖν ὁ Τέρτυλλος λέγων, Πολλῆς εἰρήνης τυγχάνοντες διὰ σοῦ καὶ διορθωμάτων γινομένων τῷ ἔθνει τούτῳ διὰ τῆς σῆς προνοίας, 3 πάντῃ τε καὶ πανταχοῦ ἀποδεχόμεθα, κράτιστε Φῆλιξ, μετὰ πάσης εὐχαριστίας. 4 ἵνα δὲ μὴ ἐπὶ πλεῖόν σε ἐγκόπτω, παρακαλῶ ἀκοῦσαί σε ἡμῶν συντόμως τῇ σῇ ἐπιεικείᾳ. 5 εὑρόντες γὰρ τὸν ἄνδρα τοῦτον λοιμὸν καὶ κινοῦντα στάσεις πᾶσιν τοῖς Ἰουδαίοις τοῖς κατὰ τὴν οἰκουμένην πρωτοστάτην τε τῆς τῶν Ναζωραίων αἱρέσεως, 6 ὃς καὶ τὸ ἱερὸν ἐπείρασεν βεβηλῶσαι ὃν καὶ ἐκρατήσαμεν, [ 7 ] 8 παρ᾽ οὗ δυνήσῃ αὐτὸς ἀνακρίνας περὶ πάντων τούτων ἐπιγνῶναι ὧν ἡμεῖς κατηγοροῦμεν αὐτοῦ. 9 συνεπέθεντο δὲ καὶ οἱ Ἰουδαῖοι φάσκοντες ταῦτα οὕτως ἔχειν.

Paul Defends Himself before Felix

10 Ἀπεκρίθη τε ὁ Παῦλος νεύσαντος αὐτῷ τοῦ ἡγεμόνος λέγειν, Ἐκ πολλῶν ἐτῶν ὄντα σε κριτὴν τῷ ἔθνει τούτῳ ἐπιστάμενος εὐθύμως τὰ περὶ ἐμαυτοῦ ἀπολογοῦμαι, 11 δυναμένου σου ἐπιγνῶναι ὅτι οὐ πλείους εἰσίν μοι ἡμέραι δώδεκα ἀφ᾽ ἧς ἀνέβην προσκυνήσων εἰς Ἰερουσαλήμ. 12 καὶ οὔτε ἐν τῷ ἱερῷ εὗρόν με πρός τινα διαλεγόμενον ἢ ἐπίστασιν ποιοῦντα ὄχλου οὔτε ἐν ταῖς συναγωγαῖς οὔτε κατὰ τὴν πόλιν, 13 οὐδὲ παραστῆσαι δύνανταί σοι περὶ ὧν νυνὶ κατηγοροῦσίν μου. 14 ὁμολογῶ δὲ τοῦτό σοι ὅτι κατὰ τὴν ὁδὸν ἣν λέγουσιν αἵρεσιν, οὕτως λατρεύω τῷ πατρῴῳ θεῷ πιστεύων πᾶσιν τοῖς κατὰ τὸν νόμον καὶ τοῖς ἐν τοῖς προφήταις γεγραμμένοις, 15 ἐλπίδα ἔχων εἰς τὸν θεὸν ἣν καὶ αὐτοὶ οὗτοι προσδέχονται, ἀνάστασιν μέλλειν ἔσεσθαι δικαίων τε καὶ ἀδίκων. 16 ἐν τούτῳ καὶ αὐτὸς ἀσκῶ ἀπρόσκοπον συνείδησιν ἔχειν πρὸς τὸν θεὸν καὶ τοὺς ἀνθρώπους διὰ παντός. 17 δι᾽ ἐτῶν δὲ πλειόνων ἐλεημοσύνας ποιήσων εἰς τὸ ἔθνος μου παρεγενόμην καὶ προσφοράς, 18 ἐν αἷς εὗρόν με ἡγνισμένον ἐν τῷ ἱερῷ οὐ μετὰ ὄχλου οὐδὲ μετὰ θορύβου, 19 τινὲς δὲ ἀπὸ τῆς Ἀσίας Ἰουδαῖοι, οὓς ἔδει ἐπὶ σοῦ παρεῖναι καὶ κατηγορεῖν εἴ τι ἔχοιεν πρὸς ἐμέ. 20 ἢ αὐτοὶ οὗτοι εἰπάτωσαν τί εὗρον ἀδίκημα στάντος μου ἐπὶ τοῦ συνεδρίου, 21 ἢ περὶ μιᾶς ταύτης φωνῆς ἧς ἐκέκραξα ἐν αὐτοῖς ἑστὼς ὅτι Περὶ ἀναστάσεως νεκρῶν ἐγὼ κρίνομαι σήμερον ἐφ᾽ ὑμῶν. 22 Ἀνεβάλετο δὲ αὐτοὺς ὁ Φῆλιξ, ἀκριβέστερον εἰδὼς τὰ περὶ τῆς ὁδοῦ εἴπας, Ὅταν Λυσίας ὁ χιλίαρχος καταβῇ, διαγνώσομαι τὰ καθ᾽ ὑμᾶς 23 διαταξάμενος τῷ ἑκατοντάρχῃ τηρεῖσθαι αὐτὸν ἔχειν τε ἄνεσιν καὶ μηδένα κωλύειν τῶν ἰδίων αὐτοῦ ὑπηρετεῖν αὐτῷ.

Paul Held in Custody

24 Μετὰ δὲ ἡμέρας τινὰς παραγενόμενος ὁ Φῆλιξ σὺν Δρουσίλλῃ τῇ ἰδίᾳ γυναικὶ οὔσῃ Ἰουδαίᾳ μετεπέμψατο τὸν Παῦλον καὶ ἤκουσεν αὐτοῦ περὶ τῆς εἰς Χριστὸν Ἰησοῦν πίστεως. 25 διαλεγομένου δὲ αὐτοῦ περὶ δικαιοσύνης καὶ ἐγκρατείας καὶ τοῦ κρίματος τοῦ μέλλοντος, ἔμφοβος γενόμενος ὁ Φῆλιξ ἀπεκρίθη, Τὸ νῦν ἔχον πορεύου, καιρὸν δὲ μεταλαβὼν μετακαλέσομαί σε, 26 ἅμα καὶ ἐλπίζων ὅτι χρήματα δοθήσεται αὐτῷ ὑπὸ τοῦ Παύλου· διὸ καὶ πυκνότερον αὐτὸν μεταπεμπόμενος ὡμίλει αὐτῷ. 27 Διετίας δὲ πληρωθείσης ἔλαβεν διάδοχον ὁ Φῆλιξ Πόρκιον Φῆστον, θέλων τε χάριτα καταθέσθαι τοῖς Ἰουδαίοις ὁ Φῆλιξ κατέλιπεν τὸν Παῦλον δεδεμένον.

25

Paolo ahûna okutwîrwa olubanja omu lukîko lwa mwâmi mukulu Sezari

1 Erhi Festo ajira nsiku isharhu ahisire omu cihugo câge, anacirheremera e Yeruzalemu kurhenga e Sezareya. 2 Abajinji b’abadâhwa n’abagula b’Abayahudi bamuhêkera olubanja lwa Paolo; bamusengera, 3 banamuhûna mpu abafe lukogo, arhegeke balerhe Paolo e Yeruzalemu. Bali bamulingire omu njira mpu bamuyirhe. 4 Ci Festo ashuza mpu Paolo ashwêkîrwe e Seza­reya, n’oku yêne ali hofi h’okuyija. 5 Ababwîra, erhi: «Balya bakulîre abâbo muli rhwe, bayandagale baguma nani, n’akaba hali obubî oyo muntu agwêrhe bayishimulega». 6 Erhi ayûsa nsiku munani erhi ikumi bo nabo, abungulukira e Sezareya. E­rhi buca, aja aha kagombe, arhumiza Paolo. 7 Erhi ayisha, Abayahudi bàrhengaga e Yeruzalemu, bàmugôrha. Bàrhondêra okumushobeka binji binji, bi­rya bône barhankahashire okuyêrekana. 8 Paolo anywa emizimu, erhi: «Ntasag’ibona nalogorhera Irhegeko ly’Abayahudi, erhi aka-Nyamuzinda, erhi Seza­ri». 9 Naye Festo, bulya alonzagya okusimîsa Abayahudi, ashuza, Paolo, erhi: «K’olonzize orheremere e Yeruzalemu, olu lubanja luj’itwîwayo embere zâni?» 10 Paolo amubwîra, erhi: «Ndi omu lukîko lwa Sezari, mwo n’olubanja lwâni lwatwîrwa. Ntalenganyagya Bayahudi, nâwe wêne okumanyire bwinja. 11 Akaba ndi mubî, n’akaba hali ecinajizire cikwânîne olufu, ntalahiri kufà. Ci akaba ebi aba bantu badwîrhe banshobeka biri bya kumpalalira, ntaye ogwêrhe obuhashe bw’okumpira omu maboko gâbo. Mpûnyire olubanja lwâni lutwîrwe omu maboko ga Sezari». 12 Obwo, erhi aba amaja ihano boshi n’abahanûzi bâge, Festo ashuza, erhi: «Obûla ohûnyire okutwîrwa omu lukîko lwa Sezari, omu lukîko lwa Sezari wânajaga»

Paolo embere za Mwâmi Agripa

13 Erhi hagera nsiku nyi, mwâmi Agripa^w na Berenisi barhinda aha Sezareya bal’ilamusa Festo. 14 Bahamala nsiku nyinji. Lero Festo ashambâlira mwâmi olubanja lwa Paolo, erhi: «Hano hali omulume Felisi asigaga mubohe». 15 Erhi ndi e Yeruzalemu, abajinji b’abadâhwa n’abagula b’Abayahudi banderhera olubanja lwâge banahûna mpu anigwe. 16 Nanacibashuza, nti Abaroma barhahana omuntu mushobeke arhanaj’ibûlana n’abamushobesire, n’embere ahâbwe obubashe bw’okunywa akasheba. 17 Bayishaga obwo hano rhwe nabo. Buzira kulinda, erhi kuca, naja aha kagombe, narhumiza oyo muntu. 18 Abashobesi bâge erhi bayisha, nta cibi bamushobesire mw’ebi nal’incikebirwe, 19 ci barhondera okumujîsa kadali oku idini lyâbo n’oku muntu, mpu ye Yezu, wafîre na Paolo akag’iderha mpu azîne. 20 Nie ono, erhi mbona, ntabwîni oku nankalutwa, namudôsa erhi alonzize okuja e Yeruzalemu, olubanja lwâge lu­twirweyo. 21 Ci kulya kuba Paolo àli ahûnyire mpu olubanja lwâge lutwîrwe omu lukîko lwa Augusto^x, nanacirhegeka nti bamulange mushwêke kuhika olusiku namurhuma emwa Sezari». 22 Agripa anacibwîra Festo, erhi: «Nani, nankasîmire nyumve oyo rnuntu». Naye Festo, erhi: «Irhondo wâmuyumva». 23 Erhi buca, Agripa na Berenisi bayisha n’irenge lyâbo lyoshi; banacija omu kagombe haguman’abakulu b’abasirika n’abagula b’e cishagala. Festo anacirhumiza Paolo, bamulêrha. 24 Festo aderha, erhi; «Mwâmi Agripa, ninyu mwe bashamuka mweshi muli muno baguma nirhu, mubwîne oyu muntu Abayahudi bayishiraga luguku emwâni; bayishimpûna e Yeruzalemu na hano, bayâma mpu kurhacikwânîni alame. 25 Nabwîne niehe oku ntâco ajizire cikwânîne olufù. Ci bulyâla yêne ahûnyire olubanja lwâge lutwîrwe omu lukîko lwa Augusto, nahizire okumurhumayo. 26 Ntâco mmanyire bwinja nayandikira Nnakuno kuli ye. Eco co cirhumire namulerha embere zinyu, ci bwenêne e mbere zâwe, mwâmi Agripa, nti lyo mbona eci nayandika hano rhuyûs’imudôsa. 27 Niehe mbwîne oku buli buhwinja okurhuma omushwêke kwône buzira okuderha n’obubî bwâge».

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 25

Paul Appeals to Caesar

1 Φῆστος οὖν ἐπιβὰς τῇ ἐπαρχείᾳ μετὰ τρεῖς ἡμέρας ἀνέβη εἰς Ἱεροσόλυμα ἀπὸ Καισαρείας, 2 ἐνεφάνισάν τε αὐτῷ οἱ ἀρχιερεῖς καὶ οἱ πρῶτοι τῶν Ἰουδαίων κατὰ τοῦ Παύλου καὶ παρεκάλουν αὐτὸν 3 αἰτούμενοι χάριν κατ᾽ αὐτοῦ ὅπως μεταπέμψηται αὐτὸν εἰς Ἰερουσαλήμ, ἐνέδραν ποιοῦντες ἀνελεῖν αὐτὸν κατὰ τὴν ὁδόν. 4 ὁ μὲν οὖν Φῆστος ἀπεκρίθη τηρεῖσθαι τὸν Παῦλον εἰς Καισάρειαν, ἑαυτὸν δὲ μέλλειν ἐν τάχει ἐκπορεύεσθαι 5 Οἱ οὖν ἐν ὑμῖν, φησίν, δυνατοὶ συγκαταβάντες εἴ τί ἐστιν ἐν τῷ ἀνδρὶ ἄτοπον κατηγορείτωσαν αὐτοῦ. 6 Διατρίψας δὲ ἐν αὐτοῖς ἡμέρας οὐ πλείους ὀκτὼ ἢ δέκα, καταβὰς εἰς Καισάρειαν, τῇ ἐπαύριον καθίσας ἐπὶ τοῦ βήματος ἐκέλευσεν τὸν Παῦλον ἀχθῆναι. 7 παραγενομένου δὲ αὐτοῦ περιέστησαν αὐτὸν οἱ ἀπὸ Ἱεροσολύμων καταβεβηκότες Ἰουδαῖοι πολλὰ καὶ βαρέα αἰτιώματα καταφέροντες ἃ οὐκ ἴσχυον ἀποδεῖξαι, 8 τοῦ Παύλου ἀπολογουμένου ὅτι Οὔτε εἰς τὸν νόμον τῶν Ἰουδαίων οὔτε εἰς τὸ ἱερὸν οὔτε εἰς Καίσαρά τι ἥμαρτον. 9 ὁ Φῆστος δὲ θέλων τοῖς Ἰουδαίοις χάριν καταθέσθαι ἀποκριθεὶς τῷ Παύλῳ εἶπεν, Θέλεις εἰς Ἱεροσόλυμα ἀναβὰς ἐκεῖ περὶ τούτων κριθῆναι ἐπ᾽ ἐμοῦ; 10 εἶπεν δὲ ὁ Παῦλος, Ἐπὶ τοῦ βήματος Καίσαρος ἑστώς εἰμι, οὗ με δεῖ κρίνεσθαι. Ἰουδαίους οὐδὲν ἠδίκησα ὡς καὶ σὺ κάλλιον ἐπιγινώσκεις. 11 εἰ μὲν οὖν ἀδικῶ καὶ ἄξιον θανάτου πέπραχά τι, οὐ παραιτοῦμαι τὸ ἀποθανεῖν· εἰ δὲ οὐδέν ἐστιν ὧν οὗτοι κατηγοροῦσίν μου, οὐδείς με δύναται αὐτοῖς χαρίσασθαι· Καίσαρα ἐπικαλοῦμαι. 12 τότε ὁ Φῆστος συλλαλήσας μετὰ τοῦ συμβουλίου ἀπεκρίθη, Καίσαρα ἐπικέκλησαι, ἐπὶ Καίσαρα πορεύσῃ.

Paul Brought before Agrippa and Bernice

13 Ἡμερῶν δὲ διαγενομένων τινῶν Ἀγρίππας ὁ βασιλεὺς καὶ Βερνίκη κατήντησαν εἰς Καισάρειαν ἀσπασάμενοι τὸν Φῆστον. 14 ὡς δὲ πλείους ἡμέρας διέτριβον ἐκεῖ, ὁ Φῆστος τῷ βασιλεῖ ἀνέθετο τὰ κατὰ τὸν Παῦλον λέγων, Ἀνήρ τίς ἐστιν καταλελειμμένος ὑπὸ Φήλικος δέσμιος, 15 περὶ οὗ γενομένου μου εἰς Ἱεροσόλυμα ἐνεφάνισαν οἱ ἀρχιερεῖς καὶ οἱ πρεσβύτεροι τῶν Ἰουδαίων αἰτούμενοι κατ᾽ αὐτοῦ καταδίκην. 16 πρὸς οὓς ἀπεκρίθην ὅτι οὐκ ἔστιν ἔθος Ῥωμαίοις χαρίζεσθαί τινα ἄνθρωπον πρὶν ἢ ὁ κατηγορούμενος κατὰ πρόσωπον ἔχοι τοὺς κατηγόρους τόπον τε ἀπολογίας λάβοι περὶ τοῦ ἐγκλήματος. 17 συνελθόντων οὖν [αὐτῶν] ἐνθάδε ἀναβολὴν μηδεμίαν ποιησάμενος τῇ ἑξῆς καθίσας ἐπὶ τοῦ βήματος ἐκέλευσα ἀχθῆναι τὸν ἄνδρα 18 περὶ οὗ σταθέντες οἱ κατήγοροι οὐδεμίαν αἰτίαν ἔφερον ὧν ἐγὼ ὑπενόουν πονηρῶν, 19 ζητήματα δέ τινα περὶ τῆς ἰδίας δεισιδαιμονίας εἶχον πρὸς αὐτὸν καὶ περί τινος Ἰησοῦ τεθνηκότος ὃν ἔφασκεν ὁ Παῦλος ζῆν. 20 ἀπορούμενος δὲ ἐγὼ τὴν περὶ τούτων ζήτησιν ἔλεγον εἰ βούλοιτο πορεύεσθαι εἰς Ἱεροσόλυμα κἀκεῖ κρίνεσθαι περὶ τούτων. 21 τοῦ δὲ Παύλου ἐπικαλεσαμένου τηρηθῆναι αὐτὸν εἰς τὴν τοῦ Σεβαστοῦ διάγνωσιν, ἐκέλευσα τηρεῖσθαι αὐτὸν ἕως οὗ ἀναπέμψω αὐτὸν πρὸς Καίσαρα. 22 Ἀγρίππας δὲ πρὸς τὸν Φῆστον, Ἐβουλόμην καὶ αὐτὸς τοῦ ἀνθρώπου ἀκοῦσαι. Αὔριον, φησίν, ἀκούσῃ αὐτοῦ. 23 Τῇ οὖν ἐπαύριον ἐλθόντος τοῦ Ἀγρίππα καὶ τῆς Βερνίκης μετὰ πολλῆς φαντασίας καὶ εἰσελθόντων εἰς τὸ ἀκροατήριον σύν τε χιλιάρχοις καὶ ἀνδράσιν τοῖς κατ᾽ ἐξοχὴν τῆς πόλεως καὶ κελεύσαντος τοῦ Φήστου ἤχθη ὁ Παῦλος. 24 καί φησιν ὁ Φῆστος, Ἀγρίππα βασιλεῦ καὶ πάντες οἱ συμπαρόντες ἡμῖν ἄνδρες, θεωρεῖτε τοῦτον περὶ οὗ ἅπαν τὸ πλῆθος τῶν Ἰουδαίων ἐνέτυχόν μοι ἔν τε Ἱεροσολύμοις καὶ ἐνθάδε βοῶντες μὴ δεῖν αὐτὸν ζῆν μηκέτι. 25 ἐγὼ δὲ κατελαβόμην μηδὲν ἄξιον αὐτὸν θανάτου πεπραχέναι, αὐτοῦ δὲ τούτου ἐπικαλεσαμένου τὸν Σεβαστὸν ἔκρινα πέμπειν. 26 περὶ οὗ ἀσφαλές τι γράψαι τῷ κυρίῳ οὐκ ἔχω, διὸ προήγαγον αὐτὸν ἐφ᾽ ὑμῶν καὶ μάλιστα ἐπὶ σοῦ, βασιλεῦ Ἀγρίππα, ὅπως τῆς ἀνακρίσεως γενομένης σχῶ τί γράψω 27 ἄλογον γάρ μοι δοκεῖ πέμποντα δέσμιον μὴ καὶ τὰς κατ᾽ αὐτοῦ αἰτίας σημᾶναι.

26

Ebinwa bya Paolo embere za Mwâmi Agripa

1 Okubundi, Agripa anacibwîra Paolo erhi: «Wankahashaga okucide­rhera wêne». Obwo, Paolo anacilambûla okuboko, abûlana, erhi: 2 «Le­ro namasîma, mwâmi Agripa, bulya ene nanywêra akasheba embere zâwe kw’ebi Abayahudi baja bampagasa byoshi, 3 kolanga bulya orhahabiri engeso z’Abayahudi zoshi n’embaka zâbo. Co cirhumire, nkusengîre, onyumve buzira kumvulindika. 4 Nta Muyahudi ohabire obworhere bw’obuzîne bwâni ekarhî k’ishanja lirhu n’e Yeruzalemu kurhenga ndi musole. 5 Banyishi kurhenga mîra, n’erhi bankalonza, banahamîriza oku nali Mufarizeyi w’okunali, nàshimba lwoshi omurhwe gulushire eyindi bukali omu idini lirhu. 6 Bunola, nie ono ndwîrhwe lubanja bulya nnangalîre ebi balarha balaganyibagwa na Nnâmahanga 7 n’enkomokà z’ishanja lirhu oku zinali ikumi n’ibirhi zikolera Nyamuzinda n’obukombedu budufu na mûshi, bulya balangalîre oku eyo ndagâno yayu­njula. Obwo bulangalire bwo burhumire Abayahudi bampêka lubanja, Waliha mwâmi. 8 Cankarhuma mweki mwahakana mpu Nyamuzinda anafûla abafîre? 9 Kàli nani, nakagimanya nti nkwânîne ndwise n’emisi yoshi izîno lya Yezu w’e Nazareti! 10 Nnanakujira ciru e Yeruzalemu, niene nakwêba bemêzi banji omu mpamikwa, erhi ngwêrhe obuyemêre bw’abajinji b’abadâhwa, n’erhi bandôsagya mpu ka babayîrhe, nakâyemêra. 11 Nta sinagogi ntajagamwo nti mbalibuze, nakabasêza okulogorhera Nnâmahanga, n’omu mujina nabajiriraga, ciru nakabashimbûlira kuhika n’omu bishagala bya kulî. 12 Ntyo kwo najaga e Damasi erhi mpîrwe irhegeko n’obubashe bw’abadâhwa. 13 Lero, erhi mba nkolaga ndi omu njira, erhi kaba kasirahinga, Waliha Mwâmi, nanacibona obulangashane bwàmanukaga oku nkuba bulushire obumoleke bw’izûba; bwàngorha haguma n’aba rhwàli rhweshi. 14 Rhweshi rhweshi rhwacidurha oku idaho. Nanaciyumva izù lyambwîra omu ciyahudi, erhi: Saulu, Saulu, bici wandibuziza? Warhamira busha okaderha mpu walwîsa akababo^y.» 15 Nani nàshuza, nti: «We ndi, Yagirwa?» Naye Nyakasane ambwîra, erhi: «Nie Yezu odwîrhe walibuza. 16 Ci ozûkage, onayimange; bulya nakubonekîre nti nkujire murhumisi na muhamîrizi w’ebi wabwîne n’ebi nâcikuyêreka amango naâshub’ikubonekera. 17 Co cinarhumire nakulikûza kuli olu lubaga n’oku mashanja g’abapagani nâkurhumamwo, 18 lyo obahûrhûla amasù, barhenge omu mwizimya, baje ebwa bulangale, baleke okushiga shetani, bashige Nnâmahanga; na ntyo, obuyemêre banyemêra burhuma, bababalirwe ebyâha byâbo banashobôle okuyish’iyîma haguma n’abatagatifu. 19 Ntyo, Mwâmi Agripa, ntalahiraga okuyumva ebi nayêrekagwa kurhenga e mpingu. 20 Ci nayigîrizize abantu b’e Damasi burhanzi, n’ab’e Yeruzalemu, n’ab’omu Yudeya yoshi, n’abapagani; nakâbabwiriza okuciyunjuza n’okuhindukira Nnâmahanga omu kujira ebijiro bikwânîne obucîyunjuze. 21 Co carhumaga eco Abayahudi ba ngwarhira omu ka-Nyamuzinda, balonza okunyîrha. 22 Ci, oku burhabâle bwa Nyamuzinda, kuhika ene kuhamîriza ncihamîriza oku barho n’abakulu, na nta cindi nyigîriza okuleka birya byàdesirwe n’abalêbi na Musa mpu byânabe; 23 baderha mpu: Kristu anababale, na hano aba amafûka ye murhanzi-rhanzi omu bafîre, amanyîse ishanja ly’Israheli n’abapagani obulangashane». 24 Erhi adwîrhe abûlana ntyo, Festa aderha n’izù linene, erhi: «Paolo, osirahire! Ebinji wasomire byakulerhîre isirhe». 25 Naye Paolo, erhi: «Ntasi­rahiri, Yagirwa Festa mukengwa, ci ndesire ebinwa by’okuli n’ebya obushinga­nyanya. 26 Mwâmi ntâco ahabire muli byo; kwo kunarhumire mbiderha buzira bwôba, bulya mmanyire oku ntâco ciri cifulike kuli ye, kulya kuba nta kantu kajizirwe bufundafunda muli byo. 27 K’oyemêra abalêbi mwâmi Agripa? Mmanyire oku obayemêra». 28 Naye Agripa ashuza Paolo erhi: «Hindi hitya, wa­nyemêza okuhinduka mukristu!» 29 Na Paolo, erhi: «Nshenzire emwa Nnâmahanga, akaba ene, akaba irhondo, arhali wenene, ci n’abâla badwîrhe banyumva ene boshi, mube akâni, ci kwônene buzira ezi nkoba». 30 Mwâmi anaciyimuka, n’omurhegesi na Berenisi na balya boshi bali batamîre haguma nabo kwo na kwo. 31 Erhi baba nka baciyegûla, bakàbwîrana bône na nnene, mpu: «Oyu muntu ntâco ajizire cikwânîne olufù erhi enkoba». 32 Agripa anacibwîra Festo, erhi: «Acibâga arhàli ahûnyire olubanja lwâge lutwîrwe omu lukîko lwa Sezari, rhinga ashwêkûlwa».

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 26

Paul Defends Himself before Agrippa

1 Ἀγρίππας δὲ πρὸς τὸν Παῦλον ἔφη, Ἐπιτρέπεταί σοι περὶ σεαυτοῦ λέγειν. τότε ὁ Παῦλος ἐκτείνας τὴν χεῖρα ἀπελογεῖτο, 2 Περὶ πάντων ὧν ἐγκαλοῦμαι ὑπὸ Ἰουδαίων, βασιλεῦ Ἀγρίππα, ἥγημαι ἐμαυτὸν μακάριον ἐπὶ σοῦ μέλλων σήμερον ἀπολογεῖσθαι 3 μάλιστα γνώστην ὄντα σε πάντων τῶν κατὰ Ἰουδαίους ἐθῶν τε καὶ ζητημάτων, διὸ δέομαι μακροθύμως ἀκοῦσαί μου. 4 Τὴν μὲν οὖν βίωσίν μου [τὴν] ἐκ νεότητος τὴν ἀπ᾽ ἀρχῆς γενομένην ἐν τῷ ἔθνει μου ἔν τε Ἱεροσολύμοις ἴσασιν πάντες [οἱ] Ἰουδαῖοι 5 προγινώσκοντές με ἄνωθεν, ἐὰν θέλωσιν μαρτυρεῖν, ὅτι κατὰ τὴν ἀκριβεστάτην αἵρεσιν τῆς ἡμετέρας θρησκείας ἔζησα Φαρισαῖος. 6 καὶ νῦν ἐπ᾽ ἐλπίδι τῆς εἰς τοὺς πατέρας ἡμῶν ἐπαγγελίας γενομένης ὑπὸ τοῦ θεοῦ ἕστηκα κρινόμενος, 7 εἰς ἣν τὸ δωδεκάφυλον ἡμῶν ἐν ἐκτενείᾳ νύκτα καὶ ἡμέραν λατρεῦον ἐλπίζει καταντῆσαι, περὶ ἧς ἐλπίδος ἐγκαλοῦμαι ὑπὸ Ἰουδαίων, βασιλεῦ. 8 τί ἄπιστον κρίνεται παρ᾽ ὑμῖν εἰ ὁ θεὸς νεκροὺς ἐγείρει; 9 ἐγὼ μὲν οὖν ἔδοξα ἐμαυτῷ πρὸς τὸ ὄνομα Ἰησοῦ τοῦ Ναζωραίου δεῖν πολλὰ ἐναντία πρᾶξαι, 10 ὃ καὶ ἐποίησα ἐν Ἱεροσολύμοις, καὶ πολλούς τε τῶν ἁγίων ἐγὼ ἐν φυλακαῖς κατέκλεισα τὴν παρὰ τῶν ἀρχιερέων ἐξουσίαν λαβὼν ἀναιρουμένων τε αὐτῶν κατήνεγκα ψῆφον. 11 καὶ κατὰ πάσας τὰς συναγωγὰς πολλάκις τιμωρῶν αὐτοὺς ἠνάγκαζον βλασφημεῖν περισσῶς τε ἐμμαινόμενος αὐτοῖς ἐδίωκον ἕως καὶ εἰς τὰς ἔξω πόλεις.

Paul Tells of His Conversion (Ac 9.1-19; 22.6-16)

12 Ἐν οἷς πορευόμενος εἰς τὴν Δαμασκὸν μετ᾽ ἐξουσίας καὶ ἐπιτροπῆς τῆς τῶν ἀρχιερέων 13 ἡμέρας μέσης κατὰ τὴν ὁδὸν εἶδον, βασιλεῦ, οὐρανόθεν ὑπὲρ τὴν λαμπρότητα τοῦ ἡλίου περιλάμψαν με φῶς καὶ τοὺς σὺν ἐμοὶ πορευομένους. 14 πάντων τε καταπεσόντων ἡμῶν εἰς τὴν γῆν ἤκουσα φωνὴν λέγουσαν πρός με τῇ Ἑβραΐδι διαλέκτῳ, Σαοὺλ Σαούλ, τί με διώκεις; σκληρόν σοι πρὸς κέντρα λακτίζειν. 15 ἐγὼ δὲ εἶπα, Τίς εἶ, κύριε; ὁ δὲ κύριος εἶπεν, Ἐγώ εἰμι Ἰησοῦς ὃν σὺ διώκεις. 16 ἀλλ᾽ ἀνάστηθι καὶ στῆθι ἐπὶ τοὺς πόδας σου· εἰς τοῦτο γὰρ ὤφθην σοι, προχειρίσασθαί σε ὑπηρέτην καὶ μάρτυρα ὧν τε εἶδές [με] ὧν τε ὀφθήσομαί σοι, 17 ἐξαιρούμενός σε ἐκ τοῦ λαοῦ καὶ ἐκ τῶν ἐθνῶν εἰς οὓς ἐγὼ ἀποστέλλω σε 18 ἀνοῖξαι ὀφθαλμοὺς αὐτῶν, τοῦ ἐπιστρέψαι ἀπὸ σκότους εἰς φῶς καὶ τῆς ἐξουσίας τοῦ Σατανᾶ ἐπὶ τὸν θεόν, τοῦ λαβεῖν αὐτοὺς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καὶ κλῆρον ἐν τοῖς ἡγιασμένοις πίστει τῇ εἰς ἐμέ.

Paul’s Testimony to Jews and Gentiles

19 Ὅθεν, βασιλεῦ Ἀγρίππα, οὐκ ἐγενόμην ἀπειθὴς τῇ οὐρανίῳ ὀπτασίᾳ 20 ἀλλὰ τοῖς ἐν Δαμασκῷ πρῶτόν τε καὶ Ἱεροσολύμοις, πᾶσάν τε τὴν χώραν τῆς Ἰουδαίας καὶ τοῖς ἔθνεσιν ἀπήγγελλον μετανοεῖν καὶ ἐπιστρέφειν ἐπὶ τὸν θεόν, ἄξια τῆς μετανοίας ἔργα πράσσοντας. 21 ἕνεκα τούτων με Ἰουδαῖοι συλλαβόμενοι [ὄντα] ἐν τῷ ἱερῷ ἐπειρῶντο διαχειρίσασθαι. 22 ἐπικουρίας οὖν τυχὼν τῆς ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἄχρι τῆς ἡμέρας ταύτης ἕστηκα μαρτυρόμενος μικρῷ τε καὶ μεγάλῳ οὐδὲν ἐκτὸς λέγων ὧν τε οἱ προφῆται ἐλάλησαν μελλόντων γίνεσθαι καὶ Μωϋσῆς, 23 εἰ παθητὸς ὁ Χριστός, εἰ πρῶτος ἐξ ἀναστάσεως νεκρῶν φῶς μέλλει καταγγέλλειν τῷ τε λαῷ καὶ τοῖς ἔθνεσιν.

Paul Appeals to Agrippa to Believe

24 Ταῦτα δὲ αὐτοῦ ἀπολογουμένου ὁ Φῆστος μεγάλῃ τῇ φωνῇ φησιν, Μαίνῃ, Παῦλε· τὰ πολλά σε γράμματα εἰς μανίαν περιτρέπει. 25 ὁ δὲ Παῦλος, Οὐ μαίνομαι, φησίν, κράτιστε Φῆστε, ἀλλ᾽ ἀληθείας καὶ σωφροσύνης ῥήματα ἀποφθέγγομαι. 26 ἐπίσταται γὰρ περὶ τούτων ὁ βασιλεὺς πρὸς ὃν καὶ παρρησιαζόμενος λαλῶ, λανθάνειν γὰρ αὐτόν [τι] τούτων οὐ πείθομαι οὐθέν· οὐ γάρ ἐστιν ἐν γωνίᾳ πεπραγμένον τοῦτο. 27 πιστεύεις, βασιλεῦ Ἀγρίππα, τοῖς προφήταις; οἶδα ὅτι πιστεύεις. 28 ὁ δὲ Ἀγρίππας πρὸς τὸν Παῦλον, Ἐν ὀλίγῳ με πείθεις Χριστιανὸν ποιῆσαι. 29 ὁ δὲ Παῦλος, Εὐξαίμην ἂν τῷ θεῷ καὶ ἐν ὀλίγῳ καὶ ἐν μεγάλῳ οὐ μόνον σὲ ἀλλὰ καὶ πάντας τοὺς ἀκούοντάς μου σήμερον γενέσθαι τοιούτους ὁποῖος καὶ ἐγώ εἰμι παρεκτὸς τῶν δεσμῶν τούτων. 30 Ἀνέστη τε ὁ βασιλεὺς καὶ ὁ ἡγεμὼν ἥ τε Βερνίκη καὶ οἱ συγκαθήμενοι αὐτοῖς, 31καὶ ἀναχωρήσαντες ἐλάλουν πρὸς ἀλλήλους λέγοντες ὅτι Οὐδὲν θανάτου ἢ δεσμῶν ἄξιόν [τι] πράσσει ὁ ἄνθρωπος οὗτος. 32 Ἀγρίππας δὲ τῷ Φήστῳ ἔφη, Ἀπολελύσθαι ἐδύνατο ὁ ἄνθρωπος οὗτος εἰ μὴ ἐπεκέκλητο Καίσαρα.

27

Paolo ahêkwa e Roma

1 Erhi baba bamahiga mpu rhurhûlirwe e Italiya, Paolo n’abandi ba­shwêke bahâbwa omurhambo w’omurhwe gw’abasirika guderhwa Agusta, n’oyo murhambo izîno lyâge ye Juliyo. 2 Rhwanacishonera omu nkunge y’e Adramiti yajaga yabarabanya omu ntambi z’e Aziya. Rhwasûka, erhi rhuli haguma n’Aristarko, Mumacedoniya w’e Tesalonika. 3 Olusiku lwakulikiraga, rhwàhika e Sidoni. Juliyo ajirira Paolo bwinja, amuyemêrera okuja emwa abîra bâge mpu bamurhabâle. 4 Erhi rhurhenga e Sidoni, rhwàyisha rhwabarabanya omu ntambi z’e cirhwa c’e Cipro, bulya empûsi yakag’irhenga olunda lubîi. 5 Erhi rhuba rhwamatwîkanya enyanja y’e Silisiya n’e Panfiliya, rhwahika e Mira omu Liciya. 6 Omurhambo w’omurhwe gw’abasirika ashimâna enkuge y’e Aleksandriya yali omu njira y’okuja e Italiya; arhuhiramwo. 7 Rhwàmala nsiku nyinji omu nyanja, rhwakâgenda bunyi bunyi, n’erhi rhuhika hofi h’e Kinido, erhi rhwamakoya. Empûsi erhazigaga rhwasîka; rhwanacibarabanya omu ntambi z’e cirhwa c’e Kreta olunda lw’e Salomona. 8 Rhwacihangana, rhwabarabanya, rhwàhika ahantu haderhwa Nsîko-Nyinja, hofi n’ecishagala c’e Lazaya.

Omulaba gwabazisa

9 Ensiku zàli zamagera, n’okugera omu nyanja kurhaciri kulembu^z, bulya amango g’okucishalisa gàli gamahwa. Paolo abaha ihano, 10 ababwîra erhi: «Bîra bâni, mbwîne oku rhwagenda, ci omu kaga rhuli, arhali ka kuheza emizigo rhudwîrhe kwône n’obwârho, ci n’obuzîne bwirhu nabo». 11 Ci omurhambo w’omurhwe gw’abasirika àli acikubagîre omwêrekeza w’obwârho n’o­mukulu w’ababulimwo kulusha ebinwa bya Paolo. 12 Erhi bacibula ensiku nyi­nja bankagerezamwo amango g’empondo, banji baderha mpu bavugame, bali­kûle, balole erhi bankahika e Fenisiya, yo nsîko y’e Kreta eyêrekîre Emukondwè-Buzikiro n’Emwênè-Buzikiro. 13 Erhi ehihûsi hy’ebulyo hicihûsa, bama­nya mpu lero emihigo yâbo ekola yayunjula. Bàsîkûla obwârho, babarabanya hofi hofi n’e Kreta. 14 Ci mpu hagere hisanzi ntya, empûsi nkali yarhengaga ebwa cirhwa, ederhwa Erakwilo^a, yabarhindakwo 15 Eyo mpûsi yanaciyehûla o­bwârho, bwàyabirwa okuyilwîsa, rhwaja rhwayehûlirwa eyi n’eyi. 16 Rhwaye­hûlirwa ebwa hirhwa higuma hiderhwa Kauda, rhwàcihangana na ntyo rhwàha­sh’ishwêka ehyârho hy’okurhabâla 17 Erhi baba bamahirheremya, bakolêsa ebindi bàli bagwêrhe by’okurhabâla, bashwêka enkuge n’emigozi. Na bulya bàli bayôbohire mpu bankagend’ihangarhana omu Sirti, bayanka omurhoza guja gwayêrêra, bagurhogeza omu nyanja, na ntyo baja bayehûlwa n’empûsi^b. 18 Erhi buca, omulaba mukali gwarhudungeja bwenêne; baja bajugucira emizi­go omu nyanja. 19 N’olusiku lwa kasharhu, n’amaboko gâbo bône bajakwo bakabulira ebirugu by’omu nkuge yâbo. 20 Kurhenga nsiku nyinji, oli izûba, oli enyenyêzi, nta ciru n’eciguma cabonekaga; n’omulaba nago gwanayôrhana obukali bwâgo. Na ntyo, nta bulangalire rhwacigwêrhe bw’okucira? 21 Ensiku zirhali nyi zàli zamagera rhurhalya ehibi. Paolo anaciyimanga ekarhî kâbo, ababwîra erhi: «Ka murhabwîni, yagi bîra bâni, oku mucinyumvagya rhurha­nkarhenzire e Kreta, rhurhankanabwîne aka kaga, n’ebirugu birhàli byafa bu­sha. 22 Ci kwônene, muhire omurhima omu nda, bulya ntâye ciru n’omuguma wâfa muli mwe; obwârho bwône bwâlohoma. 23 Neci, ene budufu, malahika wa Nyamuzinda nshiga nnankolera ambonekîre, 24 ambwîra, erhi: «Orhayôbohaga Paolo, kukwânîne ohike embere za Sezari, kandi Nyamuzinda akuhîre obuzîne bw’abâla muli mweshi omu bwârho». 25 Kuziga, muhire omurhima omu nda. bîra bâni! Ncikubagîre Nnâmahanga nti oku nabwîzirwe kwo byânaba. 26 Ci kukwânîne rhuhike oku cirhwa ciguma». 27 Erhi obudufu bwa kali ikumi na kani buhika, rhwakâhêkwa eyi n’eyi omu nyanja ya Adriatiko. Erhi gaba mîre abirhi, abahalira bayumva nka kuno bakoliyegera ecihugo. 28 Bagera obuli bw’amîshi kuhika oku idaho, bàbona ngero makumi abirhi. Erhi bagenda hisanzi, bashub’igera, babona ngero ikumi n’irhanu^c. 29 Banaciyôboha okuyish’ihangarhana omu ntaza, bagereza mirhoza ini embere, bayiyandagaliza omu mîshi, bakâcifinja mpu mâshi bucâge duba. 30 Ci abahalira balonza okurhenga omu nkuge mpu baciyâkire; banaciloha ehyârho hisungunu omu nyanja, baba nk’abagereza emirhoza enyuma mpu bayiyandagalize omu mîshi. 31 Paolo anacibwîra omurhambo w’omurhwe n’abasirika erhi: «Aba bantu bakaba barhabêziri omu nkuge, murhacire», 32 Obwo, abasirika batwa emigozi y’ehyo hyârho, bahireka hyâgenda. 33 Erhi buba bukol’ica, Paolo abwîra ababo boshi mpu balye, erhi: «Ene lwo lusiku lw’ikumi n’ini muyunjwire bwôba murhanalya; ntaco mwakozize ekanwa. 34 Mmuhûnyire nti mulye, lyo mulama, bulya ntâye muli mwe waheza oluviri lw’oku irhwe lyâge». 35 Erhi ayûs’iderha ntyo, ayanka omugati, avuga omunkwa embere za boshi, agubega, arhangira alya. 36 Ababo boshi, omurhima gwàbashubira omu nda, nabo balya. 37 Rhweshi abàli omu nkuge, rhwàli magana abiri na makumi gali nda na bantu ndarhu. 38 Erhi baba bamayigurha bajako baloha engano omu nyanja mpu lyo bayanguhya obwârho. 39 Erhi buca, barhamanyaga ecihugo bàlimwo; ci balangira omushosho gw’enyanja n’omwaro^d; bahiga okugend’igezaho obwârho. 40 Banacishwekûla emirhoza, bayirhogeza omu mîshi, batwa n’emigozi y’engasi z’okuyêrekeza obwârho; okuhandi barheramya empungira y’embere mpu lyo empûsi ebayehùûlira ebwa mwaro. 41 Lero bahika oku ihya, bahukula amabuye, obwârho bwahangarhana; olunda lw’enyuma lwagwârha omu mabuye, n’obw’embere bwabereka erhi bukali bw’emivumba y’omulaba burhuma. 42 Obwo, abasirika bahiga mpu bayîrhe abashwêkwa, lyo halek’ijira owayoôga, afulumuke. 43 Ci omurhambo w’omurhwe alahira ihano lyabo, bulya àli alonzize okuciza Paolo. Anacirhegeka mpu abayish’iyôga bacikwêbe omu mîshi barhanzi, bayikirire e bulambo, 44 mpu n’abandi bayikirire e bulambo, baguma oku mpaho, abandi oku biberekeza by’obwârho. Ntyo kwo bahisire bagumagu­ma boshi e bulambo.

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 27

Paul Sails for Rome

1 Ὡς δὲ ἐκρίθη τοῦ ἀποπλεῖν ἡμᾶς εἰς τὴν Ἰταλίαν, παρεδίδουν τόν τε Παῦλον καί τινας ἑτέρους δεσμώτας ἑκατοντάρχῃ ὀνόματι Ἰουλίῳ σπείρης Σεβαστῆς. 2 ἐπιβάντες δὲ πλοίῳ Ἀδραμυττηνῷ μέλλοντι πλεῖν εἰς τοὺς κατὰ τὴν Ἀσίαν τόπους ἀνήχθημεν ὄντος σὺν ἡμῖν Ἀριστάρχου Μακεδόνος Θεσσαλονικέως. 3 τῇ τε ἑτέρᾳ κατήχθημεν εἰς Σιδῶνα, φιλανθρώπως τε ὁ Ἰούλιος τῷ Παύλῳ χρησάμενος ἐπέτρεψεν πρὸς τοὺς φίλους πορευθέντι ἐπιμελείας τυχεῖν. 4 κἀκεῖθεν ἀναχθέντες ὑπεπλεύσαμεν τὴν Κύπρον διὰ τὸ τοὺς ἀνέμους εἶναι ἐναντίους, 5 τό τε πέλαγος τὸ κατὰ τὴν Κιλικίαν καὶ Παμφυλίαν διαπλεύσαντες κατήλθομεν εἰς Μύρα τῆς Λυκίας. 6 κἀκεῖ εὑρὼν ὁ ἑκατοντάρχης πλοῖον Ἀλεξανδρῖνον πλέον εἰς τὴν Ἰταλίαν ἐνεβίβασεν ἡμᾶς εἰς αὐτό. 7 ἐν ἱκαναῖς δὲ ἡμέραις βραδυπλοοῦντες καὶ μόλις γενόμενοι κατὰ τὴν Κνίδον, μὴ προσεῶντος ἡμᾶς τοῦ ἀνέμου ὑπεπλεύσαμεν τὴν Κρήτην κατὰ Σαλμώνην, 8 μόλις τε παραλεγόμενοι αὐτὴν ἤλθομεν εἰς τόπον τινὰ καλούμενον Καλοὺς Λιμένας ᾧ ἐγγὺς πόλις ἦν Λασαία. 9 Ἱκανοῦ δὲ χρόνου διαγενομένου καὶ ὄντος ἤδη ἐπισφαλοῦς τοῦ πλοὸς διὰ τὸ καὶ τὴν νηστείαν ἤδη παρεληλυθέναι παρῄνει ὁ Παῦλος 10 λέγων αὐτοῖς, Ἄνδρες, θεωρῶ ὅτι μετὰ ὕβρεως καὶ πολλῆς ζημίας οὐ μόνον τοῦ φορτίου καὶ τοῦ πλοίου ἀλλὰ καὶ τῶν ψυχῶν ἡμῶν μέλλειν ἔσεσθαι τὸν πλοῦν. 11 ὁ δὲ ἑκατοντάρχης τῷ κυβερνήτῃ καὶ τῷ ναυκλήρῳ μᾶλλον ἐπείθετο ἢ τοῖς ὑπὸ Παύλου λεγομένοις. 12 ἀνευθέτου δὲ τοῦ λιμένος ὑπάρχοντος πρὸς παραχειμασίαν οἱ πλείονες ἔθεντο βουλὴν ἀναχθῆναι ἐκεῖθεν, εἴ πως δύναιντο καταντήσαντες εἰς Φοίνικα παραχειμάσαι λιμένα τῆς Κρήτης βλέποντα κατὰ λίβα καὶ κατὰ χῶρον.

The Storm at Sea

13 Ὑποπνεύσαντος δὲ νότου δόξαντες τῆς προθέσεως κεκρατηκέναι, ἄραντες ἆσσον παρελέγοντο τὴν Κρήτην. 14 μετ᾽ οὐ πολὺ δὲ ἔβαλεν κατ᾽ αὐτῆς ἄνεμος τυφωνικὸς ὁ καλούμενος Εὐρακύλων 15 συναρπασθέντος δὲ τοῦ πλοίου καὶ μὴ δυναμένου ἀντοφθαλμεῖν τῷ ἀνέμῳ ἐπιδόντες ἐφερόμεθα. 16 νησίον δέ τι ὑποδραμόντες καλούμενον Καῦδα ἰσχύσαμεν μόλις περικρατεῖς γενέσθαι τῆς σκάφης, 17 ἣν ἄραντες βοηθείαις ἐχρῶντο ὑποζωννύντες τὸ πλοῖον, φοβούμενοί τε μὴ εἰς τὴν Σύρτιν ἐκπέσωσιν, χαλάσαντες τὸ σκεῦος, οὕτως ἐφέροντο. 18 σφοδρῶς δὲ χειμαζομένων ἡμῶν τῇ ἑξῆς ἐκβολὴν ἐποιοῦντο 19καὶ τῇ τρίτῃ αὐτόχειρες τὴν σκευὴν τοῦ πλοίου ἔρριψαν. 20 μήτε δὲ ἡλίου μήτε ἄστρων ἐπιφαινόντων ἐπὶ πλείονας ἡμέρας, χειμῶνός τε οὐκ ὀλίγου ἐπικειμένου, λοιπὸν περιῃρεῖτο ἐλπὶς πᾶσα τοῦ σῴζεσθαι ἡμᾶς. 21 Πολλῆς τε ἀσιτίας ὑπαρχούσης τότε σταθεὶς ὁ Παῦλος ἐν μέσῳ αὐτῶν εἶπεν, Ἔδει μέν, ὦ ἄνδρες, πειθαρχήσαντάς μοι μὴ ἀνάγεσθαι ἀπὸ τῆς Κρήτης κερδῆσαί τε τὴν ὕβριν ταύτην καὶ τὴν ζημίαν. 22 καὶ τὰ νῦν παραινῶ ὑμᾶς εὐθυμεῖν· ἀποβολὴ γὰρ ψυχῆς οὐδεμία ἔσται ἐξ ὑμῶν πλὴν τοῦ πλοίου. 23 παρέστη γάρ μοι ταύτῃ τῇ νυκτὶ τοῦ θεοῦ, οὗ εἰμι [ἐγὼ] ᾧ καὶ λατρεύω, ἄγγελος 24 λέγων, Μὴ φοβοῦ, Παῦλε, Καίσαρί σε δεῖ παραστῆναι, καὶ ἰδοὺ κεχάρισταί σοι ὁ θεὸς πάντας τοὺς πλέοντας μετὰ σοῦ. 25 διὸ εὐθυμεῖτε, ἄνδρες· πιστεύω γὰρ τῷ θεῷ ὅτι οὕτως ἔσται καθ᾽ ὃν τρόπον λελάληταί μοι. 26 εἰς νῆσον δέ τινα δεῖ ἡμᾶς ἐκπεσεῖν. 27 Ὡς δὲ τεσσαρεσκαιδεκάτη νὺξ ἐγένετο διαφερομένων ἡμῶν ἐν τῷ Ἀδρίᾳ, κατὰ μέσον τῆς νυκτὸς ὑπενόουν οἱ ναῦται προσάγειν τινὰ αὐτοῖς χώραν. 28 καὶ βολίσαντες εὗρον ὀργυιὰς εἴκοσι, βραχὺ δὲ διαστήσαντες καὶ πάλιν βολίσαντες εὗρον ὀργυιὰς δεκαπέντε 29 φοβούμενοί τε μή που κατὰ τραχεῖς τόπους ἐκπέσωμεν, ἐκ πρύμνης ῥίψαντες ἀγκύρας τέσσαρας ηὔχοντο ἡμέραν γενέσθαι. 30 τῶν δὲ ναυτῶν ζητούντων φυγεῖν ἐκ τοῦ πλοίου καὶ χαλασάντων τὴν σκάφην εἰς τὴν θάλασσαν προφάσει ὡς ἐκ πρῴρης ἀγκύρας μελλόντων ἐκτείνειν, 31 εἶπεν ὁ Παῦλος τῷ ἑκατοντάρχῃ καὶ τοῖς στρατιώταις, Ἐὰν μὴ οὗτοι μείνωσιν ἐν τῷ πλοίῳ, ὑμεῖς σωθῆναι οὐ δύνασθε. 32 τότε ἀπέκοψαν οἱ στρατιῶται τὰ σχοινία τῆς σκάφης καὶ εἴασαν αὐτὴν ἐκπεσεῖν. 33 Ἄχρι δὲ οὗ ἡμέρα ἤμελλεν γίνεσθαι, παρεκάλει ὁ Παῦλος ἅπαντας μεταλαβεῖν τροφῆς λέγων, Τεσσαρεσκαιδεκάτην σήμερον ἡμέραν προσδοκῶντες ἄσιτοι διατελεῖτε μηθὲν προσλαβόμενοι. 34 διὸ παρακαλῶ ὑμᾶς μεταλαβεῖν τροφῆς· τοῦτο γὰρ πρὸς τῆς ὑμετέρας σωτηρίας ὑπάρχει, οὐδενὸς γὰρ ὑμῶν θρὶξ ἀπὸ τῆς κεφαλῆς ἀπολεῖται. 35 εἴπας δὲ ταῦτα καὶ λαβὼν ἄρτον εὐχαρίστησεν τῷ θεῷ ἐνώπιον πάντων καὶ κλάσας ἤρξατο ἐσθίειν. 36 εὔθυμοι δὲ γενόμενοι πάντες καὶ αὐτοὶ προσελάβοντο τροφῆς. 37 ἤμεθα δὲ αἱ πᾶσαι ψυχαὶ ἐν τῷ πλοίῳ διακόσιαι ἑβδομήκοντα ἕξ. 38 κορεσθέντες δὲ τροφῆς ἐκούφιζον τὸ πλοῖον ἐκβαλλόμενοι τὸν σῖτον εἰς τὴν θάλασσαν. The Shipwreck 39 Ὅτε δὲ ἡμέρα ἐγένετο, τὴν γῆν οὐκ ἐπεγίνωσκον, κόλπον δέ τινα κατενόουν ἔχοντα αἰγιαλὸν εἰς ὃν ἐβουλεύοντο εἰ δύναιντο ἐξῶσαι τὸ πλοῖον. 40 καὶ τὰς ἀγκύρας περιελόντες εἴων εἰς τὴν θάλασσαν, ἅμα ἀνέντες τὰς ζευκτηρίας τῶν πηδαλίων καὶ ἐπάραντες τὸν ἀρτέμωνα τῇ πνεούσῃ κατεῖχον εἰς τὸν αἰγιαλόν. 41 περιπεσόντες δὲ εἰς τόπον διθάλασσον ἐπέκειλαν τὴν ναῦν καὶ ἡ μὲν πρῷρα ἐρείσασα ἔμεινεν ἀσάλευτος, ἡ δὲ πρύμνα ἐλύετο ὑπὸ τῆς βίας [τῶν κυμάτων]. 42 τῶν δὲ στρατιωτῶν βουλὴ ἐγένετο ἵνα τοὺς δεσμώτας ἀποκτείνωσιν, μή τις ἐκκολυμβήσας διαφύγῃ. 43 ὁ δὲ ἑκατοντ­άρχης βουλόμενος διασῶσαι τὸν Παῦλον ἐκώλυσεν αὐτοὺς τοῦ βουλήματος, ἐκέλευσέν τε τοὺς δυναμένους κολυμβᾶν ἀπορίψαντας πρώτους ἐπὶ τὴν γῆν ἐξιέναι 44 καὶ τοὺς λοιποὺς οὓς μὲν ἐπὶ σανίσιν, οὓς δὲ ἐπί τινων τῶν ἀπὸ τοῦ πλοίου. καὶ οὕτως ἐγένετο πάντας διασωθῆναι ἐπὶ τὴν γῆν.

28

Bacumbika e Malta

1 Erhi rhuba rhwamafuma, barhubwîra oku eco cirhwa co Malta. 2 Aba­ntu bakwo barhuyankirira n’obuzigire bw’okunali. Banacitwâna omuliro, barhubwîra rhweshi mpu rhukalûke, bulya erhi enkuba yaciyus’irhoga, n’e­ mboho yàli nkali. 3 Lero Paolo anacirhologola olulando lw’enshâli nyumu, alukwêba oku cîko. Empiri yalimwo, erhi eyumva idûrhu, yamurhenga, yaci­shwêkera oku kuboko kwâge. 4 Abashi b’okwo cirhwa erhi babona eyo mpiri edwîrhe yamunagana oku kuboko, babwîrana bône na nnene, mpu: «Oyu muntu ciri cishungu; amafuma enyanja, ci obwihôle bwa Nyamuzinda burhamuzigîri alama!» 5 Ci larha wâni agukumulira obwo buhanya omu muliro, a­rhanabaga kurhi, 6 n’obwo bakag’imanya mpu arhundagana, nisi erhi aduduka ho na halya. Erhi balinga kasanzi, n’erhi babona ntâko abîre, bahindula enkengêro zâbo, barhondêra okuderha, mpu: «Muzimu!»

7 Hofi n’aho hàli ishwa ly’omurhambo w’eco cirhwa, izino lyâge Publiyo. Oyo murhambo àrhuya­nkirira anarhuhandisa bwinja nsiku isharhu. 8 Lero kwanaciba erhi ishe wa Publiyo ali aha ncingo, erhi ishushira n’omukunguru bimudwîrhe bitulu-bitulu. Paolo aj’imurhangula, ashenga, amulâmbûlirakwo amaboko, amufumya. 9 Erhi babona ntyo, abandi balwâla b’eco cirhwa nabo bayisha, banafuma. 10 Okwo kwarhuma barhukenga, n’erhi rhukola rhwagenda, barhuha olwîko.

Kurhenga e Malta kuhika e Roma

11 Erhi rhumala myêzi isharhu, rhwashonera omu nkuge yâgezagya amango g’empondo mw’eco cirhwa. Yali nkuge y’e Aleksandriya, yanalikwo ecimanyîso ca ba-Diyoskori^e. 12 Rhwagend’isîka e Sirakuza, rhwàjirayo nsiku isharhu. 13 Erhi rhurhengayo, rhwàbarabanya eburhambi-rhambi bw’enyanja, rhwàhika e Regiyo. Erhi buca, empûsi y’Emukondwè yahûsa, n’erhi bushub’ica, rhwasîka e Putiyoli. 14 Rhwashimâna yo bene wirhu bemêzi, barhuhûna mpu rhubêre nabo nsiku nda. Ntyo kwo rhwàhisire e Roma. 15 Erhi bene wirhu b’eco ci­shagala bamanya oku rhwayishire, bayish’irhulingira aha Itaramo^f ly’e Apiyo^g, n’aha Mahando-Asharhu^h. Erhi Paolo ababona, avuga Nyamuzinda omunkwa, ashub’iyumva oburhwâli. 16 Erhi rhuhika e Roma, bayemerera Paolo okuj’ihanda aha alonzize bo n’omusirika wakag’imulanga.

Paolo abonana n’Abayahudi b’e Roma

17 Erhi hagera nsiku isharhu, ahamagala abagula b’ Abayahudi. N’erhi baba bakola badêkerîre haguma, ababwîra, erhi: «Bene wirhu, nta cibi najirire ishanja lirhu nisi erhi engeso za bashakulûza, kurhanarhumaga barhangwârhira e Yeruzalemu banampâna omu maboko g’Abaroma. 18 Erhi baba bamambûlanya, Abaroma balonza okundika, bulya barhambonako ecankarhuma banyiîrha. 19 Ci erhi Abayahudi balahira, nabona namasêzibwa okuhûna olubanja lwâni lutwîrwe omu lukîko lwa Sezari; ci kurhâli kuderba nti hali akantu nalegakwo ishanja lyâni. 20 Okwo kwo kwarhumaga nahûna nti mmulolekwo nnammushambâze, bulya bulangalire bw’lsraheli burhumire ndi mw’ezi nkoba». 21 Nabo bamushuza, mpu: «Rhw’ono nta maruba g’e Yudeya rhwabwîne kuli we, na muli bene wirhu ntâye ciru n’omuguma wayish’irirhubwîra akanwa kabî kuli we. 22 Ci kwônene, rhulonzize orhubwîre wêne kurhi obwîne; bulyâla rhumanyire oku eyo njira bayishomba boshi.»

Ebinwa bya Paolo oku Bayahudi b’e Roma

23 Banacilagânana olusiku, n’erhi luhika, bayisha banji kulusha omu cirâlo câge. Omu binwa akag’ibabwîra, akahamiriza Obwâmi bwa Nyamuzinda anakalonza okubayemêza Yezu nk’oku biyandisirwe omu citabu e’Amarhegeko ga Musa n’omu Balêbi. Arhangiraga sêzi ahika bijingo. 24 Baguma bayemêra ebi akag’ibabwîra, abandi barhayemêraga. 25 N’erhi bakola balekana buzira okuyumvanya bône na bône, Paolo ababwîra eci cinwa ciguma cône, erhi: «Mûka Mutagatifu adesire okunali erhi abwîra basho omu kanwa k’omulêbi Izaya, erhi: 26 «Oje emunda olu lubaga Iuli, onalubwîre, erhi: Mwakaz’iyumvirhiza n’amarhwiri ginyu, murhanayumve; mwakaz’ilolereza n’amasù ginyu, murhanabone. 27 Omurhima gw’olu lubaga gwahinzireⁱ, bafunisire amarhwiri gâbo, banazibya amasù gâbo, mpu barhabona n’amasù gâbo, mpu lyo barhanayumva n’amarhwiri gâbo, mpu lyo barhanacirhegereza omumurhima, mpu lyo barhahinduka binja, mpu ntanabafumya! 28 Mumanye oku bapagani Nyamuzinda arhumire obwo bucire; bôhe bayumva.» 29 Erhi ayûs’iderha ebyo binwa, Abayahudi banacigenda, baja bajisanya kadali bône na nnene.

Okushwinja ebinwa

30 Paolo ageza myâka ibiri yoshi omu cirâlo ali ahanziremwo. Akag’ikaya­nkirira ngasi boshi bakag’îyish’imurhangula, 31 akahanûla Obwâmi bwa Nyamuzinda n’okuyigîriza ebiyêrekîre Nyakasane Yezu Kristu n’oburhwâli buzira kuhanzibwa na muntu, omu kuderha oku ye Yezu, Mugala wa Nnâmahanga wayish’itwîra igulu lyoshi olubanja.

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 28

Paul on the Island of Malta

1 Καὶ διασωθέντες τότε ἐπέγνωμεν ὅτι Μελίτη ἡ νῆσος καλεῖται. 2 οἵ τε βάρβαροι παρεῖχον οὐ τὴν τυχοῦσαν φιλανθρωπίαν ἡμῖν, ἅψαντες γὰρ πυρὰν προσελάβοντο πάντας ἡμᾶς διὰ τὸν ὑετὸν τὸν ἐφεστῶτα καὶ διὰ τὸ ψῦχος. 3 συστρέψαντος δὲ τοῦ Παύλου φρυγάνων τι πλῆθος καὶ ἐπιθέντος ἐπὶ τὴν πυράν, ἔχιδνα ἀπὸ τῆς θέρμης ἐξελθοῦσα καθῆψεν τῆς χειρὸς αὐτοῦ. 4 ὡς δὲ εἶδον οἱ βάρβαροι κρεμάμενον τὸ θηρίον ἐκ τῆς χειρὸς αὐτοῦ, πρὸς ἀλλήλους ἔλεγον, Πάντως φονεύς ἐστιν ὁ ἄνθρωπος οὗτος ὃν διασωθέντα ἐκ τῆς θαλάσσης ἡ δίκη ζῆν οὐκ εἴασεν. 5 ὁ μὲν οὖν ἀποτινάξας τὸ θηρίον εἰς τὸ πῦρ ἔπαθεν οὐδὲν κακόν, 6 οἱ δὲ προσεδόκων αὐτὸν μέλλειν πίμπρασθαι ἢ καταπίπτειν ἄφνω νεκρόν. ἐπὶ πολὺ δὲ αὐτῶν προσδοκώντων καὶ θεωρούντων μηδὲν ἄτοπον εἰς αὐτὸν γινόμενον μεταβαλόμενοι ἔλεγον αὐτὸν εἶναι θεόν. 7 Ἐν δὲ τοῖς περὶ τὸν τόπον ἐκεῖνον ὑπῆρχεν χωρία τῷ πρώτῳ τῆς νήσου ὀνόματι Ποπλίῳ, ὃς ἀναδεξάμενος ἡμᾶς τρεῖς ἡμέρας φιλοφρόνως ἐξένισεν. 8 ἐγένετο δὲ τὸν πατέρα τοῦ Ποπλίου πυρετοῖς καὶ δυσεντερίῳ συνεχόμενον κατακεῖσθαι, πρὸς ὃν ὁ Παῦλος εἰσελθὼν καὶ προσευξάμενος ἐπιθεὶς τὰς χεῖρας αὐτῷ ἰάσατο αὐτόν. 9 τούτου δὲ γενομένου καὶ οἱ λοιποὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἔχοντες ἀσθενείας προσήρχοντο καὶ ἐθεραπεύοντο, 10 οἳ καὶ πολλαῖς τιμαῖς ἐτίμησαν ἡμᾶς καὶ ἀναγομένοις ἐπέθεντο τὰ πρὸς τὰς χρείας. Paul Arrives at Rome 11 Μετὰ δὲ τρεῖς μῆνας ἀνήχθημεν ἐν πλοίῳ παρακεχειμακότι ἐν τῇ νήσῳ, Ἀλεξανδρίνῳ, παρασήμῳ Διοσκούροις. 12 καὶ καταχθέντες εἰς Συρακούσας ἐπεμείναμεν ἡμέρας τρεῖς, 13 ὅθεν περιελόντες κατηντήσαμεν εἰς Ῥήγιον. καὶ μετὰ μίαν ἡμέραν ἐπιγενομένου νότου δευτεραῖοι ἤλθομεν εἰς Ποτιόλους, 14 οὗ εὑρόντες ἀδελφοὺς παρεκλήθημεν παρ᾽ αὐτοῖς ἐπιμεῖναι ἡμέρας ἑπτά· καὶ οὕτως εἰς τὴν Ῥώμην ἤλθαμεν. 15 κἀκεῖθεν οἱ ἀδελφοὶ ἀκούσαντες τὰ περὶ ἡμῶν ἦλθαν εἰς ἀπάντησιν ἡμῖν ἄχρι Ἀππίου Φόρου καὶ Τριῶν Ταβερνῶν, οὓς ἰδὼν ὁ Παῦλος εὐχαριστήσας τῷ θεῷ ἔλαβεν θάρσος. 16 Ὅτε δὲ εἰσήλθομεν εἰς Ῥώμην, ἐπετράπη τῷ Παύλῳ μένειν καθ᾽ ἑαυτὸν σὺν τῷ φυλάσσοντι αὐτὸν στρατιώτῃ.

Paul Preaches in Rome

17 Ἐγένετο δὲ μετὰ ἡμέρας τρεῖς συγκαλέσασθαι αὐτὸν τοὺς ὄντας τῶν Ἰουδαίων πρώτους· συνελθόντων δὲ αὐτῶν ἔλεγεν πρὸς αὐτούς, Ἐγώ, ἄνδρες ἀδελφοί, οὐδὲν ἐναντίον ποιήσας τῷ λαῷ ἢ τοῖς ἔθεσιν τοῖς πατρῴοις δέσμιος ἐξ Ἱεροσολύμων παρεδόθην εἰς τὰς χεῖρας τῶν Ῥωμαίων, 18 οἵτινες ἀνακρίναντές με ἐβούλοντο ἀπολῦσαι διὰ τὸ μηδεμίαν αἰτίαν θανάτου ὑπάρχειν ἐν ἐμοί. 19 ἀντιλεγόντων δὲ τῶν Ἰουδαίων ἠναγκάσθην ἐπικαλέσασθαι Καίσαρα οὐχ ὡς τοῦ ἔθνους μου ἔχων τι κατηγορεῖν. 20 διὰ ταύτην οὖν τὴν αἰτίαν παρεκάλεσα ὑμᾶς ἰδεῖν καὶ προσλαλῆσαι, ἕνεκεν γὰρ τῆς ἐλπίδος τοῦ Ἰσραὴλ τὴν ἅλυσιν ταύτην περίκειμαι. 21 οἱ δὲ πρὸς αὐτὸν εἶπαν, Ἡμεῖς οὔτε γράμματα περὶ σοῦ ἐδεξάμεθα ἀπὸ τῆς Ἰουδαίας οὔτε παραγενόμενός τις τῶν ἀδελφῶν ἀπήγγειλεν ἢ ἐλάλησέν τι περὶ σοῦ πονηρόν. 22 ἀξιοῦμεν δὲ παρὰ σοῦ ἀκοῦσαι ἃ φρονεῖς, περὶ μὲν γὰρ τῆς αἱρέσεως ταύτης γνωστὸν ἡμῖν ἐστιν ὅτι πανταχοῦ ἀντιλέγεται. 23 Ταξάμενοι δὲ αὐτῷ ἡμέραν ἦλθον πρὸς αὐτὸν εἰς τὴν ξενίαν πλείονες οἷς ἐξετίθετο διαμαρτυρόμενος τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ, πείθων τε αὐτοὺς περὶ τοῦ Ἰησοῦ ἀπό τε τοῦ νόμου Μωϋσέως καὶ τῶν προφητῶν, ἀπὸ πρωῒ ἕως ἑσπέρας. 24 καὶ οἱ μὲν ἐπείθοντο τοῖς λεγομένοις, οἱ δὲ ἠπίστουν 25 ἀσύμφωνοι δὲ ὄντες πρὸς ἀλλήλους ἀπελύοντο εἰπόντος τοῦ Παύλου ῥῆμα ἕν, ὅτι Καλῶς τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐλάλησεν διὰ Ἠσαΐου τοῦ προφήτου πρὸς τοὺς πατέρας ὑμῶν 26 λέγων, Πορεύθητι πρὸς τὸν λαὸν τοῦτον καὶ εἰπόν, Ἀκοῇ ἀκούσετε καὶ οὐ μὴ συνῆτε καὶ βλέποντες βλέψετε καὶ οὐ μὴ ἴδητε· 27 ἐπαχύνθη γὰρ ἡ καρδία τοῦ λαοῦ τούτου καὶ τοῖς ὠσὶν βαρέως ἤκουσαν καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτῶν ἐκάμμυσαν· μήποτε ἴδωσιν τοῖς ὀφθαλμοῖς καὶ τοῖς ὠσὶν ἀκούσωσιν καὶ τῇ καρδίᾳ συνῶσιν καὶ ἐπιστρέψωσιν, καὶ ἰάσομαι αὐτούς. 28 γνωστὸν οὖν ἔστω ὑμῖν ὅτι τοῖς ἔθνεσιν ἀπεστάλη τοῦτο τὸ σωτήριον τοῦ θεοῦ· αὐτοὶ καὶ ἀκούσονται. [ 29 ] 30 Ἐνέμεινεν δὲ διετίαν ὅλην ἐν ἰδίῳ μισθώματι καὶ ἀπεδέχετο πάντας τοὺς εἰσπορευομένους πρὸς αὐτόν, 31 κηρύσσων τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ καὶ διδάσκων τὰ περὶ τοῦ κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ μετὰ πάσης παρρησίας ἀκωλύτως.

---

 ^a1.1 : Ecitabu cirhanzi ca Luka, co citabu ca kasharhu c’Emyanzi y’Akalembe.

 ^b1.5 : Entumwa zahâbagwa MûkaMutagatifu olusiku lwa Pentekoste. Ngasi mukristu amuhàâbwa omu Bubatizo n’omu Bukomezo.

 ^c1.6 : Abayahudi bakag’ilangalira mpu Mwâmi Yezu ayish’ishub’iyimanza obwâmi bwâbo, Israheli w’abayahudi.

 ^d1.11 : Mwâmi Yezu ayish’igaluka aha kuyûrha kw’igulu omu irenge n’obukuze bunene al’itwîra abantu olubanja.

 ^e1.12 : Olwa-Sabato Abayahudi bàli bayemêrîrwe okugenda cilometro ciguma, magulu cihumbi. Okurhaluka aho kwàli kuhanzîbwe.

 ^f1.20 Lul 68(69), 26; 108(109), 8.

 ^g2.11 : Abashimbûlizi bo balya bakag’ishimba engeso z’idini ly’Abayahudi.

 ^h2.16 : Yow 3, 1-5.

 ⁱ2.17 : Ensiku nzinda go mango ga Masiha, kurhenga Okuburhwa n’okufa n’okufuka n’oku­rheremera kwâge omu mpingu kuhika okuyûrha kw’igulu.

 ^j2.20 : Olusiku lwa Nyakasane, lwo lusiku mwâmi Yezu agaluka en’igulu al’itwira abantu olubanja.

 ^k2.23 : Lola Abalêbi b’Amalaganyo ga mîra; bwenêne Iz 53.

 ^l2.25 : Lul 15 (16), 8-11.

 ^m2.35 : Lul 109 (110), 1.

 ⁿ2.39 : Abàli kuli bo Bapagani. Lola Iz 57, 19.

 ^o2.42 : Omukristu w’okuli amanyikana oku bushiru bwâge bw’okushimba enyigîrizo n’oku buzigire bwâge oku bâbo, co cinyabuguma cirhujira nka bana ba nda ndguma, n’oku bushiru bwâge bw’okuyumvirhiza emisa n’okushangira Obukaristiya n’agandi masakramenta, n’omu kuharâmya n’okushenga Nnâmahanga ngasi mango.

 ^p3.22 : Lola Lush 18, 18-19.

 ^q3.25 :Murh 12, 3.

 ^r4.25 : Lul 2, 1-2.

 ^s4.33 : Buhashe b’okujira ebisômerîne by’okuyêrekana oku ebinwa byâbo biri by’okuli.

 ^t4.36 : Mwana w’oburhulirizi: kwo kuderha oyish’irhuliriza,

 ^u5.10 : Ecâha c’Ananiya bona mukâge Safira kwàli kulonz’irheba Entumwa erhi kusîma ensara­nga kurhuma.

 ^v5.20 : Obwo Buzîne bwo Buzîne bw’inema lya Nnâmahanga rhuhâbwa oku izîno lya Nnawirhu Yezu.

 ^w6.1 Abagereki bakacîdudumira Abayahudi , kwo duderha kurhi? -:Abagereki bo Bayahudi bakag’ishambâla n’okusoma Amandiko matagatifu omu cigereki. Bàgwêrhe esinagogi zâbozâbo. -Abayahudi bo Bayahudi baburhiragwa omu Buyahudi. Bakag’ishambâla eciharamiya, ci bakaâg’isoma Amandiko matagatifu omu cihabraniya erhi ciyahudi.

 ^x6.14 Aho hantu, ko ka-Nyamuzinda.

 ^y7.42 : Amo 5, 25-27.

 ^z7.48 : Iz 66, 1-2.

 ^a7.51 : Erhi balahira okuyumva Musa n’Abalêbi

 ^b7.58 : Abahamîrizi bo bàli barhegesirwe okubanda amabuye barhanzi. Oyo saulu ye Mtagatifu Paolo, embere ayemêre Mwami Yezu.

 ^c8.33 : Eyi milongo 32-33 eshushire Iz 53, 7-8; Akûlwa omu igulu ly’abazîne: Acîbwa en’igulu.

 ^d9.2 Damasi kandi rhwanamuderha Damasko, cinwa ciyegire DAMASHEK w’e Cihebraniya

 ^e9.2 : Eyo «Njira» gwo mulala gw’abemêzi n’olugendo lwâbo.

 ^f9.4 : bici wandibuziza, bici wandibuliza, kurhi oku wandibuza

 ^g9.5 : Nie Yezu odwîrhe walibuza: Ngasì eci bajirira abaganda ba Yezu, bo bakristu, erhi yêne bacijirîre (Mt 10, 40-42).

 ^h9.13 Abatagatifu, aha kuli kuderha: Abatagatifu: abemêzi, abakristu.

 ⁱ10.1 : Abasirika b’eyo ngabo bàli b’e ltaliya.

 ^j10.28 – 10, 28: Petro akola amanyire bwinja ebi abonaga kuli kuderha kuci. Omuyahudi arhankajire omu mw’omupagani erhi okushagira bo naye. Gwàli muziro; kwàli nka kulya erhi kuhuma oku ensimba n’enjoka n’ebinyunyi n’ebindi bihanzîbwe n’amarhegeko.

 ^k11.2 : Abakembûle, bo balya bemêzi bakag’ishimba amarhegeko ga Musa. bo bakristu babaga bayahudi mîra, embere bayemere Yezu. Bantakembûlwa, bo bapagani, bo ngasi barhali Bayahudl.

 ^l11.18 Ezo nsiku Kornelyo abatizibagwamwo, lyo abapagani barhangiraga okubatizibwa.

 ^m11.28 : Omu mwâka gwa 49-50 lyo Klaudiyo ali oku ntebe erhi ecizombo ciba, enyuma z’oubatizo bwa Kornelyo.

 ⁿ11.28 Omu mwâka gwa 49-50, lyo ecizombo càli

 ^o12.11 lwalinganga okunjirira: lwalikola lwanjirira: lwalonzagya okunjirira.

 ^p12.12 Yoyo ye Marko wayandikaga era Myanzi y’Akalembe ya kabiri omu Ndagano Mpyâhya/

 ^q13.1 : Herodi Antipa oyo badesire.

 ^r13.5 : Yowane odesirwe ahôla ye Marko, muguma omu bandisi b’Emyanzi y’Akalembe.

 ^s13.33 : Lul 2, 7.

 ^t13.34 : Iz 55, 5.

 ^u13.35 : Lul 15 (16), 10.

 ^v13.41 : Hab 1, 5.

 ^w13.47 : Iz 49, 6.

 ^x14.12 : Yovi erhi Zeusi, na Merkuriyo erhi Herma, bàli bazimu b’Abagereki n’Abaroma. Me­rkuriyo ye wali muzimu w’obulenga bw’okuderha.

 ^y14.13 : Yovi-w’emuhanda-gw’olugo: olusho lwâge lwàli emuhanda gw’olugo.

 ^z14.14 : Okusharhula emyambalo càli cimanyîso c’oburhè n’ec’okumanyisa oku omuntu a­rhasimiri.

 ^a14.15 Okuhindukira Nyamuzinda ozîne, kuli kuleka enshanga n’abazimu b’e antiokiya y’omu Pisidiya, aho bali bamacikebwa mpu Barnaba na Paolo bali bazimu bakujira ebirhangâzo

 ^b14.26 Antiyokiya y’omu SÎriya.

 ^c15.18 : Amo 9, 11-12.

 ^d15.33 : Enyuma ly’ogo mulongo, oyushûle ogu gwa 34 gudesire ntya: «Sila yêhe abona oku kuli kwinja asigale, naye Yuda ashubira e Yeruzalcmu.»

 ^e18.1 : Korinti càli cishagala cikulu c’Abaroma omu Akaya.

 ^f18.22 : Ekleziya y’e Yeruzalemu eyo obwo.

 ^g18.24 Apolo ali handi hasharhu omu Ndagano Myâhya ,lola 1 Kr 1,12; 3, 4-6; 16,12.

 ^h19.9 : Oyo Tirano àlì mwigîriza.

 ⁱ19.24 : nyûsho (lûsho) za byuma : amahêro g’ebyuma, abandi baderhe mpu nyûsho za byuma. Artemi erhi Diyana yali nshaga ya muzimu-kazi omu Aziya

 ^j19.31 itaramo yo baderha théâtre omu cinfransa!

 ^k20.28 àlonsire n’omuko gwâge: afulusagya n’omuko gwâge

 ^l20.35 Kuderha oku: Owahâna akwanîne alushe owahabâgwa bushagaluke; emwa Abakorinti mpu :Nnâmahanga asîma ohâna anashagalusire, lola 2Kr 9, 7

 ^m21.30 olubaga lwakunjûka, lwalundûka; abandi mpu lwahuluduka

 ⁿ22.9 : nkabaga bayumvîrhe izù (lola Ebj 9,7) ci barhayumvagya kwo kuderha kuci.

 ^o22.14 : Omushinganyanya ye Kristu.

 ^p23.3 : Lola Mt 23, 27.

 ^q23.5 : Lola Lub 22, 7.

 ^r23.24 : cihesi ciguma c’okuhêka Paolo, n’ecindi c’owaja amulanga.

 ^s23.31 : Kurhenga e Yeruzalemu kuhika e Antipatrida, biri bilometrì 63.

 ^t24.5 bugomi bw’Abanazareti: Ntyo kwo Abayahudì bakag’iyirika Abakristu omu kubagayaguza. «Enjira» bòhe bayiyirika «bugomi.» (24, 14).

 ^u24.24 : Mwâli wa Herodi Agripa I.

 ^v24.27 : Felisi àli muroma, ci Murhegesi w’Abayahudi kurhenga omu mwâka gwa 60 kuhika omu 62.

 ^w25.13 : Agripa II, mugala wa Herodi Agripa I. Berenisi, mwâli wabo Agripa II, mukulu wa Druzila, mukà Felisi.

 ^x25.21 : Augusto: lyàli izîno ly’Abami b’e Roma. Ago mango, Nero ye wali oyîmire e Roma.

 ^y26.14 : Okulwisa akababo kuli kulwîra n’okurhamira busha.

 ^z27.9 : Omu mwêzi gwa Kamera, erhi mwêzi gwa mwenda lyo omulaba guluga.

 ^a27.14 : Erakwilo: mpûsi y’e Bushoshokero-Mwênè-Bushoshokero yakag’ihûkiza oku ntondo ya Idal (ya meteri 2488).

 ^b27.17 : Mpu lyo erhahahanyuka.

 ^c27.28 : Olugero luguma wali nka meteri 1, 80.

 ^d27.39 : omwaro yo «plage» omu nfarasè ; n’omushosho ye «baie» omu nfarasè

 ^e28.11 Ba-Diyoskori: Kastori na Poluci, bàli bazimu babiri ba mahasha, bene Yovi.

 ^f28.15 : «itaramo» mpu yo «Forum» omu nfarasè n’omu cilatini; «Mahando-Asharhu» ye «Trois-Tavernes» omu nfarasè. aho hombi hali hantu h’e Butaliyana.

 ^g28.15 Apiyo: Bilomctro 65 kurhenga e Roma.

 ^h28.15 Mahando-Asharhu: Nyumpa za kuhandisamwo ehigolo: bilometri 47 kurhenga e Roma.

 ⁱ28.27 Lola omu Iz 6, 9-10. Lola kandi Mt 13, 14-15.

ACT – – Bible en mashi du Congo

Munkwa munene oku barhumisi ba Yezu na Ekleziya

bakolaga na C.D.P.C.L., Bukavu bulya omu EBIBLIYA NTAGATIFU,

Verbum Bible, Kinshasa 1992, rhudômire binwa binji bya mashi.

EBIJIRO BY’ENTUMWA

Enshokolezi

Omu nshokolezi y’ecitabu câge c’Emyanzi y’Akalembe, Mutagatifu Luka arhubwîzire oku ahumbaga n’obushiru emyanzi y’ebijiro n’enderho za Mwâmi Yezu, mpu lyo Teofili amanya bwinjinja oku ebi ayigîrizibagwa binali by’okuli. Ebi Yezu ajizire kuhika olusiku arheremeraga omu mpingu, biri biyandike omu Myanzi y’Akalembe.

Mw’eci citabu câge ca kabiri, ciderhwa Bijiro by’Entumwa (Ebj), Mutagati­fu Luka arhuganîrîre oku Entumwa, erhi ziyûs’ihâbwa Mûka Mutagatifu, zalumizagya Emyanzi y’Akalembe ka Yezu Kristu n’obugo bwâge omu igulu lyoshi, kulya Nyakasane yêne abarhegekaga erhi akola ashubira emw’Ishe, erhi: «Mûka Mutagatifu ammuyandagalira, ammuhe n’emisi y’enyanya; na ntyo mube bahamîrizi bâni omu Yeruzalemu, n’omu Yudeya yoshi, n’omu Samariya, na kuhika aha igulu lihekera» ( Ebj 1, 8). Luka ayandikaga ecitabu c’Ebijiro by’Entumwa hofi h’omwâka gwa 70 enyuma za Kristu.

1

Enshula-mwanzi

1 Omu citabu câni cirhanzi^a, wâni Teofili, naganîre byoshi ebi Yezu ajizire anayigîriza kurhenga omurhondêro 2 kuhika olusiku arheremeraga empingu, erhi amayûs’iyigîriza Entumwa acîshogaga n’omunwe gwa Mûka Mutagatifu. 3 N’erhi ayûs’ibabala, kandi bo acîyêresire oku azîne omu kubaha bimanyîso binji; ajira nsiku makumi ani ababonekera anabashambâlira eby’Obwâmi bwa Nnâmahanga.

Yezu arheremera omu mpingu (Lk 24, 47-51)

4 Lero anaciba adwîrhe alya haguma nabo, ababwîra mpu barharhengaga omu Yeruzalemu, ci mpu balindireyo eci Ishe abalaganyagya, erhi: «Kulya mwayumvagya nammubwîra, nti: 5 Yowane akag’ibatiza n’amîshi, ci mwêhe, hano kugera nsiku nsungunu, mwâbatizibwa muli Mûka Mutagatifu^b. 6 Erhi baba bacigushire ntyo haguma, banacimudôsa, mpu: «Yagirwa, ka buna ly’okola washub’iyimanza obwâmi^c bw’Israheli?». 7 Abashuza, erhi: «Gurhali mukolo gwinyu okumanya ensiku n’amango Larha yêne acîshozire oku bulonza bwâge; 8 ci Mûka Mutagatifu ammuyandagalira, ammuhe n’emisi y’enyanya; na ntyo mube bahamîrizi bani omu Yeruzalemu, n’omu Yudeya yoshi, n’omu Samâriya, na kuhika aha igulu lihekera», 9 Erhi ayûs’iderha ebyo binwa, banacimubona amanamana emalunga; ecitù camubwîka, barhacimubonaga. 10 Erhi bàli ntyo, bamukonolîre amasù oku aja emalunga, banacibona balume babiri babayishîre, bayambîrhe emyambalo myêru. 11 Bababwîra, mpu: «Ewe, mwe bantu b’e Galileya, cirhumire muyimanga munadwîrhe mwalola emalunga? Oyo Yezu ommurhenziremwo, arheremera empingu, kwo anânagaluke^d nk’oku mwamubwîne arheremera empingu».

I. Ekleziya y’e Yeruzalemu

Enturnwa ikurni na ngurna

12 Okubundi barhenga ebw’erya ntondo y’Emizeti, bashubira e Yeruzale­mu, Eyo ntondo erhali kuli n’e Yeruzalemu: luli lugendo lwankagendwa^e olwa-Sabato, 13 Erhi bahika omu lugo, bacijira omu nyumpa y’enyanya; mwo bakag’ibêra. Abàmuli b’aba: Petro na Yowane, Yakobo n’Andreya, Filipo na Toma, Bartolomeyo na Mateyo, Yakobo mwene Alfeyo na Simoni Shabushiru, na Yuda mwene Yakobo. 14 Abo boshi bananîza emirhima haguma, bakashenga buzira kuhusa, bo n’abakazi bàbalimwo, haguma na Mariya, nnina wa Yezu, na bene wâbo.

Matiya acîshogwa

15 Mw’ezo nsiku, Petro anaciyimanga ekarhî k’abâbo, eyo ndêko yali ya bantu nk’igana na makumi abiri, ababwîra, erhi: 16 «Bene wirhu, lwàli lukwânîne luyunjule lulya luderho lw’Amandiko Mûka Mutagatifu aderhaga omu kanwa ka Daudi kuli Yuda wacijiraga cirongozi ca balya bagwârhaga Yezu, 17 Ali wa muli rhwe, anali agwêrhe naye ecâge cikono omu mukolo gwirhu. 18 Lero oyo muntu, erhi aba amagula ishwa n’engulo y’ecaha yigîriz, akulumbira aha k’amalanga, enda yabasha, n’eby’ omu nda byoshi byashandâla, 19 Okwo kwamanyibwa n’abantu b’e Yeruzalemu boshi, kwanarhuma bayirika ery’ishwa «Haceldama» omu lulimi lwâbo, kwo kuderha mpu «Ishwa ly’Omuko». 20 Kwali kuyandisirwe omu citabu c’Ennanga, mpu: Aha mwage hayôrhe bumu hanabule owahayûbaka, n’ecikono câge owundi acihâbwe^f. 21 Kuziga kukwânîne, muli aba bantu rhwàli rhweshi amango goshi Nyakasane Yezu àli ekarhi kirhu, 22 kurhenga obubatizo bwa Yowane kuhika olusiku arhurhengagamwo, murhenge muguma wâba muhamîrizi w’okufûka kwâge haguma n’irhu». 23 Banacilerha babiri, Yozefu, wakag’iderhwa Barsaba, wayirikagwa Yusto, na Matiya. 24 Okubundi bashenga Nnâmahanga, mpu: «Yagirwa Nyakasa­ne, we yishi emirhima y’abantu boshi, orhuyêreke oyu ocîshozire mw’aba babiri, 25 ahâbwe mw’obu burhumisi n’ogu mukolo, ecikono Yuda asigaga erhi agenda lwâge». 26 Banaciyêsha ecigole, cagwârha Matiya; aganjwa muli zirya Ntumwa ikumi na nguma.

2

Pentekoste

1 Boshi bàli bacîgushire baguma erhi olusiku lwa Pentekoste luyisha. 2 Cali­gumiza, ecihôgêro ciri nka cihôgêro ca mpûsi ndârhi camanuka oku nkuba, cayunjuza enyumpa bàlimwo. 3 Babona orhumole rhuli nka ndimi za muliro; rhwacîgaba, rhwanayish’ikâgwa oku irhwe lya ngasi muguma. 4 Boshi banaciyunjula Mûka Mutagatifu, barhondêra okushambâla ezindi ndimi, nk’oku Mûka Mutagatifu akag’ibabwîra. 5 Obwo e Yeruzalemu erhi eri abantu ba­rhînya Nnâmahanga, barhengaga omu mahanga goshi g’en’igulu. 6 Erhi eyumva eco cihôgêro, eyo ngabo y’abantu yacilunda haguma; barhangâla erhi bayumva Entumwa zidwîrhe zashambâla olulimi lwa ngasi muguma. 7 Bayôboha boshi banarhangâla, mpu: «K’abâla bantu badwîrhe baderha barhali b’e Galileya boshi? 8 Kurhi rhucidwîrhage rhwabayumva ngasi muguma omu lulimi lw’emwâbo? 9 Abaparti n’Abamedi n’Abelamiti, abantu b’e Mezopotamiya n’ab’e Yudeya, ab’e Kapadociya n’ab’e Ponti n’ab’e Aziya, 10 ab’e Frijiya n’e Panfiliya, ab’e Misiri n’ab’ebihugo by’e Libiya biba omu lubibi n’e Cireneya, n’Abaroma bayûbaka eno, 11 Abayahudi n’abashimbûlizi, Abakreti n’Abaharâbu, rhweshi rhweshi rhudwîrhe rhwayumva baderha ebirhangâzo bya Nnâmahanga omu ndimi zirhu^g». 12 Boshi bagwârhwa n’obwôba, barhangâla banakabwizanya, mpu: «Lero kwo kurhi oku?» 13 Ci abandi bakabashekera n’okuderha, mpu: «Bagwâsirwe n’erivayi ly’omurhobo!»

Petro ayigîriza olubaga

14 Obwo Petro anaciyimanga bo na balya ikumi na muguma, ayakûza, ababwîra, erhi: «Mwe bantu b’e Yudeya ninyu mweshi b’eno Yeruzalemu, ehi mubimanye, murhege okurhwiri, munayumve kwinja ebinwa byâni. 15 Nanga, aba bantu barhali balalwe nk’oku mucikebirwe, bulya ziciri nsà isharhu z’omûshi. 16 Ci okula kwo kulya kwalêbagwa n’omulêbi Yoweli^h, erhi: 17 Omu nsiku nzindaⁱ, Nnâmahanga okudesire, nâlumîza Omûka gwâni oku bantu boshi. Obwo bagala binyu na bâli binyu bânalêbe; abasole bânabonekerwe, n’abashozi bâbone ebilôrho, 18 Neci, mw’ezo nsiku, nayish’ilumîza Omûka gwâni oku bambali bâni n’oku bambalikazi bâni, bâkâlêba. 19 Nânajira ebirha­ngâzo era nyanya omu malunga n’ebisômerîne en’igulu. 20 Izûba lyâhinduke mwizimya n’omwêzi gube muko, embere olusiku lwa Nyakasane^j luyishe, lwo lusiku lukulu lw’irenge. 21 Ago mango, ngasi yeshi washenge izîno lya Nyakasane ânacire.

22 Bene-Israheli, muyumve ebi binwa: Yezu w’e Nazareti, olya muntu Nyamuzinda akuzagya muli mwe, amuha obuhashe bw’okujira ebisômerîne n’ebirhangâzo n’ebimanyîso ekarhî kinyu, okwo murhakuhabiri ninyu, 23 oyo muntu abantu babî balenganyagya nka kulya Nnâmahanga ali arhegesire^k omu bulonza n’omu bumanye bwâge, y’oyo muzind’iyirha, mwamubamba oku musalaba. 24 Ci Nnâmahanga amuzûsa, amurhenza omu nkoba z’olufù, bulya kurhankahashikine lumuhime. 25 Kali Daudi adesire kuli ye, mpu: Nyakasane mpirakwo amasù amango goshi, bulya andi ebulyo ntag’ihuligana^l. 26 Co cirhuma omurhima gwani gucishinga, n’olulimi lwani lusima, n’omubiri gwani gwayish’iluhûkira omu bulangalire. 27 Bulya orhankaleka omûka gwâni gwabêra omu Kuzimu, orhankanayemêra omwira wawe abôlera omu nshinda. 28 Wanyeresire enjira z’obuzîne, wânacinyunjuza masîma olusiku nâbona obusu bwâwe.

29 Bene wirhu, leki mmubwîre n’obwâlagale: larha Daudi afire anabishwa, n’ecusho câge yo cinaciba eno mwirhu kuhika ene. 30 Ci bulya àli mulêbi arhânali ahabire oku anayimike oku ntebe yâge omwâmi w’omuko gwâge, 31 àli erhi abwîne anaba amanyîsa okufûka kwa Kristu, bulya arhabêraga omu Kuzimu n’omubiri gwâge gurhaboleraga omu nshinda. 32 Oyo Yezu, Nnâmahanga amufûsize; na rhweshi rhuli bahamîrizi b’okwo. N’erhi okulyo kwa Nyamuzinda kuba kwamamukuza, Ishe amuha Mûka Mutagatifu alaganyagya, anamurhuma. Ebyo byo mudwîrhe mwabona, byo munadwîrhe mwayumva. 34 Daudi yêhe arharheremeraga omu mpingu, anagal’iderha, mpu: Nyakasane abwîzire Nnâhamwirhu, erhi: 35 Bwarhala ebwa kulyo kwâni, kuhika abanzi bâwe mbayandaze burhaba aha magulu gâwe^m.

36 Kuziga bene-Israheli boshi bamanyage bwinjinja oku olya Yezu muzind’ibamba oku musalaba, Nyamuzinda amujizire Nyakasane na Mucunguzi».

Abemêzi barhanzi

37 Ako kanwa kabahika oku murhima; banacibwîra Petro n’ezindi Ntumwa, mpu: «Bene wirhu, kurhi rhwâjiraga?» 38 Petro ashuza, erhi: «Muciyunjuze, na ngasi muguma abatizibwe oku izîno lya Yezu Kristu, lyo ababalirwa ebyâha byâge; ntyo muhâbwe enshokano ya Mûka Mutagatifu. 39 Bulya amalanganyo gali ginyu n’abana binyu na ngasi boshi bali kuliⁿ, balya boshi Nyakasane Nyamuzinda wirhu ânahamagale. 40 Ashub’ibabwîra bindi birhali binyi, ahamîriza anakomêreza, erhi: «Murhenge muli eri iburha libi». 41 Abayankirire akanwa kâge banacibatizibwa. M’olwo lusiku bantu bihumbi nka bisharhu baja omu bashimbûlizi ba Kristu.

Obworhere bw’ Abakristu barhanzi

 42 Obushiru bwâbo bwàli bunji^o omu kushimba enyigîrizo z’Entumwa, n’o­mu cinyabuguma, n’omu kubega omugati, n’omu kuharâmya. 43 Abantu boshi bakayôboha, bulya entumwa zakag’ijira birhangâzo na bisômerîne binji. 44 Abemêzi boshi bàli bacishwêkîre haguma, n’ebyâbo byoshi bakag’ibishangîra. 45 Bakag’ikaguza amashwa n’ebirugu byâbo, n’engulo bakayigabâna boshi, ngasi muguma nk’oku analagirîre. 46 Ngasi lusiku n’omurhima muguma, bakômeraga okuja omu ka-Nyamuzinda, banakag’ibega omugati omu mwa bâbwe, bakâlya ebiryo byâbo omu bushagaluke, buzira murhima gw’obulyâlya. 47 Bakag’ikuza Nnâmahanga, n’olubaga lwoshi lwàli lubarhonyize. Na ngasi lusiku Nyakasane akag’iyushûla balya balonzagya okucunguka omu mulala gw’abemêzi.

3

Petro afumya ecirema

1 Okubundi Petro na Yowane banaciyinamukira omu ka-Nyamuzinda omu nsà ya kali mwenda, yo nsà y’okuharâmya. 2 Lero erhi hali omuntu wabu­rhagwa cirema; bakag’imulerha ngasi lusiku, bakamutamaza aha lumvi lw’aka-Nyamuzinda luderhwa Nakinjà, mpu ahûne abaja omu ka-Nyamuzinda. 3 Erhi abona Petro na Yowane bakola mpu baje omu ka-Nyamuzinda, abarhega enfune. 4 Obwo Petro amulikirakwo amasù na Yowane kwo na kwo, anacimubwîra, erhi: «Rhulolekwo». 5 Naye abakonolerakwo amasù, erhi alangalire mpu hali eci bamuha. 6 Ci Petro amubwîra, erhi: «Ensaranga n’ama­sholo, ntabijira; ci eci ngwêrhe nkolaga nakuhâco: oku izîno lya Yezu Kristu w’e Nazareti, yimuka, ogende!» 7 Anacimugwârhira oku kuboko kulyo, amuyimusa. Aho honêne amagulu n’enshando zâge byazibuha. 8 Anacihama, ayimanga, arhondêra alambagira. Okuhandi aja omu ka-Nyamuzinda bo na bo, aj’agenda, anahama, anakuza Nnâmahanga. 9 Olubaga lwoshi lwabona oku adwîrhe alambagira anakuza Nnâmahanga. 10 Bamanyîrira bwinja oku y’olya yenêne wakag’itamala aha lumvi lw’aka-Nyamuzinda luderhwa Nakinjà, mpu ahûnire obuligo. Banaciyôboha, bageramwo ogwa nyegenye erhi babona o­kwabîre.

Petro ashub’iyigîriza olubaga

11 Yehe arhacirhengagakwo Petro na Yowane. Obwo, mwo bulya bwôba, olubaga lwoshi lwakunjukira emunda bàli, omu mbaraza ederhwa ya Salomo­ 12 Erhi Petro abona okwo, abwîra, olubaga, erhi: «Mwe bene-Israheli, kurhi mwankasômeragwa n’okwo? Cirhumire mwarhukonolerakwo amasù nka kuno buhashe erhi bwinja bwirhu rhwenene rhwagendesizemwo oyu muntu? 13 Nyamuzinda w’Abrahamu n’lzaki na Yakobo, Nyamuzinda wa balarha, ye wàkuzize omurhumisi wâge Yezu mwalenganyagya mwanamuhakana embere za Bilato, n’obwo àli amatwa mpu alîkwe. 14 Ci mw’oyo mwalenganyize Omwimêna n’Omwêru-kwêru; mwahûna mpu balîke ecishumûsi, 15 n’Omuluzi w’akalamo mwamuyîrha. Ci Nyamuzinda amufûla omu bafù, nirhu rhwe bahamîrizi bâge. 16 Na bulya ayemîre izîno lyâge, oyo muntu mudwîrhe mwabona munayishi, eryo izîno lyâge lyo lyamuhîre amagala, n’obuyemêre ahâna bwo bufumize lwoshi oyu muntu omu masù ginyu mweshi. 17 Ci ntahabiri, bene wirhu, oku buhwinja bwarhumaga mwajira, okwo, n’abarhegesi binyu kwo na kuguma. 18 Ntyo Nnâmahanga ayunjuzize ebi àli erhi aderhîre omu kanwa k’abalêbi boshi oku Masiha wâge ânababale. 19 Lero muciyunjuzagye munahi­nduke, lyo ebyâha binyu bizâzibwa, 20 lyo analerha amango g’omurhûla, ana­rhume olya ammulaganyagya, Yezu Kristu. 21 Kukwânîne empingu emuyoôrhane kuhika amango g’okuyumanyanya ebintu byoshi, kulya Nyamuzinda aderhaga kurhenga mîra omu kanwa k’abalêbi bâge batagatifu. 22 Musa adesire, mpu^p: Nyakasane Nnâmahanga anammuhe omulêbi oli akani warhenga muli bene winyu; Mukayumvirhiza ngasi eci anâmmubwîre. 23 Ngasi owabule bwayumva oyo mulêbi, ogwâge gunahwe omu lubaga. 24 N’abalêbi balêbire boshi, kurhenga Samuweli n’abakulikire, balêbire ezo nsiku. 25 Mw’oyo muli bâna b’a­balêbi na bâna ba galya malanganyo Nnâmahanga alagânanaga na balarha, erhi abwîra Abrabamu, erhi: Amashanja goshi g’igulu ganagishwe omu iburha lyâwe^q. 26 Mwe barhanzirhanzi mwarhumaga Nyamuzinda afûla omwambali, amurhuma mpu ammuhe omugisho, ly’arhenza ngasi muguma muli mwe omu bubî bwâge».

4

Petro na Yowane bagwârhwa

1 Bàli bacidwîrhe babwîra olubaga erhi abadâhwa n’omurhambo w’aka-Nyamuzinda n’Abasaduceyi babarhogera. 2 Bayisha bagayire okwenge bakag’iyigîriza abantu n’okubabwîra mpu Yezu afûsire omu bafù. 3 Banacibagwârha, babahira omu mpamikwa kuhika bwâca, bulya byàli bikola bijingo. 4 Ci banji muli balya bàli bayumvîrhe ebyo binwa bayemêra. Ntyo abemêzi bahika omu bibumbi nka birhanu: balume abo bône. 5 Okuhandi erhi buca, abakulu b’Abayahudi, abagula n’abashamuka b’ihano bashimânana e Yeruzalemu. 6 Hana, omudahwa mukulu, abalimwo bona Kayifa na Yowane na Aleksandro na ngasi b’obûko bw’abajinji b’abadâhwa. 7 Banacirhumiza Entumwa, babayimanza ekarhî kâbo, barhondêra okubadôsa, mpu: «Ewe, oku buhashe buhi erhi oku izîno lya ndi mwajiraga kulya?» 8 Obwo Petro ayunjula Mûka Mutagatifu, ababwîra, erhi: «Mwe bakulu b’olubaga, ninyu mwe bagula, muyumve: 9 Obûla rhuhamagîrwe omu lubanja ene oku minja rhwàjirîre ecire­ma, mpu rhuderhe kurhi afumire, 10 mweshi mweshi, n’olubaga lwoshi lw’Israheli, mumanye oku oyu muntu oyimanzire embere zinyu afumizwe n’izîno lya Yezu Kristu w’e Nazareti, olya mwabambaga oku musalaba, ci Nnâmaha­nga amufûla omu bafù. 11 Ye ibuye abûbasi binyu bagayaguzagya, lyayish’iba kaboko ka nyumpa. 12 Na nta wundi obucire bwankarhengakwo; bulya en’igulu erhaba lindi izîno ciru n’eliguma lyahîrwe abantu lyankarhuciza». 13 Erhi babo­ na Petro na Yowane barhahunyiri, n’erhi bamanya oku bali bantu kwône barhajiraga masomo, abagula b’ihano barhangâla. Barhànali bahabire oku bàli baganda ba Yezu. 14 N’olya muntu wafumaga, erhi bamubona abayimanzire eburhambi, bahaba oku bashuza. 15 Banacirhegeka mpu bahulusibwe omu kagombe, baja ihano bône na nnene, mpu: 16 «Aba bantu kurhi rhwabajira? Ecisômerîne bajizire calengerîre canamanyibwa n’abantu b’e Yeruzalemu bo­shi, rhurhankanahash’icihakana. 17 Ci lyo ogwo mwanzi gurhalumira kulusha omu lubaga, rhubahanze rhunabakalihire, irhondo barhaciderhaga mpu bade­rha eryo izîno aha omuntu ali». 18 Banacibahamagala, babahanza mpu ba­rhacihîra bakaderha erhi okuyigîriza oku izîno lya Yezu. 19 Ci Petro na Yowane bashuza, mpu: «K’omu masù ga Nyamuzinda kukwânîne okummuyumva kulu­sha Nnâmahanga? Mwene mulutwage. 20 Rhwehe oku bwirhu rhurhankahasha okurhaderha ebi rhwàbwîne n’ebi rhwàyumvîrhe». 21 Erhi baba bamashub’ibakalihira, babalika, bulya bàli bahabire oku bankabahana erhi lubaga lurhuma, kulya kuba boshi bakag’ikuza Nnâmahanga kw’eco cijiro. 22 Bulya oyo muntu wafumaga okusômerîne àli arhalusire myâka makumi ani.

Omusengero gw’abemêzi

23 Erhi baba bamalîkwa, baja emunda abâbo bàli, babaganîrira oku abajinji b’abadâhwa n’abagula bababwîzire kwoshi. 24 Erhi bayûs’iyumva, boshi babwîra Nnâmahanga caligumiza n’izù linene, mpu: «Yafirwa, we walemaga amalunga n’igulu n’enyanja na ngasi bibamwo byoshi; 25 wene waderhesagya Mûka Mutagatifu omu kanwa ka larha Daudi, mwambali wâwe, erhi^r: Kwo kurhi oku amashanja gakunîre? Ya bici eyo mihigo ya busha amashanja gadwîrhe gahiga? 26 Abami b’en’igulu bahuluzize engoma, nabo abaluzi bajizire ihano haguma mpu balwîse Nnâmahanga na Kristu wâge. 27 Neci, kwo binali, Herodi bo na Ponsiyo Bilato, n’amashanja g’abapagani n’olubaga lw’lsraheli, ba­ shubûzinye muli eci cishagala, bacîgusha haguma mpu balwîse omurhumisi wâwe Yezu washîgaga (amavurha g’obwâmi). 28 Bayunjuza ntyo ebi okuboko kwâwe n’ihano lyâwe byàli erhi byarheganyize. 29 Na bunola, Nyamwagirwa, omanye oku barhuhigîre, ohe abarhumisi bâwe obuhashe bw’okuyigîriza akanwa kâwe buzira bwôba; 30 olambûle okuboko kwâwe, kufumye abalwâla, kunajire ebirhangâzo n’ebisômerîne oku izîno ly’omurhumisi wâwe mwimâna Yezu». 31 Erhi baba badwîrhe bashenga, aha bàli hageramwo omusisi: boshi banaciyunjula Mûka Mutagatifu, banarhondêra okuyigîriza akanwa ka Nnâmahanga buzira bwôba.

Ecinyabuguma c’abakristu barbanzi

32 Omurhima gw’olubaga lw’abemêzi gwàli muguma n’enkengero zâbo zàli nguma. Ntâye wakag’iderha ehi agwêrhe mpu hyâge, ci ngasi byoshi hyàli hya boshi. 33 Entumwa zagwêrhe buhashe^s bunji omu kuhamîriza obufûke bwa Nnawirhu Yezu, na boshi bàli barhonyire bwenêne. 34 Muli bo ntâye wali omu bulagîrire, bulya ngasi bàli bagwêrhe amashwa erhi nyumpa bakâg’ibiguza n’okulerha engulo 35 n’okuyihira aha magula g’Entumwa, n’okugabira ngasi muntu nk’oku amalagîrire gâge gànali. 36 Ntyo kwo Yozefu, oyo Entumwa zayirikaga izîno lya Barnaba, kwo kude­rha mwâna w’oburhulirizi^t, muleviti w’e Cipro, 37 àli agwêrhe ishwa lyâge; anaciliguza, n’engulo ayilerha, ayihira aha magulu g’Entumwa.

5

Ananiya na mukâge Safira

1 Mulume muguma, izino Iyâge ye Ananiya, bo na mukâge Safira baguza ishwa lyâbo. 2 Anacisinga obwenge bo na mukâge mpu bayôrhane kw’eyo ngulo, n’ecindi cigabi acihêkera Entumwa. 3 Petro anacimubwîra, erhi: «Ananiya, cirhumire Shetani akuyanka omurhima, anakushumika mpu onywêrhere Mûka Mutagatifu onayôrhane ecigabi c’engulo y’ishwa lyâwe? 4 Ka lirhàli lyâwe, k’orhànali ogwêrhe obuhashe b’okuliyôrhana? N’ene oliguza, k’orhàli ogwêrhe obuhashe bw’okukolêsa engulo yalyo oku olonzize? Ngahi omurhima gw’okujira ntyo gwacirhenzirage? Arhali bantu warhebire, ci Nnâmahanga». 5 Erhi ayumva ezo nderho, Ananiya acidûrha oku idaho arhengamwo omûka. Abayumvagya okwo boshi bakajuguma. 6 Abâna b’emisole bayimuka, baboha gulya murhumba, baj’igubisha. 7 Erhi ehisanzi hya nsà nk’isharhu higera, mukâge ayisha arhamanyiri luhi na luhi. 8 Petro anacimudôsa, erhi: «Mbwîra, ka yo ngulo mwaguzize ishwa linyu eyi?» Naye, erhi: «Neci, y’eyo». 9 Obwo Petro amubwîra, erhi: «Kurhi okwo mwasingire obwenge mpu murhandule Mûka Mutagatifu? Lola! abarheng’ibisha balo baciri oku magulu aha luso: nawe bakujâna. 10 Ho n’aho acidûrha aha magulu gâge, arhengamwo omûka. Balya bana b’emisole erhi baja omu nyumpa, bashimâna amafa; bamuhêka, bamubisha aha burhambi bw’iba^u. 11 Ekleziya yoshi yayôboha bwenêne, na ngasi boshi bayumvîrhe okwo bakageramwo omusisi.

Entumwa zajira bisômerîne binji

 12 Entumwa zakag’ijira ebimanyîso n’ebisômerîne binji omu lubaga. Boshi haguma bakag’ibêra omu mbaraza ya Salomoni, 13 na nta wundi muntu wade­rhaga mpu abajamwo, ci erhi n’olubaga lwoshi ludwîrhe Iwabakunga. 14 Bantu banji, abalume n’abakazi, bakayemêra Nyakasane, na ntyo abemêzi bakayu­shûka. 15 Ciru bakalêrha abalwâla oku ncingo n’omu bushîro n’okubahira omu njira, mpu lyo hano Petro agera, ciru ecizunguzungu câge cigerakwo muguma muli bo. 16 Engabo y’abantu yakarhenga ciru n’omu bishagala by’eburhambi bw’e Yeruzalemu, bakalerha abalwâla n’abantu balimwo shetani, na boshi bakafuma.

Entumwa zagwârhwa zanalikùzibwa na Nnâmahanga

17 Okubundi omudâhwa mukulu n’aba bàli boshi, bo balya b’omurhwe gw’Abasaduceyi, babijamwo, banayumva balumirwe. 18 Banacigwârha Entumwa, bazihira omu mpamikwa y’abantu boshi. 19 Ci erhi kuba budufu, Malahi­ka wa Nyakasane ayigula enyumvi z’empamikwa, n’erhi abahisa embuga, ababwîra, erhi: 20 «Gendagi, muje omu ka-Nyamuzinda, mukayigîriza olubaga ebinwa byoshi by’obwo Buzîne^v». 21 Bayumva ako kanwa, n’erhi bunaca, baja omu ka-Nyamuzinda, barhondêra okuyigîriza.

Entumwa zahêkwa e kagombe

Lero omudâhwa mukulu anaciyisha bo n’aba bàli boshi. Bahamagala aba­ shamuka b’ibano likulu na ngasi bagula b’omu bene Israheli. Okubundi barhuma abaj’ilêrha Entumwa omu mpamikwa. 22 Ci abo baganda erhi bahika, mpu bayigule empamikwa, bababula. Banacigaluka, baderha, mpu: 23 «Rhwashimanyire empamikwa eri nyigale bwinjinja n’abalanzi bayimanzire aha nyu­mvi. Ci ene rhuyigula, rhurhashimanyiremwo ndi». 24 Erhi bayumva okwo, omurhambo w’aka-Nyamuzinda n’abajinji b’abadâhwa bazânwa, bakadôsanya mpu lero kwo kurhi okwo. 25 Obwo banaciyisha muntu muguma, ababwîra, erhi: «Balya bashi mwashwêkaga, bo bano bali omu ka-Nyamuzinda bayigîriza olubaga!» 26 Omurhambo w’aka-Nyamuzinda anaciyija bo n’abambali, alêrha Entumwa. Ci nta kubi abajirire, bulya bàl’iyôbobire olubaga, mpu lwa­nkababanda amabuye. 27 Erhi baba bamabahisa, babayimanza ekarhî k’ihano. Omudâhwa mukulu abadôsa, erhi: 28 «Ka rburhammuhanzagya n’obwâlagale nti murhakâg’iyigîriza muli eryo izîno? Mw’oyo mwalumîzize enyigîrizo zinyu omu Yeruzalemu! Wabona mwalonza omuko gw’oyo muntu rhube rhwe gutumuzibwa!» 29 Petro n’ezindi Ntumwa bashuza, mpu: «Kukwânîne okuyumva Nyamuzinda kulusba abantu. 30 Nyamuzinda wa balarha afûsize Yezu mwayîrhaga erhi mumumanika oku murhi. 31 Y’oyo ye Nnâmabanga, oku bubashc bw’okulyo kwâge, ajizire mwâmi na Muciza, mpu lyo Israheli aciyu­njuza anababalirwe ebyâha. 32 Rhw’ono rhuli babamîrizi b’ebyo rhwe na Mûka Mutagatifu Nyamuzinda ashobôzagya abamuyumva». 33 Erhi bayumva okwo, bakunira bwenêne, ciru balonza okubayîrha.

Gamaliyeli aderhera Entumwa

34 Obwo Mufarizeyi muguma, mpu ye Gamaliyeli, anaciyimuka omu ihano. Ali mulenga omu Marhegeko, ànali mukengwa omu lubaga lwoshi. Anacirhegeka mpu barhang’ihulusa hitya abo bantu. 35 Okuhandi anacibwîra abagula b’ihano, erhi: «Bene-Israheli, mucirhonde, mumanye kwinja kurhi mwajira aba bantu. 36 Harhacigera nsiku, Tohodozi anacizûka, aderha mpu ali muntu muzibu. Bantu magana nk’ani bamushimba. Anaciyîrhwa, n’abàli bamamuye­mêra boshi bashandabana, bahirigirha. 37 Enyuma z’oyo, galya mango baga­njaga abantu, hàyisha Yuda w’e Galileya, na bantu barhali banyi bàmushimba. Naye kufa afîre, n’abashimbûlizi bâge boshi bashandabana. 38 Na bunôla, lek’immubwîre: murhashimbululaga aba bantu, mubaleke. Bulya ehibali emurhima n’ebibadwîrhe bajira, akaba biri bya bantu, byâfananda; 39 ci akaba kwo binali biri bya Nnâmahanga, murhahashe okubishâba. Mumanye mwankaba nka Nyamuzinda ye mukozize!» Bayumva ihano lyâge. 40 Banacihamagala Entumwa, n’erhi baha bamazishûrha emikoba, bazihanza okushub’ija bayigîriza oku izîno lya Yezu, bazilika. 41 Bôhe barhenga aha kagombe baja bacîshinga, bulya bàli bagwêrhe iragi ly’okukozwa enshonyi izîno lya Yezu lirhumire. 42 Na ngasi lusiku, omu ka-Nyamuzinda n’omu nyu­mpa, barhahusagya okuyigîriza n’okuhanûla Emyanzi y’Akalembe ya Yezu Kristu.

6

II. Abaja-bugo barhanzi

Abashamasi nda

1 Byanaciba ntyo! Erhi abaganda baja baluga, Abagereki^w bakacidudumira Abayahudi, bulya abakana bâbo bakâg’iyibagirwa omu burhabâle bwa ngasi lusiku. 2 Balya ikumi na babiri bahamagala abaganda, bababwîra, mpu: «Kurhashingânîni rhuleke okuyigîriza akanwa ka Nnâmahanga, mpu lyo rhukâgaba ebiryo. 3 Mulonze muli mwe, bene wirhu, bantu nda bakengwa, abayunjwîre Mûka Mutagatifu n’obushinganyanya, bo rhwâhâ ogwo mukolo. 4 Nirhu rhwêhe rhwâcîshwêkera oku kuharâmya n’okuyigîriza akanwa ka Nnâmaha­nga». 5 Ehyo binwa byasîmisa abàhali boshi. Banacîshoga Stefano muntu wàli oyunjwire obuyemêre na Mûka Mutagatifu, na Filipo, na Prokoni, na Nikano­ri, na Timoni, na Parimena, na Nikola, mushimbulizi w’e Antiyokiya. 6 Bana­cibalêrhera Entumwa, n’erhi baba bàmashenga, bàbalambûlirakwo amaboko. 7 Akanwa ka Nnâmahanga kalanda, n’abaganda bàyushûka bwenêne omu Yeruzalemu; ciru n’abadâhwa banji bàshimba obuyemêre.

Stefano agwârhwa n’ Ahayahudi

8 Naye Stefano ali ayunjwîre enshokano n’oburhwâli, anakag’ijira ebisômerîne binji n’ebirhangâzo omu lubaga. 9 Lero bantu baguma b’omu sinagogi ederhwa y’abarhengaga-omu-buja, n’ey’abantu b’e Sirena, n’ey’ab’e Aleksandriya, n’ab’e Silisiya, n’ab’e Aziya, bayisha bal’ijisa Stefano kadali. 10 Ci barharhamag’ihimwa n’okurhimanya kwâge, bulya Mûka Mutagatifu wakag’imubwîriza ebi aderha. 11 Lero banacirheba abantu mpu baderhe oku bayumvîrhe aderha ebinwa by’okujâcira Musa na Nnâmahanga. 12 Na ntyo bazûsa akavulindi omu lubaga n’omu bagula n’omu bashamuka b’ibano. Okubandi banacimu­ rhibukira, bamugwârha, bamuhêka e kagombe. 13 Balêrha abahamîrizi bw’obunywesi, mpu: «Oyu muntu arhahusa okulogorhera ahantu hatagatifu n’Amarhegeko. 14 Ciru Rhwayumvagya aderba mpu Yezu, oyo w’e Nazareti, anâshâbe aha hantu^x aha, anabindule engeso rhwasigiragwa na Musa». 15 Obwo abàli omu ihano boshi erhi bamusinza, bàbona obusù bwâge buyôsire nka bwa malahika.

7

Stefano ayigîriza olubaga

1 Okuhandi omudâhwa mukulu adôsa, erhi: «Ka kwo binali ntyo?» 2 Naye ashuza, erhi: «Bene wirhu na balarha, muyumve! Nyamuzinda w’irenge abonekeraga larha Abrahamu amango aciri e Mezopotamiya, erhi arhaciyûbaka e Harani, 3 amubwîra, erhi: «Orhenge omu cihugo cinyu na muli bene winyu, oje omu cihugo nakuyereka». 4 Arhenga obwo omu cihugo c’e Kaldeya, aj’iyûbaka e Haran. Erhi ishe afa, Nnâmahanga amurhenza eyo, amuleêrha mw’eci cihugo muyûbasiremwo buno. 5 Mw’eco cihugo, arhamuhaga cici, ciru ahankahirwa okugulu, ci amulaganya mpu anacimushobôzeco, cibe câge, ye n’iburha lyâge, n’obwo arhagwêrhe mwâna. 6 Kandi Nnâmahanga amubwîra rnpu iburha lyâge lyanârhàng’ibêra ornu cihugo ca bene, lihirwe omu buja, linakolerwe buligo myâka magana ani 7 Ci Nyamuzinda aderha, erhi: «Eryo ishanja lyanâbahire amu buja, niene nanamanye ogwâlyo. N’amango okwo kwâhwa, banagenda bayish’ikanshengera aha hantu». 8 Okubundi anacimuha eciragâne c’okukembûlwa. Na ntyo erhi aburha Izaki, amukembûla olusiku lwa kali munani. Naye Izaki kwo ajizire Yakobo ntyo, na Yokobo akujira balya bashakulûza ikumi na babiri. 9 Obuyagalwa bwarhuma bashakuluza bashomba Yozefu, bamuguza mpu ahêkwe e Misiri, ci Nnâmahanga àli baguma naye. 10 Amulikûza omu malibuko gâge goshi, amujira murhonyi na mushinganyanya omu masù ga Faraoni, mwâmi w’e Misiri, naye amujira murhegesi w’e Misiri n’ow’aha mwage hosh. 11 Okubundi ishali lyanacizûka omu Misiri n’omu Kanani n’amalibuko manji, na bashakulûza babula ebi bankalya. 12 Erhi Yakobo ayumva oku engano eri e Misiri, arhumayo bashakulûza obw’oburhanzi. 13 Obwa kabiri, Yozefu amanyibwa na bakulu bâge, na Faraoni amanya ecisisi câge. 14 Okubundi Yozefu a­rhumiza ishe Yakobo na bene wâbo boshi, oku bànali makumi gali nda na ba­rhanu. 15 Yakobo anaciyandagalira e Misiri, yo afìrîre na bashakulûza. 16 Babahêka e Sikemi, banababisha omu nshinda Abrabamu aguliraga bene-Hemori nsaranga e Sikemi. 17 Erhi amango amalaganyo Nnâmahanga alaganyagya Abrabamu gaba hofi, omulala gwayushûka gwanagandaza omu Misiri, 18 kuhika owundi mwâmi orhàl’imanyire Yozefu ayîma. 19 Oyo mwâmi ayengehera obûko bwirhu, alibuza balarha, ciru akabasêza mpu bakabulire orhubonjo rhwabo lyo rhulek’ilama. 20 Ago mango Musa aburhwa, arhona emwa Nnâmahanga. Alerwa myêzi isharhu omu mw’ishe. 21 Erhi aba amakabulirwa, mwâli wa Faraoni amurhôla, amulera nka mwâna wâge. 22 Ntyo Musa ayigîrizibwa obwe­nge bw’abantu b’e Misiri, aba mulume muzibu omu kuderha n’omu kukola. 23 Erhi ayunjuza myâka makumi ani, ayumva enkumbu y’okuj’irhangula bene wâbo, bene-Israheli. 24 Ntishi kurhi abwîne badwîrhe barhindibuza muguma, amurhabâla anamwihôlera, ayîrha olya muntu w’e Misirì. 25 Ali amanyire mpu bene wâbo bayumva oku Nnâmahanga ol’ibaciza n’okuboko kwâge; ci bôbe barhatwaga ibuzibuzì. 26 Erhi kuca, ashimâna abadwîrhe balwa, aderha mpu abafunga, ababwîra, erhi: «Bîra bâni, muli baguma! Cirhumire mwakashoshôbana ntya mwêne na nnene?» 27 Olya wàli ohalalire owâbo amuhagalika, erhi: «Ewe, ndi wakujiraga mukulu nisi erhi mucîranuzi wirhu? 28 Nkaba nani walonza okunyîrha nka kulya njo wayirhaga olya muntu w’e Misiri?» 29 Erhi Musa ayumva ako kanwa, acîyâkira, aj’iyûbaka omu cihugo c’e Madiyani, aburhirayo na bâna babiri ba burhabana. 30 Erhi hagera myâka makumi ani, malahika amuyagânira omu ngulumira y’ishaka, omu irungu ly’entondo ya Sinayi. 31 Erhi Musa abona okwo, arha­ngâla; n’erhi aciderha mpu ayegera lyo abona bwinja, ayumva izù lya Nyakasa­ne, erhi: 32 «Nie Nyamuzinda wa bashakulûza bâwe, Nyamuzinda w’Abrahamu, Nyamuzinda w’Izaki na Yakobo!» Musa erhi akola adwîrhe ageramwo ogwa nyugunyu, arhaciderhaga mpu agalamire alole. 33 Obwo Nyakasane amubwîra, erhi: «Rhenza enkwêrho zâwe omu magulu, bulya aha oli hali hantu hatagatifu. 34 Neci, nabwîne amalibuko g’olubaga lwâni omu Misiri, n’omule­nge gwâlo naguyumva; bw’obunyandagîre nti nducize. Yishaga, nkurhume e Misiri». 35 Oyôla Musa banenaga, erhi baderba, mpu: «Ndi wakujiraga mukulu nisi erhi mucîranuzi wirhu?» ye Nnâmahanga arhumire mpu abakulire anabacize oku burhabâle bw’olya malahika wamubonekeraga omu ishaka. 36 Ye waba­rhenzagyamwo eci cihugo omu kujira ebisômerîne n’ebirhangâzo e Misiri n’omu Nyanja Ndukula, n’omu irungu myâka makumi ani. 37 Oyo Musa ye wa­bwîraga bene-lsrabeli, erhi: «Nnâmahanga anammuhe omulêbi oli akani wa­rhenga muli bene winyu». 38 Galya mango bene-israbeli bàli bacîgushire hagu­ma omu irungu, ye wàli bo na malahika wakag’imuganiza oku ntondo ya Sinayi erhi anali haguma na bashakulûza; ye wabwîzirwe ebinwa by’obuzîne mpu arhuhise kuli byo. 39 Ye bashakulûza bàlahiraga okuyumva! Ciru bamukoba, banacifinja okushubira e Misiri; 40 babwîra Aroni, mpu: «Rhujirire banyamuzinda bakarhushokolera, bulya rhurhamanyiri oyu Musa warhurhenzagya e Misiri oku abîre». 41 Zo n’ezo nsiku, bajira enyana, barherekêrera eyo nshushano banajirira eciremwa c’enfune zâbo olusiku lukulu. 42 lero Nyamuzinda anacibahindulira omugongo anabaleka mpu bakabarâmya emirhwe y’oku nkuba, nka kulya kuyandisirwe omu citabu c’abalêbi, mpu: Ka hali embagwa mwambâgîre erhi enterekêro mwanterekerîre, bene-Israheli, mw’erya myâka makumi ani^y mwali omu irungu? 43 Mwakabarhula ecirâlo ca Moloki n’enye­nyêzi ya nyamuzinda winyu Refani, ezo nshushano mwajiraga mpu mokaziha­râmya! Nani nkolaga nammululiza kurhaluka e Babiloni». 44 Omu irungu balarha bagwêrhe ecihando c’endagâno, kulya anali arhegesire owarhumaga Musa mpu acijire oku nshusho abonaga. 45 Erhi baba bamacihâbwa, balarha bacihêka omu cihugo banyagaga galya mashanja Nnâmahanga alibirhagakwo embere zâbo, Yozwe ye wali cirongozi câbo; byàba ntyo kuhika amango ga Daudi. 46 Anacirhona emwa Nnâmahanga, anashenga mpu ashobôle enshokano y’okuyûbakira Nyamuzinda wa Yakobo enyumpa. 47 Salomoni ye wayishir’imuyubakira enyumpa. 48 Ci ow’enyanya arhabêra omu nyumpa zayûbakagwa n’ama­boko g’abantu, nk’oku omulêbi adesire, erhi^z: 49 «lrunga yo ntebe y’obwâmi bwâni, n’igulu co cirhi c’amagulu gâni. Nyumpa nci mwanyûbakira, erhi hantu hahi nankarhamûkira? cinwa ca Nyakasane eco. 50 Ka kurhali kuboko kwâni kwajiraga ebyo byoshi?» 51 Mwe bacikanyi-cirhagomba, aga marhwiri n’emirhima erhakembûlagwa, muyôrha mulahira okuyumva Mûka Mutagatifu! Kulya basho bàli kwo munali ninyu^a! 52 Mulêbi ohi basho barhalibuzagya? Banizire abakâg’ilêba okuyisha kw’Omushinganyanya, olya muzind’ilenganya mwanamuyîrha . 53 Mwe mwahîrwe na bamalahika Amarhegeko, murhanaga­shimbaga».

Stefano abandwa amabuye

54 Erhi bayumva ebyo binwa, bakunira bwenêne banakahekenyera Stefano amîno. 55 Ci yêhe, bulya ali ayunjwîre Mûka Mutagatifu, anacigalamira enyanya, abona irenge lya Nyamuzinda, na Yezu ayimanzire ekulyo kwa Nyamuzinda 56 Anaciderha, erhi: «Namabona empingu eri nyigule, na Mwene-omuntu ayimanzire ekulyo kwa Nnâmahanga!» 57 Banacibanda orhuhababo, bafuka amarhwiri, bacimwihunikakwo boshi caligumiza. 58 N’erhi baba bamamurhenza omu lugo, bamubanda amabuye. Abahamîrizi^b bàli barherekîze emyambalo yâbo aha magulu g’omwâna w’obusole, izîno lyâge ye Saulu. 59 Erhi baba bakola badwîrhe bamubanda amabuye, Stefano akàshenga, erhi: «Yagirwa Yezu, oyankirire omfika gwani!» 60 Okubundi anacifukama, ayakûza n’izù linene. erhi: «Nyakasane, orhabahôlaga eci câha!» n’erhi ayûs’iderha ako ka­nwa, anacirhengamwo omûka.

8

Abakristu b’e Yeruzalemu balibuzibwa

1 Na Saulu naye ali ayemîre mpu bayîrhe Stefano. Olwo lusiku lwonêne barhondêra okulibuza Ekleziya y’e Yeruzalemu. Boshi bashandabana omu mirhundu y’e Yudeya n’e Samâriya, Entumwa zône zasigala. 2 Abantu barhînya Nnâmahanga babisha Stefano, banamulakira bwenêne. 3 Naye Saulu erhi adwîrhe ashereza Ekleziya; akashesherera omu nyumpa, akaba balume, akaba bakazi, akâgwârha n’okuhira omu mpamikwa.

Filipo ayigîriza e Samâriya

4 Balya bashandabanaga, bagera hoshi hoshi omu cihugo, baja bayigîriza akanwa ka Nnâmahanga. 5 Filipo yêhe ayandagalira omu cishagala c’e Samâriya, ayigîrizamwo Kristu. 6 Olubaga lwoshi lwanunirwa n’enyigîrizo zâge, bulya bakag’iyumva baderha ebirhangâzo akag’ijira, banakag’ibibona. 7 Kwo binali: banji bàlimwo shetani, akabarhengamwo aj’ayâma; na banji bàli bahozire ebirumbu n’ebirema bakag’ifuma. 8 Mw’eco cishagala, abantu basîma bwenêne.

Omukurungu Simoni

9 Ci kwône mw’eco cishagala mwàli omulume mpu ye Simoni. Ali mukurungu, anakag’irhangâza abantu b’e Samâriya n’okuciderha muntu mukulu. 10 Boshi, abarbo n’abakulu, ye bakag’ibirakwo omurhìma. Bakag’iderha, mpu: «Oyu muntu bwo buhashe bwa Nyamuzinda, bulya baderha bukulu», 11 Bàl’imuhizirekwo omurhima ntyo, bulya kurhenga mîra akag’ibarhangâza n’amakurungu gâge. 12 Ci erhi baba bamayemêra Filipo wakag’ibayigìriza Emyanzi y’Akalembe k’Obwâmi bwa Nnâmahanga n’izîno lya Yezu Kristu, abalume n’abakazi babatizibwa. 13 Simoni naye ayemêra, n’erhi ayûs’ibatizibwa, arhacirhengagakwo Filipo. Akarhangâla erhi akabona ebirhangâzo n’ebisômerîne bizibu akag’ijira. 14 Erhi Entumwa zàli e Yeruzalemu ziyumva oku Abasamâriya bayankirîre akanwa ka Nnâmahanga, zabarhumira Petro na Yowane. 15 Erhi bahika, babasengerera mpu bahâbwe Mûka Mutagatifu; 16 bulya muli bo ntaye àli asag’iyandagalira, ci bàli babatizîbwe kwônene oku izîno lya Nyakasane Yezu. 17 Obwo Petro na Yowane babalambûlirakwo amaboko, bàhâbwa Mûka Mutagatifu.

18 Erhi Simoni abon’oku Entumwa zakag’ihâna Mûka Mutagatifu omu kulambûla amaboko, abalerhera ensaranga, erhi: 19 «Mumpe nani kw’obwo buhashe, lyo ngasi oyu nalambûlirakwo amaboko ahâbwa Mûka Mutagatifu». 20 Petro anacimushuza, erhi: «Okahera we n’ensaranga zâwe; wamanyire mpu wanagula ensbokano ya Nnâmahanga nsaranga! 21 Nta cigabi na nta mwanya ogwêrhe mw’ebi, bulya omurhima gwâwe gurhashingânîni embere za Nnâmaha­nga. 22 Ociyunjuzagye kw’obwo bubî bwâwe, onashenge Nyamuzinda: kwankanaba akurhenza ezo nkengêro omu murhima. 23 Neci, mbwîne oku oyu­njwire endulwe y’obubî onali mubohe n’emigozi y’ebyâha». 24 Naye Simoni, erhi: «Mwêne mundagirage emwa Nyakasane, lyo ebyo odesire birhag’intogera». 25 Bôhe erhi baba bamahamîriza n’okuyigîriza akanwa ka Nyakasane, bàshubira e Yeruzalemu, baja bayigîriza Emyanzi y’Akalembe omu mirhundu minji y’Abasamâriya.

Filipo abatiza omurhonyi w’Etiyopiya

26 Malahika wa Nyakasane anacija aho, abwîra, Filipo, erhi: «Yimuka, oje oluhande lw’Ifo, mw’era njira eyandagîre kurhenga e Yeruzalemu kuja e Gaza; liri irungu». 27 Anaciyimuka, agenda. Obwo hanacigera mulume mugu­ma w’Etiyopiya. Ali mulamba murhonyi wa Kandasi, mwâmi-kazi w’Etiyo­piya, na murhegesi w’ebirugu byâge byoshi. Al’iharâmya e Yeruzalemu, 28 erhi anakola ashubûka, atamîre oku ngâle yâge, anadwîrhe asoma omu citabu c’omulêbi Izaya. 29 Mûka Mutagatifu anacibwîra Filipo, erhi: «Kanya, ogwârhe eyo ngâle. 30 Filipo anacikanya, ayumva adwîrhe asoma omu citabu c’omulêbi Izaya; amudôsa, erhi: «K’oyumvîrhe ebi odwîrhe wasoma?» 31 Naye, erhi: «Kurhi nankakuhasha na ntâye wampugûla?» Obwo anaciyinginga Filipo mpu ashonere oku ngâle yâge, anamutamale eburhambi. 32 Ecigabi c’Amandiko akag’ìsoma, c’eci: Bamuhêsire nka cibuzi caj’ibâgwa; nka mwana-buzi orhabu­mbûla akanwa embere z’owamutwa obwôya, arhashagala bici. 33 Olubanja lwâge balutwira akagayo. Iburha lyâge ndi wânaliganje? Ntâye wahahîre bulya bamamukûla omu igulu ly’abazîne^c . 34 Olya mulamba anacidôsa Filipo, erhi: «Mâshi mbwîra ndi oyo omulêbi aderhîre ntyo? Ka yêne nisi erhi wundi?» 35 Okubundi Filipo anacimurhondêreza, arhondêra kuli ebyo binwa by’Amandiko, amuyigîriza Emyanzi y’Akalembe ya Yezu. 36 Oku bali omu njira, barhinda ah’amîshi gàli. Olya mulamba amubwîra, erhi: «Amîshi aga; bici bicimpanzize okubatizibwa?» 37 Naye Filipo amubwîra, erhi: «Akaba oyemîre n’omurhima gwâwe goshi, kwanahashikana». Ashuza, erhi: «Nyemîre oku Yezu Kristu ye Mugala wa Nyamuzinda». 38 Anaciyimanza engâle, bombi bayandagalira omu mîshi, Filipo n’olya mulamba; amubatiza. 39 Erhi baba bamarhenga omu mishi, Omûka gwa Nyakasane gwashamula Filipo, n’olya mulamba arhacimubonaga. Ahira njira, aj’acîshinga. 40 Filipo naye abona akola ali e Azoto; aja ayigîriza Emyanzi y’Akalembe omu bishagala byoshi, kuhika alinda ahika e Sezariya.

9

Saulu abonekerwa na Yezu anabatizibwa (22, 5-16; 26, 10-18)

1 Ago mango, Saulu yêhe erhi kuhiga ahigîre abaganda ba Nyakasane mpu abayîrhe. Aja emw’omudâhwa mukulu, 2 amuhûna amaruba g’okuja omu sinagogi z’e Damasi^d, mpu akabona abali mw’eyo Njira^e, akaba balume, akaba bakazi, abalêrhe bashwêke e Yeruzalemu. 3 Aligi omu njira yâge, ànali akola ahika hofi h’e Damasi, erhi obulangashane bwamanukaga oku nkuba bumufunika n’okumumolekera caligumiza. 4 Acirhimba oku idaho, ayumva izù lyamuyakùza, erhi: «Saulu, Saulu, bici wandibuziza^f?» 5 Saulu, erhi: «We ndi, Yagirwa?» Naye, erhi: «Nie^g Yezu odwîrhe walibuza. 6 Ci oyimangage, oje omu lugo, bakubwîra oku wâjira». 7 Aba bàli boshi bàli bayimanzire nka rhuduma erhi murhemuko gurhuma: bakag’iyumva izù, ci barhabonaga ndi. 8 Saulu anaciyimuka, n’erhi alambula amasù, arhabonaga bici. Bamugwârhira oku kuboko, bamuhisa omu Damasi. 9 Ajira nsiku,isharhu mw’olwo lugo, arhabona, arhalya arhananywa. 10 E Damasi yali omuganda, izîno lyâge Ana­niya, Nyakasane amubonekera, amubwîra, erhi: «Ananiya!» Naye, erhi: «Nie ono, Yagirwa!» 11 Nyakasane ashubiza, erhi: «Yimuka, oje omu njira ederhwa Nshingânîne; olongezeyo omuntu oderhwa Saulu w’e Tarsi omu mwa Yuda. Bwo bunola adwîrhe ashenga, 12 anabwîne omulume, izino lyâge Ananiya, aja omu ali, anamulambûlirakwo amaboko mpu amuhûrhûle». 13 Ananiya anacishuza, erhi: «Waliha, nayumvîrhe banji baderha olw’oyo mulume n’amabî goshi ajirîre abatagatifu^h bâwe e Yeruzalemu. 14 N’obûla ali aha, abajinji b’abadaâhwa bamuhîre obuhashe bw’okushwêka ngasi abashenga izîno lyâwe». 15 Ci Nyakasane amubwîra, erhi: «Genda, bulya oyo muntu nacîmwishozire nti mmukolêse oku kumanyîsa izîno lyâni omu mashanja g’abapagani, n’omu bâmi, n’omu bene-Israheli. 16 Niene nacimuyereka ebi alembera byoshi izîno lyâni lirhumire». 17 Ananiya anacilikûla, aja omu nyumpa, amulambûlirakwo amaboko, amubwîra, erhi: «Saulu, mwene-wirhu, Nyakasane ontumire, mpu lyo ozibûka amasù onayunjule Mûka Mutagatifu». 18 Ho na halya, ebiri nka magamba byamurhenga omu masù, ahûrhûka; n’erhi ayimuka, abatizibwa. 19 Okubundi alya, ayumva amashub’izibuha. Abêra nsiku nyi haguma n’abaganda b’e Damasi.

Saulu ayigîriza e Damasi

20 Ho n’aho, arhondêra akuyigîriza omu sinagogi oku Yezu ye Mugala wa Nnâmahanga. 21 Abakag’iyumva boshi, barhangâla, mpu: «K’arhali y’olya wakazag’irhindibuza abashenga ery’izîno e Yeruzalemu? K’arhanali kubagwaârha kumudwîrhe eno, mpu abahêkere abajinji b’abadâhwa?» 22 Ci Saulu aja azibuha, anakayagîriza Abayahudi b’e Damasi n’okubayereka oku Yezu ye Kristu. 23 Erhi kugera nsiku zirhali nyi, Abayahudi bamujirira ihano mpu bamuyîrhe. 24 Ci Saulu amanya emihigo yabo. Bakâlanga enyumvi budufu na mûshi mpu lyo bamuyîrha. 25 Lero abaganda bamuyanka budufu, bamuhira omu cirhimbiri, bamuhonya oku lukuta.

Saulu e Yeruzalemu (Gl 1, 18-19)

26 Erhi ahika e Yeruzalemu, akâlonza okuja omu baganda; ci boshi bakag’imuyôboha, bulya barhayemêraga oku naye ali akola muganda. 27 Lero Barnaba anacimuyanka, amuhêkera Entumwa, arhondêra abaganîrira oku Nyakasane abonekeraga Saulu omu njira anamuderheza, anababwîra oburhwâli bwâge e Damasi omu kuyigîriza izîno lya Yezu. 28 Kurhenga aho, akâgenda bo nabo omu Yeruzalemu, anakâyigîriza izîno lya Yezu buzira bwôba. 29 Ciru akâshimba Abagereki n’okubajîsa kadali. Ci bôhe bakâlonza okumuyîrha. 30 Abâbo erhi bamanya okwo, bamugalukana e Sezareya, kwo na kumuhêka e Tarsi.

Omurhûla omu Ekleziya

31 Obwo erhi Ekleziya eri n’omurhûla omu Yudeya yoshi, n’omu Galileya, n’omu Samâriya; yakâja yayushûka nka nyumpa yayûbakwa, yanazibuha omu kurhinya Nyakasane, na Mûka Mutagatifu ayiyunjuza oburhûlirizi bwâge.

Petro afumya Eneya e Lida

32 Byanaciba ntyo! Petro anacija arhangula abatagatifu boshi, ahika n’emwa abatagatifu b’e Lida. 33 Ashimâna omuntu, izîno l yâge Eneya, wali myâka munani arharhenga omu bushîro bwâge, bulya àli ahozire ebirumbu. 34 Petro anacimubwîra, erhi: «Eneya, Yezu Kristu amakufumya! Yimuka, obambe wene encingo yâwe». Ayimuka ho na halya. 35 Erhi abantu b’e Lida n’ab’e Saroni bamubona, bahinduka bashimbûlizi ba Nyakasane.

Petro afiìla Tabita e Yope

36 Omu baganda b’e Yope mwàli omukazi, izîno lyâge Tabita, kwo kuderha kashafu. Akag’ijira minja manji, anakag’irhabâla abakenyi. 37 Lero mw’ezo nsiku anacilwâla anafa. Erhi bayûs’imushuka, bamuhira omu nyumpa y’enya­nya. 38 Bulya Lida arhali kuli na Yope, erhi abaganda bayumva oku yo Petro ali, bamurhumira bantu babiri, mpu: «Mâshi oyishe duba, oje emwirhu! 39 Petro ayimuka, ahira njira boshi nabo. Erhi ahika, bamujâna omu nyumpa y’enyanya. Abakana boshi bamugorha, bakâlaka n’okumuyereka emye­nda n’emyambalo Tabita akag’ijira erhi aciri nabo. 40 Petro ahulusa abamuli boshi, anacifukama, ashenga Nnâmahanga. Okuhandi ahindamukira emunda omurhumba gwàli, aderha, erhi: «Tabita, zûka! Anacilambûla amasù, n’erhi abona Petro, atamala. 41 Petro amugwârhira oku kuboko, amuyimusa. Anacihamagala abatagatifu n’abakana, abayêrekaye mugumaguma. 42 Ogwo mwanzi gwamanyikana omu Yope yoshi, na banji bayemêra Nyakasane. 43 Petro abêra nsiku zirhali nyi e Yope, ahanda aha mw’omuhuzi w’empu muguma, izîno lyâge Simoni.

10

Petro aja emwa Korneliyo

1 E Sezareya yabaga mulume muguma, mpu ye Korneliyo. Ali mu­rhegesi w’engabo ederhwa y’Abatalyanoⁱ. 2 Ali muntu mwinja, anarhi­nyaga Nnâmahanga, ye n’ab’aha mwage. Akag’irhabâla bwenêne olubaga, anakag’iharâmya Nnâmahanga burhahusa. 3 Lero, anacibonekerwa. Zàli nka nsà mwenda z’omûshi. Abona bwinjinja malahika wa Nyakasane aja omu mwâge, anamubwîra, erhi: «Korneliyo!» 4 Erhi amusinza, obwôba bwamugwaârha, amudosa erhi: «Kurhi, Yagirwa?» Malahika amushuza erhi: «Ensengero zâwe n’oburhabâle warhabîremwo abakenyi byàhisire embere za Nyakasane, byanarhuma akukengêra. 5 Ci orhumage abantu e Yope, bakuhamagalire Simoni, oderhwa Petro. 6 Ahanzire aha mw’omuhuzi rnuguma w’empu, izîno lyâge Simoni, ayûbaka hofi n’enyanja». 7 Erhi, olya malahika wakag’imuganiza agenda, ahamagala bambali babirhi, abahirakwo n’omusirika orhinya Nyaka­sane, muguma w’omu balalizi bâge. 8 N’erhi aba amabaganîrira byoshi, abarhuma e Yope.

9 Erhi kuca, na balya bantu nabo erhi bakola bali omu njira hofi n’olugo. Petro arheremera oku nyanya ly’enyumpa mpu aj’iharâmya; yali nka nsà ya kali ndarhu. 10 Lero ishali lyamuluma, alonza okulya. Erhi baba bakola badwîrhe bamurheganyiza, ayagânwa. 11 Abona amalunga gayiguka, mwamanuka oguli nka mwenda munene, mushwêke mpande ini, gwajagwayêrera gwanaya­ndagalira ebw’idaho. 12 Gwalimwo ensimba zoshi, n’enjoka n’ecibulubulu, n’ebinyunyi. 13 Ayumva izu lyamubwîra erhi: «Petro! Yimuka, oyîrhe, onalye!» 14 Naye Petro, erhi: «Nanga, mâshi Nyakasane, ntankahemuka! Nta mango nsig’ilya oku byankarhuma omuntu azira erhi ahumâna! 15 Liry’izù lyashub’imubwîra, erhi: «Ebi Nyakasane azirwîre, omanye wankaderha mpu byanahumânya? 16 Kwaba ntyo, kasharhu koshi, n’aho honênè gulya mwenda gwashubira e malunga. 17 Oku Petro adwîrhe arhimanya mpu lero byo bici cebyo anabwîne, balya bantu bal’irhumirwe na Korneliyo, erhi baba bamadôsa aha mwa Simoni, bàlamusa. 18 Banaciyakûza, badôsa erhi ho Simoni oderhwa Petro ahanda aho. 19 Oku Petro acidwîrhe arhimanya ko birya abonaga, Mûka Mutagatifu amubwîra, erhi: «Hali abalume badwîrhe bakulonza. 20 Yimuka, oyandagale, ogende mweshi nabo buzira kurhindira, bulya niene nabarhumaga». 21 Petro anaciyandagalira emunda abo bantu bàli, ababwîra, erhi: «Nie ono nie mudwîrhe mwalonza. Bici bimudwîrhe?» 22 Bashuza, mpu: «Omurhegesi w’abasirika, Korneliyo, muntu mwinja orhinya Nyakasane, mukengwa omu ishanja Iy’Abayahudi Iyoshi, abwîzirwe na malahika mpu akuhamagale aha mwâge, anayumve ebinwa byâwe». 23 Petro abahêka omu nyumpa, anabahandîsa.

Erhi buca, ahira njira, agenda boshi nabo; na bâbo baguma b’e Yope bamulusa. 24 Erhi bushub’ica, aja omu Sezareya. Korneliyo akag’ibalinda, àli erhi anarhumizize bene wâbo n’abîra bâge b’omurhima. 25 Erhi Petro ahika aha kà, Korneliyo amujayo, acirhimba aha magulu gâge, aharâmya. 26 Ci, Petro amuyimanza erhi: «Yimuka, nani ndi muntu kwône». 27 Banacija baganira, baja omu nyumpa; ashimanamwo engabo y’abantu bacigushiremwo. 28 Okuha­ndi ababwîra erhi: «Murhahabiri oku Omuyahudi ahanzîbwe okushangira n’omunya-mahanga erhi okuja omu mwâge^j. Ci niehe Nyamuzinda ambwîzire mpu irhondo ntacihîra nkaderha nti omuntu ali munjoga nisi erhi ahumânyire. 29 Co carhumire ntajira kadali ene mumpamagala. Mumbwîrage eci mumpamagalîre». 30 Korneliyo amubwîra, erhi: «Ene lwo lusiku lwa kani: nka gano mango kandi, nali omu mwâni ndwîrhe nashenga omu nsà ya kali mwenda; !ero nanacibona omuntu oyambîrhe emyambalo yalangashana ayimanzire embere zâni. 31 Ambwîra, erhi: «Nyakasane ayumvirhîze ensengero zâwe. anakengîre oburhabâle orhabâlamwo abakenyi. 32 Ci orhumage abantu e Yope, bakuhamagalire Simoni, oderhwa Petro. Ahanzire aha mw’omuhuzi w’e­ mpu muguma, izîno lyâge Simoni, hofi n’enyanja. 33 Ho n’aho nakurhumiza; nawe wajizire kwinja ene oyisha. Rhw’ono rhuyishirage embere zâwe, nti rhuyumvîrhize ebi Nyakasane anakurhumire mpu orhubwîre».

Enyigîrizo za Petro aha mwa Korneliyo

34 Okuhandi, Petro anacirhondêra okubabwîra erhi: «Neci, kwo binali, !ero nabwînage oku Nyakasane arhajira kabôlo. 35 Ci omu mashanja goshi, ngasi omurhinya n’okujira ebishingânîne, anamusîme. 36 Arhumîre bene Israheli akanwa kâge mpu bayumve omwanzi gw’Akalembe gwadwîrhwe na Yezu Kristu: ye mwâmi w’abantu boshi. 37 Murhahabiri birya bizind’iba omu Yudeya yoshi: oku Yezu w’e Nazareti arhangiriraga e Galileya erhi Yowane ayûs’ihan­ûla obubatizo. 38 Mumanyire kurhi Nyamuzinda amushîzire amavurha g’okumuyunjuza Mûka Mutagatifu n’obuhashe. Akag’ikajira aminja, anakafumya abàli bagwêrhwe na shetani, bulya Nyamuzinda àli haguma naye. 39 Nirhu, rhwe rhuli bahamîrizi b’ebi ajizire byoshi omu cihugo c’Abayahudi n’e Yeruzalemu, bagal’imuyîrha, bàmumanika oku murhi. 40 Ci, oku lusiku lwa Kasharhu Nyamuzinda àmufûla, anamuha obuhashe bw’okucîyêrekana. 41 Arhacîyêrekaga olubaga lwoshi, ci balya bahamîrizi Nyakasane àli erhi acîshozire: rhw’ono rhwe rhwàlyaga rhwananywa naye erhi ayûs’ifûka omu bafù. 42 Arhurhuma mpu rhuj’iyigîriza olubaga, rhunahamîrize oku ye Nyamuzinda àjizire mutwi w’emmanja w’abazîne n’abafîre. 43 Y’olya abalêbi boshi badesire mpu ngasi omuyemîre anâkulirwe ebyâha oku izîno l yâge».

Abarhali Bayahudi babatizibwa: bwo burhanzi abapagani bahâbwa obubatizo

44 Oku Petro anacidwîrhe aderha, Mûka Mutagatifu ayandagalira balya bakag’iyumva akanwa ka Nyamuzinda boshi. 45 Abemêzi boshi b’omu Buyahudi bàli balusize Petro, barhangâla erhi babona oku enshokano ya Mûka Mutagatifu yahâbirwe abapagani nabo. 46 Bakâbayumva baderha ezindi ndimi bànakuza Nyakasane. 47 Okuhandi, Petro anacibabwîra erhi: «Aba bamahâbwa Mûka Mutagatifu akirhu, ka hali owankacihash’ibayima amîshi g’obubatizo?» 48 Anacirhegeka mpu babatizibwe oku izîno lya Yezu Kristu. Banacimuhûna mpu ajire nsiku nsungunu emwâbo.

11

Carhumaga Petro aja omu mw’abapagani?

1 Lero Entumwa na bene wirhu bàli omu Yudeya bamanya oku abapagani nabo bàyankirire oluderho lwa Nyamuzinda. 2 Erhi Petro acirheremera e Yeruzalemu, abakembûle^k bamushimbulula, bamudôsa, mpu: 3 «Kurhi wàjaga omu mwa bantakembûlwa, wanalya mwe nabo?» 4 Petro anacibarhondêreza oku byabîre kwoshi kwoshi, erhi: 5 «Nal’indwîrhe nashenga omu cishagala ciderhwa Yope. Lero nanaciyagânwa, nabona eciri nka mwenda munene, mushwêke empande ini, gwaja gwayegera, gwamanuka, gwanjaho. 6 Nakâlolereza, nabonamwo ensimba zigenda na magulu ani, n’eby’erubala, n’enjoka n’ecibulubulu, n’orhunyunyi rhw’omu malunga. 7 Nanaciyumva izù lyambwîra, mpu: «Petro, yimuka, oyîrhe onalye!» 8 Nani, nashuza, nti: Nanga, mâshi Nyakasane, ntankahemuka! Nta mango nsag’ilya oku byankarhuma omuntu azira erhi ahumâna! 9 Ci lirya izù lyarhengaga enyanya lyashuza obwa kabirhi, erhi: Ebi Nyakasane azirwîre, omanye wankaderha mpu byanahumaânya! 10 Kwaba ntyo kasharhu koshi, okuhandi birya byoshi byanacishubira emalunga. 11 Muli ako kanya kwonênè, bantu basharhu balamusa: zali ntumwa z’e Sezareya zintumirwekwo. 12 Mûka Mutagatifu anacimbwîra mpu ngende rhweshi nabo buzira kurhindira. Abala bene wirhu, oku banali ndarhu, nabo banshimba, Rhwajâna omu mw’oyo mulume. 13 Arhuganîrira oku abonaga malahika aja omu mwâge n’oku amubwîraga erhi: orhume abantu e Yope, ba­kuhamagalire Simoni, oderhwa Petro. 14 Akubwîra ebinwa byakuciza we n’omulala gwâwe gwoshi. 15 Erhi nciba nkolaga ndwîrhe nabarhondêreza, Mûka Mutagatifu abamanukirakwo nka kulya arhuyandagaliraga obw’oburhanzi. 16 Nanaciyibuka obwo kalya kanwa Nyakasane aderbaga, erhi: «Yowane akâgi­batiza n’amîshi, ci mwêhe mwayishibatizibwa na Mûka. 17 Obwola Nyamuzinda abagabire nsbokano nguma na nirhu, rhwe rhwayemîre Nyakasane Yezu Kristu, ndigi ndi niono w’okuhagalika Nyamuzinda?» 18 Erhi bayumva ntyo, barhûlûla^l, banacikuza Nyamuzinda; mpu: «Neci, abapagani nabo^m, Nyamuzinda abahire obuciyunjuze bwabahisa oku buzîne!».

Ekleziya yarhangira e Antiyokiya

19 Nabo balya bashandabanaga erhi entambala yazûkaga amango ga Stefa­no erhuma, banacihârhûla, bahika omu cihugo c’e Fenisiya, n’e Cipro, n’e Antiyokiya, ci barhayigîrizagya abarhali bayahudi oluderho lwa Nyamuzinda. 20 Ci muli bo habonekana baguma b’e Cipro n’e Sireneya. Abôla erhi bahika e Antiyokiya, bàganiza Abagereki, banabayigîriza Nyakasane Kristu. 21 N’okuboko kwa Nyakasane kwàli haguma nabo, na bantu banji bayemêra Nyakasane banamushiga. 22 Ogwo mwanzi gwanacihika omu marhwiri ga Ekleziya y’e Yeruzalemu, na Barnaba arhumwa e Antiyokiya. 23 Erhi ayihika, n’erhi abona enshokano ya Nyamuzinda, anacisîma, abahà boshi amahano g’okuserakwo Nyakasane n’omurhima gwoshi: 24 bulya ali muntu mwinja, oyunjwîre Mûka Mutagatifu n’obuyemêre. Na ntyo bantu banji bashiga Nyakasane. 25 Okubundi, Barnaba anacija e Tarsi mpu alonze Saulu; 26 n’erhi aba amamubona, amugalukana e Antiyokiya. Banaciyûsa mwâka mugumaguma mw’eyi E­kleziya, bayigîrizayo bantu barhali banyi, n’e Antiyokiya yo abaganda barha­ngiraga okuyirikwa bakristu.

Barnaba na Saulo barhumwa e Yeruzalemu

27 Mw’ezo nsiku, abalêbi banacirhenga e Yernzalemn, baja e Antiyokiya. 28 Banacirhengamwo muguma, izîno l yâge ye Agabo, ayimuka, arhondêra okaderha oku buhashe bwa Mûka mpu ecizombo câba omu igulu lyoshi. Eco cizombo co ciryâla càbaga oku ngoma ya Klaudiyoⁿ. 29 Obwo, abaganda banacihiga mpu ngasi muguma, nk’oku anabashire, arhumire bene wâbo b’e Yu­deya oburhabâle. 30 Banacikujira, bayohereza obwo burhabâle emwa abagula, babufumbasa Barnaba na Saulu.

12

Petro agwârhwa anashwêkûlwa na Malahika

1 Mw’ago mango gonênè, mwâmi Herodi anacigwârha baguma b’omu Ekleziya mpu abalibuze. 2 Ayîrha Yakobo mukulu wa Yowane n’engorho. 3 Erhi abona oku asimîsize Abayahudi, anacirhegeka mpu bagwârhe na Petro. Zàli nsiku za migati erhàlimwo lwango. 4 Erhi aba amamugwârha n’okumuhira omu mpamikwa, amuhirakwo birundo bini bya basirika bani-bani mpu bamulange. Ali alonzize mpu amulerhe embere z’olubaga enyuma lya Basâka. 5 Oku Petro adwîrhe alangwa ntyo omu mpamikwa, erhi n’Ekleziya nayo erhahusa okumusengerera emwa Nyamuzinda. 6 Ci obudufu bonênè Herodi ali alâlîre mpu hano buca, amuhêke embere z’olubaga, Petro erhi agwishire ekarhi ka basirika babirhi, n’erhi ashwêsirwe na nkoba ibirhi, n’abalanzi b’empamikwa erhi bali oku lumvi. 7 Oku caligumiza, malahika wa Nyakasane apamuka, empamikwa yayunjula bulangashane. Malahika anacikoma Petro oku nkanga, amuzûsa, erhi: «Zûka duba!». N’enkoba zàli simushwêsire amaboko zanacirhoga. 8 Obwo, malabika amubwîra erhi: «Hwinja bwinja, onayambale enkwêrho zâwe». Naye anacikujira. Ashub’imubwîra, erhi: «Hira olubega lwâwe oku birhugo, onkulikire. 9 Petro ahuluka, amushimba. Arhamanyaga oku ebyo Malabika ajiraga byànali by’okunali; ci yêhe mpu nkaba bilôrho. 10 Banacirhaluka abalâlizi barhanzi, n’aba kabirhi, bahika aha lumvi lw’ecuma lujire omu lugo. Olwo lumvi lwàbayigukira lwône. Banacihuluka, bahârhûla, bàkulikira njira nguma; oku handi malahika amuleka caligumiza. 11 Erhi ahira omurhima omu nda, Petro anaciderha erhi: «Lero nkolaga mmanyire bwinja oku Nyakasane anali arhumire malahika wâge mpu andikûze omu maboko ga Herodi n’omu kubi kwoshi olubaga lw’Abayahudi lwalingaga okunjirira^o». 12 Erhi ayûsigerêreza ntyo, aja aha mwa Mariya, nnina wa Yowane, oderhwa Marko^p. Hàli endêko erhali nyi y’abemêzi bakag’ishenga. 13 Erhi akomo­mba oku lumvi, muja-nyere muguma mpu ye Roda, ayish’iyumvirhiza. 14 Amanyîrira izù lya Petro, n’omu mwishingo gwâge, ahali b’okuyigula olumvi, alibirhira omu nyumpa, aj’iderha oku Petro ayimanzire oku muhango. 15 Bàmu­bwîra, mpu: «K’isirhe likulimwo?» Ci yêhe asêza, aderha mpu kwo binali. Nabo, mpu: «Malahika wâge oyo!» 16 Naye Petro erhi anacidwîrhe akomomba oku lumvi. Erhi bayigula, bàmubona, barhangâla. 17 Ci abakema n’okuboko mpu bahulike, arhondêra abashambâlira oku Nyakasane amurhenzagya omu mpamikwa. Ababwîra, erhi: «Ogwo mwanzi, mujigubwîra Yakobo na bene-wirhu». Oku handi, anacihuluka, aja handi. 18 Erhi kuca, ehivulindi hi­rhali hinyi hyazûka ekarhî k’abasirika mpu kurhi Petro anabîre. 19 Herodi arhuma mpu bamulonze, n’erhi babula bumubona, abûlanya abalâlizi, anarhegeka mpu babayîrhe. Okuhandi, arhenga e Yudeya, ayandagalira e Sezareya, aberayo.

Okufa kwa Herodi Agripa

20 Obwo, erhi Herodi akunirîre bwenêne abantu b’e Tiri n’e Sidoni. Abo bantu banacija nnâma, balikûlira emwâge, n’erhi baba bamayinjibana na Blasto, ye wàli murhonyi w’omu idubiro lya Herodi, baj’ihûna omurhûla bulya ecihugo câbo cakâg’ ilwisibwa n’eca mwâmi. 21 Olusiku bàli balagânîne, Herodi ayambala emyambalo yâge y’obwâmi, ashonera oku hisingulo, atamala, akababwîra. 22 Olubaga lwakayâma mpu: «Nyamuzinda oyu odwîrhe aderha, ci arhali muntu!» 23 Ho n’aho, Malahika wa Nyakasane amunêsha, bulya arhàli ahîre Nyamuzinda irenge lyâge. Alundwa n’emivunyu, arhengamwo omûka.

Barnaba na Saulu bashubira e Antiyokiya

24 Ci oluderho lwa Nyakasane lwayôloloka lwanalumîra hoshi hoshi. 25 Barnaba na Saulu nabo, erhi baba bamayûsa obugo bàli barhabâlîre, bàshubûka kurhenga e Yeruzalemu boshi na Yowane oderhwa Marko.

13

III. Obugo bwa Barnaba bo na Paolo. Olushika lw’e Yeruzalemu

Barnaba na Saulu bacîshogwa

1 Omu Ekleziya y’e Antiyokiya^q, mwàli abalêbi n’abigîriza; bo: Barnaba, Simoni oderhwa Mwîragula, Luciyo w’e Kirena, Manaheni walereragwa haguma na mwâmi Herodi, na Saulu. 2 Lero kwanaciba erhi badwîrhe bagashâniza Nyakasane banacishalisize, Mûka Mutagatifu ababwîra erhi: «Mu­ntolere Barnaba na Saulu, mubahîre hago hago, banjîre obugo nâcîbîshogera». 3 Bànacicîshalisa, bànashenga, babalambûlirakwo amaboko, bàbalîka. Bashimana omukurungu Elima e Cipro 4 Erhi baba bamarhumwa ntyo na Mûka Mutagatifu, bayandagalira e Selukiya, n’erhi bayîrhenga, baja omu bwârho, bayîkirira e Cipro. 5 Erhi bahika e Salamina, barhondêra okuyigîriza akanwa ka Nyamuzinda omu masinagogi g’Abayahudi. Na Yowane^r ajaga abarhabâla. 6 Banacigera omu cirhwa coshi kuhika e Pafo, bashanga omuyahudi w’omukurungu, mulêbi w’obunywesi, mpu ye Bar-Yezu; 7 ali omu baganda b’omurhwâli Serjiyo Paolo, muntu wa bwirhonzi bunji. Oyo Murhwâli anacihamagala Barnaba na Saulu, alonza okuyumva naye akanwa ka Nyamuzinda. 8 Ci kwône, oyo mukurungu Elima, ntyo kwo izîno Iyâge lidesire, abahagalika, bulya akagihanza omurhwâli okuyemêra. 9 Obwo, Saulu, oderhwa Paolo, erhi yeshi ayunjwire Mûka Mutagatifu; amumôlera amasù, anamubwira, erhi: 10 «We muntu oyunjulirîne bulyâlya n’obubî, eri iburha lya shetani, we mushombanyi wa ngasi kushingânîne, k’o­rhaleke okûla kukubya enjira za Nyakasane n’obwo zishingmanîne? 11 Okuboko kwa Nyakasane kukolaga kwâkunesha: wâba muhurha onajire nsiku orhabona oku izûba». Ho na halya, olwikungu n’omwizimya byàmugorha, arhondêra okuzunguluka eyi n’eyi mpu alonze owankamugwârhira oku kuboko. 12 Erhi omurhwâli abona okwo, asômerwa n’enyigîrizo za Nyakasane, ayemêra.

Bahika e Antiyokiya omu Pizidiya

13 Paolo n’aba bàli boshi barhenga e Pafo, bayikirira e Perga omu Panfiliya. Yowane anacibaleka, acishubirira e Yeruzalemu. 14 Bôhe bahârhûla, bàrhaluka e Perga, bàhika e Antiyokiya omu Pizidiya. Erhi luba lwa Sabato, baja omu sinagogi, batamala. 15 Erhi bayûs’isoma Amarhegeko n’Abalêbi, abakulu b’e sinagogi babarhumiza, mpu: «Bene wirhu, akaba hali oku mwabwîra oluba­ga, mukuderhe».

Paulo ayigîriza Abayahudi

16 Paolo anaciyimanga, abakema n’okuboko, aderha erhi: «Bene-Israheli, na ngasi barhînya Nyakasane, muyumve. 17 Nyamuzinda w’olu lubaga lw’I­sraheli àcîshozire bashakulûza, olwo lubaga àluluza bwenene erhi bali omu cihugo c’e Misiri. N’obuhashe bw’okuboko kwâge, àbarhenzayo, 18 anajira myâka nka makumi ani erhi kubashibirira abashibirira omu irungu. 19 N’erhi aba amaherêrekeza mashanja nda omu cihugo c’e Kanani, abalikûliza eco cihugo, 20 bacirya hofi ha myâka magana ani na makumi arhanu. Enyuma ly’aho, abaha abatwi b’emmanja kuhika oku mulêbi Samweli. 21 Obwo, banacihûna omwâmi; Nyamuzinda àbaha Saulu, mwene Cisi, w’omu mulala gwa Binyamini: àjira myâka makumi ani. 22 Okuhandi Nyamuzinda anacimurhenza, àyimanza Daudi mpu abe Mwâmi wâbo. Ye aderheraga obu buhamîrizi, erhi: Nàbwînage oku Daudi mwene Yese, aba muntu w’omurhima gwâni, akâjira obulonza bwâni bwoshi. 23 Omu iburha lyâge mwo Nyamuzinda arhengîze Israheli Omuciza Yezu, nk’oku àli alaganyize. 24 Embere ayishe, Yowane àli erhi ayigîrizize olubaga lwoshi lw’Israheli obubatizo bw’obucîyunjuze. 25 Erhi aba akola ayûsa obugo bwâge, Yowane akag’iderha: «Oyu mucikêbwa mpu ndi, ntali ye, ci n’enyuma zâni hayishire oyu ntakwânîni okushwêkulira omugozi gw’enkwêrho zâge». 26 Bene wirhu bana b’obûko bw’Abrahamu, na ngasi abarhînya Nyamuzinda bali ekarhî kinyu, mwe aka kanwa k’obucire karhumîrwe. 27 Neci, abantu b’e Yeruzalemu n’abakulu bâbo barhalonzagya okumanya Yezu, ci erhi bàmutwîra okufa, bàyunjuza obulêbi bw’abalêbi bukâsomwa ngasi lwa Sabato. 28 N’obwo barhalibamubwînekwo igwârhiro ly’okumuyîrha, bahûna Bilato mpu afe. 29 N’erhi baba bamayûkiriza ebyàli bimuyandikîrwe byoshi, bàmumanula oku murhi, bàmuhira omu nshinda. 30 Ci Nyamuzinda àmufûla omu bafù, 31 ajira nsiku zirhali nyi erhi kubonekera abonekera balya bàli barheremîre bonaye e Yeruzalemu kurhenga e Galileya, b’abo bo banaligi babamîrizi bâge omu lubaga. 32 Nirhu, rhumubwîzire oku endagâno alaganyagya balarha, 33 Nyamuzinda arhuyunjulîzeyo, rhwe bâna bâbo, erhi afûla Yezu, nka kulya biyandisirwe omu lulanga lwa kabirhi, mpu^s oli mugala wani, niene nkubusire ene. 34 Neci, àmufûsize omu bafù na ntâko ankacishub’ibola. Ali erhi akudesi­ e, erhi^t: Nammube enshokano ntagatifu nalaganyagya Daudi omu ndagâno erhankahemuka. 35 Co cirhumire aderea ahandi erhi^u: «orhankaziga omurbonyi wâwe abona akubola». 36 Ci, Daudi, erhi aba amakolera Nyamuzinda omu nsiku z’obuzîne bwâge, àfîre, àhirwa haguma na b’ishe ànabona okubola. 37 Oyu Nyamuzinda àfûlaga yêhe arhabonaga okubola. 38 Neci lero, bene wirhu, mumanye oku oyo ye rhumire rhwamuyigîriza okubabalirwa ebyâha; n’ebindi byoshi murhankaha­shire okucêsibwa kuli byo n’amarhegeko ga Musa, 39 ngasi yeshi oyemîre, anacêsibwa kuli byo ye rhumire. 40 Kuziga mumanyâge kulyâla kuyandisirwe omu balêbi kulek’iba muli mwe, mpu: 41 Mulole^v, mwe mukangayaguza, musômerwe, munahirigirhe! Bulya omu nsiku zinyu nâjira omukolo, n’ogwo mukolo murhankaguyemêra erhi bankamuganîriragwo».

42 Erhi Paolo na Ba­rnaba bahuluka, babahûna mpu oku lundi lwa Sabato bashubibabwîra ebyo bi­nwa. 43 Erhi barhenga omu sinagogi, banji omu Bayahudi n’omu baharâmya Nyamuzinda bakulikira Paolo na Barnaba, nabo bàbabwîra bànabahanûla mpu basêre omu nshokano ya Nyamuzinda.

Paolo na Barnaba bayigîriza abapagani

44 Olwa Sabato lwakulikiraga, hofi ecishagala coshi càcîgusha haguma mpu ciyumve akanwa ka Nyamuzinda. 45 Erhi Abayahudi babona oyo nyamugege w’abantu, bâyagalwa, barhondêra okulogorhera Nyamuzinda erhi bayumva ebinwa bya Paolo. 46 Paolo na Barnaba banacibashuza n’oburhwâli, erhi: «Mwe mwàli mukwânîne okurhangibwîrwa akanwa ka Nyamuzinda; ci kulya kuba mukalahîre mwanatwa mwene mpu murhakwânîni obuzîne bw’ensiku n’amango, rhucîkolera emwa abapagani. 47 Bulya, ntyôla ko Nyakasane arhu­rhegesire, erhi^w: Nakujizire bumoleke bw’amashanja, ohise obucire kuhika emunda igulu lihekera. 48 Erhi abapagani bayumva ebyo binwa, basîma, barho­ndêra bakuza akanwa ka Nyakasane, na ngasi boshi bàli bacîshogîrwe obuzîne bw’ensiku n’amango bayemêra. 49 Na ntyo, akanwa ka Nyakasane kalumîra muli eco cihugo coshi. 50 Ci abayahudi bashumika abagoli barhînyaga Nyamuzinda n’abagula ba muli eco cishagala. Kwo na kuzûkiza Paolo na Barnaba enshombo, babalibirhakwo omu cihugo câbo. 51 Nabo babagukumulira akatulo kàbali oku nshando z’amagulu, bacîjîra e Ikoniya. 52 Abemêzi bohe bayumva bayunjwîre omwishingo na Mûka Mutagatifu.

14

Bayigîriza Emyanzi y’ Akalembe e Ikoniya

1 Byanaciba ntyo! Nka kulya banakomereraga okujira, e Ikoniya baja omu sinagogi y’Abayahudi; banacishambâla bwinja, ciru engabo nyinji y’Abayahudi n’Abagreki bayemêra. 2 Ci Abayahudi balahiraga okuyemêra bashumika abapagani banabazûsamwo enshombo kuli bene wirhu. 3 Okwo kurharhumaga Paolo na Barnaba barhalamayo nsiku zirhali nyi, bakâyigîriza buzira bwôba, bulya bàli bacikubagire Nyakasane wakâg’ihamîriza akanwa kabo n’enshokano yâge omu kujira ebisômerîne n’ebimanyîso n’amaboko gaâbo. 4 Abantu b’omu cishagala baciberamwo mpande ibirhi: baguma bafundikira haguma n’ Abayahudi, abandi bacihira oluhande lw’Entumwa. 5 Abapagani n’ Abayahudi, bo n’abarhambo bâbo, erhi bakola mpu babajirira kubî n’okubabanda amabuye; 6 ci balarha wâni bamanya, bayakira omu bishagala by’e Likaoniya n’e Listra n’e Derba n’omu mihando yabyo; 7 banacirhondêra okuyigîriza Emyanzi y’Akalembe.

Bafumya omuntu ohozire amagulu

8 E Listra yali omuntu ohozire amagulu; càli cirema kurhenga okuburhwa kwâge, arhànali asag’igenda ciru n’eliguma. 9 Akayumvirhiza oku Paolo aderha, n’erhi Paolo amusinza, abona oku agwêrhe obuyemêre bw’okufuma; 10 anacimubwîra n’izù linene, erhi: «Yimuka, oyimangire oku magulu gâwe!» Abaduka, arhondêra alambagira. 11 Erhi olubaga lubona okwôla Paolo anajizire, lwaheba olwoho omu cikaoniya, mpu: «Ba nyamuzinda barhuyandagalîre omu nshusho z’abantu!» 12 Barnaba bamuyîrika Yovi^x, na Paolo Merkuriyo, bulya ye wakag’iderha. 13 N’Omudahwa wa Yovi-w’emuhanda-gw’olugo^y alerha ebimasha biyambîrhe ebimanè by’obwâso aha muhango gw’olugo, erhi akola mpu arherekêre bo n’olubaga. 14 Erhi zikuyumva, entumwa Barnaba na Paolo basharhula emyambalo^z yazo, zalibirhira omu kagarhî k’olubaga, zayâma; mpu: 15 «Mâshi, mwe balume, kurhi okwo mwajira? Kàli nirhu rhuli bantu ak’inyu; rhumubwîzire nti muleke ebi bya busha, muhindamukire Nyamuzinda ozîne^a wajiraga amalunga n’igulu n’enyanja na ngasi byoshi bibâmwo. 16 Omu myâka yâgeraga, alesire ngasi mashanja gashimbe amôrhere gâgo; 17 ci, nta mango alesire okucimanyisa ornu kujirira abantu aminja omu kurhumira abantu enkuba y’emalunga n’amango emyâka eyêramwo, n’omu kummuyigusa ebiryo n’arnasîma». 18 Ci kwône, ciru n’ebyo binwa, kwàli kuzibu okuhanza olubaga mpu lulek’ibajirira enterekêro.

Paolo abandwa amabuye-bashubûka

19 Okubundi, hanaciyisha Abayahudi barhengaga e Antiyokiya n’e lkoniya; bayinjibana olubaga babanda Paolo amabuye, bamukululira e muhanda gw’olugo, bamanya mpu anafîre. 20 Ci abaganda bamugorha, ayimuka ashubira omu lugo, n’erhi buca, acijîra e Derba bo na Barnaba. 21 Erhi bayûsimanyisa eco cishagala Emyanzi y’Alakembe, n’okuhindula bantu banji baganda ba Kristu, banacishubira e Listra n’e lkoniya n’e Antiyokiya. 22 Bakâzibuhya emirhima y’Abemêzi n’okubaha amahano mpu basêre omu buyemêre, banakâba­bwîra, mpu: «kukwânîne rhugere omu malibuko manji lyo rhuhika omu bwâmi bwa Nyamuzinda». 23 Banaciha ngasi Ekleziya abagula, n’erhi baba bamashe­nga n’okucîshalisa, babahira omu maboko ga Nyakasane bàli bamayemêra. 24 Okubundi, bagera omu Pizidiya, bahika e Panfiliya. 25 Erhi baba bamayigîriza akanwa ka Nyakasane e Perga, bayandagalira e Ataliya; 26 kwo na kuyikirira e Antiyokiya^b, cirya cishagala babashengeragamwo obwanga bwa Nyamuzinda kw’ogwo mukolo bàli bamajira. 27 Erhi bahika, bahamagala e Ekleziya, babaganîrira ehi Nyamuzinda ajizire byoshi n’amaboko gâbo, na kurhi ayiguliraga abapagani olumvi lw’empingu. 28 Banacishinga nsiku zirhali nyi baguma n’abe­mezi.

15

Baja kadali e Antiyokiya

1 Okuhandi, bantu baguma barhengaga e Yudeya bakayigîriza bene wi­rhu, mpu: «Mukaba murhakembwîrwi nka kulya Musa arhegesire, murhanka cunguka». 2 Paolo na Barnaba banacibazûsamwo ivango n’akadali k’enkwîra. Obwo, barhegeka mpu Paolo na Barnaba bo na bandi baguma ba muli bo barhercmere e Yeruzalemu, olwo lubanja baluhêkera entumwa n’abagula. 3 Ekleziya yabalusa, batwîkanya omu Fenisiya n’omu Samâriya, baja baganîra kurhi abapagani badwîrhe bayankirira obuyemêre, na ntyo, balerhera bene wirhu boshi obusîme. 4 Erhi bahika e Yeruzalemu, bayankirirwa na E­ kleziya n’entumwa n’abagula; babashambâlira ebi Nyamuzinda ajizire byoshi n’amaboko gâbo.

Baja kadali e Yeruzalemu

5 Lero, baguma barhengaga omu Bafarizeyi, bàli bakola bemêzi, banaciyimanga, bàderra, mpu: «Kukwânîne bakembûlwe banashimbe amarhegeko ga Musa». 6 Obwo, Entumwa n’abagula baja ihano mpu babone kurhi bigenzire.

Ebinwa bya Petro

7 Erhi abona oku akadali kaluzire Petro anaciyimuka, àderha, erhi: «Bene wirhu, mumanyire oku kurhenga ensiku ntanzi-rhanzi, Nyamuzinda acinyishozire muli mwe mpu akanwa kani kamanyise abapagani Emyanzi y’Akalembe, na ntyo bayemêre. 8 Na Nyamuzinda oyishi emirhima abahire obubamîrizi erhi abashobôza Mûka Mutagatifu akîrhu. 9 Arhajira kabôlo ciru n’ehitya ekarhî kirhu n’akâbo, bulya acêsize emirhima yâbo n’obuyemêre. 10 Kurhigi buno kandi mudwîrhe mwalonza okurhangula Nyamuzinda omu kulonza okubarhuza abemêzi omuzigo gwayabiraga balarha na nirhu rhwene? 11 Nisi, k’arhali oku nshokano ya Nyakasane Yezu Kristu rhuyemêra oku rhucunguka akâbo?» 12 Obwo, endeko yoshi yanacihulika, bayumvîrhiza oku Barnaba na Paolo babarhondêrezagya ebisômerîne n’ebirhangâzo Nyamuzinda ajizire byoshi n’amaboko gâbo omu bapagani.

Ebinwa bya Yakobo

13 Erhi bayûsa, Yakobo anacijaho, erhi: «Bene wirhu muyumve. 14 Simoni anahugwîre kurhi, kurhenga omurhondêro, Nyamuzinda acishogaga omu bapagani omurhwe gw’okukombêra Izîno lyâge. 15 N’okwôla kushingânîne n’ebinwa by’Abalêbi, bulya kuyandisirwe, mpu: 16 Enyuma ly’aho, nacigaluka, nsbubiyûbaka ecihando ca Daudi càhongosire; ahashabûsire, nâshubihayûbaka, nnanciyimanze, 17 lyo abandi bantu balonza Nyakasane, na galya mashanja goshi gashiga izîno lyâni, kwo Nyakasane okola ebyo byoshi adesire ntyo, 18 anayôrha^c abimanyire kurhenga ensiku n’amango. 19 Co cirhumire nie ono mbwîne oku kurhakwânîni okurhindibuza abapagani bamahinduka bemêzi ba Nyamuzinda. 20 Babayandikire okurhalya enyama zarherekîrwe abazimu, n’okuleka amahya garhali go, n’okurhalya enyama z’ensimba zifulungînwe omuko, n’omwamba. 21 Bulya, kurhenga mîra, omu ngasi lugo, Musa ajira abaha­nûzi b’amarhegeko gâge bakâgasoma omu masinagogi ngasi lwa sabato.

Amaruba g’Entumwa

22 Okubundi, entumwa n’abagula, erhi baba bamayumvanya n’endeko y’abemêzi yoshi, banacirhegeka mpu bacîshoge baguma muli bo, barhumwe e Antiyokiya haguma na Paolo na Barnaba. Bacîshoga Yuda, oderhwa Barsaba, na Sila, bantu ba lukengwa omu bemêzi. 23 Babafumbasa aga maruba, mpu: «Rhw’ono ntumwa n’abagula bene winyu, rhumuhîre omusingo, mwe bene wirhu b’e Antiyokiya n’e Sîriya n’e Silisiya mwarhengaga omu bapagani! 24 Rhwayumvîrhe mpu bantu baguma b’eno mwirhu badwîrhe bakaderha ebinwa by’okummuhiramwo akavulindi n’okumufudusa emirhima, n’obwo rhurhabarhumaga. 25 Okwo kwo kwarhumire rhwaja baguma, rhwacîshoga abaganda nti rhummurhumirebohaguma na bene wirhu bazigirwa Barnaba na Pao­lo, 26 abo balume bàhânyire obuzîne bwâbo erhi izîno lya Nawirhu Yezu Kristu lirhuma. 27 Na ntyo, rhumurhumîre Yuda na Sila nti bammubwîre obwo bugo n’akanwa. 28 Mûka Mutagatifu nirhu rhwàhizire okurhamubarhuza eyindi mizigo kuleka eyi erhankalekwa: 29 muleke okukâlya enyama zirherekîrwe abazimu, n’omwamba n’enyama y’ensimba zifulungînwe omuko, n’amahya garhali go. Mukaleka okukajira ntyo, mwajira bwinja. Gokagwi!

Abaganda b’entumwa e Antiyokiya

30 Abàli barhumirwe banacisengeruka, bayandagalira e Antiyokiya, baha­magala endêko y’abemêzi, banacibaha galya maruba. 31 Baba bamagasoma, bacishingira oburhulirize gali gabadwîrhîre. 32 Yuda na Sila, bulya nabo bàli balêbi, babwîra abemêzi binwa binji by’okubahanûla n’okubazibuhya. 33 Erhi bayûsayo nsiku, abemêzi babalika mpu bashubire n’omurhûla emwa balya bàli babarhumire^d. [ 34 ] 35 Ci Paolo na Barnaba basigala e Antiyokiya, bàkâyigîriza haguma na bandi banji n’okumanyîsa abantu Emyanzi y’Akalembe ka Nyakasane.

IV. Obugo bwa Paolo

Paolo balekana na Barnaba. Sila agenda bo na Paolo

36 Erhi hagera nsiku, Paolo abwîra Barnaba erhi: «Rhushub’ig’ijirhandûla bene wirhu omu ngasi lugo Rhwayigîrizizemwo akanwa ka Nyakasane, rhubone kurhi bayôsire». 37 Barnaba alonza okuhêka Yowane, oderhwa Marko; 38 ci Paolo ahakana mpu barhankahêka oyo warhangag’ibasiga e Panfiliya, anabula bubarhabâla oku mukolo. 39 Akadali kanacizûka ekarhi kâbo, ciru banalekana Barnaba arhôla Marko, ayikirira e Cipro. 40 Naye Paolo acîshoga Sila, erhi n’abemêzi baba bamamushengerakwo obwanga bw’enshokano ya Nyamuzinda, ahârhûla, agenda. 41 Atwîkanya omu Sîriya n’omu Silisiya, aj’azibuhya Ekleziya.

16

Paolo na Timoteyo

1 Okubandi, ahika e Derba n’e Listra. Yali omuganda, izîno lyâge Timo­teyo. Nnina àli Muyabudi mwemêzi, ci ishe àli mugereki. 2 Abemêzi b’e Listra n’e Ikoniya bakag’imuderha bwinja. 3 Paolo anacihiga mpu bagendane. Amuyanka, amukembûla erhi Bayahudi bàli mw’eco cihugo barhuma; bulya boshi bàli bamanyire oku ishe aba Mugereki. 4 Omu ngasi lugo bageragamwo, bakaz’iyigîriza ebirhegesirwe n’entumwa n’abagula b’e Yeruzalemu, n’okubwîra abantu mpu babishimbe. 5 Na ntyo Ekleziya zazibuha omu buyemêre, e­rhi n’abemêzi badwîrhe bayushûka ngasi lusiku. 6 Banacigera omu Frijiya n’omu cihugo c’e Galasiya, bulya Mûka Mutagatifu ali abahanzize okuyigîriza oluderbo lwa Nyakasane omu Aziya. 7 Erhi bahika e Miziya, balonza okuja omu Bitiniya, ci Omûka gwa Yezu gurhabayemêreraga. 8 Banacitwikanya omu Miziya, bayandagalira e Trowa. 9 Erhi buba budufu; Paolo ayagânwa: abona omuntu w’e Macedoniya amuyimanzireho anadwîrhe amuyinginga, erhi: «Mâshi, oje e Macedoniya, oyish’irhurhabâla!» 10 Erhi ayûs’ibonekerwa, ho n’aho rhwalonza okuja e Macedoniya, bulya rhwali rhumanyire bwinja oku Nyamuzinda arhuhamagireyo mpu rhuyigîrize abantu bayo Emyanzi y’Akalembe.

Bahika e Filipi

11 Okuhandi, rhwanacirhulirwa omu bwârho aha Trowa, rhwayikirira e Samotrasiya, n’erhi buca, rhwahika e Neapoli. 12 Erhi rhuyirhenga, rhwaja e Filipi, co cishagala cikulîre ebindi byoshi by’omu Macedoniya, canali idako ly’oburhegesi bw’Abaroma. Rhwabêra nsiku nsungunu mw’eco cishagala. 13 E­rhi kuba lwa Sabato, rhwarhenga omu lugo, rhwaja ebwa lwîshi, emunda bakomeraga okukashengera. Rhwanacitamala, rhwarhondêra okuyigîriza aba­kazi bàli badekerîre. 14 Muguma muli bo, izino lyâge ye Lidiya, akag’irhuyu­mvirhiza. Ali murhimbûzi w’emyenda midukula, w’omu cishagala c’e Tiyatira, anakâg’i harâmya Nnâmahanga. Nyakasane amuyigula omurhima, na ntyo ayemêra ebi Paolo akag’iderha. 15 Erhi aba amabatizibwa boshi n’ab’aha mwâge, anarhuyinginga, erhi: «Akaba muyemîre oku ndi mwemêzi wa Nyakasane, muyish’ibêra omu mwâni». Anacirhusêza.

Paolo na Sila bagwârhwa

16 Lero kwanaciba lusiku luguma erhi rhwaj’ishenga, rhwashimna omuja-nyere wàli ogwêrhwe na shetani w’obulaguzi; amalêbi gâge gakag’ilerhera bannawâbo bintu binji. 17 Anacirhukulikira, Paolo na nirhu, aja ayâma anade­rha erhi: «Aba bantu bali bambali ba Nyamuzinda w’enyanya bwenêne; badwiîrhe bamuyigîriza enjira y’obucire». 18 Ajira ntyo nsiku zirhali nyi. Lero, erhi Paolo abona amarhama, ahindamuka, abwîra oyo shetani, erhi: «Oku izîno lya Yezu Kristu, nkurhegesire orhengemwo oyo mukazi». Aho honène, oyo shetani anacimurhengamwo. 19 Erhi bannawâbo babona obunguke bàli balangalire bubashugunuka, banacigwârha Paolo na Sila, babahêka ekagombe aha ba­shamuka; 20 babaha abatwi b’emanja, mpu: «Aba bantu badwîrhe balerha akavulindi omu cishagala cirhu; bali Bayahudi, 21 badwîrhe bayigîriza engeso rhurhankahash’iyemêra n’okushimba rhwe Baroma». 22 Olubaga lwanacibaya­ndukako, n’abatwi b’emanja erhi baba bamabahogola emyambalo, barhegeka mpu babashûrhe emikoba. 23 Erhi baba bamabanoza n’empîmbo, babakwêba omu mpamikwa, banabwîra omulanzi mpu abalange bwinja. 24 Erhi omulanzi ayumva ntyo, abahêka omu ndalâla y’empamikwa, n’amagulu gâbo agashwêkera oku mirhi.

Enturnwa zalikûzibwa okusômerîne

25 Aha karhî k’obudufu, Paolo na Sila bàli badwîrhe bayimba irenge lya Nnâmahanga, n’ababohe bakabayumvirhiza. 26 Caligumiza, hanacizûka omusisi munene, empamikwa yoshi yadundagana. Ho n’aho, enyumvi zoshi zayiguka n’enkoba z’ababohe zoshi zashwêkûka. 27 Erhi omulanzi w’empamikwa asinsimuka, n’erhi abona enyumvi ziri nyigule, ayômola engôrho yâge, àli akola mpu acînige, bulya àli amanyire mpu ababohe bamufumire. 28 Ci Paolo ana­ciyâkûza n’izù linene erhi: «omanye wankaciyâgaza: mwo rhweshi rhuli mu­no». 29 Nyamulanzi anacihûna akamole, anacikanya, aj’ageramwo omusisi, acikwêba aha magulu ga Paolo na Sila. 30 Oku bundi, abahulusa, abadôsa, erhi: «Waliha, kurhi njirage lyo ncunguka? 31 Banacimushuza, mpu: «Oyemêre Nya­kasane Yezu, na ntyo wacunguka, w’oyo, n’ab’omu mwâwe boshi». 32 Banaci­muyigîriza akanwa ka Nyakasane, ye na ngasi boshi bàli omu mwâge. 33 Oyo mulanzi anacibayanka ho n’aho erhi bunaciri budufu bukulu, ashuka ebibande byâbo, anabatizibwa ho na halya boshi n’ab’omu mwâge. 34 Anacibarheremya omu mwâge, abarheganyiza ebiryo, anacisîma n’enyumpa yâge yoshi, kulya kuba bayemîre Nyakasane. 35 Erhi kuca, abatwi b’emanja barhuma omuganda mpu aj’ibwîra omulanzi, mpu: «Lika balya bantu». 36 Naye anacibwîra Paolo erhi: «Abatwi b’emanja barhumire mpu mulîkwe. Hulukagi, mucigendere n’omurhûla». 37 Ci Paolo abwîra balya baganda erhi: «Bàrhushûsire emikoba e­mbere z’olubaga buzira okurhutwîra olubanja, n’obwo rhuli Baroma banarhuhira omu mpamikwa. Lero bakolaga balonza okurhulîka bufundafunda! Nanga là» Bône bayishe, barhulîke!» 38 Abaganda bagend’ibwîra abatwi b’emanja ebyo binwa. Barhemuka erhi bayumva oku bali Baroma; 39 bayisha, babayinginga mpu mâshi babarhengere omu lugo. 40 Erhi barhenga omu mpamikwa, Paolo na Sila baja aha mwa Lidiya, bashub’ibonana n’abemêzi, babazibuhya omurhima, okuhandi banacigenda.

17

Abayahudi babazukiza embaka e Tesalonika

1 Erhi baba bamarhaluka Anfipoli n’Apoloniya, banacihika e Tesalonika. Abayahudi bàgwêrheho e sinagogi. 2 Nk’oku anayorbaga ajira, Paolo abajaho, ajira za Sabato isharhu zikulikirine erhi kadali abajisa oku by’Amandiko. 3 Akabahugûlirago, abayêreka oku Kristu àli akwânîne ababale agal’ifûka omu bafù, erhi’n’oyo Kristu, ye Yezu namubwîra». 4 Baguma muli bo banaciyemêra, bashimba Paolo na Sila, n’abandi mwandu b’omu bapagani barhînya Nyamuzinda, n’engabo y’Abagereki n’abagoli barhali banyi. 5 Ci Abayahudi bayagalwa, banacijaho, bashubûza ebishungu byàli omu lubaga, n’erhi baba bamabona omurhwe gurhali munyi, batula akavulindi omu ci­shagala. Balundumana aha mwa Yasoni, erhi badwîrhe balonza Paolo na Sila mpu babahêkere olubaga. 6 Erhi bababula, banacigwârha Yasoni na bene wirhu baguma, babahêkera abarhwâli b’eco cishagala, banayâma, mpu: «aba ba­shi bàgomize igulu lyoshi, baba hano, 7 na Yasoni abahandisize ahamwage. Aba boshi banajire okurhashingânîni n’amarhegeko ga Sezari, banaderhe mpu hali owundi mwâmi, mpu ye Yezu». 8 Ebyo binwa byahira ehidugundu omu lubaga n’omu barhwâli. 9 N’erhi Yasoni n’abandi baba bamabalyûlira, balîkwa.

Ezindi mbaka zazûka e Bereya

10 Obwo budufu bwônene, bene wirhu bageza buhena Paolo na Sila, ba­ baheka e Bereya. Erhi bayihika, baja omu sinagogi y’Abayahudi. 11 Ci kwônene, abôla bohe bàli ba murhima mwinja kulusha ab’e Tesalonika. Bayankirira Oluderho lwa Nnâmahanga buzira kurhindira. Ngasi lusiku bakag’ilongereza omu mandiko mpu babone erhi kwo binali ntyo. 12 Banji muli bo bayemêra, n’omu Bagereki, abagoli n’abalume barhali banyi. 13 Ci erhi, Abayahudi b’e Tesalonika bamanya oku Paolo adwîrhe ayigîriza akanwa ka Nyamuzinda e Bereya, banaciyija, bazûsa ehidugundu n’akavulindi omu lubaga. 14 Ho n’aho, bene wirhu bageza Paolo, bamubwîra mpu aje e bwa nyanja. Naye Sila na Timoteyo basigala. 15 Abàli balusize Paolo, bamuhisa e Atena, okubundi bana­cigaluka n’irhegeko ly’okubwîra Sila na Timoteyo mpu bamubugane duba.

Paolo e Atena

16 Erhi Paolo aba adwîrhe ahalingira e Atena ayumva burhe bunji omu mu­rhima erhi abona oku eco cishagala ciyunjwîre nshusho za bazimu. 17 Anacikàâganîza Abayahudi omu sinagogi n’abantu barhînya Nnâmahanga, na ngasi lusiku akashambâza ngasi abak’agishanga aha ngombe. 18 Ciru n’abarhimanya baderhwa bapikureyi na bastoyici bakamujisa kadali. Baguma bakàderha, mpu: «bici eyi ngushu yankaderha?» Abandi; mpu: «Ali nk’owayigîriza abazimu b’enmahanga»; bulya akag’ibabwîriza Yezu n’obufûke bw’abafîre. 19 Lero banacimuyanka, bamuhêka omu lukiko luderhwa Aeropago, bamudôsa, mpu: «Wankarhubwîra ezo nyigîrizo mpyâhya odwîrhe wayigîriza?» 20 Bulya ebi odwîrhe warhubwîra biri bihyâhya, rhwankalonzize nirhu rhumanye byo bici ebyo». 21 Abanya-Atena n’ebigolo byahandaga omu cishagala câbo barhakolaga bici okurhali kuderha n’okuyumva emyanzi mihyâhya.

Enyigîrizo za Paolo omu Aeropago

22 Okuhandi, Paolo anaciyimanga aha karhî k’Aeropago, aderha, erhi: «Mwe Banya-Atena, oku mbwîne, omu bantu boshi, ntâbo bamuhimire okurhînya abazimu. 23 Bulya ene ngera omu cishagala cinyu, nasinza enshusho z’abazimu binyu, nabwîne ciru n’olusho luyandisirwekwo, mpu: «Kuli Nyamuzinda rhurhishi». Neci, oyo mushenga murhanamumanyiri, ye ndi mmuyigîriza. 24 Nyamuzinda walemaga igulu n’ebibamwo byoshi, bulya ye Nyakasane w’irunga n’igulu, arhaba omu nyumpa zayûbakagwa n’amaboko g’abantu. 25 Arhanakolerwa n’amaboko g’abantu, bulya ntâco alagirirekwo, kulya kuba ye shobôza boshi obuzîne n’omûka n’ebindi byoshi byoshi. 26 Ye warhenzagya abantu boshi oku muntu muguma, anabalumîza omu igulu lyoshi; abagêrera ensiku z’obuzine bwâbo, abatwîra n’embibi z’aha bayûbaka. 27 Ajira ntyo mpu lyo abantu balonza Nyamuzinda, bagerêreza okumuhikakwo nk’abadwîrhe bamamarha n’okumubona. Erhi kwo binali ntyo; ntaye ali kuli muli rhwe, 28 bulya ye rhukulamwo obuzîne, n’okugenda n’okubâho, kulya baguma b’omu basaka-binwa badesire, mpu: «Rhuli b’omu bûko bwâge. 29 Akaba rhuli b’omu bûko bwa Nyamuzinda, kurhakwânîni rhugerêreze mpu Nyamuzinda ali nka masholo erhi cûma nisi ibuye byajiragwa n’obulenga erhi n’obukengêre bw’omuntu. 30 Lero buno Nyamuzinda akola ayibagîre amango g’obuhwinja, anakola alâlisire abantu boshi ba ngasi hoshi mpu bacîyunjuze; 31 bulya atwîre olusiku ayishitwîramwo igulu lyoshi olubanja n’obushinganyanya; ay’ishilutwa n’omuntu acîshozire, amuha abantu mpu abe ye balangalira boshi, erhi amufuûla omu bafù». 32 Erhi bayumva okufûka kw’abafîre, baguma bamushekera, n’abandi baderba erhi: «Rhwâcikuyumwa kw’eyo myanzi gandi mango». 33 Ntyo, kwo Paolo abarhenziremwo. 34 Ci kwône, balume baguma bamusêrakwo banayemêra. Muli bo mwàli Dioniziyo w’omu ihano lya aeropago, na Mukazi muguma mpu ye Damari, n’abandi haguma nabo.

18

Paolo arhondêra Ekleziya y’e Korinti

1 Byanaciba ntyo! Paolo arhenga e Atena, aja e Korinti^e. 2 Ayishimâna omuyahudi, izîno lyâge ye Akwila, muburhwa w’e Ponto, wacizindag’irhenga e Italiya bo na mukâge Prishila, bulya Klaudiyo ali arhegesire mpu Abayahudi boshi barhenge e Roma. Paolo anacibayinjibana, 3 na bulya ali wa bulenga buguma nabo, abêra aba mwâbo, bakâkolera haguma: obulenga bwaâbo bwàli bwa kuluka amahêma. 4 Paolo akag’ikaja kadali omu sinagogi ngasi lwa sabato, akacisêza okuyemêza Abayahudi rr’Abagereki. 5 Erhi Sila na Timoteyo bayisha kurherrga e Macedoniya, Paolo acishwêkera oku kukayigîri­za akanwa ka Nnâmaharrga, akahamîriza omu Bayahudi oku Yezu ye Kristu. 6 Erhi abona balahira kuyemêra banadwîrhe bakalogorha, agukumula emya­mbalo yâge, anababwîra, erhi: «Omuko gwinyu oku irhwe linyu; niehe ncîbêrîre mwêru-kwêru! Kurhenga ene, emwa abapagani nkola nacîjîra». 7 N’erhi aharhenga, aja aha mwa muntu muguma, mpu ye Tito Yusto. Oyo murrtu akag’iharâmya Nnâmahanga, n’enyumpa yâge yali elungîne n’esinagogi. 8 Omukulu w’e sinagogi, Krispo, ayemêra Nyakasarre bo rr’ab’omu mwâge boshi. N’Abakorinti banji bakagiyumva ernyigîrizo za Paolo, nabo bayemêra banabatizibwa. 9 Lero budufu buguma, Nyakasarre anacibonekera Paolo, amubwîra, erhi: «Orhayôbohaga oderhe, orhahulikaga; 10 bulya rhwembi rhuli. Ntaye wâkuhumakwo mpu akujirîre kubî, bulya abantu bâni bali banji muli eci cishagala». 11 Ayigeza mwaka muguma na myêzi nda, erhi kuyigîriza ayigîriza Abakorirrti akanwa ka-Nyamuzinda.

Paolo ahêkwa lubanja n’ Abayahudi

12 Obwo, erhi Galiyoni ye murhwali omu Akaya. Abayahudi banaciyumvanya, bayandûkako Paolo bamuhêka omu lukîko 13 mpu: «Oyo murrtu adwîrhe ashumika abarrtu mpu bakaharâmya Nyamuzinda okurhashinganîni irhegeko». 14 Erhi Paolo aderha mpu abumbûle akanwa, Galiyoni abwîra Abayahudi, erhi: «Wâni Bayahudi, acibaga bwàli bubî erhi bushumûsi, nali nayumva olubanja mundwîrhîre. 15 Ci obu kabire kadali ka binwa n’amazîno n’amarhegeko ginyu, mwene murhahabe! Olwo, niehe ntalonza okulutwa». 16 Abahulusa omu lukîko lwâge. 17 Obwo, okubanali boshi, banacirhuluba omukulu w’e sinagogi, Sosteni, bamushûrhira aha kagombe. Ebyo byoshi, Galiyoni arhabishibiriraga.

Paolo ashubira e Antiyokiya omu Sîriya. Olugendo lwâge lwa kasharhu

18 Paolo ashubijira zindi nsiku zirhali nyi e Korinti, okuhandi asêzera bene wirhu, aj’omu bwârho, ayikirira e Sîriya bona Prishila na Akwila. Ali erhi anamômirwe enviri zoshi e Cenkri, bulya àli ajizire e ciragâne. 19 Erhi bahika e Efezi, Paolo arhenga omu bâbo, aja omu sinagogi, arhangira aganira boshi n’Abayahudi. 20 Erhi bacimuhûna mpu abêre nabo ezindi nsiku, acilâhirira. 21 Ci, erhi akola abasengeruka, ababwîra, erhi: «Nacishubira eno mwinyu, Nnâmahanga akalonza». Anacirhenga e Efezi. 22 Agend’iyômokera e Seza­reya, arherema, aj’ilamusa Ekleziya^f, okubundi, ayandagalira e Antiyokiya. 23 Erhi aba amayûsa yo nsiku, ashub’igenda; aja agera omu cihugo c’e Galasiya n’omu Frijiya, akahà abemêzi boshi omurhima.

Apolo e Efezi n’e Korinti

24 Muyahudi muguma w’e Aleksandriya, mpu ye Apolo, anacihika e Efezi. Ali muntu oyish’iderha, anali mulenga omu Mandiko^g. 25 Ali ayigîrizîbwe enjira ya Nyakasane, anakag’ihanûla n’okuyigîriza nk’oku bishingânîne ebiyêrekîre Yezu n’omurhima gw’obushiru, n’obwo bubatizo bwa Yowane bwône ali ayishi. 26 Arhangira okuyigîriza n’oburhwâli omu sinagogi. Prishila n’ Akwila erhi bamuyumva, bamuyanka, bamuzabûlira kwinja enjira ya Nyamuzinda. 27 Erhi acilonza okuja e Akaya, bene wirhu bamuhà omurhima mpu neci, barhumira abemêzi amaruba mpu bamuyankirire kwinja. Erhi ahikayo, n’obuhashe bw’enshokano ya Nyamuzinda, arhabâla bwenêne abemêzi, 28 bulya akag’iyagîriza Abayahudi embere z’olubaga, akabayêreka n’Amandiko oku Yezu ye Kristu.

19

Paolo ashanga abashimbûlizi ba Yowane Mubatiza e Efezi

1 Byanaciba ntyo! Erhi Apolo aba ali e Korinti, Paolo erhi ayûs’igera omu ntondo z’e Aziya, ahika e Efezi. Arhimânayo baganda baguma, 2 abadôsa, erhi: «Ka mwahâbirwe Mûka Mutagatifu amango mwayemêraga?» Nabo, bamushuza, mpu: «Ciru rhusag’iyumva oku Mûka Mutagatifu abâho». 3 Naye, erhi: «Bubatizo buhi mwahîrwe?» Bamushuza, mpu: «Bubatizo ·bwa Yowane». 4 Okubandi Paolo anacibabwîra, erhi: «Yowane abatizize olubaga obubatizo bw’obucîyunjuze, akàbabwîra mpu bayemêre owayayishe enyuma zâge, ye Yezu». 5 Erhi bayumva ebyo binwa, babatizibwa oku izîno lya Nyakasane Yezu. 6 N’erhi aba amabalambûlirakwo amaboko, Mûka Mutagatifu abayandagalira, barhondêra baderha endimi banalêba. 7 Boshi haguma bàli nka balume ikumi na babirhi.

Ekleziya y’e Efezi yarhondêra

8 Paolo anacija omu sinagogi, ajira myêzi isharhu ayigîriza buzira bwôba. Akazag’ikashambâlira Abayahudi eby’Obwâmi bwa Nnâmahanga n’okuciseza okubayemêza, 9 Ci baguma banacihûsa emirhima yâbo, balahira okuyemêra, ciru banajacira enjira ya Nyakasane embere z’olubaga. Anacibaleka obwo, ahamagala abemêzi habo habo, ngasi lusiku akazibaganîziza omu isomo lya Tirano^h. 10 Okwo, akujira myâka ibirhi yoshi, na ntyo abantu boshi b’omu Aziya, Abayahudi n’Abagereki, bayumva oluderho lwa Nyakasane.

Abayahudi barhangula okulibirhakwo shetani balonz’iyigânya Paolo

11 Naye Nyamuzinda akag’ijira ebisômerine bizibu n’amaboko ga Paolo, 12 kuhika abalwâla bakag’ihirwakwo ebitambara n’emishangi yali ehumire oku mubiri gwâge bakâfuma, n’abasetani bakâbarhengamwo. 13 Nabo baguma omu Bayahudi b’abagenzi bakag’ilibirhakwo abazimu babî, banacirhangula okuyambaza izîno lya Nyakasane Yezu oku balimwo abazimu babî. Bakâderha, erhi: «Mmulahirîze oku izîno ly’olya Yezu Paolo ayigîrizagya». 14 Muyahudi muguma mpu ye Sheva, mudâhwa mukulu, àgwêrhe bana bâge misole nda bakag’ijira ntyo. 15 Ci shetani abashuza, erhi: «Yezu, mmuyishi, naye Paolo ntamuhabiri, ci mw’oyo, muligi bandi?» 16 Lero olya muntu wàlimwo abazimu babî anacibahamirakwo, abanêsha oku banali boshi, abakolera buligo, ciru ba­rhenga muli eyo nyumpa bulibirha, erhi bakola bayambîrhe busha banayunjwîre bibande. 17 Okwo kwanacimanyikana omu bantu boshi b’e Efezi, Abayahudi n’Abagereki. Obwôba bwabagwârha boshi là, bakuza izîno lya Nyakasane Yezu. 18 Banji muli balya bàli bamayemêra bakâyish’ifulûla n’okuderha engeso zabo. 19 Baji muli balya bakâg’ijira eby’obukurungu, bakâlerha ebitabu byâbo n’okubidûlika muliro omu masu ga boshi. Baganja engulo yabyo, bashanga biri bihumbi makumi arhanu ga nsaranga. 20 Na ntyo Emyanzi y’Akalembe yayôloloka yanazibuba.

V. Paolo omu mpamikwa

Paolo ahiga akubalamira e Roma

21 Erhi ebyo byoshi biba byamaba, Paolo anacihiga okutwikanya omu Ma­cedoniya n’omu Akaya, n’okuja e Yeruzalemu, erhi: «Hano mba namayihika, kukwânîne mbone na Roma». 22 Anacirhuma baganda babirhi e Macedoniya, bo Timoteyo na Erasto; naye yêne ashub’ijira zindi nsiku nsungunu omu Aziya.

Abatuzi b’amasholo bazûsa embaka e Efezi

23 Mw’ago mango, hazûka embaka zirhali nyi ziyêrekire enjira ya Nyakasane. 24 Muntu muguma, mpu ye Demetriyo, mutuzi w’amasholo wakag’iyûbaki­ra Artemi amahêroⁱ g’ebyuma, akag’ilerhera abakozi bage bunguke bunji.. 25 Anacibahamagala bo n’abandi bakozi b’emirhimo eri nk’ogwabo, ababwîra, erhi: «Bira bâni, murhababiri oku ogu mukolo gwo gurhubîka. 26 Ci mwene mubwîne munadwîrhe mwayumva oku arhali e Efezi yône, ci na hofi omu Aziya yoshi, oyu Paolo arhebire anahindula emirhima y’abantu barhali banyi, ababwîra mpu banyamuzinda bajiragwa n’amaboko g’abantu barhali ba­nyamuzinda. 27 Arhali mukolo gwirhu gwône rhuyôbohîre nti gwakansherera ci n’olusho lw’Artemi ciru, omuzimu-kazi wirhu mukulu, nti lwanka lolwa nka lwa busha, na buzinda obone irenge ly’olya abantu b’omu Aziya n’ab’omu igulu lyoshi bashenga likola ntâlyo. 28 Erhi bayumva ebyo binwa, obukunizi bwàbarhaluka irhwe, bàrhondêra babanda orhuhababo mpu: «Artemi w’Abanya-Efezi ali mukulu!» 29 Ecishagala coshi cayunjula bidugundu, bashagamukira caligumiza omu itaramo, bàkulûbana Cayo na Aristarko b’e Macedoniya bakag’igenda bona Paolo. 30 Erhi Paolo aderha mpu aje ekagarhî k’olwo lubaga, abemêzi bamuhanza; 31 ciru na bajinji baguma b’omu Aziya bàli bîra bâge barhuma emunda ali mpu amanye ankaciyêrekana omu itaramo^j. 32 Okubundi, baguma bakayâma kwâbo n’abandi kwâbo, bulya olubaga lwàli­nwo ehidugundu, na banji barhàli bamanyire bici bàshimbaga. 33 Lero banacirhenza Aleksandro omu kagarhî k’olubaga n’Abayahudi banacimusunika mpu aj’embere. Oku bandi Aleksandro anacibakema n’okuboko, mpu bahulike; ci erhi akola mpu ashuzagye olubaga, 34 bamanya oku ali Muyabudi, boshi banaciyâma n’izù luguma, bajira nka nsa ibiri baderha, mpu: «Artemi w’Abanya-Efezi ali mukulu!» 35 Okubundi, omwandisi anacihulusa olubaga, alubwîra, erhi: «Mwe Bashi b’e Efezi, omu bantu boshi, ndi orhayishi oku ecishagala c’e Efezi go mulinzi gw’omuzimu-kazi mukulu Artemi n’ogw’enshusho yâge gwamanukaga oku nkuba? 36 Kulya kuba ntâye wankahakana okwo, kukwânîne murhulûle, munamanye hankaba ehi mwajira murhanarhangir’icija emurhima 37 Abâla bantu mudwîrhe, nta kulogorha balogorhire ornuzimu-kazi wirhu, na nta kujacira bamujacîre, 38 Akaba Demetriyo n’abakozi bali boshi hali oyu bagwêrhekwo akanwa, enkîko ho ziri, n’abatwi b’emanja ho balì: baje aha balume. 39 Akaba kandi kantu mwalonza kaderhwa aha kagombe. 40 Kali ciru ebyabire olu lusiku lw’ene byanarhuma rhwalegwa obugomi, bulya nta igwârhiro rhugwêrhe lyankarhuma engabo nyingana aha yalundumana». Erhi ayûs’iderha ntyo ashandâza erya ndêko y’abantu.

20

Paolo arhenga e Efezi

1 Erhi ehidugundu hihwa, Paolo ahamagala abemêzi, abaha amahano, abasêzera, okubandi abul’ija e Macedoniya. 2 Agera omu mpande z’eco cihugo, aja abaha omurhima n’enyigîrizo zage, alind’ahika omu Bugereki; 3 ayusayo myêzi isharhu n’erhi aba akola mpu ayikirire e Sîriya, Abayahudi bamuhigira, okwo kwarhuma ahiga okushub’igaluka omu njira y’e Macedo­niya. 4 Sopatro, mwene Piro, w’e Bereya, na Arstarko bo na Sekundo b’e Tesalonika, na Kayo, w’e Derba na Timoteyo, na Tikiko bo na Trofimo, b’omu Aziya, bamulusa. 5 Abola banacihârhûla, baj’irhulindira e Trowa. 6 Nirhu, erhi ensiku z’emigati erhalimwo lwango ziba zamagera, rhwarhulirwa kurhenga e Filipi, n’erhi rhuyûsa nsiku irhanu omu njira, rhwabashimâna e Trowa, rhwayimala mugobe mugumaguma.

Paolo afûla omufù e Trowa

7 Olusiku lurhanzi lw’omugole, erhi rhuli haguma omu ndêko nti rhubege omugati, Paolo arhondêra ayigîriza. Ali alonzize mpu agende hano buca, galinda gaba mîre abirhi anacidwîrhe ayigîriza. 8 Mw’eyo nyumpa y’enyanya rhwàli rhubuganînemwo, mwàli rhumole rhunji. 9 Mwàli mwâna muguma wa musole mpu ye Eutiko, àli atamîre aha kabonezo. Erhi Paolo ajira kasanzi ashambâla, îro linene lyamugwârha; n’erhi aba ali îro, arhoga kurhenga enyumpa ya kasharhu y’enyanya, alind’ahika ahanshi, bamurhôla afîre. 10 Paolo anaciya­ndagala, amujaho, amubagalira, anaderha erhi: «Murhayôbohaga, omûka gucimulimwo». 11 Anacishub’irherema, n’erhi aba amabega omugati n’okulya, ashubirhondêra okuganîra, bwalinda buca; okuhandi agenda. 12 Gulya musole banacigulerha erhi gukola guli mutaraga, bayumwa basîmire bwenêne?

Kurhenga e Trowa kuhika e Mileto

13 Rhwêhe rhwashonera omu bwârho, rhwàvugama rhuyêrekîre e Aso, yo rhwalonzagya okuyankira Paolo, bulya kwo àli arhegesire ntyo, kulya kuba àli alonzize okurhang’igenda n’amagulu. 14 Erhi arhurhimâna aha Aso, rhwàmuhira omu bwârho, rhwàyikirira e Mitileni. 15 Erhi rhuyirhega rhwàvugama, n’erhi buca, rhwàgera hofi h’e Kiyo; n’erhi bushub’ica, rhwayêrekezeza e Samo, n’olusiku lwa kasharhu, rhwàhika e Mileto. 16 Paolo àli ahizire oku arhâyimanga e Efezi, mpu lyo alek’ilegama omu Aziya; akag’ikanya mpu kukahashikana aj’ijirîra olusiku lwa Pentekoste e Yeruzalemu.

Paolo alaga abagula b’e Efezi

17 Kurhenga e Mileto, arhuma e Efezi mpu bamuhamagalire abagula b’e Ekleziya. 18 Erhi bamuhikaho, ababwîra, erhi: «Mw’oyo mumanyire oku nayôrhaga ninyu amango goshi kurhenga olusiku nàbandaga okugulu omu Aziya obw’oburhanzi. 19 Nakolîre Nyakasane omu bwirhohye n’omu mirenge n’omu malibuko gantengeraga omu mirhego y’Abayahudi. 20 Ntabonaga naleka okumujirira akantu kankammukwânana. Nahanwîre nanammuyigîriza n’obwâlagale embere z’olubaga n’emwa binywe, 21 nabwîra Abayahudi n’abapagani nti baciyunjuze, bashige Nyamuzinda, banayemêre Nnawirhu Yezu. 22 Na bunola, nkolaga naja e Yeruzalemu mubohe wa Mûka, ntanamanyiri ebyaningirayo. 23 Ciguma cne mmanyire: omu ngasi lugo Mûka Mutagatifu àmmanyisize oku enkoba n’amalibuko bininzire. 24 Ci kwônene, ntashîbirîri buzîne bwâni, casiga nyunjuze olugendo lwâni n’obugo Nyakasane ampaga bw’okumanyisa Emyanzi y’Akalembe k’enshokano ya Nnâmahanga. 25 Lero bunôla, nkola mmanyire oku mw’oyo mweshi, mwe nakag’igera ekarhî kinyu naja nayigîriza Obwâmi bwa Nyamuzinda, obubusu bwâni murhakacibubona bundi. 26 Co cirhumîre mmubwîra n’obwâlagale olu lusiku lw’ene oku ndi mwêru kwêru oku muko gwinyu mweshi, 27 bulyâla nta mango nalesire kumubwîra obulonza bwa Nnâmahanga. 28 Mucilangage mwene, munalange bwinja obuso Mûka Mutagatifu ammuyâbuzize mpu mububêre balungere, lyo muyâbula e Ekleziya alonsire^k n’omuko gwâge: 29 Nie ono mmanyire oku hano mba namagenda, ebiryanyi bikali byâmujamwo, birhanababalira obuso; 30 na muli mwe mwene mwârhenga abantu bayigîriza ebibî mpu lyo babona abaganda babashimba. 31 Kuziga, mube masù, muyôrhe muyibuka oku, myâka isharhu yoshi yoshi, budufu na mûshi, emirenge omu masù, ntahusagya nahanûla ngasi muguma muli mwe. 32 Bunôla, mmubîsize Nnâmahanga n’oluderho lw’enshokano yâge, yene ye wankahash’iyûbaka n’okumushobôza akashambala haguma n’abatagatifu boshi. 33 Ntabonaga nacifinja olusaranga erhi masholo erhi mwambalo gwa muntu. 34 Mwêne mumanyire oku agâla maboko go gamperezagya ngasi coshi nalindagîrîrekwo, n’abarhwàli rhweshi kwo na ko. 35 Nammuyêresire amango goshi oku omu kukola ntyo kwo mukwânîne okurhabâlamwo engonyi, munayôrhe muyîbusire aka kanwa ka Nyakasane Yezu waderhaga yêne, mpu^l: « Okuhâna kulushire okuhâbwa iragi». 36 Erhi ayûs’iderha ebyo binwa, àfukama, àshenga haguma nabo oku banali boshi. 37 Obwo banacigwîra omulenge boshi boshi, bàgwârhira Paolo oku igosi, bamuhôbera; 38 ecifufu càbagwârha bwenêne erhi bayumva mpu nta bundi banacisinze oku busù bwâge. Banacimulusa, bamuhisa aha bwârho.

21

Paolo asôkera e Yeruzalemu

1 Erhi rhubafuma, rhwaja omu bwârho, rhwahârhûlira e Kosi; erhi buca rhwàhika e Rodi, n’erhi rhuyirhenga, rhwayômokera e Patara. 2 Rhwashanga obwârho bwâja e Fenisiya, rhwàbushoneramwo, rhwàgenda. 3 Erhi rhuhika oku cirhwa c’e Cipro, rhwàcileka ekumosho, rhwàvugama, rhwayêrekeza e Sîriya, rhwaj’isîka e Tiro, bulya yo balonzagya okukalira obwârho mw’emizigo. 4 Rhwahashanga abemêzi, rhwahamala nsiku nda. Bakâbwîra Pao­lo n’obuhashe bwa Mûka Mutagatifu mpu arhasôkeraga e Yeruzalemu. 5 Ci cerhi ezo nsiku zigera, rhwàhira njira, boshi banacirhulusa, haguma n’abakazi n’abâna, bàrhurhalusa olugo. Rhwanacifukama eburhambi bw’enyanja, rhwaàshenga. 6 Oku handi rhwanacisengarukana, rhwashonera omu bwârho, nabo bashubira e ka. 7 Nirhu, rhwàshubihira njira, kurhenga e Tiro, rhwaj’isîka e Tolemayidi. Rhwanacilamusa bene wirhu, rhwàjirayo lusiku luguma. 8 Erhi kuca; rhwàhârhûla, rhwàhika e Sezareya, rhwàja omu mwa Filipo, muja-bugo w’Emyanzi y’Akalembe muguma wa mwo balya nda, rhwàhanda aha mwâge. 9 Agwêrhe bâna bani ba bunyere barhal’isa’gihumwakwo, bàli balêbi. 10 Erhi rhuhajira nsiku zirhali nyi, hanaciyisha omulêbi warhenga e Yudeya, mpu ye Agabo. 11 Anacirhujaho, arhôla omukaba gwa Paolo, acîbohamwo amagulu n’amaboko. aderha erhi: «Mûka Mutagatifu adesire mpu omulume nn’ogu mukaba, ntya kwo Abayahudi bâmubohera e Yeruzalemu, banamuhâne omu maboko g’ahapagani». 12 Erhi rhuyumva ebyo binwa, rhw’ono na bene wirhu b’aho, rhwàhanza Paolo nti amanye ankacirheremera e Yeruzalemu. 13 Lero Paolo anacishuza erhi: «Kurhi okwo mudwîrhe mwalaka mwanantwa omurhima?». Niehe arhali kubohwa kwône ncîrheganyizekwo, ci n’okufîra e Yeru­zalemu izîno lya Nyakasane lirhumire». 14 Erhi rhubula okurhwankamuhimamwo, rhwàcîhulikira, nti: «Obulonza bwa Nyakasane bube?»

Paolo ahika e Yeruzalemu

15 Erhi ezo nsiku zigera; rhwàshana ebirugu, rhwasôkera e Yeruzalemu. 16 Abemêzi b’e Sezareya barhulusa, barhuhisa emwa muganda muguma wa ku­rhenga mîra w’e Cipro, izîno lyâge Munasoni, mpu rhuhande aha mwâge. 17 Erhi rhuhika e Yeruzalemu, bene wirhu barhuyankirira n’enshagali. 18 Erhi buca, Paolo arhujâna emwa Yakobo, n’abagula boshi bayishubûkira. 19 Erhi aba amabalamusa, abaganîrira ngasi coshi Nyamuzinda ajirîre abapagani n’o­mukolo gwâge. 20 Nabo erhi bayûsimuyumva, bakuza Nnâmahanga, banamubwîra, mpu: «Mwene wirhu, obwîne wene ebi bihumbi by’Abayahudi bàyankirîre obuyemêre, na ngasi boshi kushimba bacishimba irhegeko lya Musa. 21 Ci bayumvîrhe mpu w’oyo onayigîrize Abayahudi bashandabîne omu mahanga mpu baleke ebya Musa, wababwîra mpu barhacikag’ikembûla abâna bâbo, mpu banaleke okushimba engezo zirhu. 22 Kurhi rhwajiraga obwo? Rhumanyire bwinja oku bamanya oku wayishire. 23 Oku rhwakubwîra, okujire. Muli rhwe, bali bantu bani bahânyire eciragâne. 24 Orhole abo bantu, oshukûlwe mwe nabo, onabe erhi we bahôlera lyo bamômwa emviri z’irhwe lyâbo. Ntyo, boshi boshi bamanya oku ebi bayumvîrhe bakuderhera biri bya bunywesi, n’oku wêne oshimba bwinja lrhegeko omu lugendo lwâwe. 25 Nabo abapagani bayemîre, rhwàbayandikire, erhi rhuba rhwamayumvanya nti baleke okukalya enyama zirherekîrwe abazimu, n’omwamba, n’enyama z’ensimba zifulungînwe omuko, n’amahya garhali go». 26 Erhi kuca, Paolo anaciyanka balya balume, ashukûlwa bo nabo, aja omu Ka-Nyamuzinda, aderha amango ensiku z’okushukûlwa zahwa bagal’ihâna entûlo ya kuli ngasi muguma muli bo.

Paolo agwârhwa

27 Oku zirya nsiku oku zinali nda zikolaga mpu zihwe, Abayahudi barhengaga e Aziya, bamubona omu Ka-Nyamuzinda, batula ehidugundu omu lubaga, bamugwârha, 28 banabanda orhubababo, mpu: «Bene Israheli, muhâbwe! Lero yeshi oyu olya muntu okayigîriza hoshi na hoshi okugomera ishanja lirhu n’Amarhegeko girhu n’aka Ka-Nyamuzinda. Ciru anahumânyize ahâla hantu hatagatifu ene alêrhamwo Abagereki». 29 Baderha ntyo bulya bàli babwîne Trofimo w’e Efezi omu cishagala bo naye, bacikebwa mpu nkaba Paolo anamudwîrhe omu Ka-Nyamuzinda. 30 Ecishagala coshi cazûkamwo akavuli­ndi, n’olubaga lwalundûka^m, barhuluba Paolo, bamukululira embuga, ho n’aho, enyumvi z’Aka-Nyamuzinda zàhamikwa. 31 Erhi bakola mpu bamuyîrhage, omwanzi gwàhika omu marhwiri g’omukulu w’omurhwe gw’abasirika mpu Yeruzalemu yeshi alimwo ehidugundu. 32 Aho honene, ayanka abasirika n’abarhegesi bâbo, anaciyisha bulibirha, aja emunda bàli. Erhi babona umukulu w’omurhwe gw’abasirika bâge, baleka okushurha Paolo. 33 Nyamurhwâli w’omurhwe gw’abasirika anaciyegera, amugwârhira oku kuboko, àrhegeka mpu bamushweke na nkoba ibirhi, arhondêra adôsa ye ndi na bici ajizire. 34 Olubaga lwajako lwayâma, baguma mpu kulebe, abandi mpu kulebe. Erhi abona ntâko ankamanya oku biri erhi kavulindi karhuma, àrhegeka mpu bamuhêke omu lugerêro lw’abasirika. 35 Erhi bamuhisa oku rhushonezo, abasi­rika bamubarhula erhi bukali bw’olubaga burhuma, 36 bulya engabo y’abantu yali ckulikire yayishaga yayâma, mpu: «Mâshi oyîrhe!» 37 Erhi bakola mpu bamuhise omu lugerêro, Paolo àbwîra omukulu w’aba­sirika, erhi: «Ka nankahasha okukubwîra cinwa ciguma?» Naye, erhi: «K’oyishi ecigereki?» 38 Kuziga arhali w’olya Munya-Misiri ozind’igomya abantu mwo zirya nsiku zigezire, anagendana bihumbi bini by’ebishungu omu ishamba?» 39 Paolo amushuza, erhi: «Nie ono ndi Muyahudi, emwirhu e Tarsi omu Silisiya, ndi muntu w’omu cishagala cirhahabikini omu igulu. Waliha, onyemêrere nani mbwîre olubaga kanwa kaguma». 40 Erhi amuyemêrera, Paolo ayimanga oku rhushonezo, akema olubaga n’okuboko; boshi banacihulika, ababwîra omu ciyahudi, erhi:

22

1 «Bene wirhu na ba larha, lekag’inywe akasheba embere zinyu». 2 Erhi bayumva ababwîra omu mayahudi, bahulika kulusha. Aderha, erhi: « 3 Nie ono ndi Muyahudi, naburhiragwa e Tarsi, omu Silisiya, ci kwonene mw’ecira cishagala nalereragwa oku bibero bya Gamaliyeli; nayigîrizibwa bwinjinja amarhegeko ga bashakulûza, nanaba ntwâli omu bya Nyamuzinda nk’okula mweshi muli ene. 4 Abashimba eyôla njira, nàbalibuzize kuhika okubayîrha, nashwêka abalume n’abakazi; 5 omukulu w’abadâhwa n’ihano ly’abagula bo bahamîrizi mbahîre. Bo bampaga amaruba mpu ngahekere bene wirhu. Nanacija e Damasi nti mbalerhe e Yeruzalemu bali babohe, bahanwe. 6 Byanaciba ntyo! Erhi nkolaga ndi omu njira, na nkolaga nti mpike e Damasi, erhi kaba kasirahinga, obulangashane bwamanukaga oku nkuba bwanfûnika bwanammolekera. 7 Nacidûrha oku idaho, nayumva izù lyanyakûza erhi: «Saulu, Saulu, bici wandibuziza?» 8 Nani nashuza, nti: «We ndi, Yagirwa?» Naye, erhi: «Nie Yezu w’e Nazareti odwîrhe walibuza». 9 Aba rhwàli rhweshi babona obulangashane ci barhayumvagyaⁿ izù ly’oyo wakag’iderha. 10 Naderha, nti: «Yagirwa, bici njirage?» Naye Nyakasane anshuza erhi: «Yimanga, oj’e Dama­si, bakubwîrirayo ebi okwânîne okujira byoshi». 11 Ci kwône, bulyâla ntàcibo­naga erhi bulangashane bw’obwo bumoleke burhuma, abirhu bangwârhira oku kuboko nahika e Damasi. 12 Lero mulume muguma, izino lyâge Ananiya, muntu oshimba bwinja marhegeko na mukengwa omu Bayahudi b’e Damasi boshi, 13 anacìy’ish’intandûla, n’erhi aba amanyegera, ambwîra erhi; «Saulu mwene wirhu, zibûka amasù». Ho na halya, namubona. 14 Ashubirira, erhi, Nyamuzinda wa balarha acikwishozire mpu omanye obulonza bwâge, obone Omushinganyanya^o, onayumve oluderho lw’ekanwa kâge; 15 bulya wâmubêra muhamîrizi w’ebi wàbwîne n’ebi wàyumvîrhe omu bantu boshi. 16 Na buno, bici wacilinda? Yimuka, obatizibwe, na hano oba wamashenga izîno lyâge, okûlirwe ebyâba byâwe». 17 Erhi ngaluka e Yeruzalemu, nanaciba ndwîrhe naharâmya omu Ka-Nyamuzinda, nayagânwa. 18 Nanacibona Nyakasane, ambwîra, erhi: «Okanye, orhenge e Yeruzalemu, bulya barhayemêre obuhamiîrizi bwâwe kuli nie». 19 Nani, nashuza, nti: «Yagirwa, bamanyire oku nakag’igera omu masinagogi naja naboha n’okushûrha empimbo abakuyemêra boshi; 20 n’erhi babulaga omuko gw’omuhamîrizi wawe Stefano, nani ho nali, nayemêra nti bamuyîrhe, nnanakalânga emyambalo y’abamuyirhaga», 21 Anacimbwîra, erhi: «Genda bulya nakurhuma kulî omu mashanja».

Paolo aderha oku ali Muroma

22 Kuhika kuli ako kanwa, bàli bamurhesire amarbiwiri. Ci erhi bayumva okwo, bayàma mpu: «omuntu wa bene oyu, omurhenze en’igulu; bulya arhakwânîni alame!» 23 Bajira ecihôgêro cinene, bakajugucira ebishûli byâbo bana­kwêba akatulo enyanya. 24 Obwo, omukulu w’abasirika anacirhegeka mpu balerhe Paolo omu lugerêro lwaho, aderha mpu bamudôse n’emikoba lyo bamanya ecirhumire bayâma ntyo. 25 Ci erhi baba bamamushwêka n’enkoba mpu bamushûrhage, Paolo abwîra omurhegesi w’abasirika, erhi: «Ewe, ndi wa­ muhâga obuyemêre bw’okushurha Omuroma emikoba, n’okwola buzira kumutwîra olubanja?» 26 Erhi ayumva ntyo, oyôla murhegesi w’omurhwe gw’a­basirika agend’ibwîra omukulu w’abasirika, erhi: «Kurhi wâjira? Ci oyo muntu, amaba Muroma!» 27 Omukulu w’abasirika anaciyisha, agend’ibwîra Paolo, erhi: «Mbwîra bwinja! K’oli Muroma?» Naye, erhi: «Neci». 28 Omukulu w’aba­sirika ashuza, erhi: «Niehe obwo buyemêre bw’okuba Muroma, nabugulaga nsaranga nyinji». Naye Paolo, erhi: «Niehe, nakuburhanagwa». 29 Akôla kasanzi kwonênè, balya balonzagya okumudôsa n’emikoba, bamuyâka mâshi ciru n’olya mukulu w’abasirika ayôboba erhi amanya oku oyo muntu ali ashwêsire ali Muroma.

Paolo aha kagombe k’ Abayahudi

30 Erhi buca, alonza okumanya kwinja eci Abayahudi bamulegeraga; anacimushwekûla, anarhegeka abadâhwa bakulu n’akagombe koshi mpu bashubûzanye. Okubundi alerha Paolo, amuyimanza embere zâbo.

23

1 Paolo anacimôlera abagula amasù ababwîra, erhi: «Bene wirhu, kuhika olusiku lw’ene, ntasag’iyumva omurhima gwâni gwantumuza akantu omu lugendo lwâni embere za Nnâmahanga». 2 Ci omudahwa mukulu Ananiya arhegeka abatwî b’emanja bàmuli eburhambi mpu bamushûrhire oku kanwa. 3 Obwo, Paolo anacimubwîra erhi: «Nyamuzinda acikushûrha, we cisîka cihome ngwa! Kali otamire mpu ontwîre olubanja nk’oku binadesirwe omu irhegeko, na w’oyo, wavuna irhegeko^p, ene oderha mpu banshûrhe!» 4 Nabo balya bàmuli babwîra Paolo, mpu: «Ci wajacira omudâhwa mukulu wa Nyamuzinda!»s Naye Paolo anacibashuza, erhi: «Bene wirhu, ntal’imanyire oku ye mukulu w’abadâhwa; bulya kuyandisirwe erhi: «Orhahira okahehêrera omuluzi w’ishanja lyâwe». 5 Bulya Paolo ali amanyire oku omu ihano likulu, baguma bàli Basaduceyi n’abandi Bafarizeyi, aderha, erhi: ndwîrhwe omu lubaja erhi bulangalire bwirhu burhuma: obufuke bw’abafire»^q. 7 Erhi aba amaderha ebyo binwa, akadali kazuka omu Bafarizeyi n’omu Basaduceyi, na ntyo ihano lyâbo lyacêberamwo. 8 Bulyala Abasaduceyi banaderbe mpu nta bufûke bw’abafîre, mpu na nta bamalahika na nta myûka; ci Abafarizeyi bôhe babiyemêra byombi. 9 Banacijira lubî lunji, na bashamuka b’ihano baguma b’omu Bafarizeyi bayimanga, bakaliba bweneêne, mpu: «Nta kubi rhubwînemwo oyu muntu! Ka gurhankanaba mûka erhi malahika washambîre bo naye?» 10 Erhi abona akadali kaja kayushûka, omukulu w’abasirika ayôboha mpu bahôya Paolo, arhegeka abasirika mpu bayish’imurhôla, bamushubiza omu lugerêro. 11 Obudufu bwakulikiraga olwo lusiku, Nyakasane amubonekera, amubwîra, erhi: «Komera! Kulyâla wampamîrizagya e Yeruzalemu, kwo okwânîne okujimpamîriza e Roma».

Abayahudi bahigira Paolo

12 Erhi buca, Abayahudi baja ihano mpu barhalye barhananywe barhanaj’iyîrha Paolo. 13 Abàli bafundisire eryo ihano bàli balume makumi ani na kulusha. 14 Banacija emw’abajinji b’abadâhwa n’abagula, bababwîra, mpu: «Rhwacîgashire nti rhurhakoza akantu ekanwa rhurhanaj’iyîrha Paolo. 15 Ntyo, ninyu haguma n’ihano likulu, mubwîrage omukulu w’abasirika ammulerhereye, mube nk’abalonza okumudôsa kwinjinja olubanja lwâge; nirhu hhwayôrba rhucirheganyizè okumuyîrha hano aderha mpu ayishage». 16 Ci kwônene, mwihwa wa Paolo ayumva eyo mihigo yâbo mibî, anacigenda, aja omu lugerêro, abwîra Paolo. 17 Naye anacihamagala muguma omu barhegesi b’emirhwe y’abasirika, amubwîra erhi: «Oyu mwâna, omuhekere omukulu w’abasirika, bulya agwêrhe oku amubwîra». 18 Olya Murhegesiw’omurhwe amugwârhira oku kuboko, amuhêkera omukulu w’abasirika, erhi: «Olya mubohe Paolo ampamagîre, ampûna mpu nkuhêkere oyu mwâna, mpu agwêrhe oku akubwîra». 19 Omukulu w’abasirika amugwârhira oku kuboko, aciyegûla, arnudôsa, erhi: «Bici walonza okumbwîra?» 20 Naye amushuza, erhi: «Abayahudi bajîre ihano ly’okukuhûna mpu irhondo olerhe Paolo ekagombe, babe nk’abalonza okumudôsa kwinjinja olubanja lwâge. 21 Ci wehe, omanye wankabayemêra; bulya balume makumi ani na kulusha ba muli bo, bamutulikiîre amatumu; bàcigashire mpu barhalye barhananywe barhanaj’imuyîrha. Na buno, mîra bacîrheganyangya; irhegeko lyâwe lyône bacidwîrhe balinda». 22 Omukulu w’abasirika anacilika nyamwâna, amukomêreza mpu ntaye a­bwîraga oku amushambâlire kwoshi.

Paolo ahêkwa e Sezareya

23 Okuhandi, anacihamagala babirhi omu barhegesi b’emirhwe y’abasirika, ababwîra, erhi: «Murheganye basirika magana abirhi, na biterusi makumi gali nda, na balekezi magana abirhi, baj’e Sezareya omu nsa ya kasharhu y’obudu­fu. 24 Barheganyize na Paolo ebihesi^r, bamushonezekwo, bamuhise mugumaguma emw’omurhegesi Felisi». 25 Okuhandi, yandikaka amaruba, erhi: 26 «Klaudiyo Liziya ahire omurhegesi mukengwa bwenêne Felisi omusingo! 27 Oyu muntu nkudwîrhîre, Abayahudi banacimugwârha, n’erhi bakola mpu bamuyîrhage, nayisha n’engabo yâni y’abasirika, nabarhenzaye omu nfune, erhi nankola mmanyire oku ali Muroma. 28 Erhi nnonz’imanya bwinja igwârhiro ly’ebi bamulegîre, namurhuma aha kagombe kâbo. 29 Nashanga bamushobesire ebiyêrekîre irhegeko lyâbo, ci nabona oku nta bubî agwêrhe bukwânîne okufa nisi erhi enkoba. 30 Ene ncimanya oku bamutulikîre amatumu, bw’obu nkurhumîre ye duba, nabwîra n’abamudwîrhe bamulega nti balêrhe olubanja lwâbo e­ mwawe». 31 Abasirika bajira oku bàli barhegesirwe, bayanka Paolo, bamuhêka budufu e Antipatrida^s. 32 Erhi buca, bamusigira abaterusi mpu bamuhêke, bacigalukira ebwa lugerêro lwâbo. 33 Erhi bahika e Sezareya, balya baterusi bahereza omurhegesi amaruba, bamuyêreka na Paolo. 34 Erhi ayûsisoma galya maruba amanamudôsa ali wa cihugo cihi, n’erhi amanya oku emwâbo e Silisiya, anacirnubwîra, erhi: 35 «Nayumva olubanja lwâwe amango abakulezire bâyisha». Okubandi arhegeka mpu bamulangire omu lurhamba lwa Herodi.

24

Felisi abûlanya Paolo

1 Erhi hagera nsiku irhanu, omukulu w’abadâhwa Ananiya anaciyandagala bo na bagula baguma n’omubûlanyi, mpu ye Tertulo; bayish’ilega Paolo emw’omurhegesi. 2 Banacibamagala Paolo, naye Tertulo arha­ngira okumulega, erhi: «Omurhûla buzira kavulindi rhugwêrhe werhumire, n’emihindûlo minja obwirhonzi bwâwe bwàdwîrhire eri ishanja, 3 byoshi byoshi na hoshi hoshi rhubiyankirîre na maboko abirhi, Waliha Felisi mukengwa. 4 Ci kwônene, ntag’ikurhamya busha, nkuhûnyire omu bwinja bwâwe, oyemeêre okurhuyumvîrhiza hisanzi bitya hyône. 5 Oyu muntu, rhwabwîne oku ciba cihûsi: anakahira akavange omu Bayahudi b’omu igulu lyoshi, ye na murhambo w’obugomi bw’Abanazareti^t. 6 Ciru àli akola ahumânya aka-Nyamuzinda, !ero rhwàmugwârha. Rhwàli rhulonzize nti rhumutwîre nk’oku irhegeko lirhu lidesire, 7 ci, omukulu w’abasirika Liziya abijâmwo, arhukûlaye omu maboko n’emisi, 8 anarhegeka mpu abàmulegaga baje eno mwâwe. Nâwe wêne wâmu­dôsa, ocîbonere oku ebi rhumushobesire binali by’okuli». 9 Abayahudi bahamîriza, baderha mpu ntyo kwo binali. 10 naye aderhage. Omurhegesi anacikema Paolo.

Ebinwa bya Paolo embere z’omurhegesi

Paolo ashuza, erhi:

«Mmanyire bwinja oku emyâka ekola minji erhi kurhegeka orhegeka eri i­shanja; co cirhumire nabûlana n’obulangalire. 11 Wanahash’imanya bwinja oku zirhac’irhaluka nsiku ikumi n’ibirhi kurhenga nteremîre e Yeruzalemu nti nj’iharâmya. 12 Na ntaye wanshimanyire omu ka-Nyamuzinda, nisi erhi omu masinagogi, erhi omu cishagala naja kadali n’omuntu erhi nashumika olubaga. 13 N’oku bali ntyo, barhankahash’ikuyêreka ebi banshobesire. 14 Ci kwônene, oleke nkubwîre n’obwâlagale: nkolera Nyamuzinda wa balarha omu kushimba «Enjira» bòhe bayiyîrika «bugomi.» Ebi biyandisirwe omu irhegeko n’omu Balêbi, byoshi mbiyemîre, 15 nnanangalire Nnâmahanga nk’oku nabo bamulangalîre; nnangalîre oku abafîre bâfûke, abimâna n’ababî. 16 N’okwôla kwo kurhuma nani ncisêza okulanga omurhima gwâni mwêru-kwêru embere za Nnâmahanga n’embere z’abantu. 17 Hàbîre hamagera myâka erhali minyi, nayisha nti nde­rhere ishanja lyâni oburhabâle, nnanjire entûlo. 18 Ntyo kwo banshanzire omu ka-Nyamuzinda, erhi mîra nashukûlagwa; murhàli ndêko ya bantu, murhanàli hidugundu. 19 Bayahudi baguma b’e Aziya boki rhwàli rhweshi. Bo bali bakwânîne okuyisha muno lukîko lwâwe, bâderha akaba hali ebi bambwînekwo. 20 Abàli bahali babage erhi bo baderha bubî buci bambwînekwo erhi ndi aha kagombe. 21 Nkaba aka kanwa naderhaga erhi mba nyimanzire omu kagarhî kâbo ko nfîrekwo, nti: «Bufûke bw’abafîre burhumire nalêrhwa omu lubanja ene embere zinyu.»

Paolo omu mpamikwa e Sezareya

22 Bulya Felisi naye ali amanyire bwinja eyôla Njira, ababwîra mpu balinde, erhi: «Hano omukulu w’abasirika Liziya aba amayandagala, natola olubanja lwinyu». 23 Anacirhegeka omurhegesi w’omurhwe gw’abasirika mpu alange Paolo, ci kwône mpu amuhe obuyemêre bw’okujira oku alonzize, arhanaha­nzagya benewâbo bal’imushêgula. 24 Erhi kugera nsiku, Felisi anaciyisha bo na mukâge Druzila. Ali Muyabu­di-kazi^u. Ahamagala Paolo, anayumvirhiza oku amubwîra eby’obuyemêre muli Kristu Yezu. 25 Erhi Paolo arhondêra okuderha ebiyêrekire obushinganyanya n’obucêse bw’omurhima n’olubanja luzinda, Felisi ageramwo omusisi, ashuza, erhi: «Hoshi aho, gendagi; nacikuhamagala olusiku nayumva obushiru». 26 E­rhi analangalîre obwo mpu Paolo amuha ensaranga; co carhumaga akamu­rhumiza kanji-kanji mpu baganîre bo naye. 27 Erhi hagera myâka ibirhi^v, Felisi ahâbwa omukûla wâge, Porsiyo Festo. Ci mpu lyo asimîsa Abayahudi, Felisi aleka Paolo mushwêke.

25

Paolo ahûna okutwîrwa olubanja omu lukîko lwa mwâmi mukulu Sezari

1 Erhi Festo ajira nsiku isharhu ahisire omu cihugo câge, anacirheremera e Yeruzalemu kurhenga e Sezareya. 2 Abajinji b’abadâhwa n’abagula b’Abayahudi bamuhêkera olubanja lwa Paolo; bamusengera, 3 banamuhûna mpu abafe lukogo, arhegeke balerhe Paolo e Yeruzalemu. Bali bamulingire omu njira mpu bamuyirhe. 4 Ci Festo ashuza mpu Paolo ashwêkîrwe e Sezareya, n’oku yêne ali hofi h’okuyija. 5 Ababwîra, erhi: «Balya bakulîre abâbo muli rhwe, bayandagale baguma nani, n’akaba hali obubî oyo muntu agwêrhe bayishimulega». 6 Erhi ayûsa nsiku munani erhi ikumi bo nabo, abungulukira e Sezareya. Erhi buca, aja aha kagombe, arhumiza Paolo. 7 Erhi ayisha, Abayahudi bàrhengaga e Yeruzalemu, bàmugôrha. Bàrhondêra okumushobeka binji binji, birya bône barhankahashire okuyêrekana. 8 Paolo anywa emizimu, erhi: «Ntasag’ibona nalogorhera Irhegeko ly’Abayahudi, erhi aka-Nyamuzinda, erhi Seza­ri». 9 Naye Festo, bulya alonzagya okusimîsa Abayahudi, ashuza, Paolo, erhi: «K’olonzize orheremere e Yeruzalemu, olu lubanja luj’itwîwayo embere zâni?» 10 Paolo amubwîra, erhi: «Ndi omu lukîko lwa Sezari, mwo n’olubanja lwâni lwatwîrwa. Ntalenganyagya Bayahudi, nâwe wêne okumanyire bwinja. 11 Akaba ndi mubî, n’akaba hali ecinajizire cikwânîne olufu, ntalahiri kufà. Ci akaba ebi aba bantu badwîrhe banshobeka biri bya kumpalalira, ntaye ogwêrhe obuhashe bw’okumpira omu maboko gâbo. Mpûnyire olubanja lwâni lutwîrwe omu maboko ga Sezari». 12 Obwo, erhi aba amaja ihano boshi n’abahanûzi bâge, Festo ashuza, erhi: «Obûla ohûnyire okutwîrwa omu lukîko lwa Sezari, omu lukîko lwa Sezari wânajaga»

Paolo embere za Mwâmi Agripa

13 Erhi hagera nsiku nyi, mwâmi Agripa^w na Berenisi barhinda aha Sezareya bal’ilamusa Festo. 14 Bahamala nsiku nyinji. Lero Festo ashambâlira mwâmi olubanja lwa Paolo, erhi: «Hano hali omulume Felisi asigaga mubohe». 15 Erhi ndi e Yeruzalemu, abajinji b’abadâhwa n’abagula b’Abayahudi banderhera olubanja lwâge banahûna mpu anigwe. 16 Nanacibashuza, nti Abaroma barhahana omuntu mushobeke arhanaj’ibûlana n’abamushobesire, n’embere ahâbwe obubashe bw’okunywa akasheba. 17 Bayishaga obwo hano rhwe nabo. Buzira kulinda, erhi kuca, naja aha kagombe, narhumiza oyo muntu. 18 Abashobesi bâge erhi bayisha, nta cibi bamushobesire mw’ebi nal’incikebirwe, 19 ci barhondera okumujisa kadali oku idini lyâbo n’oku muntu, mpu ye Yezu, wafîre na Paolo akag’iderha mpu azîne. 20 Nie ono, erhi mbona, ntabwîni oku nankalutwa, namudôsa erhi alonzize okuja e Yeruzalemu, olubanja lwâge lu­twirweyo. 21 Ci kulya kuba Paolo àli ahûnyire mpu olubanja lwâge lutwîrwe omu lukîko lwa Augusto^x, nanacirhegeka nti bamulange mushwêke kuhika olusiku namurhuma emwa Sezari». 22 Agripa anacibwîra Festo, erhi: «Nani, nankasîmire nyumve oyo rnuntu». Naye Festo, erhi: «Irhondo wâmuyumva». 23 Erhi buca, Agripa na Berenisi bayisha n’irenge lyâbo lyoshi; banacija omu kagombe haguman’abakulu b’abasirika n’abagula b’e cishagala. Festo anacirhumiza Paolo, bamulêrha. 24 Festo aderha, erhi; «Mwâmi Agripa, ninyu mwe bashamuka mweshi muli muno baguma nirhu, mubwîne oyu muntu Abayahudi bayishiraga luguku emwâni; bayishimpûna e Yeruzalemu na hano, bayâma mpu kurhacikwânîni alame. 25 Nabwîne niehe oku ntâco ajizire cikwânîne olufù. Ci bulyâla yêne ahûnyire olubanja lwâge lutwîrwe omu lukîko lwa Augusto, nahizire okumurhumayo. 26 Ntâco mmanyire bwinja nayandikira Nnakuno kuli ye. Eco co cirhumire namulerha embere zinyu, ci bwenêne e mbere zâwe, mwâmi Agripa, nti lyo mbona eci nayandika hano rhuyûs’imudôsa. 27 Niehe mbwîne oku buli buhwinja okurhuma omushwêke kwône buzira okuderha n’obubî bwâge».

26

Ebinwa bya Paolo embere za Mwâmi Agripa

1 Okubundi, Agripa anacibwîra Paolo erhi: «Wankahashaga okucide­rhera wêne». Obwo, Paolo anacilambûla okuboko, abûlana, erhi: 2 «Lero namasîma, mwâmi Agripa, bulya ene nanywêra akasheba embere zâwe kw’ebi Abayahudi baja bampagasa byoshi, 3 kolanga bulya orhahabiri engeso z’Abayahudi zoshi n’embaka zâbo. Co cirhumire, nkusengîre, onyumve buzira kumvulindika. 4 Nta Muyahudi ohabire obworhere bw’obuzîne bwâni ekarhî k’ishanja lirhu n’e Yeruzalemu kurhenga ndi musole. 5 Banyishi kurhenga mîra, n’erhi bankalonza, banahamîriza oku nali Mufarizeyi w’okunali, nàshimba lwoshi omurhwe gulushire eyindi bukali omu idini lirhu. 6 Bunola, nie ono ndwîrhwe lubanja bulya nnangalîre ebi balarha balaganyibagwa na Nnâmahanga 7 n’enkomokà z’ishanja lirhu oku zinali ikumi n’ibirhi zikolera Nyamuzinda n’obukombedu budufu na mûshi, bulya balangalîre oku eyo ndagâno yayunjula. Obwo bulangalire bwo burhumire Abayahudi bampêka lubanja, Waliha mwâmi. 8 Cankarhuma mweki mwahakana mpu Nyamuzinda anafûla abafîre? 9 Kàli nani, nakagimanya nti nkwânîne ndwise n’emisi yoshi izîno lya Yezu w’e Nazareti! 10 Nnanakujira ciru e Yeruzalemu, niene nakwêba bemêzi banji omu mpamikwa, erhi ngwêrhe obuyemêre bw’abajinji b’abadâhwa, n’erhi bandôsagya mpu ka babayîrhe, nakâyemêra. 11 Nta sinagogi ntajagamwo nti mbalibuze, nakabasêza okulogorhera Nnâmahanga, n’omu mujina nabajiriraga, ciru nakabashimbûlira kuhika n’omu bishagala bya kulî. 12 Ntyo kwo najaga e Damasi erhi mpîrwe irhegeko n’obubashe bw’abadâhwa. 13 Lero, erhi mba nkolaga ndi omu njira, erhi kaba kasirahinga, Waliha Mwâmi, nanacibona obulangashane bwàmanukaga oku nkuba bulushire obumoleke bw’izûba; bwàngorha haguma n’aba rhwàli rhweshi. 14 Rhweshi rhweshi rhwacidurha oku idaho. Nanaciyumva izù lyambwîra omu ciyahudi, erhi: Saulu, Saulu, bici wandibuziza? Warhamira busha okaderha mpu walwîsa akababo^y.» 15 Nani nàshuza, nti: «We ndi, Yagirwa?» Naye Nyakasane ambwîra, erhi: «Nie Yezu odwîrhe walibuza. 16 Ci ozûkage, onayimange; bulya nakubonekîre nti nkujire murhumisi na muhamîrizi w’ebi wabwîne n’ebi nâcikuyêreka amango naâshub’ikubonekera. 17 Co cinarhumire nakulikûza kuli olu lubaga n’oku mashanja g’abapagani nâkurhumamwo, 18 lyo obahûrhûla amasù, barhenge omu mwizimya, baje ebwa bulangale, baleke okushiga shetani, bashige Nnâmaha­ nga; na ntyo, obuyemêre banyemêra burhuma, bababalirwe ebyâha byâbo banashobôle okuyish’iyîma haguma n’abatagatifu. 19 Ntyo, Mwâmi Agripa, ntalahiraga okuyumva ebi nayêrekagwa kurhenga e mpingu. 20 Ci nayigîrizize abantu b’e Damasi burhanzi, n’ab’e Yeruzalemu, n’ab’omu Yudeya yoshi, n’abapagani; nakâbabwiriza okuciyunjuza n’okuhindukira Nnâmahanga omu kujira ebijiro bikwânîne obucîyunjuze. 21 Co carhumaga eco Abayahudi ba ngwarhira omu ka-Nyamuzinda, balonza okunyîrha. 22 Ci, oku burhabâle bwa Nyamuzinda, kuhika ene kuhamîriza ncihamîriza oku barho n’abakulu, na nta cindi nyigîriza okuleka birya byàdesirwe n’abalêbi na Musa mpu byânabe; 23 baderha mpu: Kristu anababale, na hano aba amafûka ye murhanzi-rhanzi omu bafîre, amanyîse ishanja ly’Israheli n’abapagani obulangashane». 24 Erhi adwîrhe abûlana ntyo, Festa aderha n’izù linene, erhi: «Paolo, osirahire! Ebinji wasomire byakulerhîre isirhe». 25 Naye Paolo, erhi: «Ntasi­rahiri, Yagirwa Festa mukengwa, ci ndesire ebinwa by’okuli n’ebya obushinga­nyanya. 26 Mwâmi ntâco ahabire muli byo; kwo kunarhumire mbiderha buzira bwôba, bulya mmanyire oku ntâco ciri cifulike kuli ye, kulya kuba nta kantu kajizirwe bufundafunda muli byo. 27 K’oyemêra abalêbi mwâmi Agripa? Mmanyire oku obayemêra». 28 Naye Agripa ashuza Paolo erhi: «Hindi hitya, wanyemêza okuhinduka mukristu!» 29 Na Paolo, erhi: «Nshenzire emwa Nnâmahanga, akaba ene, akaba irhondo, arhali wenene, ci n’abâla badwîrhe banyumva ene boshi, mube akâni, ci kwônene buzira ezi nkoba». 30 Mwâmi anaciyimuka, n’omurhegesi na Berenisi na balya boshi bali batamîre haguma nabo kwo na kwo. 31 Erhi baba nka baciyegûla, bakàbwîrana bône na nnene, mpu: «Oyu muntu ntâco ajizire cikwânîne olufù erhi enkoba». 32 Agripa anacibwîra Festo, erhi: «Acibâga arhàli ahûnyire olubanja lwâge lutwîrwe omu lukîko lwa Sezari, rhinga ashwêkûlwa».

27

Paolo ahêkwa e Roma

1 Erhi baba bamahiga mpu rhurhûlirwe e Italiya, Paolo n’abandi ba­shwêke bahâbwa omurhambo w’omurhwe gw’abasirika guderhwa Agusta, n’oyo murhambo izîno lyâge ye Juliyo. 2 Rhwanacishonera omu nkunge y’e Adramiti yajaga yabarabanya omu ntambi z’e Aziya. Rhwasûka, erhi rhuli haguma n’ Aristarko, Mumacedoniya w’e Tesalonika. 3 Olusiku lwakulikiraga, rhwàhika e Sidoni. Juliyo ajirira Paolo bwinja, amuyemêrera okuja emwa abîra bâge mpu bamurhabâle. 4 Erhi rhurhenga e Sidoni, rhwàyisha rhwabarabanya omu ntambi z’e cirhwa c’e Cipro, bulya empûsi yakag’irhenga olunda lubîi. 5 Erhi rhuba rhwamatwîkanya enyanja y’e Silisiya n’e Panfiliya, rhwahika e Mira omu Liciya. 6 Omurhambo w’omurhwe gw’abasirika ashimâna enkuge y’e Aleksandriya yali omu njira y’okuja e Italiya; arhuhiramwo. 7 Rhwàmala nsiku nyinji omu nyanja, rhwakâgenda bunyi bunyi, n’erhi rhuhika hofi h’e Kinido, erhi rhwamakoya. Empûsi erhazigaga rhwasîka; rhwanacibarabanya omu ntambi z’e cirhwa c’e Kreta olunda lw’e Salomona. 8 Rhwacihangana, rhwabarabanya, rhwàhika ahantu haderhwa Nsîko-Nyinja, hofi n’ecishagala c’e Lazaya.

Omulaba gwabazisa

9 Ensiku zàli zamagera, n’okugera omu nyanja kurhaciri kulembu^z, bulya amango g’okucishalisa gàli gamahwa. Paolo abaha ihano, 10 ababwîra erhi: «Bira bâni, mbwîne oku rhwagenda, ci omu kaga rhuli, arhali ka kuheza emizigo rhudwîrhe kwône n’obwârho, ci n’obuzîne bwirhu nabo». 11 Ci omu­rhambo w’omurhwe gw’abasirika àli acikubagîre omwêrekeza w’obwârho n’omukulu w’ababulimwo kulusha ebinwa bya Paolo. 12 Erhi bacibula ensiku nyinja bankagerezamwo amango g’empondo, banji baderha mpu bavugame, balikûle, balole erhi bankahika e Fenisiya, yo nsîko y’e Kreta eyêrekîre Emukondwè-Buzikiro n’Emwênè-Buzikiro. 13 Erhi ehihûsi hy’ebulyo hicihûsa, bamanya mpu lero emihigo yâbo ekola yayunjula. Bàsîkûla obwârho, babarabanya hofi hofi n’e Kreta. 14 Ci mpu hagere hisanzi ntya, empûsi nkali yarhengaga e bwa cirhwa, ederhwa Erakwilo^a, yabarhindakwo 15 Eyo mpûsi yanaciyehûla obwârho, bwàyabirwa okuyilwîsa, rhwaja rhwayehûlirwa eyi n’eyi. 16 Rhwayehûlirwa ebwa hirhwa higuma hiderhwa Kauda, rhwàcihangana na ntyo rhwàha­sh’ishwêka ehyârho hy’okurhabâla 17 Erhi baba bamahirheremya, bakolêsa ebindi bàli bagwêrhe by’okurhabâla, bashwêka enkuge n’emigozi. Na bulya bàli bayôbohire mpu bankagend’ihangarhana omu Sirti, bayanka omurhoza guja gwayêrêra, bagurhogeza omu nyanja, na ntyo baja bayehûlwa n’empûsi^b. 18 Erhi buca, omulaba mukali gwarhudungeja bwenêne; baja bajugucira emizi­go omu nyanja. 19 N’olusiku lwa kasharhu, n’amaboko gâbo bône bajakwo bakabulira ebirugu by’omu nkuge yâbo. 20 Kurhenga nsiku nyinji, oli izûba, oli enyenyêzi, nta ciru n’eciguma cabonekaga; n’omulaba nago gwanayôrhana obukali bwâgo. Na ntyo, nta bulangalire rhwacigwêrhe bw’okucira? 21 Ensiku zirhali nyi zàli zamagera rhurhalya ehibi. Paolo anaciyimanga ekarhî kâbo, ababwîra erhi: «Ka murhabwîni, yagi bîra bâni, oku mucinyumvagya rhurhankarhenzire e Kreta, rhurhankanabwîne aka kaga, n’ebirugu birhàli byafa bu­sha. 22 Ci kwônene, muhire omurhima omu nda, bulya ntâye ciru n’omuguma wâfa muli mwe; obwârho bwône bwâlohoma. 23 Neci, ene budufu, malahika wa Nyamuzinda nshiga nnankolera ambonekîre, 24 ambwîra, erhi: «Orhayôbohaga Paolo, kukwânîne ohike embere za Sezari, kandi Nyamuzinda akuhîre obuzîne bw’abâla muli mweshi omu bwârho». 25 Kuziga, muhire omurhima omu nda. bîra bâni! Ncikubagîre Nnâmahanga nti oku nabwîzirwe kwo byânaba. 26 Ci kukwânîne rhuhike oku cirhwa ciguma». 27 Erhi obudufu bwa kali ikumi na kani buhika, rhwakâhêkwa eyi n’eyi omu nyanja ya Adriatiko. Erhi gaba mîre abirhi, abahalira bayumva nka kuno bakoliyegera ecihugo. 28 Bagera obuli bw’amîshi kuhika oku idaho, bàbona ngero makumi abirhi. Erhi bagenda hisanzi, bashub’igera, babona ngero ikumi n’irhanu^c. 29 Banaciyôboha okuyish’ihangarhana omu ntaza, bagereza mirhoza ini embere, bayiyandagaliza omu mîshi, bakâcifinja mpu mâshi bucâge duba. 30 Ci abahalira balonza okurhenga omu nkuge mpu baciyâkire; banaciloha ehyârho hisungunu omu nyanja, baba nk’abagereza emirhoza enyuma mpu bayiyandagalize omu mîshi. 31 Paolo anacibwîra omurhambo w’omurhwe n’abasirika erhi: «Aba bantu bakaba barhabêziri omu nkuge, murhacire», 32 Obwo, abasirika batwa emigozi y’ehyo hyârho, bahireka hyâgenda. 33 Erhi buba bukol’ica, Paolo abwîra ababo boshi mpu balye, erhi: «Ene lwo lusiku lw’ikumi n’ini muyunjwire bwôba murhanalya; ntaco mwakozize ekanwa. 34 Mmuhûnyire nti mulye, lyo mulama, bulya ntâye muli mwe waheza oluviri lw’oku irhwe lyâge». 35 Erhi ayûs’iderha ntyo, ayanka omugati, avuga omunkwa embere za boshi, agubega, arhangira alya. 36 Ababo boshi, omurhima gwàbashubira omu nda, nabo balya. 37 Rhweshi abàli omu nkuge, rhwàli magana abiri na makumi gali nda na bantu ndarhu. 38 Erhi baba bamayigurha bajako baloha engano omu nyanja mpu lyo bayanguhya obwârho. 39 Erhi buca, barhamanyaga ecihugo bàlimwo; ci balangira omushosho gw’enyanja n’omwaro^d; bahiga okugend’igezaho obwârho. 40 Banacishwekûla emirhoza, bayirhogeza omu mîshi, batwa n’emigozi y’engasi z’okuyêrekeza obwârho; okuhandi barheramya empungira y’embere mpu lyo empûsi ebayehùûlira ebwa mwaro. 41 Lero bahika oku ihya, bahukula amabuye, obwârho bwahangarhana; olunda lw’enyuma lwagwârha omu mabuye, n’obw’embere bwabereka erhi bukali bw’emivumba y’omulaba burhuma. 42 Obwo, abasirika bahiga mpu bayîrhe abashwêkwa, lyo halek’ijira owayoôga, afulumuke. 43 Ci omurhambo w’omurhwe alahira ihano lyabo, bulya àli alonzize okuciza Paolo. Anacirhegeka mpu abayish’iyôga bacikwêbe omu mîshi barhanzi, bayikirire e bulambo, 44 mpu n’abandi bayikirire e bulambo, baguma oku mpaho, abandi oku biberekeza by’obwârho. Ntyo kwo bahisire bagumagu­ma boshi e bulambo.

28

Bacumbika e Malta

1 Erhi rhuba rhwamafuma, barhubwîra oku eco cirhwa co Malta. 2 Abantu bakwo barhuyankirira n’obuzigire bw’okunali. Banacitwâna omuliro, barhubwîra rhweshi mpu rhukalûke, bulya erhi enkuba yaciyus’irhoga, n’emboho yàli nkali. 3 Lero Paolo anacirhologola olulando lw’enshâli nyumu, alukwêba oku cîko. Empiri yalimwo, erhi eyumva idûrhu, yamurhenga, yacishwêkera oku kuboko kwâge. 4 Abashi b’okwo cirhwa erhi babona eyo mpiri edwîrhe yamunagana oku kuboko, babwîrana bône na nnene, mpu: «Oyu mu­ntu ciri cishungu; amafuma enyanja, ci obwihôle bwa Nyamuzinda burhamuzigîri alama!» 5 Ci larha wâni agukumulira obwo buhanya omu muliro, arhanabaga kurhi, 6 n’obwo bakag’imanya mpu arhundagana, nisi erhi aduduka ho na halya. Erhi balinga kasanzi, n’erhi babona ntâko abîre, bahindula enkengêro zâbo, barhondêra okuderha, mpu: «Muzimu!»

7 Hofi n’aho hàli ishwa ly’omurhambo w’eco cirhwa, izino lyâge Publiyo. Oyo murhambo àrhuya­nkirira anarhuhandisa bwinja nsiku isharhu. 8 Lero kwanaciba erhi ishe wa Publiyo ali aha ncingo, erhi ishushira n’omukunguru bimudwîrhe bitulu-bitulu. Paolo aj’imurhangula, ashenga, amulâmbûlirakwo amaboko, amufumya. 9 Erhi babona ntyo, abandi balwâla b’eco cirhwa nabo bayisha, banafuma. 10 Okwo kwarhuma barhukenga, n’erhi rhukola rhwagenda, barhuha olwîko.

Kurhenga e Malta kuhika e Roma

11 Erhi rhumala myêzi isharhu, rhwashonera omu nkuge yâgezagya amango g’empondo mw’eco cirhwa. Yali nkuge y’e Aleksandriya, yanalikwo ecimanyîso ca ba-Diyoskori^e. 12 Rhwagend’isîka e Sirakuza, rhwàjirayo nsiku isharhu. 13 Erhi rhurhengayo, rhwàbarabanya eburhambi-rhambi bw’enyanja, rhwàhika e Regiyo. Erhi buca, empûsi y’Emukondwè yahûsa, n’erhi bushub’ica, rhwasîka e Putiyoli. 14 Rhwashimâna yo bene wirhu bemêzi, barhuhûna mpu rhubêre nabo nsiku nda. Ntyo kwo rhwàhisire e Roma. 15 Erhi bene wirhu b’eco cishagala bamanya oku rhwayishire, bayish’irhulingira aha Itaramo^f ly’e Apiyo^g, n’aha Mahando-Asharhu^h. Erhi Paolo ababona, avuga Nyamuzinda omunkwa, ashub’iyumva oburhwâli. 16 Erhi rhuhika e Roma, bayemerera Paolo okuj’ihanda aha alonzize bo n’omusirika wakag’imulanga.

Paolo abonana n’Abayahudi b’e Roma

17 Erhi hagera nsiku isharhu, ahamagala abagula b’ Abayahudi. N’erhi baba bakola badêkerîre haguma, ababwîra, erhi: «Bene wirhu, nta cibi najirire ishanja lirhu nisi erhi engeso za bashakulûza, kurhanarhumaga barhangwârhira e Yeruzalemu banampâna omu maboko g’Abaroma. 18 Erhi baba bamambûlanya, Abaroma balonza okundika, bulya barhambonako ecankarhuma banyiîrha. 19 Ci erhi Abayahudi balahira, nabona namasêzibwa okuhûna olubanja lwâni lutwîrwe omu lukîko lwa Sezari; ci kurhâli kuderba nti hali akantu nalegakwo ishanja lyâni. 20 Okwo kwo kwarhumaga nahûna nti mmulolekwo nnammushambâze, bulya bulangalire bw’lsraheli burhumire ndi mw’ezi nkoba». 21 Nabo bamushuza, mpu: «Rhw’ono nta maruba g’e Yudeya rhwabwîne kuli we, na muli bene wirhu ntâye ciru n’omuguma wayish’irirhubwîra akanwa kabî kuli we. 22 Ci kwônene, rhulonzize orhubwîre wêne kurhi obwîne; bulyâla rhumanyire oku eyo njira bayishomba boshi.»

Ebinwa bya Paolo oku Bayahudi b’e Roma

23 Banacilagânana olusiku, n’erhi luhika, bayisha banji kulusha omu cirâlo câge. Omu binwa akag’ibabwîra, akahamiriza Obwâmi bwa Nyamuzinda anakalonza okubayemêza Yezu nk’oku biyandisirwe omu citabu e’Amarhegeko ga Musa n’omu Balêbi. Arhangiraga sêzi ahika bijingo. 24 Baguma bayemêra ebi akag’ibabwîra, abandi barhayemêraga. 25 N’erhi bakola balekana buzira okuyumvanya bône na bône, Paolo ababwîra eci cinwa ciguma cône, erhi: «Mûka Mutagatifu adesire okunali erhi abwîra basho omu kanwa k’omulêbi Izaya, erhi: 26 «Oje emunda olu lubaga Iuli, onalubwîre, erhi: Mwakaz’iyumvirhiza n’amarhwiri ginyu, murhanayumve; mwakaz’ilolereza n’amasù ginyu, murhanabone. 27 Omurhima gw’olu lubaga gwahinzireⁱ, bafunisire amarhwiri gâbo, banazibya amasù gâbo, mpu barhabona n’amasù gâbo, mpu lyo barhanayumva n’amarhwiri gâbo, mpu lyo barhanacirhegereza omumurhima, mpu lyo barhahinduka binja, mpu ntanabafumya! 28 Mumanye oku bapagani Nyamuzinda arhumire obwo bucire; bôhe bayumva.» 29 Erhi ayûs’iderha ebyo binwa, Abayahudi banacigenda, baja bajisanya kadali bône na nnene.

Okushwinja ebinwa 30 Paolo ageza myâka ibiri yoshi omu cirâlo ali ahanziremwo. Akag’ikaya­nkirira ngasi boshi bakag’îyish’imurhangula, 31 akahanûla Obwâmi bwa Nyamuzinda n’okuyigîriza ebiyêrekîre Nyakasane Yezu Kristu n’oburhwâli buzira kuhanzibwa na muntu, omu kuderha oku ye Yezu, Mugala wa Nnâmahanga wayish’itwîra igulu lyoshi olubanja.

---

 ^a1.1 : Ecitabu cirhanzi ca Luka, co citabu ca kasharhu c’Emyanzi y’Akalembe.

 ^b1.5 : Entumwa zahâbagwa Mûka Mutagatifu olusiku lwa Pentekoste. Ngasi mukristu amuhàâbwa omu Bubatizo n’omu Bukomezo.

 ^c1.6 : Abayahudi bakag’ilangalira mpu Mwâmi Yezu ayish’ishub’iyimanza obwâmi bwâbo, Israheli w’abayahudi.

 ^d1.11 : Mwâmi Yezu ayish’igaluka aha kuyûrha kw’igulu omu irenge n’obukuze bunene al’itwîra abantu olubanja.

 ^e1.12 : Olwa-Sabato Abayahudi bàli bayemêrîrwe okugenda cilometro ciguma, magulu cihumbi. Okurhaluka aho kwàli kuhanzîbwe.

 ^f1.20 Lul 68(69), 26; 108(109), 8.

 ^g2.11 : Abashimbûlizi bo balya bakag’ishimba engeso z’idini ly’Abayahudi.

 ^h2.16 : Yow 3, 1-5.

 ⁱ2.17 : Ensiku nzinda go mango ga Masiha, kurhenga Okuburhwa n’okufa n’okufuka n’oku­rheremera kwâge omu mpingu kuhika okuyûrha kw’igulu.

 ^j2.20 : Olusiku lwa Nyakasane, lwo lusiku mwâmi Yezu agaluka en’igulu al’itwira abantu olubanja.

 ^k2.23 : Lola Abalêbi b’Amalaganyo ga mîra; bwenêne Iz 53.

 ^l2.25 : Lul 15 (16), 8-11.

 ^m2.35 : Lul 109 (110), 1.

 ⁿ2.39 : Abàli kuli bo Bapagani. Lola Iz 57, 19.

 ^o2.42 : Omukristu w’okuli amanyikana oku bushiru bwâge bw’okushimba enyigîrizo n’oku buzigire bwâge oku bâbo, co cinyabuguma cirhujira nka bana ba nda ndguma, n’oku bushiru bwâge bw’okuyumvirhiza emisa n’okushangira Obukaristiya n’agandi masakramenta, n’omu kuharâmya n’okushenga Nnâmahanga ngasi mango.

 ^p3.22 : Lola Lush 18, 18-19.

 ^q3.25 : Murh 12, 3.

 ^r4.25 : Lul 2, 1-2.

 ^s4.33 : Buhashe b’okujira ebisômerîne by’okuyêrekana oku ebinwa byâbo biri by’okuli.

 ^t4.36 : Mwana w’oburhulirizi: kwo kuderha oyish’irhuliriza,

 ^u5.10 : Ecâha c’Ananiya bona mukâge Safira kwàli kulonz’irheba Entumwa erhi kusîma ensara­nga kurhuma.

 ^v5.20 : Obwo Buzîne bwo Buzîne bw’inema lya Nnâmahanga rhuhâbwa oku izîno lya Nnawirhu Yezu.

 ^w6.1 Abagereki bakacîdudumira Abayahudi , kwo duderha kurhi? -:Abagereki bo Bayahudi bakag’ishambâla n’okusoma Amandiko matagatifu omu cigereki. Bàgwêrhe esinagogi zâbozâbo. -Abayahudi bo Bayahudi baburhiragwa omu Buyahudi. Bakag’ishambâla eciharamiya, ci bakaâg’isoma Amandiko matagatifu omu cihabraniya erhi ciyahudi.

 ^x6.14 Aho hantu, ko ka-Nyamuzinda.

 ^y7.42 : Amo 5, 25-27.

 ^z7.48 : Iz 66, 1-2.

 ^a7.51 : Erhi balahira okuyumva Musa n’Abalêbi

 ^b7.58 : Abahamîrizi bo bàli barhegesirwe okubanda amabuye barhanzi. Oyo saulu ye Mtagatifu Paolo, embere ayemêre Mwami Yezu.

 ^c8.33 : Eyi milongo 32-33 eshushire Iz 53, 7-8; Akûlwa omu igulu ly’abazîne: Acîbwa en’igulu.

 ^d9.2 Damasi kandi rhwanamuderha Damasko, cinwa ciyegire DAMASHEK w’e Cihebraniya

 ^e9.2 : Eyo «Njira» gwo mulala gw’abemêzi n’olugendo lwâbo.

 ^f9.4 : bici wandibuziza, bici wandibuliza, kurhi oku wandibuza

 ^g9.5 : Nie Yezu odwîrhe walibuza: Ngasì eci bajirira abaganda ba Yezu, bo bakristu, erhi yêne bacijirîre (Mt 10, 40-42).

 ^h9.13 Abatagatifu, aha kuli kuderha: Abatagatifu: abemêzi, abakristu.

 ⁱ10.1 : Abasirika b’eyo ngabo bàli b’e ltaliya.

 ^j10.28 – 10, 28: Petro akola amanyire bwinja ebi abonaga kuli kuderha kuci. Omuyahudi arhankajire omu mw’omupagani erhi okushagira bo naye. Gwàli muziro; kwàli nka kulya erhi kuhuma oku ensimba n’enjoka n’ebinyunyi n’ebindi bihanzîbwe n’amarhegeko.

 ^k11.2 : Abakembûle, bo balya bemêzi bakag’ishimba amarhegeko ga Musa. bo bakristu babaga bayahudi mîra, embere bayemere Yezu. Bantakembûlwa, bo bapagani, bo ngasi barhali Bayahudl.

 ^l11.18 Ezo nsiku Kornelyo abatizibagwamwo, lyo abapagani barhangiraga okubatizibwa.

 ^m11.28 : Omu mwâka gwa 49-50 lyo Klaudiyo ali oku ntebe erhi ecizombo ciba, enyuma z’oubatizo bwa Kornelyo.

 ⁿ11.28 Omu mwâka gwa 49-50, lyo ecizombo càli

 ^o12.11 lwalinganga okunjirira: lwalikola lwanjirira: lwalonzagya okunjirira.

 ^p12.12 Yoyo ye Marko wayandikaga era Myanzi y’Akalembe ya kabiri omu Ndagano Mpyâhya/

 ^q13.1 : Herodi Antipa oyo badesire.

 ^r13.5 : Yowane odesirwe ahôla ye Marko, muguma omu bandisi b’Emyanzi y’Akalembe.

 ^s13.33 : Lul 2, 7.

 ^t13.34 : Iz 55, 5.

 ^u13.35 : Lul 15 (16), 10.

 ^v13.41 : Hab 1, 5.

 ^w13.47 : Iz 49, 6.

 ^x14.12 : Yovi erhi Zeusi, na Merkuriyo erhi Herma, bàli bazimu b’Abagereki n’Abaroma. Me­rkuriyo ye wali muzimu w’obulenga bw’okuderha.

 ^y14.13 : Yovi-w’emuhanda-gw’olugo: olusho lwâge lwàli emuhanda gw’olugo.

 ^z14.14 : Okusharhula emyambalo càli cimanyîso c’oburhè n’ec’okumanyisa oku omuntu a­rhasimiri.

 ^a14.15 Okuhindukira Nyamuzinda ozîne, kuli kuleka enshanga n’abazimu b’e antiokiya y’omu Pisidiya, aho bali bamacikebwa mpu Barnaba na Paolo bali bazimu bakujira ebirhangâzo

 ^b14.26 Antiyokiya y’omu SÎriya.

 ^c15.18 : Amo 9, 11-12.

 ^d15.33 : Enyuma ly’ogo mulongo, oyushûle ogu gwa 34 gudesire ntya: «Sila yêhe abona oku kuli kwinja asigale, naye Yuda ashubira e Yeruzalcmu.»

 ^e18.1 : Korinti càli cishagala cikulu c’Abaroma omu Akaya.

 ^f18.22 : Ekleziya y’e Yeruzalemu eyo obwo.

 ^g18.24 Apolo ali handi hasharhu omu Ndagano Myâhya ,lola 1 Kr 1,12; 3, 4-6; 16,12.

 ^h19.9 : Oyo Tirano àlì mwigîriza.

 ⁱ19.24 : amahêro g’ebyuma, abandi baderhe mpu nyusho za byuma. Artemi erhi Diyana yali nshaga ya muzimu-kazi omu Aziya

 ^j19.31 itaramo yo baderha théâtre omu cinfransa!

 ^k20.28 àlonsire n’omuko gwâge: afulusagya n’omuko gwâge

 ^l20.35 Kuderha oku: Owahâna akwanîne alushe owahabâgwa bushagaluke; emwa Abakorinti mpu :Nnâmahanga asîma ohâna anashagalusire, lola 2Kr 9, 7

 ^m21.30 olubaga lwakunjûka, lwalundûka; abandi mpu :lwahuluduka

 ⁿ22.9 : nkabaga bayumvîrhe izù (lola Ebj 9,7) ci barhayumvagya kwo kuderha kuci.

 ^o22.14 : Omushinganyanya ye Kristu.

 ^p23.3 : Lola Mt 23, 27.

 ^q23.5 : Lola Lub 22, 7.

 ^r23.24 : cihesi ciguma c’okuhêka Paolo, n’ecindi c’owaja amulanga.

 ^s23.31 : Kurhenga e Yeruzalemu kuhika e Antipatrida, biri bilometrì 63.

 ^t24.5 bugomi bw’Abanazareti: Ntyo kwo Abayahudì bakag’iyirika Abakristu omu kubagayaguza. «Enjira» bòhe bayiyirika «bugomi.» (24, 14)

 ^u24.24 : Mwâli wa Herodi Agripa I.

 ^v24.27 : Felisi àli muroma, ci Murhegesi w’Abayahudi kurhenga omu mwâka gwa 60 kuhika omu 62.

 ^w25.13 : Agripa II, mugala wa Herodi Agripa I. Berenisi, mwâli wabo Agripa II, mukulu wa Druzila, mukà Felisi.

 ^x25.21 : Augusto: lyàli izîno ly’Abami b’e Roma. Ago mango, Nero ye wali oyîmire e Roma.

 ^y26.14 : Okulwisa akababo kuli kulwîra n’okurhamira busha.

 ^z27.9 : Omu mwêzi gwa Kamera, erhi mwêzi gwa mwenda lyo omulaba guluga.

 ^a27.14 : Erakwilo: mpûsi y’e Bushoshokero-Mwênè-Bushoshokero yakag’ihûkiza oku ntondo ya Idal (ya meteri 2488).

 ^b27.17 : Mpu lyo erhahahanyuka.

 ^c27.28 : Olugero luguma wali nka meteri 1, 80.

 ^d27.39 : omwaro yo «plage» omu nfarasè ; n’omushosho ye «baie» omu nfarasè

 ^e28.11 Ba-Diyoskori: Kastori na Poluci, bàli bazimu babiri ba mahasha, bene Yovi.

 ^f28.15 : «itaramo» mpu yo «Forum» omu nfarasè n’omu cilatini; «Mahando-Asharhu» ye «Trois-Tavernes» omu nfarasè. aho hombi hali hantu h’e Butaliyana.

 ^g28.15 Apiyo: Bilomctro 65 kurhenga e Roma.

 ^h28.15 Mahando-Asharhu: Nyumpa za kuhandisamwo ehigolo: bilometri 47 kurhenga e Roma.

 ⁱ28.27 Lola omu Iz 6, 9-10. Lola kandi Mt 13, 14-15.

JHN – – Bible en mashi du Congo

Munkwa munene oku barhumisi ba Yezu na Ekleziya

bakolaga na C.D.P.C.L., Bukavu bulya omu EBIBLIYA NTAGATIFU,

Verbum Bible, Kinshasa 1992, rhudômire binwa binji bya mashi.

EMYANZI Y’AKALEMBE YAYANDIKAGWA NA MUTAGATIFU YOWANE

1

Enshokolezi^a

1 Aha murhondêro, erhi Luderho^b ho àbâ, na Luderho àli haguma na Nyamuzinda, na Luderho àli Nyamuzinda. 2 Kurhenga omurhondêro àli haguma na Nyamuzinda. 3 Byoshi ye wabijiraga, n’omu biremwa byoshi, ntâco calemirwe cirhanalemirwi naye. 4 Obuzîne muli ye bwàli, n’obuzine bwo bwàli bulangashane bw’abantu. 5 Obulangashane bwamoleka omu mwizimya, n’omwizimya gurhabuzimagya.

6 Hanaciyisha omuntu wàli orhumirwe na Nyamuzinda: izîno lyâge ye Yowane^c. 7 Ayisha nka muhamîrizi, mpu abe muhamîrizi w’obulangashane, lyo abantu boshi bayemêra. 8 Arhàli ye wali bulangashane, ci kabalamwanzi k’obulangashane.

9 Luderho ye wàli bulangashane bw’okuli, bumolekera ngasi muntu; anaciyisha en’igulu. 10 Ali en’igulu, n’igulu ye waliremaga, n’igulu lirhamumanyaga. 11 Ayisha omu bâge, n’abâge barhamuyankiriraga. 12 Ci ngasi boshi bamuyankirire, abahîre obuhashe bw’okuhinduka bâna ba Nyamuzinda: bo balya bamuyemera, 13 ye rhaburhagwa na muko, erhi n’okulonza kw’omubiri, nisi erhi n’okulonza kw’omuntu, ci owaburhagwa na Nyamuzinda. 14 Neci, Luderho acijizire muntu, anabera muli rhwe. Nirhu rhwàbwîne irenge lyâge, irenge Nyamuzinda-Ishe ahîre Omugala cusha, oyunjwîre inema n’okuli.

15 Yowane ahamîriza, erhi: «Y’oyu ye nader haga, nti: Owayisha enyuma zani ye wantangaga, bulya erhi ntac’ibà, erhi ho ali». 16 Neci, rhweshi rhwahîrwe oku bwimâna bwâge, rhwàhâbwa amanêma oku manêma^d. 17 Bulya amarhegeko rhwàgahîrwe na Musa, ci inêma n’okuli rhwàbidwirhîrwe na Yezu Kristu.

18 Nta muntu ciru n’omuguma osag’ibona Nyamuzinda; Omugala cusha yêne, oba muli Ishe, ye warhumanyisagyaye.

I. Oburhumisi n’enyigîrizo za Yezu

Obuhamîrizi bwa Yowane

19 Alaga obuhamîrizi bwa Yowane, erhi Abayahudi bamurhumira abadâhwa na bene-Levi kurhenga e Yeruzalemu mpu bagend’imudôsa, mpu: «We ndi?» 20 Anacibabwîra n’obwâlagale, arhalahiraga, ababwîra n’obwâlagale, erhii: «Arhali nie Kristu». 21 Nabo, mpu: «Oligi ndi? Ka we Eliya?» Naye, erhi: «Nanga». Mpu: «Ka we Mulêbi?» Abashuza, erhi: «Nanga». 22 Banacimu­bwîra, mpu: «Oligi ndi, lyo rhushuza abarhurhumire? Kurhi ociderha wêne?» 23 Naye, erhi: «Nie izù lyayakulîza omu irungu: Muyumanyanye enjira ya Nyakasane, nka oku omulêbi Izaya adesire». 24 Balya bàli barhumirwe bàli Bafarizeyi. 25 Bashub’imudôsa, mpu: «Cirhuma ocibatiza akaba orbali we Kristu, orhanali Eliya erhi Mulêbi?» 26 Yowane abashuza, erhi: «Nie ono mbatiza n’amîshi. Ci ekarhi kinyu hali oyo murhishi: 27 Ye wâyisha enyuma zâni; ciru ntakwânîni nshzêkûle omugozi gw’enkwêrho zâge». 28 Ebyo byàbâga e Beta­niya, ishiriza lya Yordani, emunda Yowane akag’ibatiziza.

29 Erhi kuca, Yowane abona Yezu amujayo, aderha, erhi: «Oyu ye Mwana-buzi^e wa Nnâmahanga okûla ecâha c’igulu. 30 Y’oyu ye naderhaga, nti: «Oyishire enyuma zâni antalusire, bulya ye wantangag’ibàho. 31 Nani ntal’imuyishi; ci ye warhumire nyisha nti mbatize n’amîshi, lyo amanyibwa omu lsraheli.» 32 Yowane ababwîra, erhi: «Nabwîne Mûka ayandagala emalunga nka ngûkù anamuyimanga­ kwo. 33 Nani ntàl’imuyishi, ci owantumaga mpu mbatize n’amîshi ali erhi ambwîzire, erhi: «Oyu wâbone Mûka ayandagalirakwo anamuyimangako, erhi ye batiza muli Mûka^f Mutagatifu». 34 Neci, nabwîne nanahamîriza oku oyo ye Mwishogwa wa Nnâmahanga».

Abaganda barhanzi (Mt 4, 18-20)

35 Erhi buca, Yowane erhi kandi ali halya n’abaganda babiri. 36 Anacilolêreza Yezu erhi agera, aderha, erhi: «Oyu ye Mwana-buzi wa Nnâmahanga». 37 Balya baganda babiri erhi bayumva ntyo, bashimba Yezu. 38 Yezu akabaga­na, abona bamukulikîre; anacibadôsa, erhi: «Cici mwalonza?» Nabo, mpu: «Rabi -kwo kuderha Muyigîriza- ngahi oba?» 39 Ababwîra, erhi: «Yishi muhabone». Bayisha, babona ah’abàga, banalegerera bo naye olwo lusiku. Zàli nka nsà ikumi. 40 Balya babiri bayumvagya ebinwa bya Yowane banakulikiraga Yezu, bàlimwo Andreya, mulumuna wa Simoni Petro. 41 Erhi izûba lirhenga emashinji, ashimâna mukulu wâge Simoni Petro, amubwîra, erhi: «Rhwabuga­nyire Masiha . 42 Amuhekera Mwami Yezu. Erhi Yezu amusinza, amubwîra, erhi: «We Simoni, mwene Yona; we kola Kefa» -kwo kuderha Ibuye.

43 Erhi kuca, Yezu erhi alâlire ekuja e Galileya. Anacishimâna Filipo, amubwîra, erhi: «Nshimba». 44 Filipo àli w’e Betisayida, emwabo Andreya na Petro. 45 Filipo anacishigâna Natanaeli, amubwîra, erhi: «Olya Musa aderhaga omu citabu c’Amarhegeko n’oyu abalêbi balêbaga, rhwamubwîne: ye Yezu, Mwene Yozefu, w’e Nazareti!» 46 Natanaeli amushuza, erhi: «K’e Nazareti yankarhenga akantu kinja?» Naye Filipo, erhi: «Yisha, ocibonere». 47 Erhi Yezu abona Natanaeli amujaho, anaciderha, erhi: «Y’oyu ye Mwisraheli w’okuli, orhabamwo bulenzi». 48 Natanaeli, erhi: «Ngahi wammanyiraga?» Yezu amu­sbuza, erhi: «Embere Filipo akuhamagale, bulya wàli idako ly’omulehe, erhi nakubona». 49 Natanaeli amubwîra, erhi: «Rabi, we Mwene Nyamuzinda, we mwâmi w’Israheli». 50 Yezu amushuza anamubwîra, erhi: «Wamayemêra bulya nakubwîzire nti nakubwîne idako ly’omulehe! Wacibona ebilushire aho!» 51 Anacimubwîra, erhi: «Okuli, okuli, mmubwîzire: mwacibona irunga liri lìyigule na bamalahika ba Nyamuzinda badwîrhe barherema banayandagala enyanya lya Mwene-omuntu.»

2

Obuhya e Kana

1 Olusiku lwa kasharhu^g, hàba obuhya e Kana omu Galileya. Nnina wa Yezu erhi yo ali. 2 Naye Yezu àli mulâlike kw’obwo buhya bo n’abaganda bâge. 3 Lero idivayi lyanacibula, bulya idivayi ly’obubya lyàli erhi lyamahwa. Nnina wa Yezu anacimubwîra, erhi: «Barhacigwerb’idivayi». 4 Naye Yezu amushuza, erhi: «Nyoko we, k’okwo kurhuyêrekire? Amango gani garhacihika». 5 Nnina aj’ibwîra abarhumisi, erhi: «Ngasi oku akammubwîra, mukujire». 6 Hàli rhubindi ndarhu rhwa mabuye, rhw’okuhiramwo amîshi g’okukalaba, ngasi kaguma ka ngero ibiri erhi isharhu. 7 Yezu ababwîra, erhi: «Yunjuzi orhu rhubindi mîshi». Barhumbumba kuhika oku muhiro. 8 Ashub’ibabwîra, erhi: «Domagi, muhekere omushongwe». Banacimuhêkera. 9 Erhi omushongwe alabulakwo galya mîshi gahindusire divayi, arhànali amanyire aha eryo divayi lyarhengaga, ci abarhumisi bàl’idôma amîshi erhi bamanyire bwinja, ahamagala omuhya mulume, 10 amubwîra, erhi: «Kali abandi idivayi linja barhang’ihâna, n’erhi abantu bakolabalimwo orukara, lyo barhanza elirhali linja. Ci wehe wal’irhanzir’ibîka idivayi linja kuhika buno!» 11 Co cisômerîne cirhanzi ca Yezu eco. Acijiraga e Kana omu Galileya. Ayerekana irenge lyâge, n’abaganda bage bamuyemêra. 12 Okubundi anaciyandagalira e Kafarnaumu bo na nnina, na bene wâbo^h, n’abaganda bâge. Ajirayo nsiku nsungunu.

Yezu ahulusa abakag’iguliza omu ka-Nyamuzinda (Mt 21, 12-13; Mk 11, 15-17; Lk 19, 45-46)

13 Basâka w’Abayahudi erhi àba hofi, Yezu ayinamukira e Yeruzalemu. 14 Abugâna abarhunzi omu ka-Nyamuzinda bakag’irhimbûla enkafu, ebibuzi n’engûkù, n’abandi badahîre erhi badwîrhe bakâba. 15 Ayanka omugozi, ahunga omunyuli, abahulusa boshi omu ka-Nyamuzinda bo n’ebibuzi n’enkafu zâbo; ashandâza ensaranga z’abakag’ikâba n’oburhalule bwâbo abukunungula. 16 Anacibwîra abarhunzi b’engûkù, erhi: «Rhenzi ebi. Enyumpa ya Larha mu­rhayihindulaga cibuye». 17 Abaganda bâge bakengêra eci cinwa c’Amandiko: «Obushiru bw’enyumpa yâwe bwayish’indya»ⁱ. 18 Obwo Abayahudi banacijaho, bamubwîra, mpu: «Cimanyîso cici orhuyêresiremwo obuhashe bw’okujira ntya?» 19 Naye Yezu abashuza, erhi: «Shabûli aka ka-Nyamuzinda; na­ shub’ikayimanza omu nsiku isharhu». 20 Abayahudi bamubwîra,, mpu: «Aka ka-Nyamuzinda kayûbasirwe myaka makumi ani na ndarhu, nawe mpu wâshub’ikayimanza omu nsiku isharhu?» 21 Ci yehe ka-Nyamuzinda k’omubiri gwâge aderhaga. 22 Erhi aba amafûka omu bafù lyo abaganda bâge bakengîre ako kanwa; bayemêra Amandiko n’akanwa Yezu aderhaga.

Yezu omu Yeruzalemu

23 Amango ali e Yeruzalemu oku lusiku lukulu lwa Basâka, bantu banji bayemêra oku izîno lyâge, erhi bamabona ebisômerîne akag’ijira. 24 Ci Yezu yehe arhacikubagiragabo, bulya àli abamanyire boshi, 25 arhanali alagirire oku­bwîrwa na ndi: àli amanyire akali aha murhima gwa ngasi muntu.

3

Yezu ayigiriza Nikodemu

1 Hàli mulume muguma w’omu Bafarizeyi, izîno lyâge Nikodemu, muguma omu bagula b’Abayahudi. 2 Anacija emwa Yezu budufu, amubwîra. erhi: «Rabi, rhumanyire oku we Mwigîriza warhumagwa na Nnâmahanga; ntâye wankajira ebisômerîne odwîrhe wajira nka Nyamuzinda arhali bo naye». 3 Yezu amushuza, erhi: «Okuli, okuli, nkubwîzire, ntâye wankabona Obwâmi bwa Nyamuzinda nka arhashubir’iburhwa buhyahya». 4 Nikodemu amubwîra, erhi: «Kurhi omuntu akaciburhwa anakola mushosi?» 5 Yezu arnushuza, erhi: «Okuli, okuli, nkubwîzire, ntâye wankaja omu Bwâmi bwa Nyamuzinda nka arhashubir’iburhwa omu mîshi na muli Mûka Mutagatifu^j. 6 Eciburhwa n’omubiri guli mubiri, n’eciburhwa na Mûka guli mûka. 7 Orhasômeragwa obwenge nkubwîzire, nti: «Kukwânîne okuburhwa buhyâhya. 8 Empûsi olunda esîmire lwo enahûkiza: onayumve omuhûsi gwâyo, ci o­rhishi emunda yarhenga erhi emunda yaja. Kwo n’okwo ngasi yeshi oburhwa na Mûka»^k. 9 Naye Nikodemu, erhi: «Kurhi okwo kwankahashikana?» 10 Yezu amu­shuza, erhi: «Kâli oli muyigîriza omu Israheli, wanagal’ihaba ebyo? 11 Okuli, okuli, nkubwire, ebi rhuyishi byo rhuderha, n’ebi rhwàbwîne byo rhunywêra akasheba, ci murbayemêra obuhamîrizi bwirhu. 12 Akaba murhayemîri nka nammubwîra eby’en’igulu, kurhi mwa­ nkayemêra nkola nammubwîra eby’empingu? 13 Ntâye wayinamukire empingu aha nyuma z’olya wahonaga empingu, Mwene-omuntu oba empingu^l.

14 Kulyala Musa amanikaga enjoka omu irungu, ntyo, kukwânîne Mwe-omuntu ayinamulwe, 15 lyo ngasi yeshi omuyemîre abona obuzîne bw’ensiku n’amango. 16 Neci, Nnâmahanga azigîre igulu, kuhika ahàna Omugala cusha, mpu ngasi yeshi wâmuyemêra alek’ihera, ci abone obuzîne bw’ensiku n’amango. 17 Bulya Nyamuzinda arharhumaga Omugala en’igulu mpu ayish’ihana igu­lu, ci mpu lyo aciza igulu. 18 Ngasi omuyemîre, arhahanwa; ci orhamuyemîri, mira olwâge lwatuba­gwa, bulya arhayemêraga izîno lya Mugala cusha wa Nnâmabanga^m. 19 Nalwo olubanja lw’olu: obulangashane bwàyishire en’igulu, n’abantu bagal’isîma omwizimya ahâli h’obulangashane, bulya ebijiro byâbo byâli bibî. 20 Neci, ngasi yeshi ojira ebibî, erhi kushomba ashomba obulangashane arhanaja ahali obulangashane, lyo ebijiro byâge birhamanyibwa. 21 Ojira okushingânîne yehe, anaje ahalangala, lyo babona oku ebijiro byâge Nyamuzinda abijirira».

Obuhamîrize bwa Yowane buzinda

22 Enyuma ly’ebyo, Yezu aja bo n’abaganda bâge omu cihugo c’e Yudeya; ajirayo nsiku haguma nabo, anakabatiza. 23 Naye Yowane erhi adwîrhe abatiza e Henoⁿ, hofi h’e Salimi, bulya amîshi galiyo manji, n’abantu bakayish’ibatizibwa. 24 Erhi Yowane arhacishwêkwa obwo. 25 Hanacizûka akadali ekarhi k’abaganda ba Yowane n’Omuyabudi oku kucishuka^o. 26 Baja emwa Yowane, bamubwîra, mpu: «Rabi, olya wali naye ishiriza lya Yordani, olya wahamîririzagya, naye akola adwîrhe abatiza, n’abantu boshi badwîrhe bamushimba!» 27 Yowane anacishuza, erhi: «Ntâco omuntu ankaciha nka cirhamuhirwi kurhenga enyanya. 28 Mwene muli bahamîrizi bâni kulya naderhaga, nti: «Arhali nie Kristu, ci ntumirwe nti mmushokolere»: 29 Ogwêrhe omuhya erhi muhya-mulume; ci omwîra w’omuhya-mulume, omuyimangira n’okumuyumva, anasîme akayumva izù ly’omu­ hya-mulume. Ogwo gwo mwishingo gwâni, na buno gukola guli mwimâna. 30 Kukwânîne agandaze, nani ncifunye. 31 Owarhenga enyanya akulire boshi; naye owa hano igulu anali w’en’igulu, n’ebyaderha binali by’en’igulu. Owarhenga empingu alushire boshi. 32 Eby’abwîne n’eby’ayumvirhe byo ahamîriza; ci ntâye oyemêra obuhamiîrizi bwâge. 33 Oyemêra obuhamîrizi bwâge ayêrekana oku Nyamuzinda aderha okuna­ li. 34 Oyu Nyamuzinda arhumaga, binwa bya Nyamuzinda aderha, bulya Nyamuzinda nka ahâna Mûka Mutagatifu arhagera. 35 Nnâmabanga-Ishe asîma Omugala, anahizire byoshi omu maboko gâge. 36 Oyemêra Omugala, agwêrhe obuzîne bw’ensiku n’amango; olahîre okuyemêra Omugala, arhakabona akalamo, ci obukunizi bwa Nyamuzinda bwâmumananakwo».

4

Omuciza w’igulu acîmanyisa emw’Abasamâriya

1 Erhi Yezu amanya oku Abafarizeyi bayumvirhe oku akola agwerhe baga­nda banji kulusha Yowane n’oku adwîrhe abatiza bantu banji kumulusha, 2 n’obwo arhali Yezu yêne wakag’ibatiza, ci baganda bâge, 3 arhenga e Yudeya, acîshubirira e Galileya. 4 Kwàli kukwânîne atwîkanye omu Samâriya. 5 Anacihika omu cishagala ciguma c’e Samâriya, ciderhwa Sikara, hofi h’ishwa Yakobo ahâga omugala Yozefu. 6 Ho iriba lya Yakobo^p liba aho. Yezu ali amarhama n’enjira; anacitamala oku cikunguzo c’iriba. Zàli nka nsà ndarhu. 7 Mukazi muguma w’Omusamâriya ayish’idôma. Yezu anacimubwîra, erhi: «Mpa nani mîshi nnywe». 8 Abaganda bâge bàli bajir’igula ebiryo omu lugo. 9 Olya mukazi w’Omusamâriya amubwîra, erhi: «Kurhi we Muyabudi wanka­mpûna amîshi, nie Musamâriya?» Bulya Abayahudi n’ Abasamâriya barhabonanakwo. 10 Yezu amushuza, erhi: «Ocimanyaga enshokano ya Nnaâmabanga okanamanya ndi okubwîzire, erhi: «Mpa nani nnywe, wakabire we muhûna, naye anakakuhîre amîshi g’obuzîne^q». 11 Olya mukazi amubwîra, erhi: «Yagirwa, ci orhagwêrhi eci wankadômeramwo, n’iriba lirî lirî. Ngahi wankacibona amîshi g’obuzîne? 12 K’olushirage la­rha Yakobo warhuhaga eri iriba, anyweramwo bo n’abana n’ebintu byâge?» 13 Yezu amushubiza, erhi: «Ngasi yeshi onywakwo aga mishi ashub’iyumva enyôrha; 14 Ci owanywe oku mîshi namuha, arhakayumva nyôrha ciru n’eligu­ma; bulya amîshi namuha gamuhindukamwo iriba lyakahululamwo amîshi g’obuzîne bw’ensiku n’amango». 15 Nyamukazi, erhi: «Waliha, mpa nani kwo ago mîshi, lyo irhondo ntaciyu­mva nyôrha, lyo ntanakaciyish’idôma bano». 16 Yezu amubwîra, erhi: «Kanya, ohamagale balo, ogal’igaluka». 17 Olya mukazi amushuza, erhi: «Ntajira mulume». Yezu amushubiza, erhi: «Neci, kwo binali, orhajira mulume. 18 Bulya wamaja omu mwa balume barhanu, n’oyu oli omu mwâge arhali balo. Neci, orhanywesiri». 19 Nyamukazi, erhi: «Yagirwa, namabona oku oli mulêbi. 20 Balarha bakag’iharâmya kw’eyi ntondo^r, ninyu mpu Yeruzalemu ho hantu h’okuharâmya». 21 Yezu amubwîra, erhi: «We mukazi, nyemêra, amango gahisire, arhananciri kuli eyi ntondo erhi e Yeruzalemu mwacikaharâmya Larha. 22 Mw’oyo munakaharâmya eci murhishi, rhwehe rhuharâmya eci rhuyishi; bu­lya obucire omu Bayahudi burhenga. 23 Caba amango gayiruka -ganakola go gano- abaharâmya okunali bakola bakaharâmya Larha omu murhima gwâbo n’okunali; bulya abo bo Larha alonza mpu bamuharâmye. 24 Nyamuzinda aba mûka, n’abamuharâmya kukwânîne bamuharâmye omu murbima n’okunali». 25 Olya mukazi anacimubwîra, erhi: «Nyishi oku Masiha, olya baderha Kri­stu, ayisha. Amango ayisha, ye warhuyigîriza byoshi». 26 Yezu amushuza, erhi: «Nie ono ndwîrhe nakudesa». 27 Ho n’aho abaganda bâge bayisha, basômerwa erhi babona adwîrhe aganiîza omukazi. Ci ntâye washagire mpu amudôsa, erhi: «Ci wamudôsa», erhi: «Carhuma wamuganîza?» 28 Nyamukazi anacisiga akabindi kâge, alibirhira eka, aj’ibwîra abantu, erhi: 29 «Yishi mubone omulume wamambwîra ebinajizire byoshi. K’arhankaba ye Kristu?» 30 Banacirhenga omu lugo, baja emunda àli. 31 Ago mango abaganda bâge bakag’imuyinginga banamubwîra, mpu: «Waliha Mwigiriza, ebiryo bino». 32 Naye abashuza, erhi: «Ngwêrhe ebiryo murhishi». 33 Abaganda bâge bakadôsanya, mpu: «Nkaba hali owamudwîrhire eby’alya^s?» 34 Yezu ababwîra, erhi: «Ebiryo byâni kuli kujira obulonza bw’owantumaga n’okuyukiriza omukolo gwâge. 35 Ka murhaderha, mpu: «Hasigire myezi ini emyâka eyêre?» Nani mmubwîzire: Yinamuli amasù, mubone oku amashwa gakola gayâkirize n’emyaka. 36 Omusârûzi akola ahâbwa oluhembo lwâge; akola adwîrhe alunda emburho oku buzîne bw’ensiku n’amango, na ntyo owarhwêraga naye akola asîma bo n’omusârûzi. 37 Neci aka kanwa kanali k’okuli: orhwêra ali wago, n’osârûla ali wago. 38 Nammurhumire okuj’isârûla^t ebi murhalibukiraga; bandi balibusire ninyu mwalya emyaka y’amalibuko gaâbo».

39 Basamâriya banji b’eco cishagala bamuyemêra erhi kalya kanwa k’olya mukazi karhuma, erhi: «Anambwîzire ebi najizire byoshi». 40 Erhi bamuhikaho, bamuyinginga mpu acumbike. Ajirayo nsiku ibiri zone. 41 Bandi banji bamuyemêra erhi nyigîrizo zirhuma. 42 Bakâbwîra olya mukazi, mpu: «Arhaciri binwa byâwe birhumire rhuyemêra; nirhu rhwêne rhwamuyumvîrhe, rhunakola rhumanyire bwinja oku kwo binali, oyu ye Muciza w’igulu».

Yezu afumya mugala wa murbambo muguma (Mt 8, 5-13; Lk 7, 1-11)

43 Erhi zirya nsiku ibiri zigera, anacilikûla, aja e Galileya. 44 Yezu yene àli erhi adesire mpu nta mulêbi okengwa omu cihugo câbo. 45 Erhi ahika e Galileya, abanya-Galileya bamuyankirira, bulya bàli erhi babwîne ebi ajiraga e Yeruzalemu byoshi oku lusiku lukulu; bulya nabo bàli oku lusiku lukulu. 46 Ashub’ija e Kana y’e Galileya, erya ahindulaga amîshi okuba divayi. Yali murhambo muguma walwazagya omugala e Kafanaumu. 47 Oyo mulume erhi ayumva oku Yezu ahika e Galileya kurhenga e Yudeya, amuguma omu cirali, anamushenga mpu ayandagalire emwâge, aj’ifumya omugala wali hofi h’okufa. 48 Yezu amubwîra, erhi: «Ka mukaba murhabwîni ebisômerîne n’ebirhangâzo murhâyemêre?» 49 Naye nyamurhwâli, erhi: «Muhânyi, yandagala embere omwana anfîre». 50 Yezu amubwîra, erhi: «Gendaga, mugala wâwe ali mutaraga». Nyamulume anaciyemêra ako kanwa ka Yezu, alikûla. 51 Oku aciri omu njira y’okuyandagalira emwâge, abambali bayisha, bamubwîra mpu omugala afumire. 52 Abadôsa ensà yonêne arhondêraga okuyumva amagala. Bamu­shuza, mpu: «Nnjo aha nsà nda ishushira lyamurhengagamwo». 53 Ishe abona oku yo na nsà Yezu amubwîraga, erhi: «Mugala wawe ali mutaraga». Anaciye­mêra yê n’ab’omu mwâge boshi. 54 Eco co cisômerîne ca kabiri Yezu àjizire erhi ashubira e Galileya kurhenga e Yudeya.

5

Yezu afumya omulwâla ah’iriba lya Betesta

1 Enyuma ly’ebyo, lwanaciba lusiku lukulu lw’Abayahudi, naye Yezu ayinamukira e Yeruzalemu. 2 Aha maziba g’ebibuzi, omu cishagala c’e Yeruzalemu, haba iriba liderhwa Betesta^u omu ciyahudi. Eryo iriba lijira mbaraza i­rhanu. 3 Balwâla mwandu bakag’igwishira mw’ezo mbaraza: emihûrha, abahinange n’abahozire enjingo bakag’ilingûza oku amîshi gashabagana. 4 Bu­lya liguma liguma malahika wa Nyakasane akag’iyandagalira omu maziba n’okushabaganya amîshi. N’erhi amîshi gabaga gabirunduka, owarhangag’ikajamwo ye wanakag’ifuma endwâla yage. 5 Hàli muntu muguma, erhi ali myaka makumi asharhu na munani alwâla. 6 Yezu anacimubona agwishîre, erhi anamanyire oku emyâka ekola minji kurhenga ali ntyo. Amubwîra, erhi: «Ka walonza okufuma?» 7 Naye olya mulwâla, erhi: «Muhânyi, ntajira owaka­mpira omu maziba nka amîshi gabirunduka; na nkaderha nti mmujâge, erhi mpahika, nnanshimâne owundi mira antangaga». 8 Yezu amubwîra, erhi: «Yi­muka, oyanke encingo yâwe, ocigendere». 9 Olya mulume anacifuma oku ili­ndo liguma; ayanka encingo yâge, agenda». Ci olwo lusiku lwàli lwa sabato. 10 Abayahudi babwîra oyo muntu wafuma­ga, mpu: «Ene lwa sabato, orhankabarhula encingo yâwe». 11 Naye abashuza, erhi: «Ci owanfumagya anambwîzire, erhi: Yanka encingo yâwe, ogende!» 12 Bamudôsa, mpu: «Ye ndi oyo wakubwîraga, erhi: Yanka encingo yâwe, ogende?» 13 Ci olya muntu wàfumaga arhàli amumanyire, bulya Yezu àli amazo­nga omu lubaga lwàli lulundumîne. 14 Erhi kugera nsiku, Yezu amushimâna omu ka-Nyamuzinda; anacimubwîra, erhi: «W’oyu wafumire; irhondo orhacijiraga byâha^v, olek’iba kubi kulusha okurhanzi». 15 Olya mulume anacigend’ibwîra Abayahudi oku Yezu ye wamufumagya. 16 Okwo kwarhuma Abayahudi barhondêra okumuhivulula mpu bulya akag’ijira ntyo olwa sabato. 17 Ci yehe abashuza, erhi: «Oku Larha adwîrhe akola erhi nani kwo n’okwo». 18 Okwo kwarhuma Abayahudi bakâlonza okumuyîrha, arhali okwenge akag’ivuna olwa sabato kwônene, ci bwenene bulya akag’iderha mpu Nyamuzinda ye Ishe n’okucîyumanyanya na Nnâmahanga.

Omukolo gwa Mugala wa Nyamuzinda

19 Yezu anacishuza, ababwîra, erhi: «Okuli, okuli, mmubwîre, Mugala wa Nnâmahanga arhankahash’ijira ebi arhabonaga Ishe ajira: ngasi byoshi Ishe ajira, n’Omugala kwo na kuguma abijira. 20 Bulya Nyamuzind’Ishe azigira Omugala, n’ebi ajira byoshi, anamuyêrekebyo; acinamuyêreka ebilushire ebyo, murhangâle. 21 Nka oku Ishe affûla abafù anabahe obuzîne, kwo n’okwo Omugala naye abalonzize anabahe obuzîne. 22 Bulya lshe arhatwîra ndi lubanja: ci ngasi lubanja alulîkira Omugala, 23 lyo abantu boshi bakenga Omugala, nk’oku bakenga Ishe. Orhakenga Omugala, erhi arhanakenga Ishe wamurhumaga. 24 Okuli, okuli, mmubwîre, oyumva akanwa kâni akanayemêra owantumaga, obuzîne bw’ensiku n’amango erhi bwâge, arhakanahêkwa lubanja, ci ahimire olufù, aja omu buzîne. 25 Neci mmubwîzire: amango gayishire -ganakola go gano- abafire bâyumve izu lya Mwene Nyamuzinda, n’abaliyumve banalame. 26 Nk’oku Ishe ye nn’obuzîne, kwo anahîre Omugala mpu abe nn’obuzîne, 27 anamuhîre obuhashe bw’okutwa emanja zoshi, bulya ali Mwene-omuntu. 28 Murhasômeragwa n’okwo: bulya amango gayiruka, abali omu nshinda boshi bârhengemwo bamâyumva izu lyâge; 29 abakozire aminja bafûkire obuzîne, n’abajizire amabî bafûkire olubanja. 30 Oku bwâni, ntâco nankahash’ijira niene. Olunyumvirhe lwo ntwa; n’aka­nwa kâni kashingânîne, bulya ntajira oku nnonzize, ci oku owa­ntumaga alonzize. 31 Akaba nie ncihamîriza niene, obuhamîrizi bwani burhali bwo. 32 Wundi odwîrhe wampamîririza, nnamanyire oku obuhamîrizi bwâge kuli nie buli bw’okuli. 33 Mwàli murhumire abantu emwa Yowane^w, naye adesire okunali. 34 Nie ono ntalonza buhamîrizi bwa muntu; ci ebyo mbidesire nti lyo mucunguka. 35 Yowane kàli kamole katwanyire kanalangashîne; mwànali mulonzize okusîma hisanzi hisungunu omu bumoleke bwâge. 36 Niehe ngwêrhe obuhamîrizi bulushire obwa Yowane: emikolo Larha a­mpàga mpu njire; eyo mikolo njira yo ehamîriza oku Larha ye wa­ntumaga. 37 Na Larha wantumaga, yene ye muhamîrizi wâni. Mw’oyo murhasig’iyumva izù lyâge ciru n’eliguma, murhanasag’ibona obusù bwâge, 38 n’ecinwa cêge cirhammubamwo, bulya oyu arhumaga murhamuyemera. 39 Muhumba Amandiko, bulya mucîkebirwe mpu mwo muba akalamo karhahwa; ci nago kumpamîriza gampamîriza! 40 Ci murhalonza okuja emunda ndi lyo mubona obuzîne. 41 Irenge ly’abantu, ntalilonza. 42 Ci mmanyire oku murhajira buzigire bwa Nnâmahanga. 43 Nayishire oku izîno lya Larha, murhananyankiriraga; erhi owundi ankaci­rhuma yenene, oyo mwanamuyankirira. 44 Kurhi mwankayemêra mwe mulonza okukuzibwa ngasi muguma n’abâbo, ci obukuze burhenga emwa Nnâmahanga yene murhabulonza? 45 Murhamanyaga mpu nie nâmmushobeke emwa Larha. Musa mucîkubagira ye wâmmushobeke. 46 Bulya muciyemêraga Musa, mwankanyemîre nani; bulya ebi ayandisire nie abiyandikîre. 47 Ci mukaba murhayemîri ebi ayandisire, kurhi mwankayemêra ebinwa byâni?

6

Yezu aluza emigati (Mt 14, 13-21; Mk 6, 32-44; Lk 9, 10-17)

1 Okuhandi Yezu anaciyikirira ishiriza ly’enyanja y’e Galileya, ederhwa Tiberiyadi. 2 Abantu mwandu erhi bamushimbire, bulya bàli bàmabona ebisômerîne akag’ijirira abalwâla. 3 Yezu anacirheremera oku ntondo, adaha­lakwo bo n’abaganda bâge. 4 Basâka, lwo lusiku lukulu lw’Abayahudi, ali hofi. 5 Erhi ayinamula amasù, Yezu abona olubaga lunji lumushimbire. Anacibwîra Filipo, erhi: «Ngahi rhwankagulira emigati bâlya?» 6 Amubwîraga ntyo mpu amurhangule, bulya àli amanyire yêne oku ajira. 7 Filipo amushuza, erhi: «Emigati ya ngoyo^x ibiri erhankabalumira, ciru ngasi muntu ankahâbwa hisungunu». 8 Muguma omu baganda bâge, ye Andreya, mulumuna wa Simoni, amubwîra, erhi: 9 «Hano hali mwâna muguma odwîrhe migati irhanu y’engano na nfi ibiri; ci kwône cirigi cici eco kuli ogu mwandu gw’abantu?» 10 Yezu anacibabwîra, erhi: «Mubwîre abantu babwârhale». Obukere bwàli ho bunji. Banacibwârhala balume nka bihumbi birhanu. 11 Okubundi Yezu ayanka erya migali, n’erhi aba amavuga omunkwa, ayigabira abantu bàli babwârhîre, n’enfi kwo na kwo, nk’oku balonzagya. 12 Erhi baba bamayigurha, abwîra abaganda bâge, erhi: «Mugushe ebihimbi bisigîre, bilek’iherera busha». 13 Babigusha, bayunjuza birhimbiri ikumi na bibiri by’ebisigaliza by’erya migali irhanu baàlyaga. 14 Erhi abantu babona eco cisômerîne Yezu ajiraga, bakaderha, mpu: «Neci, y’oyu ye mulêbi wayisha en’igulu». 15 Yezu erhi amanya oku balonza okumugwârha mpu bamujire mwâmi, acigendera, ashub’icîfulika oku ntondo yêneyêne.

Yezu alambagira omu nyanja (Mt 14, 22-23; Mk 6, 45-52)

16 Erhi bijinga, abaganda bâge bayandagalira oku nyanja, 17 bashonera omu bwârho, bayikira, baja e Kafarnaumu. Bwayira na Yezu arhabahikakwo; 18 erhi n’empûsi edwîrhe yashungûrha, enyanja yabira. 19 Bàli bamavugama nka stadi^y makumi abiri n’irhanu erhi makumi asharhu, erhi Yezu ayegêra obwârho ayish’agenda omu nyanja. Banacirhemuka. 20 Ci Yezu ababwîra, erhi: «Niene, murhayôbohaga!» 21 Bàli bakola bamuyanka omu bwârho, ci aho honêne o­bwârho bwàhika aha banajaga.

Yezu ayigîriza omu sinagogi y’e Kafarnaumu

22 Erhi buca, olubaga lwàli lusigîre ishiriza lwabona oku obwârho bwàli buguma bwônene n’oku Yezu arhàli abujiremwo haguma n’abaganda bâge. ci bòne bàli bagenzire. 23 Ci kwône agandi mârho gàli gayishire, garhenga e Tiberiyadi, halya baliraga omugati. 24 Erhi abantu babona oku Yezu arhali ho n’oku abaganda bâge ntâbo, baja balonza Yezu. 25 Erhi bamushimâna ishiriza, bamudôsa, mpu: «Yagirwa, mangaci wahikaga eno?» 26 Yezu abashuza, erhi: «Okuli, okuli, mmubwîre, mudwîrhe mwanonza arhali bisômerîne mwàbwîne birhumire, ci bulya mwàlîre emigati mwayigurha. 27 Mukâkola, arhali orhulyo­lyo rhuhwa rhurhuma, ci ebiryo biyôrha ensiku n’amango birhuma. Ebyo biryo Mwene-omuntu wamuhâbyo, bulya ye Ishe Nyamuzinda ahizirekwo ecima­nyîso câge». 28 Banacimubwîra, mpu: «Kurhi rhwajiraga lyo rhukola emikolo ya Nnâmahanga?» 29 Naye abashuza, erhi: «Omukolo gwa Nnâmahanga kwo kuyemêra oyo arhumaga». 30 Nabo, mpu: «Cimanyîso cici warhuyêrekaga lyo rhukuyemêra? Bici ojira? 31 Balarha balîre amâna^z omu irungu, nka oku biyandisirwe: Abahîre omugati gw’emalunga mpu balye».

32 Yezu anacibashuza, erhi: «Okuli, mmubwîre, arhali Musa wammuhâga omugati gw’empingu; Larha ye mmuha omugati gw’empingu, gwo mugati gw’okunali. 33 Bulya omugati gwa Nnâmahanga, gwo gulya guhona empingu gunahâne obuzîne en’igulu». 34 Nabo bamubwîra, mpu: «Yagirwa, orhuhe ensiku zoshi kuli ogwo mugati». 35 Yezu abasbuza, erhi: «Nie mugati gw’obuzîne; ojîre emunda ndi arhankacishalika, n’onyemîre arhankaciyumva nyôrha. 36 Ci nammubwîzireko: mudwîrhe mwambona ci murhanyemîri. 37 Ebi Larha ampa byoshi byaja emunda ndi, n’ojire emunda^a ndi ntankamukwêba embuga; 38 bulya nahonyire empingu, arhali mpu nkajira oku nalonza, ci oku owantumaga alonza. 39 Naye owantumaga alonza mpu ntarheraga bici muli birya ampaga, ci mpu mbifûle olusiku luzinda. 40 Neci, kwo Larha alonza mpu ngasi obona Omugala anamuyemêre abe n’obuzîne bw’ensiku n’amango, nani mmufûle olusiku luzinda».

41 Ci Abayahudi erhi badwîrhe bacîduduma erhi ye rhumire, bulya anadesi­re, erhi: «Nie mugati gwahonaga empingu». 42 Bakaderha, mpu: «Ka arhali ye Yezu, ola mugala wa Yozefu? Ka rhuhabire ishe na nnina? Kurhi akolaga aderha, erhi: «Nahonaga empingu?» 43 Yezu abashuza, ababwîra, erhi: «Murhacîdudumaga. 44 Ntâye wankaja emunda ndi nka Larha wantumaga arkamukulwiri; nani nayish’imufûla olusiku luzinda. 45 Kuyandisirwe n’abalêbi: Boshi bayish’iyigîrizibwa na Nnâmahanga^b. Ngasi yeshi oyumva enyigîrizo za Larha akanaziyankirira, aja emunda ndi. 46 Arhali kwo kuderha oku hali wabwîne Larha, aha nyuma z’olya orhenga emwa Nyamuzinda: oyo ye wabwîne Larha.

47 Okuli, okuli, mmubwîzire, oyemîre agwêrhe obuzîne bw’ensiku n’amango. 48 Nie mugati gw’obuzîne. 49 Basho balire amâna omu irungu, banafa. 50 Ogu gwo mugati gurhenga empingu: owagulyakwo arhakafa. 51 Nie mugati guzîne gwahonaga empingu; owalya kuli ogwo mugati alama ensiku zoshi; n’omugati nâhâna, gwo mubiri gwâni gwalerhera igulu obuzîne». 52 Obwo Abayahudi bakaja kadali bône na nnene, mpu: «Kurhi oyo muntu ankarhuha omubiri gwâge mpu rhugulye?»

53 Yezu anacibabwîra, erhi: «Okuli, okuli, mmubwîre, akaba murhaliri orriubiri gwa Mwene omuntu murhananywiri omuko gwâge, nta buzîne bwâba muli mwe. 54 Olya omubiri gwâni ananywe omuko gwâni, agwêrhe obuzîne bw’ensiku n’amango, nani namufûla olusiku luzinda. 55 Bulya omubiri gwâni ciri cinyôbwa c’okuli. 56 Olya omubiri gwâni ananywe omuko gwâni, abêra muli nie nani muli ye. 57 Nk’oku Larha wantumaga azîne, nani nzîne muli Larha, ondya naye alama nie ntumire. 58 Ogwo gwo mugati gwamanukaga empingu; gurhali gwo muguma n’ogu basho balyaga banagal’ifa. Olya ogu mugati alama ensiku zoshi». 59 Ezo nyigîrizo aziyigîrizagya e Kafarnaumu omu sinagogi. 60 Erhi baziyumva, banji omu baganda bâge baderha, mpu: «Eci cinwa camazibuha! Ndi wankaciyumva?»

61 Erhi Yezu amanya oku badwîrhe bacîdu­duma okwo kurhuma, anacibabwîra, erhi: «K’okwo kummusômîre? 62 Amango mwâbone mwene-omuntu arheremera aha ayôrhag’aba lyo? 63 Omûka gwo gubamwo obuzîne, omubiri guli gwa busha. Ebinwa mmubwîzire biri mûka, biri buzîne^c. 64 Ci muli mwe muli abarhayemîri». Kurhenga omurhondêro erhi Yezu ayishi bandi barhayemêraga na ndi wâmulenganye.

65 Anacishub’ibabwîra, erhi: «Co carhumire mmubwîra nti ntâye wankaja emunda ndi nka a­rhakushobwîri na Larha». 66 Kurhenga aho banji omu baganda bâge bacîyegûla, banaleka okukamukulikira.

Petro amanya oku Yezu ali Nyamuzinda (Mt 16,16)

67 Okubundi Yezu anacibwîra balya lkumi-na-babiri, erhi: «Ka ninyu mukola mwâgenda?» 68 Simoni Petro amushuza, erhi: «Yagirwa, emwandi rhwaja? We gwêrhe ebinwa by’obuzîne bw’ensiku n’amango. 69 Rhwehe rhuyemîre rhunamanyire oku we Mutagatifu wa Nnâmahanga^d». 70 Yezu abashuza, erhi: «Ka ntamwîshogaga oku muli lkumi-na-babiri? Ci muguma muli mwe ali shetani». 71 Yuda, mwene Simoni w’e Keriyoti aderhaga; bulya ye wali ayish’imulenganya, n’obwo àli wa muli balya lkumi-na-babiri.

7

Yezu arheremera e Yeruzalemu oku lusiku lukulu anayigîriza

1 Enyuma z’aho, Yezu akageragera omu Galileya; arhankagezire omu Yudeya, bulya Abayahudi bakag’imulonza mpu bamuyîrhe. 2 Obwo erhi olusiku lukulu lw’Abayahudi, luderhwa lwa Bihando^e, luli hofi. 3 Bene-wâbo banacimubwîra mpu: «Rhenga eno, oj’e Yudeya, abaganda b[qwe babone ebi odwîrhe wajira. 4 Bulya ntâye walonza okucîmanyisa okola bufundafunda. Obula odwîrhe wajira ebi byoshi, ciyêrekanage omu igulu». 5 Ciru na bene­wâbo barhakag’imuyemêra. 6 Yezu anacibashuza, erhi: «Amango gani^f ga­rhac’ihika, ci mwehe amango ginyu gali minja ensiku zoshi. 7 Igulu lirhankahash’immushomba; niehe linshomba, bulya mpamîriza oku emikolo yalyo eri mibî. 8 Mw’oyo muje oku lusiku lukulu; niehe ntajakw’olwo lusiku lukulu, bulya amango gani garhac’iyunjula». 9 Erhi ayûs’iderha ntyo, acibêrera e Galileya. 10 Ci erhi bene-wâbo baba bamarheremera oku lusiku lukulu, naye ayija bufundafunda, buzira kuciyêrekana. 11 Erhi olusiku lukulu luba, Abayahudi bakamulonza banaderha, mpu: «Ngahi ali?» 12 Emirhwe y’abantu yakahwehwerezanya kuli ye. Baguma, mpu: «Muntu mwinja». Abandi, mpu: «Nanga, adwirhe arheba olubaga». 13 Ci ntâye wakag’imuderha n’obwâlagale erhi kuyoôboha Abayahudi kurhumire. 14 Ekarhikarhi k’olusiku lukulu, Yezu anacisokera e ka-Nyamuzinda, arho­ndêra ayigîriza. 15 Abayahudi basômerwa, bakaderha, mpu: «Kurhi amanyire amaruba arhanajaga omu masomo?» 16 Yezu anacibashuza, erhi: «Enyigîrizo zâni zirhali zâni, ci z’olya wantumaga. 17 Owalonz’ijira obulonza bwâge, acibo­nera erhi ezi nyigîrizo ziri za Nnâmahanga, nisi erhi niene ncirhumire. 18 Oderha ebyage yêne, irenge lyâge alonza; ci olonza irenge ly’owamurhumaga, oyo ye derha eby’okuli, arhanabamwo bunywesi. 19 Ka Musa arhammuhaga Ama­rhegeko? Ci ntâye muli mwe oshimba Amarhegeko! Cici mwalongeza okunyîrha?» 20 Olubaga lwashuza, mpu: «Olimwo shetani. Ndi walonza okukuyîrha?» 21 Yezu anacibashuza, erhi: «Kantu kaguma^g kône njizire, mwanagal’irhangâla mweshi. 22 Musa ammuhire irhegeko ly’okukembûlwa, arhali kwo kuderha oku Musa walidwîrhe, ci bashakuluza, munakujire olwa-sabato. 23 Ntyo omuntu anakembûlwe olusiku lwa sabato buzira kuvuna irhegeko^h lya Musa. Cirhumirage mulungulwa okwenge nafumize omuntu yeshi olwa-sabato? 24 Olubanja murhakag’iluha ocîshizire, ci mukagemera omuntu oku ana­kwânîne».

Abantu baja kadali oku cisisi ca Kristu

25 Obwo baguma omu bantu b’e Yeruzalemu bakaderha, mpu: «K’arhali ye badwîrhe balonza okuyîrha oyu? 26 Ci y’oyu odwîrhe aderha n’obwâlagale na ntâko bamubwîzire! K’abakulu b’ecihugo babwinage okunali oku ye Kristu? 27 Ci kwône oyo rhurhahabiri ecisisi câge; Kristu yehe amango ayisha, ntâye wâmanye ali wa ngahi». 28 Obwo Yezu erhi adwîrhe ayigîriza omu ka-Nyamuzi­nda; anaciderha, erhi: «Neci, munyishi munamanyire ndi wa ngahi! Ci kwônene arhali niene nacîdwîrhe; ci owantumaga ali w’okunali, murhanamuyishi. 29 Niehe mmuyishi, bulya ye cisisi câni, bulya ye wanantumaga». 30 Balonza okumugwârha; ci ntâye wamuhumirekwo, bulya amango gâge garhal’icihika.

Yezu abwîra Abayahudi oku ali hofi agende

31 Muli eyo ngabo y’abantu, banji bamuyemêra. Bakacijamwo, mpu: «K’amango Kristu ayisha acijira ebisômerîne bilushire ebi oyo muntu ajizire?» 32 Abafarizeyi bayumva oku olubaga ludwîrhe lwamukûnga kungan’aho; barhuma abaganda mpu bamugwârhe. 33 Lero Yezu anacibabwîra, erhi: «Nciri ni­nyu hisanzi hisungunu ngal’icigalukira emwa owantumaga-. 34 Mwacinnonza munambuleⁱ, n’aha nabà, murhankahahika». 35 Nabo Abayahudi bakabwîrizanya, mpu: «Ngahi aho aja, rhubule kumubona? K’aja omu Bayahudi bashandabîne emw’abapagani, agend’iyigîriza abapagani? 36 Kwo kurhi okwo adesire, erhi: «Mwacinnonza munambule, n’aha nabà, murhankahahika?»

Yezu alaganya amîshi g’akalamo

37 Oluzinda lw’olusiku lukulu, lwo lulushire ezindi, Yezu anaciyimanga, ayakûza n’izù linene, erhi: «Ngasi ogwêrhwe n’enyôrha, ayishe emunda ndi; na ngasi onyemîre, anywe. 38 Nk’oku Amandiko gadesire: enyishi z’amîshi g’obu­zîne zâhulule omu nda yâge». 39 Aderhaga Mûka Mutagatifu abamuyemêre bàli bayish’ihâbwa; bulya barhàl’isag’ihâbwa Mûka Mutagatifu, kulya kuba Yezu arhàli aj’ikuzibwa.

Bashub’ija kadali oku cisisi ca Kristu

40 Banji omu bantu bayumvagya okwo omu lubaga, bakaderha, mpu: «Okuli, y’oyu ye mulêbi!» 41 Abandi, mpu: «Ye Kristu!» Ci abandi bakashuza, mpu: «Ka Kristu ankarheng’e Galileya? 42 K’ Amandiko garhadesiri mpu omu bûko bwa Daudi, omu lugo lw’e Betelehemu Kristu anârhenge?» 43 Obwo olubaga lwalyâna erhi ye rhuma. 44 Baguma balonza okumugwârha, ci ntâye wamuhizirekwo okuboko. 45 Abaganda banacishubùka, baja emw’abajinji b’abadâhwa n’Abafarizeyi. Nabo babadôsa, mpu: «Carhumire murhamulêrha?» 46 Abaganda bashuza, mpu: «Nta muntu okol’oshambîre aka oyu muntu!» 47 Abafarizeyi banacibashubiza, mpu: «Kuziga ninyu mwacîrikirîre ntyo! 48 K’omu barhambo erhi omu Bafarizeyi hali omuyemîre? 49 Ci obu buso bw’abantu barhishi Marhegeko bali bakagwal» 50 Muguma muli bo, ye Nikodemu, olya wali ojîre emwa Yezu, anacibabwîra, erhi: 51 «K’irhegeko lirhu lina­twîre omuntu barhanaj’imuyumva n’okumanyirira eci ajizire?» 52 Bamushuza, mpu: «K’oli Mugalileya nawe? Osome bwinja, wabona oku e Galileya erharhe­nga mulêbi». 53 Okubundi ngasi muntu anacigaluka emwâge.

8

Omukazi w’omugonyi

1 Yezu yehe acijira oku ntondo y’Emizeti. 2 Ci erhi guba mucêracêra, ba­ shub’imubona omu ka-Nyamuzinda, n’olubaga lwoshi lwamukunjukakwo. Anacibwârhala, arhondêra abayigîriza. 3 Abashamuka b’ihano n’Abafarizeyi bamulêrhera omukazi wagwârhagwa omu bugonyi, bamuhira ekagarhî k’aba­ntu boshi, 4 babwîra Yezu, mpu: «Waliba Muyigîriza, oyu mukazi agwâsirwe masi-masi omu bugonyi. 5 N’omu Marhegeko, Musa adesire mpu abakazi ba bene abo mabuye rhwakâbabanda. Nawe we kurhi obwine?» 6 Baderhaga ntyo mpu bamurhege, lyo babona oku bamulega. Ci Yezu aciyunamira, arhondêra ayandika ahanshi n’omunwe gwâge. 7 Erhi abona barhamurhengakwo, anaciyi­ namuka, ababwîra, erhi: «Olya orhasag’ijira câha muli mwe amubandage ibuye ly’oburbanzi!» 8 Anacishub’iyunama, ashub’irhondêra ayandika ahanshi. 9 Erhi bayumva ebyo binwa, bakayongoloka muguma muguma, kurhangira oku bashosi; na ntyo Yezu asigala yenene n’olya mukazi wali halya bwimanga. 10 Okubundi Yezu anaciyinamuka, amubwîra, erhi: «We mukazi, ngahi balì? Ka ntâye wacikutwîrire olubanja?» 11 Naye, erhi: «Ntâye, Yagirwa!» Yezu, erhi: «Nani ntâko nacikujira. Cigenderage, ci irhondo orhacihîra okahemuka».

Yezu ko kamole k’igulu

12 Yezu ashub’ibabwîra, erhi: «Nie kamole k’igulu; onkulikire arhankagenda omu mwizimya, ci aba n’obumoleke bw’obuzîne».

Baja kadali oku buhamîrizi bwa Yezu

13 Abafarizeyi banacimubwîra, mpu: «Obu wêne odwîrhe wacîhamîririza, obuhamîrizi bwawe buli ntâbwo». 14 Yezu abashuza, erhi: «Neci, niene nie ncîhamîririza, ci kwône obuhamîrizi bwâni buli bw’okuli, bulya nyishi aha nte­nga n’eyi nyêrekire; ci mwehe murhishi aha mpubuka n’aha nâlola. 15 Mw’oyo, nka mwatwa olubanja, mubiri mulola; nie ono ntatwîra ndi lubanja; 16 na nkatwa olubanja, olubanja lwâni luli lw’okuli, bulya ntali nienene, ci nie n’olya wantumaga. 17 N’omu Marhegeko ginyu kuyandisirwe mpu obubamîrizi bwa bantu babiri buli bw’okuli. 18 Ncîhamîririza niene, na Larha wantumaga naye ampamîririza». 19 Banacimudôsa, mpu: «Sho, ngabi aba?» Yezu abashuza, erhi: «Murhanyishi, murhishi na Larha; mucimmanyaga, mwankamanyire na Larha». 20 Ebyo binwa abiderheraga omu ka-Nyamuzinda, aha bwa mucîmba gw’ecibîkiro, erhi adwîrhe ayigîriza. Ntâye wadesire mpu amuhirakwo olunu, bulya amango gâge garhal’icihika.

Yezu arhonda Abayahudi babula-buyemere

21 Yezu ashub’ibabwîra, erhi: «Nâcîgendera; mwannonza munafâne ecâha cinyu. Aha naja murhankahahika». 22 Abayahudi bakadôsanya, mpu: «Ka kucîniga acîniga obu adwîrhe aderha, mpu: «Aha naja murhankahahika?» 23 Yezu ashub’iderha, erhi: «Mw’oyo muli b’idako, nani ndi w’enyanya. Mw’oyo muli b’en’igulu, niehe ntali w’en’igulu. 24 Nammubwîzire nti mwafâna ebyâha binyu. Neci, akaba murhayemîri oku nie Nyamubâho^j, mwafâna ebyâha binyu». 25 Banacimubwîra, mpu: «Oli ndi?» Yezu abashuza, erhi: «Oyo nammubwîzire. 26 Ngwêrhe binji naderha kuli mwe, binji bammutwîrakwo oluba­ nja; ci owantumaga arhaderha ebirhali by’okuli, n’ebi narhenzagya emwâge byo nanderha en’igulu». 27 Bôhe barhumvagya oku Ishe aderhaga. 28 Obwo Yezu anacibabwîra, erhi: «Amango mwayinamula Mwene-omuntu, lyo mwamanya oku nie Nyamubâho n’oku ntâco njira oku bwâni bwâni; ebi Larha anyigîrizize byo nderha, 29 n’owantumaga rhwe naye rhuba; arhandekaga nie­ne, bulya ensiku zoshi njira ebimusîmîsa». 30 Erhi aba adwîrhe aderha ntyo, banji bàmuyemêra.

Yezu n’Abrahamu

31 Okuhandi Yezu anacibwîra balya Bayahudi bali bamuyemire, erhi: «Mukasêra oku binwa byâni, mwâba baganda bâni b’okunali; 32 mwamanya okuli, n’okuli kwammurhenza omu buja». 33 Bamushuza, mpu: «Rhuli h’iburha ly’Abrahamu na nta mango rhusag’iba baja b’omuntu. Kurhi wankarhubwîraga, mpu: mwayish’iba bantagengwa?» 34 Yezu anacibashuza, erhi: «Okuli, mmubwîre, ngasi muntu ojira ecâha ali muja. 35 N’omuja arhabêra omu nyumpa ensiku zoshi; omwâna yeki omuba ensiku zoshi. 36 Erhi Omugala akammucungula, mwanarhenga omu buja lwoshi. 37 Neci, mmanyire oku muli iburha ly’Abrahamu; kurharhuma murhalonza okunyîrha, bulya ecinwa câni cirhammuja emurhima. 38 Nie ono nderha ebi nabwine emwa Larha, ninyu mujira ebi mwayumvirhe emwa sho». 39 Bamushuza, mpu: «Ci Abrahamu ye Larha!» Yezu ababwîra, erhi: «Mucibâga bene-Abrahamu, singa kwo mujira ak’ Abrahamu. 40 Ci mw’abo mwalonza okunyîrha okwenge namammubwîra ebinali nayumvirhe emwa Nnâmahanga. Okwo A­brahamu arhakujiraga! 41 Mw’oyo bijiro bya sho mujira». Banacimubwîra, mpu: «Rhurhaburhagwa omu bugonyi^k; Larha ali muguma: ye Nnâmahanga». 42 Yezu anacibabwîra, erhi: «Nnâmahanga acibâga Sho, singa munzigira, bulya muli Nyamuzinda mpubuka n’emwâge narhengaga. Arhali niene nacîdwîrhe, ci ye wantumaga. 43 Cici cirhuma murhayumva enderho zâni? Bulya murha­nkahash’iyumva ebinwa byâni^l. 44 Sho ye shetani, na nyifinjo za sho mulonza okujira. Kurhenga omurhondêro erhi ali mwisi wa bantu; arhali wa kuderha okuli, bulya okuli kurhamubamwo. Nk’aderha eby’obunywesi, omu murhima gwâge abikûla, bulya ali munywesi ye n’ishe w’obunywesi. 45 Nìehe murhanyemêra, bulya nderha okunali. 46 Ndi muli mwe wankanyagîriza oku câha? Akaba nderha okunali, cirhuma murhanyemêra? 47 Oli wa Nnâmahanga ayu­mva ebinwa bya Nnâmahanga; akaba murhabiyumva, kwo kuderha oku murhali ba Nnâmahanga». 48 Abayahudi bamushuza, mpu: «Rhurhahabaga erhi: rhuderha nti oba Musamâriya n’oku shetani akubamwo». 49 Yezu abashuza erhi: «Ntalimwo shetani, ci ndwîrhe naha Larha obukuze, ninyu mudwîrhe mwangayaguza. 50 Nie ono, ntalonza irenge lyâni; hali olinnongeza, ye wanayi­ sh’itwa olubanja. 51 Okuli, okuli, mmubwîzire, oshimba ebinwa byâni arhakabona lufù ciru n’eliguma». 52 Abayahudi bamubwîra, mpu: «lero rhwamamanya bwinja oku shetani akulimwo. Abrahamu afîre, n’abalêbi nabo bafa; nawe, mpu: «Oshimba ebinwa byâni arhakabona lufù ciru n’eliguma!» 53 K’olushirage Larha Abrahamu wafîre? N’abalêbi nabo bafîre. Oligi ndi we?» 54 Yezu abashuza, erhi: «Ncicîkuzagya niene, irenge lyâni lyali lyaba busha; Larha ye nkuza, olya muderha mpu ye Nyamuzinda winyu, 55 n’obwo murhamuyishi. Niehe mmuyishi, n’erhi nakaderha nti ntamuyishi, nanaba munywesi akinyu. Ci mmuyishi nanshimba akanwa kâge. 56 Sho Abrahamu acîshingiraga okuyish’ibona Olusiku lwâni^m; alubwîne anacîshinga bwenêne». 57 Abayahudi banacimubwîra, mpu: «Ci orhac’ibona myaka makumi arhanu; ngahi waciboneraga Abrahamu?» 58 Yezu abashuza, erhi: «Okuli, okuli, mmubwîzire, erhi Abrahamu arhac’iba, erhi ho mbâ». 59 Banaciyanka ama­buye mpu bamubandego, ci Yezu aciyongolokera, arhenga omu ka-Nyamuzi­nda.

9

Yezu afumya omuhûrha kurhenga okuburhwa

1 Erhi agera, abona omuntu waburhagwa ali muhûrha. 2 Abaganda âage bamudôsa, mpu: «Waliha Muyigîriza, ndi wajizire ecâha, oyu muntu erhi ababusi bâge, obûla abusirwe muhûrha?» 3 Yezu, erhi: «Oli ye oli ababusi bâge nta câha bajizire, ci mpu lyo obuhashe bwa Nnâmahanga bubonekana kuli ye. 4 Obûla bwacibona, kukwânîne njire emikolo y’owantumaga: obudufu buyiruka^q, n’obudufu burhakola. 5 Obu nciri en’igulu, ndi bumoleke bw’igulu». 6 Erhi aba amaderba ntyo, anacitwîra ahanshi, ajira orhujondo n’amarhi gâge, arhushîga oku masù ga gulya muhûrha. 7 Okubundi amubwîra, erhi: «Jaga ocishuke omu iriba lya Silowe» kwo kuderha: orhumirwe. Gulya muhuûrha gwagenda, gwacishuka gwanagaluka erhi gukola gwabona n’obwâlagale. 8 Abalungu bâge n’abantu bakag’iyôrha bamubona aja ahûnahûna, baderba, mpu: «K’arhali olya wakag’iyôrha ahûnahûna oyu?» 9 Baguma, mpu: «Yenêne». Abandi, mpu: «Arhali ye, ci wundi omushushire». Naye, erhi: «Nie nênè». 10 Bamudôsa, mpu: «Kurhi amasù gâwe gabungûsire?» 11 Abashuza, erhi: «Olya baderha mpu ye Yezu, ye wajiraga orhujondo, arhunshîga oku masù, anambwîra, erhi: «Jaga ocîshuke omu iriba lya Silowe». Nayija, nacîshuka, nanabona». 12 Bamudôsa, mpu: «Ngahi ali?» Naye, erhi: «Ntishi». 13 Banacikanyanya olya muntu wali muhûrha emw’Abafarizeyi. 14 Olusiku Ye­zu ajiraga orhujondo anamuzibûla amasù lwàli lwa sabato^r. 15 Abafarizeyi nabo bashub’imudôsa kurhi amasù gâge gabungûkaga. Naye, erhi: «Anshîga orhujo­ndo oku masù, nagend’icishuka, nankola ndwîrhe nabona». 16 Bafarizeyi baguma, mpu: «Oyo muntu arharhenga emwa Nnâmahanga, bulya arhakenga Saba­to». Abandi, mpu: Kurhi omunya-byâha ankajira ebisômerîne biri nk’ebi?» Bacigabamwo bonene na bonene. 17 Banacishub’idôsa olya wàli muhûrha, mpu: «Nawe kurhi odesire kuli oyo wakuzibûlaga amasù?» Naye, erhi: «Ali mulêbi». 18 Ci Abayahudi barhalonzagya okuyemêra oku oyo muntu ali muhûrha n’oku akol’adwîrhe abona. Kwo kuhamagala ababusi bâge. 19 Babadôsa, mpu: «Ka mugala winyu oyu, olya muderha mpu aburhagwa muhûrha? Kurhi akolaga adwîrhe abona?» 20 Ababusi bâge bashuza, mpu: «Rhuyishi oku rhwe rhwamuburhaga n’oku aburhagwa erhi afîre amasù. 21 Ci oku akola adwîrhe abona n’owamuzibûlaga amasù, rhurhishi. Mumudôse; akola mulume, yêne acîderhera». 22 Bwôba bwa Bayahudi bwarhumaga ababusi bâge baderha ntyo; bulya bàli erhi bahizire mpu owaderhe oku Yezu ye Kristu anakagwe omu sinagogi. 23 Co carhumaga ababusi bâge baderha, mpu: «Akola mulume; mumudôse yene». 24 Abayahudi bashub’imuhamagala obwa kabiri, bamubwîra, mpu: «Okuze Nnâmahanga! Rhwehe rhuyishi oku ola muntu ali munyabyâha». 25 Naye, erhi: «Akaba ali munya-byâha, ntishi; kantu kaguma kône mmanyire: nàli muhûrha na buno nkola ndwîrhe nabona». 26 Banacimudôsa, mpu: «Kurhi kulya akujizire? Kurhi akuzibwîre amasù?» 27 Abashuza, erhi: «Nammubwîzire mîra, mu­rhanayumvîrhe. Carhuma mwalonza nshub’immubwîra? Nkaba ninyu mwalo­nza okuba baganda bâge?» 28 Banacirhondêra bamujacira, mpu: «Okaba muganda wâge! Rhwehe rhuli baganda ba Musa. 29 Rhwehe rhuyishi oku Musa ye Nnâmahanga abwîzire ebinwa byâge; ci oyo rhurhishi ali wa ngahi?» 30 Olya mulume abashuza, erhi: «Lero namasômerwa! Murhishi ali wa ngahi omuntu onfumize obuhûrha! 31 Rhuyishi oku Nyamuzinda arhayumvirhiza banyabyâha, ci omuntu omurhumikira n’ojira oku alonza ye ayumvirhiza. 32 Ka mukola muyumvîrhe omuntu azibwîre amasù gw’owaburhagwa muhûrha? 33 Acibaga arhali emwa Nnâmahanga arhenga, ntâco anankajirîre». 34 Bamushuza, mpu: «Kurhenga omu nda ya nyoko erhi oyunjwîre byâha, onakola mpu warhuyigîriza!». Banacimulibirhakwo. 35 Yezu ayumva oku bamulibisirekwo. Erhi bacishimânana, amubwîra, erhi: «K’oyemîre Mwene-omuntu?» 36 Naye, erhi: «Ye ndi, Nyakasane, mmuye­mêre?» 37 Yezu amubwîra, erhi: «Omubwîne, ye dwîrhe akudesa». 38 Naye, erhi: «Nyemîre, Nyakasane!» Anacifukama embere zâge. 39 Okuhandi Yezu anaciderha, erhi: «Kucîranula kwandwîrhe en’igulu: lyo abarhabona babona, n’ababona babe mihûrha». 40 Abafarizeyi bahali erhi bayumva, bamudôsa, mpu: «Ka rhuligi mihûrha nirhu?» 41 Yezu ababwîra, erhi: «Mucibaga mihuûrha, rhinga nta câha mugwêrhe^s. Ci mwehe, mpu: Kubona rhubona! Co ci­rhumire ecâha cinyu ho cinaciri».

---

 ^q9.4 : Ensiku Kristu agezize en’igulu, kwo zàli nka mulegerege gwa mukolo. Ebijingo by’ogo mulegerege n’obudufu, lwo lusiku lw’amababale n’okufa kwa Yezu. Co carhumaga abwira abaganda olusiku ahânagwa mpu «bukola bwâmi bwa mwizimya» (Lk 22,53).

 ^r9.14 : Okujira orhujondo gwàli mukolo guhanzibwe olwa-sabato.

 ^s9.41 : Balya Bayahudi barhayemiri Yezu bali muhûrha, ci barhalonz’ìmanya oku bali yo; na ntyo barhankafuma.

10

Lungere mwinja

1 «Okuli, okuli, mmubwîre, orhayishiba emuhanda omu lugo lw’ebibuzi, ci ayishe muli yindi njira, erhi ciri cishambo na cishumûsi. 2 Naye oyisha emuhanda, ye mungere w’ebibuzi. 3 Oli oku lumvi anamuyigulire, n’ebibuzi binayumve izù lyâge. Anahamagale ebibuzi byâge ciguma ciguma, anabihuluse. 4 Nka bikola biri emuhanda, anabilongolera nnabyo, n’ebibuzi binamuyishe omu nyuma, bulya biyishi izù lyâge. 5 Ci ecigolo, birhankacikulikira; byanaciyâka, bulya birhamanyiri izù ly’ebigolo». 6 Yezu abatwa ogwo mugani, ci barhamanyaga ebi alonzagya okuderha. 7 Lero anacihabwîra, erhi: «Okuli, okuli, mmubwîzire: nie muhango gw’e­ bibuzi. 8 Abàli bayishire embere zani boshi, biri bishambo na bishumûsi; n’ebibuzi birhabayumvagya. 9 Nie muhango; ongeramwo, kucira acira; anagera anahuluke, agal’ishigâna obwasi akera. 10 Ecishambo cikîsha, erhi kuzimba ciri n’okuyirha n’okushereza. Niehe ecandwîrhe, nti ebibuzi bibone akalamo, akalamo kanene. 11 Ndi lungere mwinja. Lungere mwinja anahâne obuzîne bwâge erhi bibuzi byâge birhuma. 12 Omulimya, orhali lungere n’orhali nn’ebibuzi, akabona eciryanyi, analeke ebibuzi, aciyâkire, n’eciryanyi canabiyâbukamwo, cibishandâze. 13 Ajira ntyo bulya ali mulimya na nta buzigire ajira oku bibuzi. 14 Ndi lungere mwinja; nyishi ebibuzi byâni, nabyo ebibuzi byâni binyishi, 15 nka kulya Larha anyishi nani nyisbi Larha; nampâne obuzîne bwâni ebibuzi byâni birhuma. 16 Ngwêrhe ebindi bibuzi birhali muno lugoⁿ; nabyo kukwânîne mbilerhe; byayumva izù lyâni, na ntyo habe buso buguma na lungere muguma. 17 Eci Larha antonyeza kuli kuba bulya mpâna obuzîne bwâni lyo nshub’ibugalukana. 18 Ntâye wankabunyanka, ciniene mbuhâna. Njira obubashe bw’oku­buhâna n’okushub’ibuyanka: lyo irhegeko Larha ampîre». 19 Abayahudi bacigabamwo erhi ebyo binwa birhuma. 20 Banji muli bo bakaderha, mpu: «Sbetani omulimwo, adwîrhe ahahabuka. Okumuyumvirhiza kuli kurhamira busha». 21 Abandi, mpu: «Ebyo binwa birhali bya muntu olimwo shetani. Ka shetani ankazibûla amasù g’omuhûrha?»

Yezu amanyisa Abayahudi oku ye Mwene-Nnâmahanga

22 Byanaciba ntyo! Bajira olusiku lukulu lw’aka-Nyamuzinda^o e Yeruzale­mu. Gali mango ga mpondo. 23 Yezu akageragera omu ka-Nyamuzinda omu mbaraza ya Salomoni. 24 »Abayahudi banacimuzunguluka, mpu: «Mangaci warhurhûza emirhima eleke okumanana? Akaba we Kristu, rhubwîre n’obwâlagale». 25 Yezu abashuza, erhi: «Nammubwîzire, ci murhayemêra. Ebi njira oku izîno lya Larha^p byo bimpamîriza; 26 ci murhayemêra bulya murhali b’omu bibuzi byâni. 27 Ebibuzi byâni binayumve izù lyâni; mbiyishi, nabyo binankulikire. 28 Mbiha obuzîne bw’ensiku n’amango; nta mango byâhere na ntâye wankabinkûla omu maboko. 29 Larha wabimpaga ali mukulu kulusha boshi, na ntâye wankakûla akantu omu nfune za Larha. 30 Larha na nani rhuli muguma». 31 Abayahudi balerha amabuye mpu bamubandego. 32 Yezu anacibabwîra, erhi: «Nammuyeresire minja manji garhenga emwa Larha; muli go lihi mwaâmbandira amabuye?» 33 Abayahudi bamushuza, mpu: «Garhali minja wajizire garhuma rhwakubanda amabuye, ci bulya walogosire ene ocijira Nnâmahanga n’obwo oli muntu». 34 Yezu anacibashuza, erhi: «Ka kurhayandisirwi omu Ma­rhegeko ginyu: Nadesire nti: muli ba-nyamuzinda^q. 35 Ecitabu c’ Amarhegeko cidesirage oku balya ebinwa bya Nyamuzinda bibwirwa bali ba-nyamuzinda n’ Amandiko garhankazâzibwa; 36 ninyu oyu Nyamuzind’Ishe ayimikaga anamurhuma en’igulu, mpu: «Wamalogorha», okwenge nadesire, nti: «Nie Mwene-Nyamuzinda!» 37 Akaba ntakola emikolo ya Larha, murhanyemêraga; 38 ci akaba nyijira, mukalahira kwanyemêra, nyemêreri ciru ebyo bijiro, munayôrhe mumanyire oku Larha andimwo n’oku nani ndi muli Larha». 39 Baderha mpu bamugwârhe, ci abafuma.

Yezu aja ishiriza lya Yordani

40 Asbub’icîjîra ishiriza lya Yordani, emunda Yowane akag’ibatiziza, anayi­bêra. 41 Bantu banji bakâja emunda ali. Bakâbwîrana, mpu: «Yowane nta cisômerîne ciru n’eciguma ajizire; ci ngasi ebi adesire kuli oyo muntu byoshi byàli by’okunali». 42 Na ntyo, banji bàmuyemêra.

11

Yezu afûla Lazaro.

1 E Betaniya, emwâbo Mariya na mwene wâbo Marta yali omulume mu­lwâla, mpu ye Lazaro. 2 Mariya y’olya washîgaga Yezu omugavu anamuhorhola amagulu n’emviri zâge. Mushinja wâbo Lazaro ye wàli mulwâla. 3 Bâli bâbo bombi barhumizagya emwa Yezu, mpu: «Yagirwa, olya ozigira, alwâla». 4 Erhi Yezu akuyumva aderha, erhi: «Eyo ndwâla erhali ya kufa; ci eri ya kumanyîsa irenge lya Nnâmabanga, lyo Mugala wa Nnâmahanga akuzibwa». 5 Yezu azigiraga Marta n’omulumuna na Lazaro. 6 Erhi ayumva oku Lazaro alwâla, ageza zindi nsiku ibiri aho ali. 7 Okubundi abwîra abaganda bâge, erhi: «Rhuje e Yudeya». 8 Abaganda bâge bamushuza, mpu: «Waliba Muyigîriza, kurhi washubîrira e Yudeya n’obwo kurhaz’igera nsiku Abayahudi balonzagya okukubanda amabuye?» 9 Yezu abashuza, erhi: «Ka omu lusiku ensâ zirhaba ikumi n’ibiri? Ogenda mushi arhasaârhala, bulya adwîrhe abona obumoleke bw’igulu; 10 ci ogenda budufu ye saârhala, bulya arhacibona». 11 Erhi aba amababwîra ntyo, ayushûla, erhi: «Omwîra wirhu Lazaro ali îro; nagend’imutula». 12 Nabo abaganda bâge, mpu: «Nyakasane, akaba îro ali, afuma». 13 Yezu alonzagya okuderha oku anafîre, ci bôhe bamanya mpu îro lya kurhamuka. 14 Lero Yezu ahumanula, erhi: «Lazaro anafîre; 15 nansîmire bulya ntàhali, lyo muyemêra. Ci rhujage emunda ali». 16 Naye Tomaa, oderhwa Didimu, abwîra abâbo baganda, erhi: «Kanyi nirhu rhujeyo, rhugend’ifa rhwe naye!» 17 Erhi Yezu ahika, ashimâna Lazaro ali nsiku ini abishirwe. 18 Kurhenga e Betaniya kuhika e Yeruzalemu ziri stadi^r ikumi n’irhanu zône. 19 Bayahudi banji bàli bayishire aho mwâbo Marta na Mariya mpu babarhulirize oku lufù lwa mushinja wâbo. 20 Erhi Marta ayumva oku Yezu ayiruka, agend’imulinga, naye Mariya asigala abwarhîre omu nyumpa. 21 Marta abwîra Yezu, erhi: «Ocibâga hano, mushinja wâni arhankafîre. 22 Ci kwône manyire oku na buno ngasi coshi wankahûna Nnàmabanga·anakuhaco». 23 Yezu amubwîra, erhi: «Mushinja waâwe âfûka», 24 Marta, erhi: «Manyire oku afûka omu bufûke bw’olusiku luzinda». 25 Yezu amubwîra, erhi: «Nie bufûke. Onyemire, ciru akafa, alama; 26 na ngasi yeshi olama muli nie onanyemêra, arhakafà ciru n’eliguma. Okwo, ka okuyemîre?» 27 Naye, erhi: «Neci, Yagirwa, nyemîre oku we Kristu, Mugala wa Nyamuzinda wayishire en’igulu». 28 Erhi ayûs’iderha ebyo binwa, aj’ihamagala mwene wabo Mariya. Amuhwehwerheza, erhi: «Omuyigîriza kwo ali kuno, akuhamagire». 29 Mariya erhi ayumva okwo, anacibaduka ho na halya, aja emunda Yezu àli». 30 Yezu arhàli acija omu lugo; aciri halya Marta amushimânaga. 31 Abayahudi bàli omu nyumpa na Mariya banakag’imurhuliriza, erhi babona abaduka anahuluka bulibirha, bamukulikira, bamanya mpu aj’ilakira ebwa cusho. 32 Erhi Mariya ahika aha Yezu ali n’erhi amubona, acikwêba aha magulu gâge, erhi: «Nyakasane, ocibaga hano, mushinja wâni arhakafîre!» 33 Yezu erhi abona agwîra emirenge haguma n’Abayahudi bàli naye, ecifufu camugwârha anayumva oburhe. 34 Anacidôsa, erhi: «Ngahi mwamuhizire?» Bamushuza, mpu: «Waliha, yishaga ohabone». 35 Yezu anacirhondêra arhoza emirenge. 36 Obwo Abayahudi banaciderha, mpu: «Neci amusîmaga wa!» 37 Ci abandi muli bo baderha, mpu: «Ci ye wazibûlaga amasù ga gulya muhûrha! Ka arhankahashire okurhegeka oyu arhafe?» 38 Yezu ashub’igwârhwa n’ecifufu, aja ebwa cusho. Gwâli mwîna gufûnisirwe n’ibuye. 39 Yezu anacibabwîra, erhi: «Kûli eri ibuye!» Marta, erhi: «Waliha, akola adwîrhe abaya» bulya ene lwo lusiku lwa kani». 40 Yezu amushuza, erhi: «Ka ntakubwîzire nti akaba oyemîre, wabona irenge lya Nnâmabanga?» 41 Banacikûla lirya ibuye. Okuhandi Yezu ayinamula amasù, aderha, erhi: «Larha, nkuvuzire omunkwa, kulya kuba wa­nyumvîrhîze. 42 Nyôrha nyishi oku onyumvîrhiza ensiku zoshi; ci abantu banzu­ngulusire bo barhumire naderha ntyo, lyo bayemêra oku we wantumaga». 43 Erhi ayûs’iderha ntyo, ayakûza n’izù linene, erhi: «Lazaro huluka, oja eno mbuga!» 44 Nyakufa ahuluka, amagulu n’amaboko mashwêke n’orhuta­mbara, n’obusu bubwîke n’omwenda. Yezu ababwîra, erhi: «Shwekûliye, mumuleke agende».

Abarhambo b’Abayahudi baja ihano ly’okuyîrha Yezu

45 Erhi babona eco cirhangâzo Yezu ajiraga, Bayabudi banji bàli emwâbo Mariya bamuyemêra. 46 Ci bayish’irhengamwo n’abaj’ibombolera Abafarizeyi ebi Yezu ajizire. 47 Abajinji b’abadâhwa n’Abafarizeyi kwo kuja ihano, mpu: «Cici rhwâjira obu oyo muntu adwîrhe ajira ebisômerîne binji? 48 Rhukamuleka, abantu boshi bamuyemêra, n;Abaroma bayish’irhuyôkera aka-Nyamuzi­nda n’obûko bwirhu». 49 Muguma muli bo, Kayifa, ye wàli mudâhwa mukulu o­gwo mwaka, ababwîra, erhi: «Murhabona! 50 Ka murhishi mwêki oku ku­kwânîne muntu muguma afîre olubaga lyo ecihugo coshi cirek’ihera?» 51 Arhali yêne wacibwîraga ebyo binwa, ci bulya ali mudâhwa mukulu, alêba oku Yezu ali akwânîne afîre ecihugo câge, 52 arhanali cihugo câge cône, ci mpu lyo ashubûza abâna ba Nnâmahanga bàli bashandabîne. 53 Kurhenga olwo lusiku, bahiga là mpu kuhika bamuyîrhe. 54 Naye Yezu aleka okucîmoleka Abayahudi. Aciyegûla, aja hofi n’abaciga, omu cishagala ciderhwa Efrayimu, acibêrerayo bo n’abaganda bâge.

Hofi ha Basâka

55 Basâka w’Abayahudi àli hofi, n’abantu banji bayinamukira e Yeruzalemu mpu bagend’icicêsa. 56 Bakalongereza Yezu n’okudôsanya omu ka-Nyamuzinda, mpu: «Kurhi mukengîre? K’ayisha oku lusiku lukulu erhi nanga?» 57 Abajinji b’abadâhwa n’Abafarizeyi bàli erhi bàrhegesire mpu owamanye ah’ali anababwîre, bagend’imugwârha.

12

Yezu ashîgwa amavurha g’omugavu (Mt 26, 6-13; Mk 14, 3-9)

1 Erhi hasigala nsiku ndarhu embere za Basâka, Yezu aja e Betaniya, emunda Lazaro afûlaga àbâga. 2 Bamushêgera, na Marta akamurhumikira. Lazaro naye àli omu bàli oku cîbo bo naye. 3 Mariya anaciyanka enjebe y’amavurha g’omugavu gw’engulo ndârhi, arhondêra agashîga Yezu oku magulu anagahôrhola n’emviri zâge; enyumpa yoshi yayunjula kìsûnunu. 4 Yuda w’e Kerifoti, muguma w’omu baganda bâge, olya wali ayish’imuhâna, aderha, erhi: 5 «Owaguzagya ogu mugavu dinari^s bihumbi bisharhu, akaziha abakenyi!» 6 Lurhàli lukogo lwa bakenyi aderheraga ntyo, ci bulya càli cishambo na bulya ye wabîkaga enshoho, akazag’izimba ebyàlimwo. 7 Yezu, erhi: «Mumuleke». Ogu mugavu àli agubîkire olusiku lw’okubishwa kwâni^t. 8 Bulya abakenyi, e­nsiku zoshi muli haguma nabo, ci niehe arhali ensiku zoshi mwâmbona». 9 Bayahudi banji bamanya oku ho ali aho, banayisha, arhali Yezu yenene orhumire, ci mpu babone na Lazaro afûlaga. 10 Abajinji b’abadahwa bahiga okuyîrha Lazaro naye, 11 bulya Bayahudi banji bakag’ibaleka erhi ye rhuma, bakayemêra Yezu.

Yezu aja omu Yeruzalemu (Mt 21, 1-9; Mk 11, 11-10; Lk 19, 28-38)

12 Erhi buca, erya ngabo y’abantu bàli oku lukulu bayumva oku Yezu ali omu njira y’okuja e Yeruzalemu. 13 Bahagula amashami g’emishugushugu, bagend’imulinga n’okukayakûza, mpu: «Hozana! Agishwe oyu oyishire oku izîno lya Nyakasane, ye Mwâmi w’lsraheli!» 14 Yezu abona omucukà gw’endogomi, agushonakwo nk’oku byàli biyandisirwe, mpu: 15 «Orhayôbohaga, mwâli wa Siyoni^u; Mwâmi wâwe oyo oyishire, ashonyire oku mucukà gw’e­ ndogomi». 16 Abaganda bage barhayirukiraga bayumva; ci erhi Yezu aba amakuzibwa, bakengcra oku ebyo byàli biyandisirwe kuli ye n’oku byo bànali bamujirire. 17 Balya boshi bàli ah’akûlaga Lazaro omu nshinda anamufûla omu bafù, bakâg’ihamîriza. 18 Kwo kwanarhumire olubaga lugend’imulinga: bulya bàli bayumvîrhe oku ajizire eco cisômezo. 19 Obwo Abafarizeyi bakabwîrana, mpu: «Ka murhabwini oku murhamuhashe! Obu Olubaga lwoshi lumushimbire!»

Yezu alêba oku kukwânîne afe lyo akuzibwa

20 Omu bantu baliy’ishir’iharâmya oku lusiku lukulu, mwâli Abagereki. 21 Banaciyegera Filipo wàli w’e Betisayida omu Galileya, bamubwîra, mpu: «Waliha, rhwankasîmire nirhu okubona Yezu». 22 Filipo abwîra Andreya; Andreya na Filipo baj’ibwîra Yezu. 23 Yezu abashuza, erhi: «Amango Mwene-omuntu akuzibwa gayishire. 24 Okuli, okuli, mmubwîzire, nka mbeke y’engano erharhogîri omu budaka ekanafâ, enayorhe yône; ci ekafâ, lyo eburha mburho nyinji^v. 25 Osîma obuzîne bwâge, anaburhêre; naye oshomba obuziîne bwâge hano igulu, anabulange omu kalamo k’ensiku n’amango. 26 Olonza okunshiga, anshimbe; n’aha ndi, ho n’omwambali wâni ayish’iba. Omuntu o­nshizire, Larha ayish’imukuza. 27 Bunola omurhima gwâni gwamafuduka. Kurhi naderhaga? Larha, oncize kuli aga mango. Càbà co carhumaga mpika muli aga mango. 28 Larha, kuza izîno lyâwe!» Izù lyanacirhenga emalunga, erhi: «Nalikuzize nanacîlikuza kandi». 29 Engabo y’abantu yahali, erhi eyumva, yaderha mpu mulazo; abandi, mpu: «Malahika washambâlaga bo naye». 30 Yezu ashuza, erhi: «Arhali nie nà­rhumaga eryo izù lyayumvika, ci mwe mwàrhumaga. 31 Ganola go mango igulu lyatwîrwa olubanja^w; ganola go mango omuluzi wa lino igulu ajugucirwa e­mbuga. 32 Nani bano nyînamulwa^x, nânakululira abantu boshi emunda ndi». 33 Aderha ntyo mpu ayêrekane lufù luci ayish’ifâ. 34 Olubaga lwamushuza, mpu: «Ci rhwàyumvirhe omu Citabu c’ Amarhegeko^y oku Kristu àbâho ensiku zoshi. Kurhi w’oyo ocidesirage, mpu: «Kukwânîne Mwene-omuntu ayînamulwe?» Yerigi ndi oyo Mwene-omuntu?» 35 Yezu abashuza, erhi: «Obulangale burhaciri ninyu kasanzi kanene. Kaz’imugende obu bwacibona, lyo omwizimya gulek’immugwanyanya. Ogenda omu mwizimya, arhamanya ah’aja. 36 Obu mucigwêrhe obulangale, yemêri obulangale, lyo muhinduka bâna b’obula­ngale». Erhi Yezu ayus’iderha ntyo, acigendera, abarhêreka.

Yezu afundika enyigîrizo: okubula obuyemere kw’Abayahudi

37 Ali ajizire bisômerîne binji omu masù gâbo, barhanamuyemêraga, 38 lyo aka kanwa k’omulêbi Izaya kayunjula, erhi: «Nyakasane, ndi wayemîre ebinwa birhu? N’okuboko kwa Nyakasane, ndi kwamanyisîbwe»? 39 Câbà barha­nkanayemîre, bulya Izaya ashubir’iderha, erhi: 40 «Amasù gâbo agahunyize n’emirhima yâbo ayiziba, mpu lyo amasù gâbo galek’ibona n’emirhima yâbo erek’iyumva, lyo barhahinduka binja, lyo ntanabafumya^z». 41 Izaya aderha ntyo erhi abona irenge lya Yezu, ye anaderhaga erhi alêba ntyo. 42 Ci kwône banji, ciru n’omu bagula, bamuyemêra; ci barhakâg’iciyêrekana erhi kuyôboha Abafarizeyi kurhuma, mpu balek’ikagwa omu sinagogi. 43 Ntyo basîma irenge lirhenga emwa abantu ahâli h’irenge lirhenga emwa Nnâmahanga. 44 Yezu anaciyakûza n’izù linene, erhi: «Onyemêra, arhali nie ayemêra, ci olya wantumaga, 45 n’ombwîne erhi owantumaga ye abwîne. 46 Nie bulangale najire en’igulu, mpu lyo ngasi onyemîre alek’ibêra omu mwizimya. 47 Oyumva ebinwa byâni arhanabishimbe, arhali nie nâmutwîre olubanja, bulya ntayishig’itwa manja, ci nti ncize igulu. 48 Ongayaguza n’okurhayumva ebinwa byâni agwêrhe owamutwîra olubanja: ebinwa nadesire byo byâmutwîre olubanja olusiku luzinda. 49 Bulya arhali byâni nàdesire, ci Larha wantumaga ye wantegesire eby’okuderha n’eby’okuyigîriza. 50 Nanyishi oku irhegeko lyâge liri kalamo k’ensiku n’amango. Ebinwa nderha, oku Larha abimbwîzire kwo mbiderha».

13

II. Amango ga Yezu na Basâka w’Omwâna-buzi wa Nnâmahanga

Yezu ashuk’Entumwa amagulu

1 Embere z’olusiku lukulu lwa Basâka, Yezu erhi amanyire oku amango gâge gahisire g’okurhenga en’igulu n’okushubira emw’Ishe; n’erhi aba amazigira abâge bàl’igulu, abazigira lwoshi. 2 Erhi baba bakola badwîrhe balya, erhi na shetani ahîrage Yuda w’e Keriyoti mwene Simoni ihano ly’oku­muhâna, 3 erhi amanyire oku Ishe ahizire obuhashe bwoshi omu maboko gâge n’oku emwa Nnâmahanga arhengaga n’emwa Nnâmahanga ashubira, 4 ayimu­ka oku cibo, ahogola ecishûli câge, arhôla ecitambara, acikobeka. 5 Okuhandi anacidubulira amîshi omu ibakuli, arhondêr’ashuka amagulu g’abaganda bâge^a n’okugahorhola na cirya citambara ali akobesire. 6 Anacihika hali Simoni Petro. Petro amubwîra, erhi: «Nyakasane, ka we wanshuka amagulu?» 7 Yezu ashuza, erhi: «Oku nâjira, orhakumanyiri buno; wâcikuyumva». 8 Petro, erhi: «Nanga, nta mango wankanshuka amagulu!» Yezu amushuza, erhi: «Nkaba ntakushusiri, orhakacishangira nani». 9 Naye Simoni Petro, erhi: «Nyakasane, akaba ntyo, arhali magulu gône, ci n’enfune n’irhwe!» 10 Yezu amubwîra, erhi: «Owamayus’icikalaba, nta kundi ankacicêsibwa; acîre lwoshi. Ninyu mukola mucîre, ci arhali mweshi». 11 Bulya ali amanyire ndi wâmuhâna; co carhumaga aderha, erhi: «Murhali mweshi mucîre». 12 Erhi ayus’ibashuka amagulu n’erhi aba amashub’iyambala emyambalo yâge amanashub’ibwârhala oku cîbo, ababwîra, erhi: «Ka muyumvirhe okwo mmujirîre? 13 Kwo munderha mpu Muyigîriza na Nyakasane, n’okwo muderha kwo binali, bulya odi ye. 14 Obûla nie Nyakasane na Muyigîriza namammu­shuka amagulu, ninyu mukwânîne okukashukana amagulu. 15 Nammuhîre olwiganyo, nti ninyu mukajira oku mmujirîre. 16 Okuli, okuli, mmubwîre, omu­shizi arhalusha nnawâbo, n’omuganda arhalusha owamurhumaga. 17 Mukamanya ebyo mukanabijira, mwâba bany’iragi. 18 Arhali mweshi ndesire; mma­nyire abanacîshozire; ci kwônene kuhika akanwa kayandisirwe kabe, mpu: Oyu rhushangîre omugati rhwe naye, ayimusize omwigegere mpu agunshenye^b. 19 Mbîre nammubwîrakwo buno kurhaciba, lyo hano kuba muyemêra oku nie Nyamubâho. 20 Okuli, okuli, mmubwîzire, oyankirîre omuntu ntumire, erhi anyankirîre, n’onyankirîre, erhi owantumaga ye ayankirîre».

Yezu amanyisa obulyâlya bwa Yuda (Mt 26, 21-25; Mk 14, 18-21; Lk 22, 21-23)

21 Erhi Yezu ayûs’iderha ntyo, ecifufu camugwârha, anaciderha, erhi: «Okuli, okuli, mmubwîre, muguma muli mwe ampâna». 22 Abaganda bâge bakalolanakwo, bulya barhàli bamanyire ndi akâg’iderha. 23 Muguma w’omu baganda bâge, olya Yezu azigiraga, àli oku cîbo ashegemize irhwe oku cifuba ca Yezu. 24 Simoni Petro anacimukema, erhi: «Dôsa ndi oyo adwîrhe aderha». 25 Naye ayunamiza irhwe oku cifuba ca Yezu, amubwîra, erhi: «Ndi oyo, Nyakasane?» 26 Yezu ashuza, erhi: «Oyu nankaha ecihimbi c’omugati nârhobeza erhi ye. Anacirhobeza ecihimbi c’omugati, aciyanka, acihêreza Yuda mwene Simoni w’e Keriyoti. 27 Erhi ayus’imira eco cihimbi c’omugati, Shetani amujamwo. Okuhandi Yezu anacimubwîra, erhi: «Okuwalonza okujira, okuji­rage duba». 28 Ci muli abàli oku cîbo ntâye wayumvîrhe ecarhumaga amubwîra ako kanwa. 29 Bulya Yuda ye wakâg’ibîka oluhago, banji bacikebwa mpu Yezu alonzagya okumubwîra, erhi: «Gula ebirhukwânîne oku lusiku lukulu», nisi erhi amurhegekaga mpu ahe abakenyi akantu. 30 Oku anayus’imira cirya cihimbi c’omugati, kwo na kuhuluka. Bwàli budufu. 31 Erhi aba amahuluka, Yezu anaciderha, erhi: «Bunola Mwene-omuntu amakuzibwa, na Nnâmahanga akuzîbwe muli ye. 32 Akaba Nnâmahanga akuzîbwe muli ye, naye Nnâmahanga amuha obukuze, arhanaciyimang’imukuza.

Yezu asêzera abaganda bâge

33 «Rhwana rhwâni, nciri ninyu hisanzi hisungunu. Mwayish’innonza….. na kulya nabwîraga Abayahudi, nti: «Aha naja murhankahahika», ninyu mmu­bwîzireko buno. 34 Mmuhire irhegeko lihyâhya: muzigirane; nk’oku nammuzigîre, kwo ninyu mukâg’izigirana. 35 Ecimanyîso abantu boshi babonerekwo oku muli baganda bâni, bwo buzigire mwâzigirane». 36 Simoni Petro amu­bwîra, erhi: «Yagirwa, ngahi aho wâja?» Yezu amushuza, erhi: «Aha nâja, o­rhankashub’inkulikiraho buno; wâcinshimbe buzinda». 37 Petro amudôsa, erhi: «Yagirwa, cirhumire ntakakushimba buno? Nahâna obuzîne bwâni we rhumire!» 38 Yezu amushuza, erhi: «Wahâna obuzîne bwâwe nie ntumire? Okuli, okuli, nkubwîre, oluhazi lurhabike orhaj’indahira kasharhu^c».

14

1 «Omurhima gwinyu gurhakangukaga! Muyemîre Nnâmahanga, munyemêre nani. 2 Omu mwa Larha muba ntebe nyinji. Acibaga arhàli ntyo, nali nammubwîra; nâj’immurheganyiza entebe. 3 Na hano mba najir’immurheganyiza entebe, naciyish’immuyanka, mmuhêke aha ndi, lyo ninyu mubêra aha ndi. 4 N’enjira y’emunda nâja muyimanyire». 5 Toma amubwîra, erhi: «Yagirwa, rhurhamanyiri ngahi wâja. Kurhi rhwankacimanyaga enjira?» 6 Yezu amushuza, erhi: Nie Njira, nie n’Okuli, nie na Buzîne. Ntâye wankaja emwa Larha arhanangeziriho. 7 Mukammanya, mwanamanya na Larha. Ku­ rhenga buno mukola mumumanyire mwanamubwîne». 8 Filipo amubwîra, erhi: «Yagirwa, orhuyereke Sho, rhurhimûkwe». 9 Yezu amushuza, erhi: «Filipo, aga mango goshi ndi ninyu orhanasag’immanya? Ombwîne erhi abwîne na Larha. Kurhi wankaciderhaga, erhi: «Rhuyereke Sho?» 10 K’orhayemîri oku ndi muli Larha, n’oku Larha andimwo? Ebinwa ndwîrhe nammubwîra, ntabiderha oku buhashe bwâni: ci Larha ombâmwo ye dwîrhe akola ebyo byoshi. 11 Nyemêri! Ndi muli Larha na Larha andimwo. Akaba murhayemîri, muyemêre ebijiro byâni birhumire.

12 Okuli, okuli, mmubwîre, onyemîre, naye ayajire ebijiro ndwîrhe najira. Anayajire ciru ebilushire, bulya naja emwa Larha. 13 Na ngasi kantu mwâhûne Larha oku izîno lyâni, nâmmujirireko, lyo Larha akuzibwa n’Omugala. 14 Eci mwâhûne oku izîno lyâni, nâmmujirireco. 15 Akaba munzigira, mushimbe amarhegeko gâni.

16 Nani nayish’ishenga Larha ammuhe owundi murhulirizi wabêra ninyu ensiku zoshi. 17 Ye Mûka gw’okuli, n’igulu lirhankahash’imuyankirira, bulya lirhamubona lirhanamuyishi. Mwehe mumuyishi, bulya ali haguma ninyu anammulimwo. 18 Ntâmmuleke bufuzi.

Nâcigaluka emunda muli. 19 Kandi kasanzi kasungunu iguli lirhacimbone. Ci mwehe mwâmbona, bulya nzîne ninyu mwâba n’obuzîne. 20 Olwo lusiku^d mwâmanye oku ndi muli Larha, n’oku ninyu muli muli nie, n’oku nani ndi muli mwe.

21 Omanyire amarhegeko gâni akanagashimba, oyo ye onzigira, na ngasi onzigira, ayish’izigirwa na Larha, nani namuzigira nanciyêrekeye». 22 Yuda arhali olya w’e Keriyoti, amudôsa, erhi: «Yagirwa, kurhi wankacîyêrekana kuli rhwe okaleka kucîyêreka igulu?» 23 Yezu amushuza, erhi: «Omuntu onzigîre, anabikirire akanwa kâni, naye Larha anamuzigira, rhwanaja omu mwâge, rhunagwîkemwo entebe yirhu. 24 Orhanzigira arhabîkirira ebinwa byâni. N’e­byo binwa mwayumvîrhe birhali byâni, ci biri bya Larha wantumaga.

25 Mmubwîzire ebyo byoshi nciri ekarhî kinyu. 26 Ci Omurhulirizi, Mûka Mutagatifu, Larha ârhuma oku izîno lyâni, ye wayish’immuyigîriza byoshi anammukengeze ebinammubwîzire byoshi. 27 Mmusigîre omurhûla, mmuhîre omurhûla gwâni. Ci ntammuhîrigwo kulyala igulu liguhâna. Muhire omurhima omu nda, mu­rhanayôbohaga.

28 Mwayumvîrhe oku nammubwîrize, nti: Nkola, ci nâgaluka emunda muli. Mucibâga munzigira, rhinga mudwîrhe mwacîshinga, kulya kuba nâja emwa Larha, bulya Larha ye mukulu kundusha. 29 Ntyo nammubwîzire ebyo embere bibe, nti irhondo byamaba lyo muyemera.

30 Ntacimmubwîra binji, bulya Omurhwâli w’er’igulu^e ayiruka. Cinta buhashe agwêrhe kuli nie. 31 Ci kukwânîne igulu limanye oku nzigira Larha n’oku ebi Larha antegesire byo njira. Yimuki! rhurhenge hano!

15

Yezu ye cigundu c’omuzâbîbu

1 «Nie cigundu c’omuzâbîbu c’okunali, na larha ye muhinzi. 2 Ngasi ishami lindikwo lirhayâna malehe analihagule, na ngasi ishami liyâna amalehe analishogolere mpu lyo liyâna kulusha. 3 Okuca, mîra mwàcâga, ecinwa nammubwîzire cirhumire. 4 Mumbêremwo, nani nâmmubêramwo. Kulya ishami lirhankayâna lyône lirhanasêziri oku cigundu, kwo n’okwo ninyu akaba murhansêzirikwo. 5 Nie cigundu, ninyu mwe mashami. Obêra muli nie nani muli ye, oyo ye yâna malehe manji; bulya buzira nie, ntâco mwankahash’ijira. 6 Orhambêzirimwo, anakabulirwa embuga nk’ishami, ayûme; n’amashami mûmu banagarhôle, bagajugunje omu cibêye, gasingônoke. 7 Mukambêramwo n’ebinwa byâni bikasêra omu mirhima yinyu, muhûne ngasi coshi mulonzize, mwâcibona. 8 Liri irenge lya Larha mukayâna malehe manji, na ntyo kwo mwâba baganda bâni. 9 Oku Larha anzigira, kwo nani mmuzigira. Mubêre omu buzigire bwâni. 10 Mukashimba amarhegeko gâni, mwâbêra omu buzigire bwâni, nk’oku nani nashimbire amarhegeko ga Larha, nambêra omu buzigire bwâge. 11 Mmubwîzire ebyo byoshi, nti lyo obushagaluke bwâni bummubàmwo, lyo n’obushagaluke bwinyu buba bwimâna. 12 Irhegeko lyâni ly’eri: muzigirane nk’oku nammuzigire. 13 Ntaye wankajira obuzigire bulushire okuhâna obuzîne abîra bâge barhumire. 14 Muli bîra bâni mukajira ebi mmurhegesire. 15 Ntakacimmuderha bambali bâni, bulya omushizi arhishi eci nnawâbo ajira; mmudesire bîra, bulya ngasi byoshi Larha amanyisize, nàmmuyigîrizebyo. 16 Arhali mwe mwacînyishogaga, ci nie nacîmmwishogaga, nàmmuyimanza nti mugende, muyâne amalehe, n’amalehe ginyu gabêreho, lyo Larha ammushobôza ngasi kantu mwâmusengere oku izîno lyâni. 17 Mmurhegesire nti muzigirane mwene na nnene.

Igulu lishomba Yezu n’abaganda bâge

18 «Igulu likammushomba, mukengêre oku nie lyarhangag’ishomba. 19 Mu­cibâga b’igulu, igulu lyankasîmire ecalyo; ci kulya kuba murhali b’igulu, bulya erhi ncimmwishoga nammuyegûla n’igulu, igulu likola limmushomba. 20 Kengêri akanwa nammubwîraga: Omushizi arhankalusha nnawâbo. Erhi banti­ndibuza, ninyu bâmmurhindibuze; akaba bayumvirhîze akanwa kâni, n’akinyu bâkayumvirhize. 21 Ci ebyo byoshi bammujirirebyo izîno lyâni lirhuma, bulya barhishi owantumaga. 22 Ncibulaga buyisha na ncibâga ntabayigîrizagya, rhinga nta câha bagwêrhe; ci lero buno nta bulyo bacigwêrhe oku câha câbo. 23 Onshomba erhi ashomba Larha. 24 Ntàcijiraga ekarhî kâbo ebijiro birhasag’ijirwa na wundi muntu, barhankabîre na câha; ci buno bàbwîne, bagal’irhusho­mba rhwe na Larha. 25 Ci okwo kwoshi mpu lyo encinwa ciyandisirwe omu Marhegeko gâbo ciyunjula: Banshombire buzira igwârhiro^f. 26 Mango Omurhûlirizi nâmmurhumira kurhenga emwa Larha ayisha, ye Mûka gw’okunali, ohubuka kuli Larha, ayish’impamîriza. 27 Ninyu mwayish’impamîriza, kulya kuba muba nani kurhenga omurhondêro.

16

1 Mmubwîzire ebyo nti lyo mulek’isârhala. 2 Baciyish’immuhulusa omu masinagogi, ciru amango gayiruka, ngasi owâmmuyîrhe amanye mpu kuli kukolera Nnâmahanga. 3 Bâmmujirire okwo kwoshi bulya barharhumanyaga rhwe na Larha. 4 Ci mmubwîzire ebyo, nti lyo hano amango gâbyo gayisha, mukengêra oku nali erhi nammubwîzire. Ntammubwîragabyo kurhenga omurhondêro, bulya naciri ekarhî kinyu.

Okuyisha kw’Omurhûlirizi

5 «Lero buno nkola nâja emwa owantumaga, na ntâye muli mwe wandôsa, mpu: «Ngahi wâja?» 6 Ci bulya nammubwîzire okwo, oburhe buyunjwîre emirhima yinyu. 7 N’obwo ndesire okunali: kummukwânîne ngende; bulya nkaba ntagenziri, Omurhûlirizi arhammuyishire; ci nkagenda, nâmmurhumiraye. 8 N’irhondo ayisha, ayagîriza igulu oku câha, oku bushinganyanya n’oku lubanja. 9 Oku câha, bulya barhanyemîri. 10 Oku bushinganyanya, bulya nkola nâja emwa Larha^g, murhakanacimbona. 11 Oku lubanja, bulya omurhambo w’er’igulu atwirîrwe olubanja. 12 Ncigwêrhe binji by’okummubwîra, ci murhanka­ shub’ibihasha. 13 Irhondo olya Mûka w’okuli ayisha, ammuyigîriza okuli kwoshi; bulya arhali byâge anaderhe, ci ayish’iderha ngasi ebi ayumvîrhe byoshi, n’ebyaciyisha, ayish’immubwîrabyo. 14 Ayish’inkuza, bulya oku byâni ayish’ihuma, ammubwîre. 15 Ebya Larha byoshi biri byâni. Co cirhumire nderha nti: Oku byâni ayish’ihumakwo^h, ammubwîre.

Yezu abwîra abaganda bage oku agaluka duba

16 «Hindi hitya murhâcimbone, na hindi hitya mwâshub’imbonaⁱ». 17 Obwo baguma omu baganda bâge babwizanya, mpu: «Kwo kurhi okwo adwîrhe arhu­bwîra, mpu: «Hindi hitya murhâcimbone, na hindi hitya mwâshub’imbona, na mpu: «Naja emwa Larha?» 18 Okubundi bakaziderha, mpu «Ehyo hitya kwo kuderha kurhi? Rhurhamanyiri ebi alonza okuderha». 19 Yezu amanya oku balonza okumudôsa. Anacibabwîra, erhi: «Mudwîrhe mwadôsanya ebi nalonzagya okummubwîra ene nderha, nti: «Hindi bitya murhâcimbone, na hindi hitya mwâshub’imbona». 20 Okuli, okuli, mmubwîre, mwayish’ilaka munalakùûle; igulu lyôhe lyayish’icîshinga; mwêhe mwayish’ibona oburhe, ci oburhe bwi­nyu bwayish’ihinduka mwishingo^j. 21 Omukazi, nk’ali hofi h’okuburha, oburhe bunamugwârhe, bulya amango gâge gahisire; ci kwônene nk’amayûs’iburha omwâna, arhacikengêra galya malibuko gâge, erhi kucîshinga kurhuma, bulya omuntu abusirwe en’igulu. 22 Ninyu kwo n’okwo. Buno muli burhe; ci nâci­mmubone n’omurhima gwinyu gwâshagaluke, n’obusîme bwinyu ntâye wâcimmukûle kuli bwo. 23 Olwo lusiku ntâco mwâcindôse. Okuli, okuli, mmu­bwire, eci mwâhûne Larha, ammushobôzaco oku izîno lyâni. 24 Kuhika buno, ntâco musig’ihûna oku izîno lyâni. Hûni, mwâhâbwa, n’obusîme bwinyu bwâba bwimâna. 25 Ebyo byoshi nammubwîzirebyo omu migani. Amango gayiruka, ntakacimmubwîra omu migani; nâmmushambalira ebya Larha n’obwâlagale^k. 26 Agôla mango, mwâhûne oku izîno lyâni. Ntadesiri nti nayish’immusengerera emwa Larha, 27 kulya kuba Larha yêne ammuzigira, bulya munzigira munayemîre oku nahubukaga muli Nyamuzinda. 28 Nahubukaga muli Larha, naja en’igulu. Buno nkola nârhenga en’igulu, nje emwa Larha». 29 Abaganda bâge bamubwîra, mpu: «Lero oshambîre n’obwâlagale, orhanadwîrhi waderhera omu migani! 30 Lero rhwamabona oku oyishi byoshi, na ntâye ocilagirîre okukudôsa. Lero rhwamayemêra oku wahubukaga muli Nyamuzinda». 31 Yezu abashuza, erhi: «Ka !ero mwamayemêra? 32 Amango gayiruka, ciru ganakola gahisire, mwâshandabana ngasi muguma lwâge, munansige niene. Ci ntali niene, nanga, bulya Larha ali nani. 33 Nammubwîzire ebyo nti lyo mubona omurhûla muli nie. Mwâbone amalumwa omu igulu. Ci muzibuhe! Nahimire igulu».

17

Isala liyêrekîne obudâhwa bwa Yezu

1 Erhi ayush’iderha ebyo binwa, Yezu ayinamula amasù, agalamira enyanya, aderha, erhi:

«Larha, amango gahisire: kuza Mugala wâwe, lyo Mugala wâwe akukuza,

2 na bulya wamuhîre obuhashe kuli ngasi ciremwa, lyo ashobôza abawamuhîre boshi akalamo k’ensiku n’amango.

3 Akalamo k’ensiku n’amango kuli kukumanya, w’oyo Nyamuzinda w’okuli wenene, n’oyu warhumaga, Yezu Kristu.

4 Nakukuzize en’igulu; nayukirîze omukolo wampâga mpu njire.

5 Larha, nawe onkuzagye buno, onampe lirya irenge nayorhaga njira emwâwe embere igulu liremwe.

6 Abantu warhenzagya igulu obampa, nabamanyisize izîno lyâwe. Bàli bâwe, wabampa, banashimba akanwa kâwe.

7 Buno bakolaga bamanyire oku ebi wampîre byoshi emwâwe birhenga;

8 bulya ebinwa wampâga, nabahîrebyo, banayemêra okuli oku muli we nàhubukaga, banayemêra oku we wantumaga.

9 Bo nsengerîre; ntasengerîri igulu^l, ci balya wampâga bo nsengerîre, bulya bali bâwe.

10 Ebyâni byoshi biri byâwe, n’ebyâwe byoshi biri byâni, na muli bo nàjîre irenge.

11 Ntaciri en’igulu, ci bôhe en’igulu baciri. Nie ono nyishire emwâwe. Larha mutagatifu, olange omu izîno lyâwe aba wampâga, lyo baba muguma akîrhu.

12 Erhi nciri nabo, nakag’ibalanga oku izino lyâwe aba wampâga. Nabalanzire, na nta muguma wahezire muli bo, aha nyuma ly’omwana w’omuhera, mpu lyo okwayandisirwe kuyunjula.

13 Buno lero nyishire emunda oli; n’ebyo mbidesire buno nciri en’igulu, nti lyo bayumva obusîme bwâni banabuyunjule.

14 Nabahîre akanwa kâwe, igulu lyabashomba, bulya barhali b’igulu, nk’oku nani ntali w’igulu.

15 Ntakuhunyiri nti obarhenze omu igulu, ci nti obalange oku Mubi^m.

16 Barhali b’igulu, nk’oku nani ntali w’igulu.

17 Obajire batagatifu omu okuli: akanwa kâwe kwo okuli.

18 Kulya wantumaga igulu, kwo nani mbarhumire igulu.

19 Ncihânyire nterekêro bo barhumire, lyo nabo bahinduka nterekêro omu okuli.

20 Arhali bonene nsengerîre, ci na balya banyemêre erhi kanwa kabo karhuma.

21 Boshi babe muguma. Nk’oku we, Larha, oli muli nie nani nkulimwo, nabo babe muguma muli rhwe, lyo igulu liyemêra oku we wantumaga.

22 Nabahîre irenge wampâga, nti lyo baba muguma, nka kulya nirhu rhuli muguma:

23 nie muli bo, nawe muli nie, lyo baba muguma lwoshi, lyo n’igulu limanya oku we wantumaga n’oku nabazigîre nka kulya wanzigîre.

24 Larha, nnonzize abawampîre nabo babe nani aha ndi, lyo babona irenge wampîre, bulya wanzigîre embere z’okulemwa kw’igulu.

25 Larha mwimâna, igulu lirhakumanyaga, ci niehe nakumanyire, n’abala bamanyire oku we wantumaga.

26 Nabamanyîsize izîno lyâwe, nanacibamanyîsalyo, lyo obuzigire wanzigîre buba muli bo, lyo nani mba muli bo».

18

Yezu agwârhwa (Mt 26, 47-56; Mk 14, 43-52; Lk 22, 47-53)

1 Erhi ayûs’iderha ntyo, anacihuluka bo n’abaganda bâge, bayikira omu­gezi gw’e Cedroniⁿ. Hali ishwa, alijamwo bo n’abaganda bâge. 2 Yuda w’omulenzi ali ahayishi, bulya kanji kanji Yezu akag’ishimânanaho n’abaga­nda bâge. 3 Yuda anaciyisha adwîrhe engabo y’abasirika n’abaganda barhumirwe n’abakulu b’abadâhwa n’Abafarizeyi. Bali bafumbasire amatara n’orhumole n’amatumu. 4 Okuhandi, bulya Yezu ali amanyire okwâba kwoshi, abajayo, ababwîra, erhi: «Ndi mwalonza?» 5 Bamushuza, mpu: «Yezu w’e Nazareti». Naye, erhi: «Nie ono». Yuda wamulenganyagya erhi ali nabo. 6 Erhi Yezu ayûs’ibabwîra, erhi: «Nie ono», bacitunda, bahirima lugali. 7 Ashub’ibadôsa, erhi: «Ndi mwalonza?» Nabo bashuza, mpu: «Yezu w’e Nazareti». 8 Naye Yezu, erhi: «Ka ntammubwîzire oku nie ono! Akaba nie mwalonza lekagi abala bacigendere». 9 Ebyo byoshi mpu lyo cirya cinwa aderhaga ciyunjula, erhi: «Muli aba wampâga, ntahezagya ciru n’omuguma». 10 Obwo erhi Simoni Petro adwîrhe engôrho. Anaciyiyômola, ayirhimba mwambali w’omudâhwa mukulu, amushishimbula okurhwiri kulyo. Oyo mushi izîno lyâge ye wàli Maliko. 11 Yezu anacibwîra Petro, erhi: «Shubiza engôrho yâwe omu lûba. Akabebe Larha anteganyîze, ka ntakanywe^o?»

Yezu embere za Hana na Kayifa. Petro ahakana Nnawâbo (Mt 26, 57-75; Mk 14, 53-72; Lk 22, 54-71)

12 Okubundi, erya ngabo n’omukulu w’abasirika n’abaganda b’Abayahudi bahamirakwo Yezu, bamushwêka. 13 Barhang’imuhêka emwa Hana, bulya àli ishazâla wa Kayifa wàli mudâhwa mukulu ogwo mwâka. 14 Kayifa y’olya wahàâga Abayahudi eri ibano, erhi: «Kukwânîne muntu muguma afîre olubaga». 15 Ci Simoni Petro bo n’owundi muganda^p bàli bakulikîre Yezu. Oyo wundi muganda àli amanyîbwe n’omudâhwa mukulu. Anacishimba Yezu omu côgo c’omudâhwa mukulu. 16 Petro yehe abêra aba lumvi embuga. Olya wundi muganda wàli omanyikîne n’omudâhwa mukulu anacihuluka; abwîra omujaka­zi wakag’ilanga omuhango, ageza Petro. 17 Oyo mujakazi wàli aha lumvi adôsa Petro, erhi: «Ka nawe orhali w’omu baganda b’oyu muntu?» Naye ashuza, e­rhi: Nanga, ntali wa muli bo». 18 Abashizi n’abaganda erhi batwanyire omuliro erhi mboho erhuma, bakakalûka. Naye Petro abalimwo anakag’ikalûka. 19 Omudâhwa mukulu anacidôsa Yezu ogw’abaganda bâge n’enyigîrizo zâge. 20 Yezu amushuza, erhi: «Nayigîrizize igulu n’obwâlagale; ensiku zoshi nahanwîre omu sinagogi n’omu ka-Nyamuzinda, na ntâco nadesire bufundafunda. 21 Cirhumire wandôsa? Dôsa abayumvirhe ebi nabayigîrizize; bamanyire ebi nadesire». 22 Erhi ayûs’iderha ntyo, muguma w’omu baganda bàli aho arhimba Yezu oluhî, anamubwira, erhi: «Ka kwo bashuza omudâhwa mukulu ntyo?» 23 Yezu amushuza, erhi: «Akaba nadesire kubi, nyêreka aha nahabîre; ci akaba kwinja nadesire, bici ocinshûrhirage?» 24 Okubundi, Hana amurhuma emwa omudâhwa mukulu Kayifa erhi anaciri mubohe. 25 Simoni Petro naye erhi analigi aho, adwîrhe akalûka. Bamubwîra, mpu: «Nawe we, k’orhali w’omu baganda bâge?» Ahakana, erhi: «Nanga, ntali wa muli bo». 26 Muguma w’omu bagaragu b’omudâhwa mukulu, mwene wâbo olya Petro ajingûlaga okurhwiri, amubwîra, erhi: «Ka ntakubwîne omu ishwa mwe naye?» 27 Petro ashub’ihakana. Ho n’aho oluhazi lwabika.

Yezu emwa Bilato (Mt 27, 1-2, 11-31; Mk 15, 1-20; Lk 23, 1-7, 13-25)

28 Banacirhenza Yezu emwa Kayifa, bamujâna omu lugo lw’omurhegesi. Lyàli sêzi. Ci bôhe barhajâga omu lugo mpu balek’ihumâna^q, mpu lyo banahash’ilya oku mwana-buzi wa Basâka. 29 Bilato anacihuluka, abajayo, abadôsa, erhi: «Cici mushobesire oyu muntu?» 30 Bamushuza, mpu: «Acibaga arhàli muntu mubî, rhurhankakudwîrhîreye». 31 Bilato, erhi: «Yankiye mwêne, mumu­twîre nk’oku Amarhegeko ginyu ganadesire». Nabo Abayahudi bamushuza, mpu: «Nta buhashe^r rhujira bw’okuyîrha omuntu». 32 Okwo kwoshi mpu lyo akanwa Yezu aderhaga kaba, bulya àli erhi adesire lufù luci ayish’ifà. 33 Okubundi Bilato anacishubira omu k’emmanja; ahamagala Yezu, amudôsa, erhi: «K’oli mwâmi w’Abayahudi?» 34 Yezu amushuza, erhi: «Ka wakumanya wêne erhi wakubwîrwa n’abandi?» 35 Bilato ashuza, erhi: «Ewe, ka nie ono ndigi Muyahudi? Bene winyu n’abajinji b’abadâhwa bakundwîrhîre. Bici wàji­zire?» 36 Yezu amushuza, erhi: «Obwâmi bwâni^s burhali bw’en’igulu. Obwâni bwâni bucibâga bw’en’igulu, bambali bâni bàli banfungira, lyo ndek’ihânwa omu maboko g’Abayahudi. Ci obwâmi bwâni burhali bw’eno». 37 Naye Bilato, erhi: «Kuziga oli mwâmi? Yezu amushuza, erhi: «Wakudesire! ndi mwâmi. Nàburhagwa nanaja en’igulu nti mpamîrize okuli. Ngasi muntu osîma okuli, ayumvîrhiza izù lyâni». 38 Bilato amubwîra, erhi: «Okuli kwo kuci?» Oku ayûs’iderha ntyo, ahuluka, aja emunda Abayahudi bàli. Anacibabwîra, erhi: «Nta cibî mmubwinekwo. 39 Mwàkomerîre okubona nammushwêkûlira muntu muguma oku Basâka. Ka mulonzizagye ndîke omwâmi w’Abayahudi?» 40 Bashub’iyâma, mpu: «Arhali ye, ci Baraba!» Oyôla. Baraba càli cishambo.

19

1 Okuhandi Bilato arhegeka mpu bayanke Yezu banamushûrhe emiko­ba. 2 Abasirika banaciluka ecimane c’emishûgi, bamuhiraco omw’ irhwe, bamuyambika ecishûli cidukula. 3 Bakamujaho banaderha, mpu: «Asinge wâni mwâmi w’Abayahudi!» Banakamushûrha empi. 4 Bilato ashub’ihuluka, ababwîra, erhi: «Y’oyu mmudwîrhîre eno mbuga, nti mubone oku nta cibî namubwînekwo». 5 Yezu anacihuluka erhi akola ayambîrhe cirya cimanè c’emishûgi na cirya cishûli cidukula. Bilato ababwîra, erhi: «Labagi omuntu!» 6 Oku banamukozakwo amasù, abajinji b’abadâhwa n’abaganda bayâma, mpu: «Omubambe, omubambe oku musalaba?» Bilato abashuza, erhi: «Mumuyanke mwêne, mugend’imubamba oku musalaba: niehe nta cibî mmubwînekwo. 7 Abayahudi bamushuza, mpu: «Rhujira lrhegeko, n’eryo lrhegeko lidesire mpu afe, bulya acijizire mwene Nyamuzinda. 8 Erhi Bilato ayumva eco cinwa, ashubiyôboha bwenene. 9 Ashub’ija omu k’emmanja, adôsa Yezu, erhi: «Oli wa ngahi?» Ci Yezu arhamushuzagya kantu. 10 Bilato anacimubwîra, erhi: «K’orhalonza okumbwîra? K’orhamanyiri oku ngwêrhe obubashe bw’okukulika n’obuhashe bw’okukubamba oku musalaba?» 11 Yezu amushuza, erhi: «Nta buhashe wankambwînekwo, acibaga orhabuhâbagwa kurhenga enyanya. Co cirhumire ecâha c’owampânaga omu maboko gâwe cilushire ecâwe^t».

Yezu atwirwa okufà

12 Kurhenga aho, Bilato akalonza oku akamulika. Ci Abayahudi bayâma, mpu: «Okamulika, erhi orhali mwîra wa Sezarì: bulya ngasi yeshi ocijira mwâmi, erhi kugoma agomîre Sezari». 13 Erhi ayumva ebyo binwa, Bilato êYezu embuga, atamala aha k’emmanja kâge, baderhwa «Litostrotos», omu cihabraniya «Gabata». 14 Lwàli lusiku lw’Amarheganyo ga Basâka, nka nsà ya kali ndarhu. Bilato abwîra Abayahudi, erhi: «Lolagi omwâmi winyu». 15 Nabo bayâma, mpu: «Rhenza, rhenza! Omubambe oku musalaba!» Bilato abadôsa, erhi: «Kurhi nankabamba omwâmi winyu?» Abajinji b’abadâhwa bamushuza, mpu: «Nta wundi mwâmi rhujira orhali Sezari!» 16 Obwo anaci­bahaye mpu bamubambe oku musalaba.

Yezu abambwa oku musalaba (Mt 27, 31, 33, 37-38; Mk 15, 21-27; Lk 23. 26-34. 38)

Banaciyanka Yezu. 17 Abarhula omusalaba gwâge, arhenga omu Lugo, aja ahantu haderhwa «hantu h’Empanga», omu cihabraniya «Golgota». 18 Hâhôla ho bamubambîre oku musalaba na bandi babiri bo naye, ngasi muguma ebu­rhambi, na Yezu ekarhî. 19 Bilato ayandika olwandiko, alumanika oku mu­salaba. Ebinwa by’olwo lwandiko by’ebi: «Yezu w’e Nazareti, Mwâmi w’Abayahudi». 20 Ezo nderho Bayahudi banji bazisoma, bulya aho Yezu abambira­gwa oku musalaba hàli hofi n’olugo n’ezo nderho zàli nyandike omu cihabraniya n’omu cilatini n’omu cigereki. 21 Abajinji b’Abayahudi babwîra Bilato, mpu: «Orhayandikaga: Mwâmi w’Abayahudi, ci: Oyu muntu acihambire, mpu: Nie Mwami w’Abayahudi». 22 Bilato ashuza, erhi: «Nayandisire nanayandisirage».

Bashokôa emyambalo ya Yezu (Mt 27, 35; Mk 15, 24; Lk 23, 34)

23 Abasirika erhi baba bamabambira Yezu oku musalaba, bashokôla emyambalo yâge, bayigabamwo bigabi bini, ngasi musirika ciguma, n’ecishûli câge. Eco cishûli cirhàlimwo buhange, canali ca ciremo ciguma kurhenga enyanya kuhika idako. 24 Banacicîjânamwo bône na nnene, mpu: «Rhurhacisharhulaga, ci rhuciyeshe cigole, rhulole ndi wacihêka». Ntyo kwanaciyunjula kulya kwàli kuyandisirwe, mpu: Emyambalo yâni bayigabana, n’ecishûli câni baciyesha cigole. Ntyôla kwo abasirika bajizire.

Yezu na nnina (Mt 27, 55-56; Mk 15, 40-51; Lk 23, 49)

25 Aha burhambi bw’omusalaba gwa Yezu bàli bayimanzire: nnina, na mu­nnina, Mariya, muka-Kleofasi, na Mariya Magadalena, 26 Erhi Yezu abona nnina n’olya muganda arhonyagya eburhambi bwâge, anacibwîra nnina, erhi: «Nyoko we, ala mugala wâwe». 27 Abwîra n’olya muganda, erhi: «Ala nyoko^u». Kurhenga ago mango nyamuganda amuhêka emwâge.

Yezu afa oku musalaba (Mt 27, 48-50; Mk 15, 36-37; Lk 23, 46)

28 Enyuma z’aho, Yezu erhi amanyirîre oku byoshi byayunjwîre, mpu lyo ebyayandisirwe byoshi biba, anaciderha, erhi: «Enyôrha yamangwârha», 29 Ahôla erhi hali akabindi kayunjwire nkalishi. Banaciyanka ecihôrholo, bacivumvuliza mw’erya nkalishi, bacishwêkera oku itumu, bamuhêreza mpu anywe. 30 Erhi Yezu ayûs’inywakwo, aderha, erhi: «Hoshi aho». Anaciyunamya irhwe, arhengamwo omûka.

Yezu afundwa itumu

31 Lwàli lusiku lw’Amarheganyo ga Basâka, lyo emirhumba erhag’ibêra oku musalaba olwa Sabato, n’olwo lwa-Sabato lwàli lukulu bwenêne, Abayahudi baj’ihûna Bilato mpu babavune emilundi^v, banabamanule, 32 Abasi­rika bayisha, bavuna omurhanzi emilundi n’owa kabiri mwo balya bàli babambirwe oku musalaba bo naye, 33 Erhi bahika hali Yezu, bashimâna afîre; barhamuvunaga milundi, 34 ci musirika muguma amushinga itumu omu lubavu, na halya honene mwarhenga omuko n’amîshi^w. 35 Owabonaga okwo, yêne ye na muhamîrizi, n’obuhamîrizi bwâge buli bw’okuli, anamanyire oku adesire okunali, mpu lyo ninyu muyemêra. 36 Ebyo byoshi byabire mpu lyo Amandiko gayunjula: Barhakamuvuna kavuha ciru n’akaguma, 37 N’ahandi kuyandisirwe, mpu: Bayish’ilolêreza^x oyu bafundaga itumu.

Yezu abishwa (Mt 27, 57-60; Mk 15, 42-46; Lk 23, 50-54)

38 Okubundi Yozefu w’e Arimatiya ahûna Bilato okumanula omubiri gwa Yezu. Oyo Yozefu ali naye muganda wa Yezu, ci bufundafunda erhi kuyôboha Abayahudi kurhuma. Bilato ayemêra. Anaciyish’iguyanka. 39 Nikodemu naye ayisha; y’olya warhangag’ija emwa Yezu budufu. Ali adwîrhe emvange y’obu­ku n’omugavu ya ngero nk’igana. 40 Bayanka omubiri gwa Yezu, baguboha omu bitambara banagushîga omugavu nka kulya Abayahudi banakomerera okubisha. 41 Aha bamubambiraga oku musalaba hàli ishwa, na mw’ery’ishwa mwàli enshinda mpyâhya erhalisag’ibishwamwo ndi. 42 Bulya lwàli lusiku lwa Marheganyo g’Abayahudi, babisha Yezu mw’eyo nshinda yali hofi.

20

Bashimâna enshinda erhacirimwo ndi (Mt 28, 1-8; Mk 16, 1-8; Lk 24, 1-11)

1 Olusiku lurhanzi lw’omugobe^y, Mariya Magadalena alamukira ebwa cusho mucêracêra burhac’ihumanuka; ashimâna bakûzire ibuye oku nshi­nda. 2 Anacikûla omulindi, aj’emunda Simoni Petro àli bo n’olya wundi muganda Yezu arhonyagya, ababwîra, erhi: «Babishwîre Nyakasane, rhurhanamanyiri aha bamuhizire». 3 Petro anacigenda bo n’olya wundi muganda, baj’ebwa cusho. 4 Bajaga balibirha bombi. Olya wundi muganda ye wali mubidu, kulusha Petro, amushokolera, ahika wa burhanzi aha bwa nshinda. 5 Anaciyûnama, abona ebitambara oku idaho, ci arhamujaga. 6 Simoni Petro wali omukulikire naye ahika. Aj’omu cusho, abona ebitambara biri oku idaho, 7 n’omwenda bàli bafûnisiremwo irhwe. Ogwo mwenda gurhàli haguma n’ebitambara, ci gwàli muzinge hago hago. 8 Lyo olya wundi muganda warhangag’ihika aha bwa cusho naye amujirage. Acibonera, anayemêra. 9 Okuli, barhàli basag’iyumva oku amandiko gadesire oku àli akwânîne afûke omu bafù. 10 Okuhandi abaganda banacishubir’eka.

Yezu abonekera Mariya Magadalena (Mt 28, 9-10; Mk 16, 9-11)

11 Mariya yehe àli ayimanzire aha bwa cusho, anali adwîrhe afûmêka. Oku adwîrhe alaka, ayûnama, alola omu nshinda, 12 abona bamalahika babiri bayambîrhe emyambalo myêru banabwârhire aha bàli balambisire omubiri gwa Yezu, muguma ebw’irhwe, owundi ebwa magulu. 13 Banacimubwîra, mpu: «We mukazi, bici ebyo walakira?» Naye, erhi: «Bahêsire Nnawirhu, ntanamanyiri ngahi bamuhizire». 14 Oku ayûs’iderha ntyo, akabagana, abona Yezu ayimanzire, ci arhamanyaga oku ye. 15 Yezu amudôsa, erhi: «We mukazi, bici ebyo walakira? Ndi walonza?» Acikêbwa mpu ye mulanzi w’ishwa, amubwîra, erhi: «Yagirwa, akaba we wamuhêsire, ombwîre ngahi wamuhizire, nj’imurhôla». 16 Yezu amubwîra, erhi: «Mariya!» Mariya amumanyîrira, amubwîra omu mahabraniya, erhi: «Rabuni!» kwo kuderha: «Muyigîriza». 17 Yezu amubwîra, erhi: «Orhampumagakwo, bulya ntaj’irheremera emwa Larha. Ci ojage emunda bene wirhu^z bali, obabwîre oku nteremîre emwa Larha na Sho, emwa Nyamuzinda wâni na Nyamuzinda winyu». 18 Mariya Magadalena anacigenda, abwîra abaganda oku abwîne Nyakasane n’oku amubwîzire ebyo binwa.

Yezu abonekera abaganda bage (Mk 16, 14-18; Lk 24, 36-49)

19 Bijingo by’olwo lusiku lurhanzi lw’omugobe lwonêne, omu abaganda bàli enyumvi zoshi zàli mpamike erhi kuyôboba Abayahudi kurhuma. Yezu anacipamuka, abayimanga ekarhî, ababwîra, erhi: «Omurhûla muli mwe!» 20 Erhi aderha ntyo, abayêreka enfune n’olubavu. Abaganda basîma bwenêne erhi babona Nyakasane. 21 Ashub’ibabwîra, erhi: «Omurhûla muli mwe! Nk’oku Larha antumaga, nani mmurhumire». 22 Erhi aba amaderha ntyo, ababûhira omûka, ababwîra, erhi: «Yankiriri Mûka Mutagatifu. 23 Abamwâkulire ebyâha, babikulirwe n’abamwâbirekere, babiyôrhane». 24 Ci Torna yehe, muguma muli balya ikumi na babiri, oderhwa Cihasha, arhâli baguma n’ababo erhi Yezu ayisha. 25 Abandi baganda bamubwîra, mpu: «Rhwabwîne Nyakasane!» Naye abashuza, erhi: «Nkaba ntabwîni emirhule y’erya migera omu nfune zâge, nkaba ntafundiri omunwe gwâni omu bibande by’emisumari, na nkaba ntahumiri niene omu lubavu lwâge, ntayemêre».

26 Erhi kugera nsiku munani, abaganda bàli kandi omu nyumpa na Toma haguma nabo. Yezu apamuka erhi n’enyumvi zoshi ziri mpamike; abayimanga ekarhî, erhi: «Omurhûla muli mwe!» 27 Anacibwîra Toma, erhi: «Funda omunwe gwâwe omu: lola enfune zâni; lerha okuboko kwâwe, okuhire omu lubavu lwâni; orhanacibaga mubula­buyemêre, ci obe mwemêzi». 28 Toma ashuza, erhi: «Nyakasane, Nyamuzinda wâni». 29 Yezu amubwîra, erhi: «Oyemîre bulya wambwîne. Bali bany’iragi abâyemêre barhanabwîni».

Enfundiko ntanzi y’ecitabu

30 Yezu ajizire bindi bimanyîso binji embere z’abaganda bâge birhayandisirwi mw’eci citabu. 31 Ebîra byayandisirwe nti lyo muyemêra oku Yezu ye Kristu, Mwene Nnâmabanga, na mukayemêra, nti lyo mubona obuzîne oku izîno lyâge.

21

Yezu abonekera abaganda bâge eburhambi bw’enyanja y’e Tiberiyadi

1 Enyuma z’aho, Yezu ashub’ibonekera abaganda bâge eburhambi bw’e­ nyanja y’e Tiberiyadi. Alagi oku ababonekeraga^a. 2 Simoni Petro, Toma, oderhwa Cihasha, Natanaeli w’e Kana omu Galileya, bene-Zebedeyo na bandi baganda babiri bàli haguma. 3 Simoni Petro anacibabwîra, erhi: «Nkol’iduba». Nabo bamubwîra, mpu: «Nirhu rhwakushimba». Banacilikûla, bashonera omu bwârho. Ci mw’obwo budufu, ntâco barhôzire. 4 Erhi izuba lishoshôka emashinji, bahona Yezu ayimanzire ebulamho, ci abaganda barhamanyaga oku ye. 5 Yezu anacibabwîra, erhi: «Mwe bana, ka nta hifi mugwêrhe?» Bamushuza mpu: «Ntâhyo!» 6 Naye, erhi: «Mukwebe akeshe ebwa kulyo k’obwârho, mwâgwâsa». Banacikakwêba, ci barhacihashag’ikazikûla erhi bunji bwa nfi burhuma. 7 Olya muganda Yezu arhonyagya anacibwîra Petro erhi: «Nyakasane oyo!» Erhi Simoni Petro ayumva mpu Nyakasane oyo, ayambala omwambalo gwâge, bulya arhàli ayambîrhe, aciloha omu nyanja. 8 Abandi baganda bayisha omu bwârho, baja bakulula akeshe n’enfi, bulya barhàli kuli n’ecikwi c’enyanja: yali nka misomi magana abiri yône. 9 Erhi bayômoka, babona amakala gayâsire, n’enfi egalikwo n’omugati. 10 Yezu anacibabwîra, erhi: «Lerhagi kuli ezo nfi mudubire». 11 Simoni Petro ashonera omu bwârho, akululira akeshe ebulambo; kàli kayunjwîre bifi binênènè: igana na makumi arhanu na bisharhu. N’obwo zàli nyinji ntyo, akeshe karhaberekaga. 12 Yezu ababwîra, erhi: «Yishagi muyikule». Nta muguma omu baganda wadesire, mpu amudôsa, mpu: «We ndi?» bulya bàli bamanyîre bwinja oku àli Nyakasane. 13 Okuhandi Yezu anaciyegera, arhôla omugati, abahêreza, n’enfi kwo na kwo. 14 Bwo bwàli bwa kasharhu obwo Yezu abonekera abaganda bâge kurhenga afûka omu bafù.

15 Erhi bayûs’iyikula, Yezu adôsa Simoni Petro, erhi: «Simoni, mwene Yowane, k’onzigira kulusha aba?» Amushuza, erhi: «Neci, Nyakasane, orhahabiri oku nkuzigira». Yezu amubwîra, erhi: «Yabula abâna-buzi bâni». 16 Amudôsa obwa kabiri, erhi: «Simoni, mwene Yowane, k’onzigira?» Amu­shuza, erhi: «Neci, Nyakasane, orhahabiri oku nkuzigira». Yezu amubwîra, erhi: «Yabula ebibuzi byâni». 17 Amudôsa obwa kasharhu, erhi: «Simoni, mwe­ne Yowane, k’onzigira?» Petro alumwa erhi ayumva amudôsa kasharhu, erhi «K’onzigira?» Anacimubwîra, erhi: «Yagirwa, oyishi byoshi, orhahabiri oku nkuzigira». Yezu amubwîra, erhi: «Yabula ebibuzi byâni^b.

18 Okuli, okuli, nkubwîre, erhi ociri musole, wene wakag’ihwinja wanakaja aha olonzize, ci amango washosihala, wâlambûle amaboko, owundi akushwêke anakuhêke aha orhalonza». 19 Erhi aderha okwo, amanyîsa lufu luci Petro ayish’ikuzamwo Nnâmahanga. Erhi aba amaderha ntyo, amubwîra, erhi: «Nshimba».

20 Oku Petro acikabagana, abona olya muganda Yezu arhonyagya abakulikire, y’olya wali oshegemize irhwe oku cifuba câge erhi bashega anamudôsa, erhi: «Yagirwa, ndi wakulenganya?» 21 Erhi Petro amubona, abwîra Yezu, erhi: «Naye ye, Nyakasane?» 22 Yezu amushuza, erhi: «Nkola nalonza nti ayôrhe kuhika ngaluke, ka kukuyêrekîre? W’oyo nshimba». 23 Omwanzi gwavuma omu bashimbulizi ba Yezu mpu oyo muganda arhakafa. N’obwo Yezu arhàl’ibwîzire Petro, mpu: «Arhakafa», ci mpu: «Nkola nalonza nti ayôrhe kuhika ngaluke, ka kukuyêrekîre?»

Obushwinjiro bw’ebinwa

24 Oyo muganda ye muhamîrizi w’ebyo, ye wanabiyandikaga, rhunamanyire oku obuhamîrizi bwâge buli bw’okunali. 25 Hali bindi binji Yezu ajizire. Owabirhondêreza ciguma ciguma, ciru n’igulu lirhankabona aha lyahira ebitabu byankayandikwa.

---

 ^a1.1 idômero ly’amandiko omu cigereki, https:www.academic-bible.com/en/online-bibles/novum-testamentum-graece-na-28/read-the-bible-text/bibel/text/lesen/stelle/53/210001/219999/ch/6acb45d0b66bf43d0c2743fde185e082/ (13.05.2021)

 ^b1.1 : Luderho ye Mugala wa Nyamuzinda, ye Mupersona wa kabiri w’Obusharhu Butagatifu.

 ^c1.6 : Yowane Mubatiza oyo.

 ^d1.16 : Kwo kuderha oku amanêma g’ Amalaganyo mahyahya gajire ahali h’amanêma g’Amalaganyo ga mîra.

 ^e1.29 : Yezu ali nka mwana-buzi warhumagwa na Nnâmahanga mpu arhufire. Emwa Abayahu­di, omwana-buzi yo yàlì nterekêro y’okurhenza ebyâha n’okulungana na Nnâmahanga.

 ^f1.33 : Omukolo gwa Yezu kuli kuha abantu Mûka Mutagatifu, ye buzigire bwa Nyamuzinda.

 ^g2.1 olusiku lwa kasharhu: Kurhenga ashimânana bona Filipo na Natanaeli.

 ^h2.12 : Bene wâbo Yezu bo bantu b’omulala gwa Mariya na Yozefu.

 ⁱ2.17 : Olulanga lwa 68 (69), 10.

 ^j3.5 : Okuburhwa omu mîshi na muli Mûka Mutagatifu kwo kubatizibwa. Nka kulyala ntâye wa­nkamanya kurhi empûsi egenda, ntyo ntêye wankayumva enjira za Mûka Mutagatifu. Co cirhuma abantu bahêkwa na Mûka Mutagatifu, kanji barhayumvibwa n’abandi bantu. Ciru hali abatugatifu bakag’iderhwa basirhe, bulya cbijiro byabo birhàli nka bya bandi bantu

 ^k3.8 : Arhali byâge byâge Kristu aderha; aderha ebi arhenzagya emw’Ishe.

 ^l3.13 : Omu bantu boshi, Yezu, Mwêne -Omuntu, kwo aciderha, yêne wankamanya eby’empingu, bulya ye wayihubukaga.

 ^m3.18 : Owalonza obucire, kukwânîne abulongeze kuli Kristu, omu kuyemêra Yezu wafaga oku musalaba.

 ⁿ3.23 : Heno aba omu lubanda lwa Yordani.

 ^o3.25 : Nkaba ako kadali kàli kayêrekire obubatizo.

 ^p4.6 : Galya mango izûba liyimanga.

 ^q4.10 : Omu Mandiko matagatifu, amîshi lyo inema lya Nnâmahanga.

 ^r4.20 Ntondo ya Garizimi eyo

 ^s4.33 eby’alya: biri binwa bibirhi: «ebi» na «alya». Omu mashi muba enshishula binwa amango herufi z’izu zibirhi zirhimânana a abugane a, ahinduke â kwo kuderha a mulîri: mpaga agani mamvu: mpagâgani mamvu a abugane e, a anarhoge omu kuhubula, bihinduke byombi e mulirî: narhenga e bukafu: narhegêBukafu i abugane a, ahinduke y: ebi alya: eby’alya i arhimane o, ahinduke iyu: omukazi oduga budufu: omukazyuduga budufu a arhimana o, a ye mwofi kuli a, anarhoge hasigale: omâna oderha bwenêne: omwanoderha bwenêne o arhimane e, ahinduke we: engoko ekaliwa banagoko: engokwekaliza bana goko n’ebindi n’ebindi….

 ^t4.38 Abasârûzi zo Ntumwa, n’abarhwêraga bo balya balêbi bashokoleraga Entumwa, na kulusha boshi, Mwâmi Yezu yêne.

 ^u5.2 Omu cihabraniya, Bet-Hêsed, kuli kuderha «nyumpa ya lukogo», nyumpa ya bwonjo bwa Nnâmahanga

 ^v5.14 : Okufuma kw’omubiri ciri cimanyîso c’okufûka kw’omûka. Omuntu Mwâmi Yezu ashimanyire kukwânîne ahinduke muntu muhyâhya, kukwânîne obuzîne bwa Kristu bumujemwo bunamujire mwâna wa Nnâmahanga.

 ^w5.33 5. 33; Lola 1, 19-28.

 ^x6.7 ngoyo»: Ngoyo ibiri, go mafundo makumì abiri erhi magerha magana abiri. Igerha lyànkafire idinari liguma, lwo lusaranga lw’Abaroma.

 ^y6.19 : Estadi nguma ziri nka meteri 185.

 ^z6.31 : Amâna gàli nka mugati mununu gwàmanukaga emalunga oku kulîsa Abayahudi omu iru­ngu. Lul 77. 24.

 ^a6.37 : Okuja emunda Yezu ali kwo kumuyemera.

 ^b6.45 : Iz 54. 13.

 ^c6.63 Ebinwa bya Yezu biyerekire omugati gw’empingu biri binwa byakurhuha obuzîne bwa nnâmahanga, na Mûka Mutagatifu yene wakarhuma rhwabiyumva.

 ^d6.69 : Mutagatifu wa Nnâmahanga, ye Masiha erhi Kristu.

 ^e7.2 : Olwo lusiku lwàli lwa kuvuga Nnâmahanga omunkwa oku myâka n’okuyibuka amango Abayahudi bakag’îhanda omu mahêma omu irungu erhi barhenga e Misiri. Lwajiragwa omu nsiku nzinda za Cambase n’omu ntanzi za Muhaho.

 ^f7.6 : Amango ga Yezu go mango g’okufa n’okufûka kwâge.

 ^g7.21 kantu kaguma: Omulwâla afumagya aha iriba lya Betesta (5, 1-9).

 ^h7.23 : Okukembûla kwàli nka kufumya ecirumhu c’omuntu, kurhànali kuhanzibwe. Kurhi okufumya omuntu yeshi kwankabâga kubi?

 ⁱ7.34 : Nnâmahanga alonzibwa amango acibonekana. Owageza ago mango n’oluhînzo, anayish’imulonza anamubule. «Obwenge bwa nyuma nshuzo bufa». Ntyo kwo Abayahudi babîre: ama­ngo gâbo gàgezire.

 ^j8.24 : Erhi Musa adôsa Nyamuzìnda izino lyâge (Lub 3, 13-15), amushuza, erhi: «Nie Nyamubaho», erhi: «O­bwire abana b’Abayahudi oku Nyamubâho ye kurhumire». Naye Yezu, bulya ali Nyamuzinda, ye Nyamuhâho.

 ^k8.41 Obugonyi: Omu kanwa k’Abalêbi, obugonyi kwo kugomera Nnâmahanga.

 ^l8.43 : Barhakayemêra ebinwa by’okuli , co cirhumire ulya bali bantu ba shetani, ye mushombanyi w’eby’okuli.

 ^m8.56 : Olusiku lwa Yezu, lwo lusiku acîyêrekana omu irenge lyâge. Olwo lusiku lwa Kristu, Abrahamu alubwîne omu bulêbi.

 ⁿ10.16 Bindi bibuzi birhali omu lugo: Ebyo bibuzi birhali omu lugo, bo balya hoshi barhali omu Ekleziya ya Kristu, lwo lugo lw’ebìbuzi byayumvirhe izù lyâge.

 ^o10.22 : Olwo lusiku lwakengezagya okuyûbakwa n’okugishwa kw’aka-Nyamuzinda.

 ^p10.25 Larha Kwo Mwâmi Yezu ayôrhaga aderha Nyamuzinda ntyo

 ^q10.34 : Ako kanwa kayêrekire abatwi b’emanja bakag’iderhwa «ba-nyamuzinda», bulya oku­ twa emanja kuli kwa Nyamuzinda. Kuziga nta kulogorha Mwâni Yezu alogosire ene aciderha Nyamuzinda, bulya abantu kwône banaderhwe «banyamuzinda» (Lul 81[82],6).

 ^r11.18 : Stadi nguma zo nka metere 185.

 ^s12.5 : Idinari lwo lwàli lusaranga lw’Abaroma.

 ^t12.7 olusiku lw’okubishwa kwâni: Eco cijiro ca Mariya ciri nka kulya abantu bashîga omubiri gw’ofîre mpu bamuyereke obukenge.

 ^u12.15 : Mwâli wa Siyoni, kwo kuderha abantu b’e Yeruzalemu.

 ^v12.24 Nka mbeke ya ngano: Naye Yezu afà lyo acungula abantu, lyo baburhwa omu buzîne buhyâhya.

 ^w12.31 : Okufà kwa Yezu n’okufûka kwâge kwarhenza abantu omu buja bwa shetani, ye wali muluzi w’igulu embere Kristu arhucize.

 ^x12.32 Omu cigereki «hupsôo», kuli kuyînamulwa na kukuzibwa: Yezu ayînamulwa olusiku abambwa oku musalaba. Obwo abantu boshi babone oku ye Muciza w’igulu. Ntyo kwo ashuzize Abagereki balonzagya okumubona.

 ^y12.34 : Ecitabu c’Amarhegeko, go Mandiko matagatifu, kandi erhi ecigabi cirhanwi ca bibliya, bitabu birhanu birhanzi: Murh; Lub; Lev; Mib; Lush.

 ^z12.40 : Nnâmahanga alonza okuciza abantu boshi, ci arhasêza ndi. Omuntu akalahira inêma lya Nnâmahanga, nalyo linamulahire.

 ^a13.5 : Okushuka omuntu amagulu gwàli mukolo gwa baja.

 ^b13.18 Alengezize omwigegere agunshenye: Lul 40, 10.

 ^c13.36-38 : Ebyo binwa biyerekîre amababale ga Petro Mutagatifu (21, 18-20).

 ^d14.20 : Olwo lusiku: amango gakulikira okufûka kwa Yezu.

 ^e14.30 : Omurhwâli w’eri igulu, ye shetani odwîrhe akolêsa Yuda n’Abayahudi.

 ^f15.25 Banshombire buzira igwârhiro: Lul 34 (35), 19; 68 (69), 5.

 ^g16.10 : Mûka Mutagatifu ayish’iyêrekana oku kwo binali Yezu ali Mwene-Nyamuzinda. Okurheremera kwa Yezu omu mpingu ekulyo kw’lshe ciri cimanyiso c’okuyêrekana oku muli Nyamuzinda anarhengaga.

 ^h16.15 : Mûka Mutagatifu ayish’imanyîsa, ayish’ihamîriza Yezu n’enyigîrizo zâge; ayish’ìmanyîsa oku Nyamuzinda Ishe n’Omugala bali muguma.

 ⁱ16.16 : Aho Yezu abwîzire abaganda bâge oku âfà anafûke.

 ^j16.20 : Bayish’ibona oburhe amango g’amalumwa n’okufa kwa Yezu; ci olusiku âfûka bayumva omwishingo.

 ^k16.25 : Entumwa zâyumve enyigîrizo za Mwâmi Yezu n’obwâlagale amango âfûka anaba­rhumira Mûka Mutagatifu.

 ^l17.9 «ntasengerîri igululu»: Igulu, bo balya balahira Obulangashane n’Obuzîne Mwami Yezu àdwirhîre abantu. ecinwa «kosmos» omu cigereki, lyo igulu Yowane acikolêsa kubiri. ahandi igulu, kuli kuderha abalemirwe boshi n’aha bayûbaka (Yn 1, 9; 3, 16; 17, 13), kandi erhi abalahire Yezu. Kandi igulu kuli kuderha aha Yezu arhumagwa naye arhumaho Entumwa mpu zimanyîse Emyanzi y’Akalembe (Yn 17, 18.21).

 ^m17.15 Oku Mubî erhi omu kubî

 ⁿ18.1 : Cedroni erhi Kedroni, lwo lubanda lugaba Yeruzalemu n’entondo y’Emizeti. .

 ^o18.11 : Akabehe, go malumwa.

 ^p18.15 : Oyo wundi muganda, ye Yowane wayandikaga eci citabu ca kani c’Emyanzi y’Akale­mbe.

 ^q18.28 Omu bworhrere bw’Abayahudi, okuja omu mw’omupagani gwàli muziro.

 ^r18.31 : Abaroma bàli banyazire Abayahudi obuhashe bw’okutwîra omuntu olufù. Aciyîrhagwa n’Abayahudi, mabuye Mwâmi Yezu àli abandwa; arhàli abambwa oku musalaba, bwo buhane bukali bw’Abaroma.

 ^s18.36 Mmâmi Yezu alonza okuderha oku obwâmi bwâge arhabuhabagwa na bantu.

 ^t19.11 : Abalenganyagya Yezu bo Bayahudi, na kulusha abandi boshi, Kayifa na Yuda.

 ^u19.27 : Yowane àli arhuyimangîre rhweshi, n’erhi Mwâmi Yezu amuha Marìya, rhweshi amuhire mpu abe nyâma, nirhu rhube bâna bâge. Mariya ye Eva muhyâhya, ye nnina wa ngasi mu­ntu wabusirwe buhyâhya omu muko gwa Yezu.

 ^v19.31 : Babavunaga emilundi mpu lyo bafa duba, banabarhenze oku musalaha embere oluzira lwa Sabato lurhangìre.

 ^w19.34 : Abakula-mbere b’Ekleziya bayigîrizize oku ogo muko ciri cimanyîso, c’Obukaristiya, n’oku ago mîshi co cimanyîso c’Obubatizo.

 ^x19.37 : Okulolêreza, omu kanwa ka Yowane, kwo kuyemêra n’okushimba Kristu.

 ^y20.1 : Olusiku lurhanzi lw’omugobe erhi lurhanzi nyuma lya Sabato, lwo lukola lusiku lwa Nyakasane lw’abakristu, bulya lwo lusiku Mwâmi Yezu afûkaga, lwo na lusiku Mûka Mutagatifu aya­ndagaliraga Entumwa.

 ^z20.17 : Abo bene wâbo Yezu, bo haganda bâge.

 ^a21.1 Emilongo, kurhenga 1 kuhika 25 : Eci cigabi cizinda cayushûlagwa na,Yowane yêne erhi na mushimbûlizi wâge muguma.

 ^b21.17 : Erhi Mwâmi Yezu aha Petro obuhashe bw’okuyâbula abana-buzi n’ebibuzi byâge, amujira mukulu w’Ekleziya yoshi, amuha obuhashe bw’okurhegeka abarho n’abakulu

LUK – – Bible en mashi du Congo

EMYANZI Y’AKALEMBE YAYANDIKAGWA NA MUTAGATIFU LUKA

Munkwa munene oku barhumisi ba Yezu na Ekleziya bakolaga na C.D.P.C.L., Bukavu bulya omu EBIBLIYA NTAGATIFU, Verbum Bible, Kinshasa 1992, rhudômire binwa binji bya mashi.

1

Enshokolezi

1 Bulya banji bacihânganyire okushûbûza emyanzi y’ebyarhuyishîre, 2 nk’oku rhwayimanyisibagwa na balya bayibonaga bonene kurhenga emurhondêro, bo bàli rhurhonzi na barhumisi b’ezo nderho, 3 nani nie nahumbaga eyo myanzi yoshi n’obushiru kurhenga aha murhondêro gwâyo, nalonz’ikuyandikirayo bwinjinja, yaga Teofili mukengwa, 4 ly’omanya bwinja oku ebinwa wayigîrizibagwa binali by’okunali.

I. Okuburhwa n’oburho bwa Yowane Mubatiza na Yezu

Malahika alêba okuburhwa kwa Yowane Mubatiza

5 Oku ngoma ya Herodi, mwâmi w’e Buyahudi, hàli mudâhwa muguma, ye wali Zakariya, w’ecihe^a c’Abiya, na mukâge ye wali Luzabeti, w’obûko bw’Aroni. 6 Bombi bàli bashinganyanya embere za Nyamuzinda, banakag’ishimba kwinja amarhegeko ga Nnâmahanga goshi na ngasi byoshi biyandisirwe. 7 Ci barhàjiraga mwâna, bulya Luzabetì yali ngumba, bombi erhi banakola bashosi. 8 Byanaciba ntyo! Erhi Zakariya adwîrhe akola omu ka-Nyamuzinda oku cihe c’omurhwe^b gwâge, 9 nk’oku abadâhwa banakomerera, acishogwa okuja omu ka-Nyamizinda n’okugend’igashâniza n’enshangi^c. 10 Nayo engabo y’abantu erhi edwîrhe yashenga embuga amango g’okugashâniza. 11 Okubundi ayagânwa na malahika wa Nyakasane, erhi ayimanzire oluhande lw’ekulyo kw’olutare lw’okugashâniza. 12 Zakariya erhi amubona afuduka, agwârhwa n’obwôba. 13 Ci olya malahika amubwîra, erhi: «Orhayôbohaga. Zakariya, bulya amahûne gâwe gayumvikîne: mukâwe Luzabeti âkuburhira omwâna-rhahana, wanayish’imuyîrika izîno lya Yowane. 14 Ayish’ikulêrhera obusîme n’obushagaluke, na banji bayish’icîshinga oku kuburhwa kwâge. 15 Bulya ayish’iba mukulu embere za Nyakasane; arhakanywa mamvu na ngasi cinyôbwa cijakwo engezo: ayunjula Mûka Mutagatifu kurhenga omu nda ya nnina; 16 na banji omu bene-lsraheli abagalula emwa Nyakasane Nyamuzinda wâbo. 17 Yenene amushokolera n’omurhima n’obuzibu bw’Eliya, agalulire abana emirhima ya b’ishe, n’abagomi âbagalule omu bumanye bw’abashinganyanya, ârheganyize Nyakasane ishanja limâna». 18 Zakariya anacishuza Malahika, erhi: «Cimanyîso cici namanyirakwo? Bulya nkola mushosi na mukanie mugikulu». 19 Malahika amushuza, erhi: «Nie Gabriyeli, oyimanga embere za Nyamuzinda. Narhumagwa okuyish’ikubwîra n’okukulerhera ogu mwanzi mwinja. 20 Okolaga waba kaduma, oyâbirwe n’okuderha kuhika olusiku okwo kwâba, bulya o­rhayemiîre akanwa kâni n’obwo kayish’iba omu mango gâko». 21 Abantu erhi badwîre balindira Zakariya embuga, banasômîrwe n’oku alegerîre omu ka­Nyamuzinda. 22 Erhi ahuluka, arhacihashag’ibadesa, bamanya oku ayagânirwe omu ka-Nyamuzinda. Naye akabakema, anayôrha kaduma. 23 Erhi ensiku z’ecihe câge zihwa, ashubira emwâge. 24 Erhi kugera nsiku, mukâge Luzabeti ayalala izîmi, acifulika myêzi isharhu, erhi: 25 «Ntyo kwo Nyakasane anjirire omu nsiku al’intengeza ecindêrhera enshonyi^d omu bantu!»

Maria abwîrwa emyanzi oku aba nnina w’Omuyôkozi

26 Omu mwezi gwa ndarhu^e, malahika Gabriyeli arhumwa na Nnâmahanga omu cishagala ciguma c’e Galileya, ciderhwa Nazareti, 27 emwa omubikira wàli oshebirwe n’omulume, izîno lyage ye Yozefu, w’omu mulala gwa Daudi; n’oyo mubikira izîno lyâge ye Mariya. 28 Erhi ahika omu mwâge, amubwîra, erhi: «Nkuhire omusingo, we oyunjwîre inema, Nyakasane ali haguma nawe»^f. 29 Erhi ayumva ntyo, afuduka, acidôsa gwo musingo muci ogwo. 30 Malahika anacimubwîra, erhi: «Orhayôbohaga, Mariya, bulya orhonyire emwa Nnâma­hanga. 31 Wâyalala enda, wâburha omwâna-rhabana, wanayish’imuyîrika izîno lya Yezu. 32 Ayish’iba mukulu, anayish’iderhwa Mugala w’Ow’enyanya; ayish’ihâbwa na Nyakasane Nyamuzinda entebe y’obwâmi bw’ishe Daudi; 33 âyîma omu nyumpa ya Yakobo emyâka n’emyaka, n’obwâmi bwage burhakayûrha». 34 Mariya anacibwîra malahika, erhi: «Kurhi okwo kwankaba ntanayishi mulume?» 35 Malahika amushuza, erhi: «Mûka Mutagatifu akuyandagalira, n’obuzibu bw’Ow’enyanya bwakubwîka ecihôbo^g. Co carhuma omwâna wâburha aba mutagatifu anaderhwe Mugala wa Nyamuzinda. 36 Mwene winyu Luzabeti naye ali nda y’omwâna-rhabana muli buia bugikulu bwage; guno mwezi gwo mwezi gwa ndarhu gw’owakag’iderhwa ngumba. 37 Bulya ntaco cirhankahashikana emwa Nyamuzinda». 38 Mariya anaciderha, erhi: «Nie mwambalikazi wa Nyakasane; mbone nka okwo odesire!» Malahika anacimuleka.

Bikira Mariya aj’irhangula Luzabeti

39 Muli ezo nsiku, Mariya ayimuka, akanya, aj’ebwa bishagala by’omu ntondo, omu murhundu gwa Yuda. 40 Aja omu mwa Zakariya, alamusa Luzabeti. 41 Luzabeti erhi ayumva omusingo gwa Mariya, omwâna ashabire omu nda yage; Luzabeti ayunjula Mûka Mutagatifu. 42 Anaciyakûza n’izù linene, aderha, erhi: «Oli mugishe omu bakazi, n’omwâna w’enda yâwe naye mugishe!». 43 Iragi lici nabwîne ene nnina wa Nnâhamwirhu aja aha mwâni? 44 Bulya ene izù ly’omusingo gwâwe linampika omu marhwiri, omwâna anshabira omu nda n’omwishingo. 45 Iragi lyâwe we wayemire oku ebi wabwîragwa na Nyakasane byâba!»

Bikira Mariya akuza Nyakasane

46 Mariya naye anaciderha, erhi:

«Omurhima gwâni gukuzize Nyakasane,

47 n’omûka gwâni gucishinzire bwenêne muli Nnâmahanga, Muyôkozi wâni,

48 bulya aloleriza obunyi bwa mwambali-kazi wâge. Neci kurhenga ene amashanja goshi ganderha muny’iragi,

49 bulya Ogala-byoshi anjirire ebirhangazo, Izino lyage liri litagatifu,

50 n’obwonjo bwâge buyorha bulumîre ensiku zoshi oku bantu bamurhinya.

51 Alambwîre emisi y’okuboko kwâge, ashandazamwo abacibonyi n’enkengêro zâbo mbi.

52 Akûzire ngasi bacibonyi oku ntebe zâbo, ahirakwo abirhohye.

53 Ayunjuza abakenyi birugu, n’abagale abalibirhakwo maboko mumu.

54 Ashibirira omurhumisi wâge Israheli, obwonjo bwâge burhuma,

55 nka kulya alaganyagya ababusi birhu, Ibrahimu n’omulala gwâge ensiku n’amango!»

56 Mariya abêra bo na Luzabeti nka myezi isharhu, agal’ishubira emwage.

Okuburhwa n’okukembûlwa kwa Yowawe

57 Erhi ensiku zâge z’okuburha ziyunjula, Luzabeti ahiraho mugala. 58 Abalungu na bene wâbo bayumva oku Nyakasane omufire bwonjo, banaciîshinga bo naye. 59 Erhi kugera nsiku munani, bayisha bal’ikembûla omwâna, balo­nz’imuyirika izîno ly’ishe Zakariya. 60 Ci nnina anacilahira, erhi: «Nanga, ayîrikwe erya Yowawe». 61 Bamubwîra, mpu: «Ci ntâye omu Bûko bwinyu ojira ery’izîno», 62 Banacikema ishe mpu aderhe izîno lihi alonzize bamuyirike. 63 Naye anacihûna ehipaho, ayandika, erhi: «Yowawe ly’izîno lyâge». Boshi banacirhangâla. 64 Ho na halya, akanwa kâge kayiguka n’olulimi lwâge lwashwekûka, arhondêra aderha n’okukuza Nnâmahanga. 65 Abâlungwè bâbo boshi bayôboha, n’ogo mwanzi gwalumîra omurhundu goshi gw’e Yudeya. 66 Ngasi bayumvagya ogo mwanzi boshi bagubika emurhima, mpu: «Oyu mwaâna âba mwâna muci?» Bulya okuboko kwa Nyakasane kwàli haguma naye^h.

Zakariya avuga omunkwa analêba

67 Naye ishe Zakariya ayunjula Mûka Mutagatifu, arhondêra okulêba, erhi:

68 «Ayagirwe Nyakasane, Nyamuzinda w’Israheli, bulya ayishir’irhangula n’okulikuza olubaga lwâge.

69 Arhumereza ihembeⁱ ly’obucire omu nyumpa y’omwambali Daudi.

70 Nka kulya aderhaga omu kanwa k’abalêbi bâge batagatifu ba mîra:

71 Lyo arhuciza oku babisha n’omu maboko g’abashombanyi birhu.

72 Ntyo afirîre balarha obwonjo, anakengêra endagâno yâge ntagatifu,

73 endahiro alahiriraga larha Abrahamu,

74 oku hano rhuba rhwamalikûzibwa omu maboko g’abashombanyi birhu,

75 rhwamukolera buzira bwôba omu butagatifu n’omu bushinganyanya, embere zâge ensiku zoshi z’obuzîne bwirhu.

76 Nawe, we hyana, wâderhwa mulêbi w’Ow’enyanya, bulya washokolera Nyakasane, orheganye enjira zâge;

77 ly’omanyisa olubaga lwâge obuyôkoke, lyo lubabalirwa ebyâha byâlwo;

78 omu lukogo lw’omurhima gwa Nyamuzinda wirhu lwarhulerhera Izûba^j lyarhenga enyanya,

79 oku kumolekera abali omu mwizimya n’omu mpehema y’olufu, n’okuyêrekeza amagulu girhu omu njira y’omurhûa».

Yowane Mubatiza omu irungu

80 Omwâna akula, ayushûka omu buzibu bw’omurhima, aj’ibêra omu iru­ngu kuhika olusiku aciyêrekanaga omu Israheli.

2

Okuburwa kwa Yezu

1 Byanaciba ntyo! Sezari Ogusti^k anacirhegeka mpu abantu b’igulu lyoshi baganjwe. 2 Ogwo gwo muganjo murhanzi gwajiragwa na Kwiriniyusi erhi ali murhegesi w’e Sîriya. 3 Banacigenda boshi okuyandikwa ngasi muntu omu cishagala câbo. 4 Yozefu naye arhenga e Galileya omu cishagala c’e Nazareti, ayinamukira e Yudeya omu murhundu gwa Daudi, guderhwa Betelehemu, ku­lya kuba àli muntu w’omu nyumpa n’omu bûko bwa Daudi. 5 Ajaga eyo munda mpu ayandikwe bo na mukâge Mariya, wali izîmi. 6 Oku bakola bali eyo mu­nda , ensiku zâge z’okuburha zahika . 7 Anaciburha omwâna-rhabana lubere^l lwâge, amubwîka n’orhushangi, anamugwîshiza omu ciranga, bulya ba­rhabonaga cirâlo omu nyumpa y’ebigolo . 8 Omu kabadu mwàli abangere ba­ dwîrhe balâlîra amaso gabo budufu. 9 Malahika wa Nyakasane anacibayagâna, n’ irenge lya Nyakasane lyabalangashanira hoshi hoshi: barhungwa n’obwôba. 10 Malahika anacibabwîra, erhi: «Murhayôbohe, bulya mmudwîrhîre omwanzi mwinja gw’obushagaluke bunene bwayish’iba oku lubaga lwoshi: 11 ene, omu cishagala ca Daudi, Omuyôkozi ammuburhîrwe , ye Kristu Nyakasane. 12 Ecimanyîso mwamumanyirakwo c’eci: mwabugana akabonjo kabwisirwe orhushangi kanagwishizîbwe omu ciranga». 13 Ho na halya , omwandu gw’engabo z’empingu gwayankana n’olya malahika , bakakuza Nyamuzinda, banaderha, mpu : 14 «Irenge enyanya kuli Nnâmahanga, n’en’igulu omurhûla oku bantu balonza aminja!» 15 Erhi bamalahika babarhengaho bashubira empi­ngu, balya bangere bajanamwo bône na nnene, mpu: «Rhugende nirhu e Betelehemu, rhulole bici byabîreyo , n’ oku Nyakasane anal’irhumanyisa». 16 Banacigenda bulibirha, bashimâna Mariya bona Yozefu n’omwâna w’akabo­njo agwishizîbwe omu ciranga. 17 Erhi bamubona, bagend’imanyisa kalya ka­nwa babwîragwa kuli oyo mwâna. 18 Nabo ngasi babayumvagya barhangâla bwenêne n’ebi babwîragwa n’abangere. 19 Mariya yehe abikirira ebyo binwa, anakabirhimanya emurhima gwage. 20 Abangere bagaluka, baja bakuza n’oku­sîma Nnâmahanga oku ebi bayumvîrhe n’ebi babwîne byoshi, n’oku bana­bwiragwa.

Yezu akembûlwa

21 Erhi nsiku munani zigera, go mango omwâna akembûlagwa, bamuyîrika izîno lya Yezu, nka kulya malahika anaderhaga embere ayâlalwe omu nda ya nnina.

Yezu ahânwa omu ka-Nyamuzinda

22 Erhi ensiku z’okushukûlwa kwâbo zihika, nka kulya irhegeko lya Musa linadesire, bamuheka e Yeruzalemu mpu bamuhe Nyakasane, 23 nka okuya­ndisirwe omu irhegeko lya Nyakasane: Ngasi mwâna-rhabana yeshi w’olubere ahânwe nterekêro ya Nyakasane, 24 bahâne n’enterekêro nk’oku bidesirwe omu irhegeko lya Nyakasane, mahali abiri ga ngûkù^m erhi banangoko babiri ba ngûkù. 25 Obwo erhi e Yeruzalemu eli omuntu, ye wali Simeoni. Oyo muntu ali mushinganyanya anarhinyaga Nyamuzinda. Akag’ilinga cînamula w’Israheli , na Mûka Mutagatifu erhi aba muli ye. 26 Mûka Mutagatifu ali erhi amuyêresire oku arhashub’ifa arhanaj’ibonakwo Kristu wa Nyakasaneⁿ. 27 Anaciyisha adwiîrhwe na Mûka Mutagatifu, aja omu ka-Nyamuzinda, n’erhi akabonjo Yezu kalêrhwa n’ababusi bâko mpu bakajirire nk’oku binayandisirwe omu irhegeko,

Simeoni akuza Nnâmahanga

28 amubagalira, akuza Nnâmahanga, erhi:

29 «Yagìrwa wankalekaga mwambali wawe,

nka kulya waderhaga wenene, acigendere n’omurhûla;

30 bulya amasu gani galozire oku buyôkozi bwâwe,

31 warheganyizagya amashanja goshi,

32 bulangashane bw’okumolekera amasbanja goshi

n’irenge ly’olubaga lwâni lw’lsraheli».

Obulêbi bwa Simeoni

33 Obwo ishe na nnina erhi badwîrhe bazânwa n’ebyo byaderhagwa kuli ye. 34 Simeoni anacibagisha, abwîra nnina Mariya, erhi: «Omanye oku oyu mwâna ayishire mpu abe iherero n’iciriro lya banji omu Israheli, abe cishombanya; 35 nawe wene engôrho yayish’ikubera omurhima, lyo enkengêro za mirhima minji zimanyikana».

Obulêbi bwa Ana

36 Hàli n’omulêbi-kazi, Ana, mwâli wa Fanuweli, w’omu bûko bw’Aseri. Ali akola mugikulu. Kurhenga obulamba bwâge, alamire n’iba myâka nda, 37 ayôrha mukana kuhika myâka makumi gali munani n’ini; arhàrhengaga omu ka-Nyamuzinda, akakolera Nnâmahanga buca buyira omu kucîshalisa n’omu kushenga. 18 Muli ako kasanzi, naye ashoshôka, arhondêra akuza Nnâmahanga n’okubwîra ngasi boshi bakag’ilinga obucunguzi bwa Yeruzalemu olwa oyo mwâna.

39 Erhi bayûs’iyukiriza ebirhegesirwe n’irhegeko lya Nyakasane, ba­shub’igaluka e Galileya, omu cishagala câbo c’e Nazareti. 40 Omwâna akula, ayushuka, anayunjula bumanye, n’inema lya Nyamuzinda lyaba muli ye.

Yezu ekarhi k’abayigiriza

41 Ngasi mwâka ababusi bage bakag’ija e Yeruzalcmu oku lusiku lukulu lwa Basâka. 42 Erhi ayunjuza myâka ikumi n’ibiri, bayirheremera nka oku banali bakomîre oku lusiku lukulu. 43 Erhi olusiku lukulu luhwa, bashubira eka, yehe omwâna Yezu asigala e Yeruzalemu n’ababusi bâge barhamanyiri. 44 Obwo bacikebwa mpu ali omu katundo k’abandi, bagenda lugendo lwa lusiku bamulongeza omu bene wâbo n’omu bâbo. 45 Erhi bamubula, banacigaluka e Yeruzalemu, baj’imulongezayo.  45 Erhi kugera nsiku isharhu, bamushanga omu ka-Nyamuzinda abwarhîre ekarhi k’abayigîriza, adwirhre abayumvirhiza anabadôsa. 47 Ngasi bamuyumvirhizagya, basômerwa n’obumanye n’amashuzo gâge. 48 Erhi bamubona, barhangâla. Nnina anacimubwîra, erhi: «Mwâna wâni, carhumire warhujira ntya? Lola oku sho nani rhwarhindibusire rhwaja rhwakulonza». 49 Naye abashuza, erhi: «Ci mwanongezagya? Ka murhàl’imu­manyire oku kukwânîne nshimbe^o ebya Larha?» 50 Ci bôbe barhayumvagya eco cinwa ababwîraga.

Yezu ashubira e Nazareti

51 Anacibunguluka bo na bo, aja e Nazareti, akabayumva. Nnina abikirira ebyo binwa byosbi cmurbima gwage. 52 Naye Yezu akula omu bumanye, omu busbùke n’omu nsbokano embere za Nyamuzinda n’embere z’abantu.

3

II. Amarheganyo g’enyigîrizo za Yezu

Enyigîrizo za Yowane Mubatiza (Mt 3, 1-12; Mk 1, 1-8)

1 Erhi Tiberi Sezari ashinga myâka ikumi n’irhanu oku ntebe y’obwâmi, Po­nsiyo Bilato erhi ali murhegesi w’Obuyahudi, Herodi erhi ali murhambo w’e Galileya, Filipo mwene wâbo erhi ali murhambo w’lturiya n’e Trakoniti, naye Lusaniya erhi ali murbambo w’Abilena; 2 Ana na Kayifa erhi bo badâhwa bakulu: Yowane mwene Zakariya ayumwa oluderho lwa Nyamuzinda omu iru­ngu^p. 3 Anacirhondêra ageragera omu cihugo ca Yordani, aja ahanûla obubati­zo bw’okucîyunjuza, lyo bababalirwa ebyâha, 4 nka kulya biyandisirwe omu citabu c’ebinwa by’omulêbi Izaya: «lzù ly’odwîrhe ayakûliza omu irungu: Rheganyagi enjira ya Nyakasane, yumanyagi bwinja ah’agera. 5 Ngasi lubanda lyunjuzibwe, na ngasi ntondo erhi hirhondo bigalagazibwe. Ngasi hakubire hakubulwe, na ngasi njira za rhubanda-rhubanda zibe njira nnongedu. 6 Na ngasi muntu ayish’ibona obuyòkozi bwa Nnamahanga.» 7 Anacikabwîra orhutu rhw’abantu bal’iyishire mpu ababatiza, erhi: «Mwe iburha lya cibugusha, ndi !ero wammuyeresire enjira y’okuyâka obukunizi bwayisha? 8 Lero mushabukekwo amalebe gakwânîne obucîyunjuze, murhanacîbwîraga mwene na mwene, mpu: «Kali larha ye Abrabamu!» Bulya mmubwîzire oku Nyamuzinda anahindula aga mabuye okuba bana b’ Abrahamu. 9 Ciru embasha ekola eri aha cisiki c’emirhi: kuziga ngasi murhi gu­rhayanyirikwo malehe minja gwatûbwa gunakwêbwe omu muliro». 10 Eyo ngabo yakamudôsa, mpu «Kurhi rhwajiraga obwo?» 11 Naye akabashuza ntya: «Ngasi ogwêrhe bishûli bibiri abigabâne n’orhagwêrhi, na ngasi ogwêrhe ebi­ryo naye kwo anajirage ntyo». 12 Abavurhîsa nabo bayisha mpu ababatize, banamubwîra, mpu: «Muyigîriza, kurhi rhujirage?» 13 Abashuza, erhi: «Murhakag’ihûna kulusha ebi mwàrhumagwa». 14 Abasirika nabo bamudôsa, mpu: «Nirhu kurhi rhwajira?» Ababwira, erhi: «Murhakag’ilibuza ndi; murhakag’ilega ndi busha, munasîme oluhembo lwinyu». 15 Obwo olubaga lwoshi lwacîkebwa n’okucîdôsa emurhima mpu nkaba Yowane ye Kristu. 16 Yowane anacibashuza, ababwîra, erhi: «Nie ono, ndwîrhe nammubatiza n’amîshi, ci hayishire omukulu kundusha, ntanakwânîni okumushwêkulira orhugozi rhw’enkwerho zâge; ye wâmmubatize muli Mûka Mutagatifu n’ornu Muliro^q. 17 Omu kuboko kwâge afumbasire olwîbo lw’okuyerûla, mpu ayerûlemwo ecibuga câge analunde amahemba gâge omu nguli; n’omulolo gôhe agudûlike omu cibeye c’omuliro gurhazima». 18 Bindi binji akazir’ikabahanûla, akabayigiriza Emyanzi y’Akalembe.

Yowane omu mpamikwa (Mt 14, 3-12; Mk 6, 17-29)

19 Ci erhi acikalihira mwâmi Herodi erhi Herodiyada, muka mwene wâbo orhuma, n’oku mabî goshi ajiraga, 20 ayushûla obundi bubî oku gandi goshi: anaciheba Yowane omu mpamikwa.

Yezu abatizibwa (Mt 3, 13-17; Mk 1, 9-11)

21 Erhi olubaga lwoshi luba lwamabatizibwa, n’erhi Yezu naye ayûs’ibatizibwa, agwîra okushenga, amalunga gayiguka, 22 na Mûka Mutagatifu amuya­ndagalira omu nshusho y’engûkù. lzù lyanacirhenga emalunga, erhi: «We Mugala wâni murhonyi, we nzigira bwenêne».

Omulala gwa Yezu (Mt 1, 1-17)

23 Erhi Yezu arhondêra okuyigiriza àli myâka nka makumi asharhu ali muburhe, banakag’imanya mpu aba mwene-Yozefu, mwene-Heli, 24 mwene­ Matati, mwene-Levi, mwene- Melki, mwene-Yanayi, mwene-Yozefu, 25 mwe­ne-Matatiyasi, mwene-Amosi, mwene-Nahumu, mwene-Hesili, mwene-Nagayi, 26 mwene-Mabati, mwene-Matatiyasi, mwene-Semeyini, mwene-Yozesbi, mwene-Yoda, 27 mwene-Yohanani mwene-Reza, inwene-Zorobabeli, mwene­-Salatiyeli, mwene-Neri, 28 mwene-Melki, mwene-Adi, mwene-Kozami, mwene-Elimadamu, mwene-Eri, 29 mwene-Yezu, mwene-Eliyezari, mwene-Yori­mu, mwene-Matati, mwene-Levi, 30 mwene-Simoni, mwene-Yuda, rnwene­ Yozefu, mwene-Yonamu, mwene-Eliyakimi, 31 mwene-Meleya, mwene-Mena, mwene-Matata, mwene-Natani, mwene-Daudi, 32 mwene-Yese, mwene-Obe­di, mwene-Bwozi, mwene-Sala, mwene-Nâsoni, 33 mwene-Aminadabu, mwene­ Adimini, mwene-Aramu, mwene-Hesoroni, mwene-Faresi, mwene-Yuda, – 34 rnwene-Yakobo, mwene-Izaki, mwene-Abrahamu, mwene-Tera, mwene­ Nakori, 35 mwene-Seruki, mwene-Ragu, mwene-Faleki, mwene-Eberi, mwe­ne-Sala, 36 mwene-Kayinani, mwene-Arifakisadi, mwene-Semu, mwene-Nuhu, mwene-Lameki, 37 mwene-Matuzala, mwene-Henoki, mwene-Yaredi, mwene­Maleleyeli, mwene-Kayinani, 38 mwene-Henosi, mwene-Seti, mwene-Adamu, mwene-Nyamuzinda.

4

Kristu ahima amashumi ga shetani omu irungu (Mt 4, 1-11; Mk 1,12-13)

1 Yezu ayunjula Mûka Mutagatifu, arhenga e Yordani, ahêkwa na Mûka omu irungu, 2 ajiramwo nsiku makumi ani ashumikwa na shetani. Ezo nsiku arhakozagya kalyo ekanwa, n’erhi ziyunjula, ashalika. 3 Shetani anacimubwîra, erhi: «Akaba oli Mwene-Nyamuzinda, bwîra eri ibuye lihi­ nduke mugati». 4 Naye Yezu amushuza, erhi: «Kuyandisirwe, mpu: Arhali mugati gône gujira omuntu, ci ajirwa na ngasi luderho lurhenga ekanwa ka Nyamuzinda». 5 Shetani anacimurheremana, amuyêreka caligumiza amâmi goshi g’en’igulu, 6 erhi: «Nakuha obwo buhashe bwoshi n’irenge ly’ago mârni goshi, bulya nabihîrwe, nani nambihe ngasi yeshi nnonzize. 7 Okamfukamira, nta kundi, byoshi byanaba byawe». 8 Yezu anacimushuza, erhi: «Kuyandisi­rwe, mpu: Wakaz’iharâmya Nyakasane Nyamuzinda wâwe, onakaz’imukolera yenene». 9 Okubundi anacimuhêka e Yeruzalemu, amuyimanza oku kanshonsho k’aka-Nyamuzinda, amubwîra, erhi: «Akaba oli Mwene-Nyamuzinda, hamira ahanshi, 10 bulya kuyandisirwe, mpu: Akurhegekera bamalahika bâge bakulange, 11 na mpu: Bakuhêke omu maboko gabo, olek’isârhala oku ibuye». 12 Yezu anacimushuza, erhi: «Kuyandisirwe, mpu: Irhondo orhashumikaga Nyakasane Nyamuzinda wâwe». 13 Erhi ayûsa ngasi nshumi, shetani arhang’imuleka^r.

III. Yezu ayigîriza e Galileya

Omurhondero gw’enyigîrizo za Yezu (Mt 4, 12-17, 23; Mk 1, 14-15, 39)

14 N’obuzibu bwa Mûka Mutabatifu, Yezu ashubira e Galileya, n’irenge lyâge lyayunjula omu cihugo coshi. 15 Akaz’iyigîriza omu masinagogi gâbo, n’abantu boshi bamukuza.

Yezu e Nazareti n’e Kafarnaum ( Mt 13, 53-58; Mk 6, 1-6) (Mk 1, 21-28)

16 Anacija e Nazareti, co cishagala alereragwamwo; aja omu sinagogi omu lusiku lwa-sabato, nka oku anayôrheraga, ayimanga mpu asome. 17 Bamushumbiriza ecitabu c’omulêbi Izaya. Erhi abungûla ecitabu, ayirukira ahayandisirwe ntyala: 18 Omûka gwa Nyakasane kuli nie, bulya anshîzire amavurha^s, antuma mpu ngend’iyigîriza abakenyi emyanzi y’akalembe, mbale omwanzi gw’obuyôkozi, emw’abali omu mpamikwa, n’emwa emihûrha ogw’oku­shub’ikabona, ngalulire abarhindibuzibwe omurhûla, 19 nnandalike omwaka gw’obwonjo bwa Nyakasane. 20 Anacibunga ecitabu, acishubiza omurhumisi, abwârhala. Abali omu sina­gogi boshi bamuyêrekeza amasù. 21 Okubundi anacirhondêra ababwîra, erhi: «Ene, olu lwandiko lwamayunjula omu marhwiri ginyu». 22 Boshi bali bamuberîre càliho, banacirhangâla n’enderho nyinja zarhengaga omu kanwa kâge, mpu: «K’arhali mwene-Yozefu oyu?» 23 Anacibabwîra, erhi: «Ntahabiri oku mwambwîra ogu mugani, mpu: «We mufumu, ocîbuke wene! Birya byosbi ba­rhubwîraga mpu byabîre e Kafarnaumu, obijirage n’eno mwinyu». 24 Ashub’ibabwîra, erhi: «Okuli, mmubwîre, nta mulêbi oyankiriwa bwinja omu cihugo câbo. 25 Neci, mmubwîzire oku binali: hàli bakana banji omo Israheli amango g’Eliya, erhi enkuba ehangama myâka isharhu na myêzi ndarhu n’erhi ecizombo cizûka omu cihugo coshi, 26 nta muguma mulibo Eliya arhumirwe emwâge, ci emwa omukazi mukana w’e Sarepta, omu cihugo c’e Sidoni. 27 Na bashomyo banji bàli omu Israheli amango g’omulêbi Elizeyo; ntâye ciru n’omuguma wafumizwe muli bo, ci Nahamani yêne w’e Sîriya». 28 Erhi bayumva ntyo, abàli omu sinagogi boshi bakunira; 30 banaciyimuka, bamuhulusa omu lugo, bamuhêka oku cigonzi c’entondo ecishagala cabo càli ciyûbasirwekwo mpu bamulohe oku ncangu^t.  30 Ci larha wâni abagera ekarhî, acigendera.

31 Anaciyandagalira e Kafarnaumu, cishagala c’e Galileya; akabayigîriza o­lwa-sababo. 32 Basômerwa n’enyigîrizo zâge, bulya akag’iderha nka ogwêrhe obuhashe. 33 Mw’eyo sinagogi mwàli omuntu ogwêrhwe n’omuzimu mubî. Anaciyakûza n’izu linene, erhi: 34 «Cici rhufanwa, ewâni Yezu w’e Nazareti? Kali wayishire mpu orhuheze? Nkumanyire we ndi: Mutagatifu wa Nnâmahanga». 35 Yezu anacimukankamira, erhi: «Hulika, onarhengemw’oyu munto». Olya shetani anacimurhimba ahanshi embere z’abantu boshi, amurhengamwo buzira kumubabaza. 36 Boshi bageramwo omusisi, bakabwîrana bône na nnene, mpu: «Ema! Kwo kurhi oku? Ci adwîrhe arhegeka abashetani n’obuzibu n’obuhashe, banadwîrhe bahuluka!» 37 !renge lyage lyanacilumira hoshi hoshi omu cihugo.

Yezu afumya nnazâla wa Petro (Mt 8, 14-15; Mk 1, 29-31)

. 38 Erhi ahuluka omu sinagogi, aja aha mwa Simoni. Nnazâla wa Simoni erhi ashushîrwe bwenêne; banacimusengerera. 39 Amujaho, arhegeka lirya ishu­shira, lyamulîka. Anacizûka ho na halya, arhondêra abakolera.

Yezu afumya endwâla za ngasi lubero (Mt 8, 15-17; Mk 1, 32-34)

40 Erhi izûba lizika, ngasi boshi bali bagwêrhe abalwala ba ngasi buzamba, bamulerherabo. Naye akahirakwo ngasi muguma okuboko, abafumya. 41 Abashetani bakarhengamwo banji, bakayâma banaderha, mpu: «We Mwene-Nyamuzinda!» Ci akabakankamira n’okubahanza okuderha, bulya bàli bamanyire oku ye Kristu.

Yezu arhenga bufundafunda e Kafarnaumu ajaj’ageragera omu Yuda (Mt 1, 35-39)

42 Erhi buca, alikûla, acijira aharhali bantu. Orhutu rhw’abantu rhwakamulonza, n’erhi rhumuhikaho, rhwamuhagalika mpu arharhulekaga. 43 Naye anacibashuza, erhi: «Kukwânîne nyigirize emyanzi minja y’Obwâmi bwa Nyamuzinda omu bindi bishagala, bulya kwo kwarhumaga ntumwa». 44 Akayigîriza omu masinagogi g’e Yuda.

5

Yezu ahamagala abaganda bani barhanzi

1 Lero lusiku luguma erhi olubaga lumulundukîre mpu luyumve oluderho lwa Nnâmahanga, erhi naye ayimanzire eburhambi bw’enyanja y’e Jenezareti^u, 2 anacibona mârho abiri masîke eburhambi bw’enyanja; abashâna erhi bayômosire, badwîrhe bashuka orhweshe rhwâbo. 3 Anacijamwo bwârho bu­guma, bwa Simoni; amubwîra mpu aciyegûle hitya n’obwimango. Anacibwaârhala, arhondêra ayigîriza olubaga omu bwârho. 4 Erhi ayûs’iderha, abwîra Simoni, erhi: «Musûle amàrho emuhengere, rnurhege orhweshe rhwinyu». 5 Simoni amushuza, erhi: «Waliha, rhwalibusire obudufu bwoshi, rhurhana­bwîne cici; ci oku kanwa kâwe, nkolaga narhega». 6 Erhi baba bamajira ntyo, bagwârha nfi nyinji bwenêne, ciru orhweshe rhwâbo rhwalonz’irhulika. 7 Banacikema abâbo bali omu bundi bwârho, mpu bayish’ibagwâsa. Bayisha, bayunjuza amârho gombi, ciru hindi hitya galonz’ilohoma. 8 Simoni-Petro, erhi abona okwo, acirhimba aha magulu ga Yezu, erhi: «Ontengeho, Yagirwa, bulya ndi muntu munya-byâha!» 9 Bulya obwôba bwàli bumugwêrhe bo n’abàli bosni, erhi obwo budubi bw’enfi burhuma. 10 Yakobo na Yowawe, bene­Zebedeyo, bakag’igenda boshi na Simoni, nabo kwo n’okwo^v. Yezu anacibwira Simoni, erhi: «Orhayôbohaga: kurhenga ene bantu wakaz’iduba». 11 Okubundi banacisîka amârho gâbo, baleka byoshi, bamushimba.

Yezu afumya omushomyo (Mt 8, 1-4; Mk 1, 40-45)

12 Byanaciba ntyo! Erhi aba akola ali omu lugo luguma, hanaciyisha omu­ntu ohonyôsire lushomyo. Erhi abona Yezu, acirhimba oku idaho, amusengera, erhi: «Yagirwa, okalonza, wananfumya». 13 Naye anacilambûla okubo­ ko, amuhumakwo, anamubwîra, erhi: «Nnonzize, fumaga». Ho na halya olu­shomyo lw’olya muntu lwazimangana. 14 Anacimuhanza mpu arhabwîraga ndi, erhi: «Ogende, oj’iciyêrekana emwa omudâhwa, onaj’ihâna entûlo erhegesi­rwe na Musa, ebe cêrekane c’okufuma kwâwe». 15 Irenge lyâge lyaja lyalumîra hoshi, na bantu mwandu bakamushubûkira mpu bamuyumve, anabafumye endwâla zâbo. 16 Ci yehe akaciyegûlira omu irungu, akashenga.

Yezu afumya omuntu ohozire enjingo (Mt 9. 1-8; Mk 2, 1-12)

17 Kwanaciba lusiku luguma erhi adwîrhe ayigîriza. Hàli Abafarizeyi n’abayigîriza b’Amarhegeko^w bahubukaga omu ngasi cishagala c’e Galileya n’e Yuda n’e Yeruzalemu, n’obubashe bwa Nyakasane erhi bumulimwo mpu lyo afumya. 18 Hanaciyisha abantu babarhwîre omuntu ohozire enjingo oku ncingo; balonza oku bamuhisa omu nyumpa n’oku bamuhira emhere zâge. 19 Erhi babula aha bamugereza erhi ngabo y’abantu erhuma, banacishona oku nyu­mpa, bamugereza aha burhungiri, bamuyandagaza n’encingo kuhika omu kagarhî k’abantu embere za Yezu. 20 Erhi abona obwemêre bwâbo, amubwîra, erhi: «We mulume, ebyâha byâwe byamarhenzibwa». 21 Abafarizeyi n’aba­ shamuka b’ihano barhondêra bakengera omu murhima, mpu: «Ye ndi oyu walogorha ntya? Ka hali owankarhenza ebyâha arhanali Nnâmahanga yenene?» 22 Yezu abona enkengêro zâbo, abashuza, erhi: «Cirhumire mukengêra ntyo omu mirhima yinyu? 23 Kuci kulembu kulusha, okuderha, erhi: ebyâha byâwe byamarhenzibwa, erhi okuderha, erhi: yimuka, olambagire? 24 Lero lyo mumanya oku Mwene-omuntu agwêrhe obuhashe bw’okukûla ebyâha en’igulu, -anacibwîra nyakuhola enjingo, erhi-: «Nkurhegesire oyimuke, oyanke encingo yâwe, oj’emwâwe». 25 Ho na halya, ayimuka embere z’abantu boshi, abarhula erya ncingo àli agwishirekwo, acijira emwâge, aj’akuza Nyamuzinda. 26 Boshi barhangâla, bakuza Nnâmahanga; bageramwo omusisi, banarhondêra baderba, mpu: «Rhwabwîne ebirhangâzo ene».

Yezu abamagala Levi (Mt 9,9; Mk 2, 13-14)

27 Enyuma ly’okwo, anacihuluka, abona omuvurhîsa, ye Levi, erhi atamîre e kagombe k’okuhôza, amubwîra, erhi: «Nshimba!» 28 Anacileka byoshi, ayimu­ka, amushimba.

Yezu alya haguma n’abanya-byâha (Mt 9, 10-12; Mk 2, 15-17)

29 Levi amurheganyiza idinie omu mwâge; bavurhîsa mwandu n’abandi bantu nabo bàli oku cibo bo nabo. 30 Abafarizeyi n’abashamuka bâbo b’ibano bagaya, banabwîra abaganda bage, mpu: «Cirhuma mulira munanywera hagu­ma n’abavurhîsa n’abanya-byâha?» 31 Yezu anacibashuza, erhi: «Barhali bantu bagumaguma balonza omufumu, ci abalwâla. 32 Ntayishaga nti nd’ilonza abêru-kwêru, ci abanya-byâha, lyo bacîyunjuza».

Baja kadali oku kucishalisa (Mt 9, 14-17; Mk 2, 18-22)

33 Nabo banacimubwîra, mpu: «Ci abaganda ba Yowane banacîshalise kanji kanji n’okushenga, n’ah’Ahafarizeyi kwo n’okwo, ci wehe abâwe balya bana­nywe!» 34 Yezu abashuza, erhi: «Ka mwankashalisa abîra b’omuhya-mulume n’omuhya-mulume aciri haguma nabo?» 35 Ensiku zacibayishira, amango ba­nyagwa^x omuhya-mulume, zo ensiku bâcîshalisemwo ezo». 36 Ashub’ibabwîra ogu mugani, erhi: «Ntâye obera eciremwo c’omwambalo muhyahya akacilemeka oku mwambalo mukulûkulù; n’owalemeka ntyo, erhi abezire gulya mwambalo muhyahya, na cirya ciremwo c’omwambalo muhyahya cirhankayumânana na gulya mukulûkulù. 37 Kandi ntâye ohongolera amamvu mahyahya omu rhubindi rhukulûkulù; n’owahongoleramwo, galya mamvu ma­hyahya ganabera orhubindi, amamvu gacîbulajikire, abule n’orhubindi. 38 Ci amamvu mahyahya gaja omu rhubindi rhuhyahya. 39 Na nta muntu wanywire oku mamvu makulûkulù^y wankacilonza amahyahya. Bulya anaderha, erhi: «Amakulûkulù go manunu».

6

Entumwa zatwa emibuli y’engano (Mt 12, 1-18; Mk 2, 23-28)

1 Byanaciba ntyo! Erhi ayish’agera omu mashwa olwa-sabato, abaganda bâge bakakonola emihuli y’engano, baja bayinyira omu nfune banayibujegera. 2 Okubundi baguma omu Bafarizeyi bababwîra, mpu: «Cirhumire mujira okuhanzîbwe olusiku lwa sabato?» 3 Yezu abashuza, erhi: «Ka murhasag’isoma kurhi Daudi ajiraga erhi akola ali bufa n’ishali, bo n’abali boshi? 4 Oku ajaga omu ka-Nyamuzinda, ayanka amantu g’enterekêro, alya, aha n’abâbo, n’obwo gàli gahanzîbwe okulîbwa n’abarhali badâhwa bonene?» 5 Anacibabwîra, erhi: «Mwene-omuntu ye Nna-olwa-sabato».

Yezu afumya omuntu ohozire okuboko (Mt 17., 9-14: Mk 3, 1-6)

6 Olundi lwa sabato, aja omu sinagogi, arhondâra ayigîriza. Mwàli omuntu ohozire okuboko kulyo. 7 Abashamuka b’ihano n’Abafirizeyi bakamuhengûza mpu babone erhi amufumya olwa-sabato, lyo bamushobeka. 8 Ci yehe erhi amanyire entimarhima zâbo. Anacibwîra olya muntu obozire okuboko, erhi: «Yimuka, oj’ekarhî». Anaciyimuka, ayimanga. 9 Okubundi Yezu ababwîra, e­rhi: «Nammudôsa: ka kuyemêrîrwe okujira kwinja olwa-sabato ahali h’okujira kubî, okuciza obugumaguma bw’omuntu ahali h’okubuheza?» 10 Anacibageza­ mwo amasu boshi, abwîra olya muntu, erhi: «Lambûla okuboko kwâwe». Akulambûla, n’okuboko kwâge kwafuma. 11 Bôhe banacigwârhwa n’omûngo, haja kadali bône na nnene mpu kurhi bajira Yezu.

Entumwa ikumi n’ibiri (Mt 10, 1-4; Mk 3, 13-19)

12 Mw’ezo nsiku, arheremera oku ntondo, aj’ishenga; alâla ashenga Nyamuzinda obudufu bwoshi. 13 N’erhi buca, ahamagala abaganda bâge, aciîshoga ikumi na babiri muli bo, abaha izîno ly’entumwa: 14 Simoni, amuyirika izîno lya Petro, n’omulumuna Andreya; Yakobo na Yowane; Filipo na Ba­rtolomeyo; 15 Mateyo na Torna; Yakobo mwene-Alfeyo na Simoni oderhwa Sha-bushiru; 16 Yuda mwene-Yakobo na Yuda w’e Keriyoti owamulenganya­gya.

Engabo y’abantu yakulikira Yezu (Mt 4, 24-25; Mk 3, 7-12)

17 Anaciyandagala bo nabo, ayimanga omu cirêre c’entondo. Hàli ngabo nyinji y’abaganda bâge n’abantu mwandu b’e Yuda yoshi n’e Yeruzalemu, n’entambi z’e Tiri n’e Sidoni, 18 bayishaga rnpu bamuyumve, anabafumye endwâla zâbo; na ngasi boshi balibuzibagwa n’abashetani bafuma. 19 Olwo lubaga lwoshi lwakag’ilonza okumuhumakwo, bulya obuzibu bwamurhengamwo bwakâg’ibafumya boshi.

Enyigîrizo ntanzi. Ab’iragi (Mt 5, 1-12)

20 Okubundi anacilikira abaganda bâge mw’amasù, aderha, erhi:

«Iragi li­nyu mwe bakenyi, bulya obwami bwa Nyamuzinda buli bwinyu.

21 Iragi linyu mwe mushalisire buno, bulya mwaciyigurha.

Iragi linyu mwe mudwirbe mwala­ ka buno, bulya mwacisheka.

22 Iragi linyu abantu bakammushomba, baka­ mmukaga, bakammujacira n’okushologorbwa n’izino linyu mpu libi Mwene-omuntu orhumire. 23 Olwo lusiku musime munacishinge, bulya oluhembo lwinyu lwâbe lunene omu mpingu. Kwo bîshe bajiriraga abalêbi ntyo.»

Abahanya

24 «Ci muli bahanya mwe bagale, bulya mugwêrhe oluhembo!

25 Muli baha­nya mwe muyigusire buno, bulya mwacisealika!

Muli bahanya mwe mudwîrhe mwasheka buno, bulya mwacilaka munabande endulu!

26 Buhanya bwinyu mukasimwa n’abantu boshi^z! Kwo bishe bajiriraga abalêbi b’obunywesi ntyo.»

Okuzigira abashombanyi (Mt 5, 39-46)

27 «Ci mwe mudwîrhe mwayumvirhiza mmubwîzire: Muzigire abashomya­nyi, abammushomba mubajirire aminja; 28 abammuhehêrera mubahe obwangà, abammushobeka mubasengerere. 29 Omuntu akakurhimba oluhi omu irhama, onamuhindulir’erindi; n’owakunyaga ecishûli câwe, orhamuhagalikaga oku lu­bega. 30 Ngasi okuhùnyire onamuhe, n’okunyazire ehi ogwêrhe, orhacihi­shubiriraga. 31 Oku mulonza abandi bammujirire, ninyu ntyo kwo mubajirira­ge. 32 Mukazigira abammuzigira, luhembo luci mukwânîne? Bulya ciru n’aba­nya-byâha bazigira ababazigira. 33 N’erhi mwankajirira kwinja abammujirira aminja, luhembo luci mukwânîne? Ciru n’abanya-byâha nabo banajire ntyo. 34 N’erhi mwankahoza abamulangalire oku bayish’immuholôla, luhembo luci mukwânîne? Ciru n’abanya-byâha banahoze abanya-byâha mpu lyo bayi­sh’iholôlwa nk’oku bahozagya. 35 Mwehe muzigire abashombanyi binyu, muji­re aminja, munahoze buzira okulangalira okuholôlwa, lyo oluhembo lwinyu luyish’iba lunene, munayish’iba bana b’Oli-enyanya; bulya yehe aba mwinja oku bantu babî n’abarhakûla bwâsi.

Okufa abandi obwonjo n’okubarhabâla (Mt 7, 1-2; Mt 4, 24)

36 «Mube ba-bwonjo nk’oku Sho aba wabonjo. 37 Murhakag’itwa oluli omu mwa bene, irhondo bankatwa oluli ornu mwinyu; murhakag’iyagîriza, ninyu murhakayagîrizibwa; mukababalira, ninyu mwâbabalirwe. 38 Mukahâna, ninyu mwâhâbwe: Iugero nkana, lusindagîrwe, ludundaganyîbwe, luyunjwîre, baâmmuhirire omu nshoho. Bulya olugero mwagereremwo, lwo ninyu mwânagererwemwo».

Omuntu arhaderha ecirhamuli omu murhima (Mt 15, 14; 10, 24-25; 12, 33-35; 7, 16-18; 7, 3-5)

39 Ashub’ibabwira omugani, erhi: «K’omuhûrha gwankalangula omuhûrha enjira? K’erhankarhogera yombi omu nyenga? 40 Owayiga arhalusha ornuyigiîriza; ci omwigîrizibwa mwimâna aba nk’omwigîriza wâge. 41 Cirhuma olola e­ hyasi hiri omu isù ly’owinyu, orhanabona enduluma y’omurhi eri omu isù lyâwe? 42 Kurhi wankabwîra owinyu, erhi: «Yaga, lemba nkudokôle ehyasi hikuli omu isu», n’obwo orhabwini enduluma y’omurhi ekuli omu isù? Eyi ncuku! orheng’irhenza enduluma y’omurhi ekuli omu isù, ly’obona oku wadokôla ehyasi hiri omu isù ly’owinyu. 43 Nta murhi mwinja guyanakwo amalehe mabî; na nta murhi mubî guyanakwo amalehe minja. 44 Bulya ngasi murhi gumanyirwa oku irehe lyago; oku kashûgishûgi barhahumbakwo magâka, n’o­ku bulengo barhashongakwo mujoco. 45 Omuntu nkana omu muhako mwinja gw’omurhima gwâge arhenza aminja; n’omuntu mubî omu muhako mubî gw’omurhima gwâge arhenza amabî. Bulya ebifukanîne emurhima, kanwa kâge kabiderha.

Abaganda b’okuli (Mt 7, 21. 24-27)

46 «Cirhuma mumbwira: Yagirwa, Yagirwa, murhajira n’oku nderha? 47 Ngasi oja emunda ndi, oyumva ebinwa byani anabijire, nammuyêreka ndi ashusha. 48 Ashusha omuntu wayûbakaga enyumpa, abanda eciriba, ahumba bwenêne, ahika oku lwâla. Erhi amîshi gasîka, olwîshi lwacihonda kuli erya nyumpa, ci lurhahashag’iyidunda, bulya yali eyûbasirwe oku lwâla. 49 Naye oyumva anabule okujira, ashusha omuntu wayûbakaga enyumpa yage oku mu­henyi, buzira ciriba. Erhi olwîshi lucicihonda kuli yo, yacihongokera ho na ha­lya; !ero obuhanya bw’erya nyumpa bwacibêra nyanduma!»

7

Yezu afumya omurhumisi w’omukulu w’abasirika (Mt 8. 5-10, 13; Yn 4, 46-54)

1 Erhi ayûs’ibwîra olubaga ebyo binwa, aja omu Kafarnaumu. 2 Obwo erhi murhambo muguma wa basirika igana omwambali agogomîrwe bwenêne ali obufa, erhi anali murhonyi w’omurhambo. 3 Erhi ayumva emyanzi ya Yezu, anacimurhumira abashamuka b’Abayahudi^a, mpu bagend’imusengerera ayi­sh’imufumiza omwambali. 4 Erhi bahika hali Yezu, bashenga banamubwîra, mpu: «Akwânîne ajirirwe ntyo; 5 bulya azigira obûko bwirhu^b, ciru yene wa­rhuyûbakiraga isinagogi». 6 Obwo Yezu anacilikûla bona bo. Erhi ayêrekera ebwa nyumpa, olya mukulu w’abasirika arhuma abîra bâge, erhi: «Mâshi, Nya­ mwagirwa, orhacirhamye, bulya ntakwânîni oje omu mwâni. 7 Kwo kwa­ rhumaga ncîyaga niene nti ntakaja emunda oli. Ci oderhe cinwa ciguma cone­ne, na mwambali wâni afuma. 8 Bulya nani, ciru akaba kurhegekwa ntegekwa, njira nani abasirika nkulire obwo. Nambwîre oyu, nti: genda, anagende. Nka­bwîra owundi, nti: yisha, anayishe. Na nkabwîra mwambali wani, nti: jira hirebe, anahijire». 9 Erhi Yezu ayumva okwo, asomerwa, ahindukira engabo yali emukulikire, aderha, erhi: «Mmubwire okuli, ciru omu Israheli ntasag’ibo­ na obuyemere bungan’aha». 10 N’erhi abarhumagwa bashubira eka, bashimâna olya murhumisi wàli bufa akola mutaraga.

Yezu afùla mugala w’omukana w’e Nayimi

11 Okubundi anaciyanka enjira aja omu cishagala ciderhwa Nayimi. Abaga­nda bâge n’engabo nyinji y’abantu bamukulikira. 12 Erhi akola ahika omu ihulukiro ly’olugo, abona babarhwîre omufu: àli mwâna-rhabana cusha wa nnina, naye erhi na mukana; n’engabo erhali nyi y’abantu b’oku lugo erhi bamulusize. 13 Erhi Nyakasane amubona, amufa bwonjo, amubwîra, erhi: «O­rhalakaga». 14 Anaciyegera, ahuma oku nkundabaniha. Abàli babarhwîre bayimanga. Anaciderha, erhi: «We musole, nkurhegesire ozûke!» 15 Olya nya­kufa abwârhala, arhondêra aganira. Yezu amuha nnina. 16 Boshi bagwârhwa n’obwôba, banacikuza Nyamuzinda, mpu: «Omulêbi mukulu azûsire muli rhwe, na Nnâmahanga ayishir’irhandûla ishanja lyâge». 17 Ogwo mwanzi gwanacilanda omu Buyahudi mwoshi n’omu cihugo coshi c’eburhambi.

ldôso lya Yowane Mubatiza n’obuhamîrizi bwa Yezu kuli ye (Mt 11, 1-15)

18 Obwo abaganda ba Yowane bamushambalira eyo nyanzi yoshi. 19 Yowa­ne ahamagala babiri omu baganda bâge, abarhuma emunda Yezu àli, erhi: «Ka we olya wâyishe, erhi wundi rhwalinga?» 20 Abo bantu erhi bamuhikaho, bamubwîra. mpu: «Yowane Mubatiza arhurhumire emunda oli mpu: «Ka we olya wâyishe, erhi wundi rhwalinga? 21 Muli ako kasanzi, anacifumya bantu banji endwâla, obuzamba n’abashetani, anahurhûla mihûrha minji. 22 Okubu­ndi anacibashuza, ababwîra, erhi: «Mugend’ibwîra Yowane ebi mwabwîne n’ebi mwayumvîrhe^c: emihurha edwîrhe yabona, abahozire amagulu badwîrhe bafuma, ebihuli bidwîrhe byayumva, abafu badwîrhe û, abakenyi hadwiîrhe babwîrwa Emyanzi y’Akalembe. 23 N’iragi lyâge orhasârhiri erhi nie ntuma!» 24 Zirya ntumwa za Yowane erhi ziba zamagenda, arhondêra abwîra olubaga ebya Yowane, erhi: «Bici mwàli mujir’ilâba omu irungu? Ka lusheke lwahuliganyibwa n’empûsi? 25 Bici mwalig’ilâba? Ka muntu ayamhirhe ernyambalo y’obugale? Ci abayambala emyambalo y’obugale n’abalonza amasima, omu nyumpa z’ebwâmi baha. 26 Bici mwalig’ilola? Ka mulêbi? Neci ntyo, ciru kulusha omulêbi. 27 Oyo ye kuyandikirwe: Lola, narhuma entumwa yâni embere zâwe, nti ekurheganyize enjira. 28 Mmubwîzire oku omu bàbusirwe n’omukazi boshi, nta mulêbi oli mukulu kulusha Yowane Mubatiza; ci kwônc oli munyi^d kulusha abâbo omu Bwâmi bwa Nyamuzinda, amulushire obukulu. 29 Olubaga lwoshi lwamuyumvirhe, ciru n’abanya-byâha babwîne oku Nyamu­zinda ayazîze, babatizibwa obubatizo bwa Yowane. 30 Ci erhi Abafarizeyi n’abashamuka b’ihano balahira bwabatizibwa naye, bagayaguza ihano lya Nyamuzinda^e.

Olubanja lw’abantu b’ensiku za Yezu (Mt 11, 16-19)

31 «Ndi nankagererakwo abantu b’er’iburha? Ndi bashusha? 32 Bashushire abana babwârhire oku irango, badwîrhe bahamagalana banabwîrana, mpu: «Rhushuba rhwammuzihira akarhêra, murhanasâmire; rhwabanzire endûlù, murhanalasire!» 33 Yowane Mubatiza anaciyisha, arhàlyaga mugati arhàna­nywaga mavu; mwaderha, mpu: «Alimwo shetani!» 34 Mwene-omuntu ayisha, erhi alya ananywa; mwaderha, mpu: «Lolagi omulyi mukulu n’omulalwe, mwîra w’ebishungu n’ow’abanya-byâha!» 35 Ci kwônene obushinganyanya bw’Obwirhonzi^f bwamanyîbwe n’abana bâge boshi».

Omukazi munya-byaha aberwa obwonjo

36 Mufarizeyi muguma amulâlika mpu aj’irya emwâge. Anacija omu mw’o­lya Mufarizeyi, atamala aha cîbo. 37 Hayisha mukazi muguma munya-byâha w’omu cishagala. Erhi ayumva oku ali oku cibo omu mw’oyo Mufarizeyi, anaciyish’adwîrhe ecihakabiro c’omugavu. 38 Ayimanga enyuma aha magulu gâge, arhondêra amuvugumulira emirenge oku magulu anayihôrhola n’emviri z’oku irhwe lyâge; akamununugurha amagulu anagashîga omugavu. 39 Olya Mufarizeyi wàli omulalisire, erhi abona okwo, acidôsa emurhima, erhi: «Oyu muntu acibaga mulêbi, anali amanya rnukazi muci oyu wamuhumakwo n’o­bworhere bwâge: ali munya-byâhal» 40 Yezu anacimushuza, amubwîra, erhi: «Simoni, ngwêrhe oku nakubwîra». Naye, erhi: «Mwigiriza, derhaga». 41 «Bashi babiri bàli omu mwenda gw’owâbo muntu; omurhanzi erhi acihozize ngoyi^g irhanu, owa kabiri mafundo arhanu. 42 Erhi babula eci bajuha, ababêrwa obwo­njo bombi. Ohi muli bo wamuzigira kulusha?» 43 Simoni ashuza, erhi: «Ncikebirwe nti olya nyakubabalirwa oku binji». Anacimubwîra, erhi: «Wade­sire oku binali». 44 Anacihindukira olya mukazi, abwîra Simoni, erhi: «K’obwîne oyu mukazi? Najîre muno mwâwe, orhanshusire magulu; yehe a­mvugumulire emirenge oku magulu, anagahôrhola n’emviri zâge. 45 Orhanûnugusire; yehe, ahajirîre muno, arhaj’ihusa okunûnugurha amagulu. 46 Orhanshizire mavurha omu irhwe; yehe anshîzire omugavu oku magulu. 47 Kuli okwo, nkubwîre: akulîrwe ebyâha byâge binji, bulya azigire bwenêne. Ci ngasi obabalirwa bunyi, bunyi azigira». 48 Anacibwîra olya mukazi, erhi: «Wakulîrwe ebyâha byâwe». 49 Abàli oku cîbo baguma naye barhondêra okuciîdôsa emurhima, mpu: «Ye muntu muci oyu orhenza ciru n’ebyâha?» 50 Anacibwîra olya mukazi, erhi: «Obwemêre bwâwe bwakucizize; cîgendere n’obuho­lo.»

8

Abaganda-kazi ba Yezu

1 Kwanaciba kandi erhi adwîrhe ageragera omu ngo n’omu bishagala, ayi­sh’ahanûla anayigîriza Emyanzi Minja y’Obwâmi bwa Nyamuzinda; na balya Ikumi-na-babiri erhi bamukulikîre, 2 haguma n’abakazi afumagya abashetani babî n’endwâla: Mariya Magadalena, owarhenzibagwamwo bashetani nda; 3 Yowana muka Kuza, murhambo wa Herodi; Suzana, na bandi banji ba­kag’ibarhabâla n’ebirugu byâbo.

Omugani gw’owajag’imîra emburho (Mt 13, 1-9; Mk 4, 19)

4 Erhi engabo nyinji y’abantu ecilundumana n’erhi abakag’ihubuka omu bi­shagala byoshi bamushimba, anacibatwa ogu mugani, erhi: 5 «Omuhinzi ana­ cihuluka mpu aj’imîra emburho zâge. N’erhi aba akola adwîrhe amîra, mburho nguma zarhogera eburhambi bw·enjira; zalabarhwa, n’orhunyunyi rhwacilira­zo. 6 Ezindi zarhogera omu lukarabuye; erhi zimera, zaciyumira erhi kubula mîshi kurhuma, 7 Ezindi zarhogera omu mishûgi; erhi emishugi emera haguma nazo, yazihuhya. 8 Ezindi zarhogera omu budaka bwinja; zamera zanaburha ngasi nguma igana». Erhi aba adwîhe aderha ntyo, anaciyakûza, erhi: «Ogwêrhe amarhwiri g’okuyumva, ayumve!»

Ecirhuma Yezu ayigîriza omu migani : (Mt 13, 10-11. 13; Mk 4, 10-12)

9 Abaganda bâge bamudôsa ogwo mugani kwo kuderha kuci. 10 Anaciba­bwîra, erhi: «Mwehe mwahirwe okumanya amahwe gw’Obwâmi bwa Nyamuzi­nda; ci abandi bakaz’ibwîrwa omu migani, lyo bakalola barhanabone, bakanayumvirhiza barhanayumve^h.

Amahugulo g’omugani gwa nyakumîra emburho (Mt 13, 18-23; Mk 4, 14-20)

11 «Ogwo mugani gw’ogu: Emburho lwo Luderho lwa Nyamuzinda. 12 Abali eburhambi bw’enjira, bo balya bayumvîrhe; okubundi shetani ayisha, arhwerûla lulya Luderho, omu mirhima yâbo, mpu lyo balek’iyôkoka bakaye­mêra. 13 Nabo ab’omu lukalabuye, bo balya bayumva Oluderho, baluyankirire banasîmire; ci erhi nta mizì bagwêrhe: baba bantu bayemêra kasanzi, n’amango g’amashumi, banacîyegûla. 14 Ezarhogeraga omu mishûgi, bo balya bayumvîrhe; erhi bacigenda, ebihamba, obuhirhi n’amasîma g’eby’eng’igulu byabahuhya, barhanacibonaga oku bayânakwo amalehe. 15 Nazo ezarhogeraga , omu budaka bwinja, bo balya bayumvîrhe Oluderho n’omurhima nkana na mwinja, balushibirira, banayerakwo amalehe omu bushibirizi bwâbo.

Omugani gw’akamole (Mk 4, 21-22; Mt 10, 26)

16 «Ntâye oyâkiza akamole okukafulika, nisi erhi okukahira omu nterulè, ci emugamba kamanikwa, lyo abaja omu nyumpa babona obulangale. 17 Bulya ntâco cifulisirwe cirhakafulûlwa, na nt’ihwe lirhakarhulika n’okumanyikana na boshi. 18 Kuziga murhege amarhwiri oku ebi muyumva! Bulya ogwêrhe ye wâhâbwe, naye orhagwêrhi, ciru n’ehi acîkubagire mpu agwêrhe, âhinyagwaⁱ».

Ababusi na bene wâbo Yezu (Mt 12, 46-50; Mk 3, 31-35)

19 Nnina na bene wâbo^j banaciyisha emunda ali, ci babula oku bamuhika­ kwo erhi ngabp erhuma. 20 Bamubwîra, mpu: «Nyoko na bene winyu abo bali embuga bakulonza». 21 Naye anacibashuza, erhi: «Nyâma na bene wirhu bo ngasi bayumva ecinwa ca Nyamuzinda n’okucijira».

Yezu arhiìza omulaba (Mt 8, 23-27; Mk 4, 35-41)

22 Byanaciba ntyo! Lusiku luguma anacija omu bwârho bo n’abaganda bâge, ababwîra, erhi: «Rhuyikirire ishiriza». Banacisokera emuhengere. 23 N’erhi baba badwîrhe bavugama, ahunga. Empûsi yanacizûka, yatula omula­ba omu nyanja; obwârho bwayunjula mîshi, babona bakola bali omu kaga. 24 Banacimujaho, bamutula, mpu: «Mâshi Muyigiriza, kufa kuno!» Anacizûka, akalihira empûsi n’ebivumba by’omulaba; byahulika, n’omurhûla gwaba. 25 Okuhandi ababwîra, erhi: «Ngahi obuyemêre bwinyu buli?» Banacigeramwo omusisi, banarhangâla; balolanakwo bône na nnene, mpu: «Lero ye ndi oyu? Ci yehe adwîrhe arhegeka empûsi n’enyanja, binamuyumve!»

Yezu alikûza omuntu w’e Jerazeni walimwo shetani (Mt 8, 28-34; Mk 5, 1-20)

26 Banaciyikirira omu cihugo e’ Abajerazeni, ishiriza ly’e Galileya. 27 Oku anayômoka, tundu oku muntu w’eco cishagala walimwo bashetani. Kurhenga mîra, arhaciyambalaga, arhanacilalaga omu nyumpa, ci omu byûsho. 28 Erhi abona Yezu, ayâma, acirhimba aha magulu gâge, aderha n’izu linene, erhi: «Bici rhufanwa nawe, Yezu Mwene-Nyamuzinda w’Enyanya? Orhandibuza­gya, mâshi we okonkwa!» 29 Yezu erhi adwîrhe arhegeka oyo shetani mpu arhengemwo oyo muntu. Bulya kanji oyo shetani ali amuzimuhire; bakamula nga mushwêke n’enyogi n’emigozi; kurharhumaga arhakatwa emigozi, n’olya shetani akamukuruhana erubala. 30 Yezu amudòsa, erhi: «We ndi izîno lyâwe?» Naye ashuza, erhi: «Murhwe», bulya alimwo bashetani banji. 31 Banacimuhûna mpu arhabarhegekaga baje omu kuzimu^k. 32 Aho hàli obuso bunene bw’engulube, erhi ziyabusire oku ntondo. Balya bashetani bamuhûna mpu abayemêrere babe zo bajamwo. Anacibayemêrera. 33 Obwo balya bashetani banacirhengamwo olya muntu, baja omu ngulube; abuso bwahona oku manga, bwagend’iciloha omu nyanja, bwanacizika. 34 Abangere erhi babona oku bya­bîre, bakûla omulindi, baj’ishwâlîza ogwo mwanzi omu cishagala n’omu ndimiro. 35 Abantu banacishagamuka mpu baj’ilola oku byabîre. Erhi bahika hali Yezu, bashimâna olya abashetani barhengagamwo atamîre aha magulu ga Yezu, akola ayambirhe anagwêrhe obukengêre bwâge; bayôboha. 36 Ababonaga oku byaba, babarhondêreza oku oyo muntu walimwo bashetani afumaga. 37 Okubundi olubaga lwoshi lw’ecihugo c’Abajerazeni lwayinginga Yezu mpu abarhenger’eka, bulya bàli bayôbohire bwenêne. Naye anacishonera omu bwârho, acigalukira. 38 Olya muntu walimwo abashetani amusengera mpu abêre bo naye; ci Yezu amusêzera anamubwîra, erhi: 39 «Shubira emwinyu, ogend’iganira ngasi byoshi Nnâmahanga akujirîre». Anacihira njira, aj’alumîza omu cishagala coshi ngasi kwoshi Yezu amujirîre.

Yezu afumya omukazi walwala omududu, anafâla mwali wa Yayiri (Mt 9, 18-26; Mk 5, 21-42)

40 Erhi Yezu agaluka, olubaga lwamuyankirira, bulya bakag’imulinga boshi. 41 Hanaciyisha omuntu, mpu ye Yayiri, wali mukulu w’esinagogi. Anacicîrhimba aha magulu ga Yezu, amushenga mpu aje emwâge; 42 Bulya ali agwêrhe omwâna w’obunyere wa cusha, wa myâka ikumi n’ibiri muburhe, erhi anali bufa. Erhi akola ayija, olubaga lunji lw’abantu lwàli lumukulikîre lwamugorha. 43 Lero omukazi walwalaga omududu kurhenga myâka ikumi n’ibiri, erhi abafumu bamuyûsize ebintu na ntâye wamufumize, 44 amuyisha nyuma, amuhuma oku mukubo gw’ecishuli, na ho na halya ecirhambo câge cahuba. 45 Yezu anacidôsa, erhi: «Ndi ompumirekwo?» Boshi erhi bahakana, lero Petro n’abâbo bamubwîra, mpu: «Muyigîriza, ngabo y’abantu eyo ekulundumînekwo enakugosire». 46 Yezu, erhi: «Omuntu ampumirekwo, bulya nayumvirhe obuzibu bwantengamwo». 47 Olya mukazi erhi abona agwâsirwe, anaciyisha, aj’ageramwo omusisi, acirhimba aha magulu gâge, acîshobeka embere z’abantu boshi, ababwîra ecarhumaga amuhumakwo n’oku afumiraga oku liguma. 48 Anacimubwîra, erhi: «Mwâna wâni, obuyemêre bwâwe bukufumize; ocigendere n’obuholo». 49 Oku acidwîrhe aderha, muntu muguma wahubukaga emwâge ayish’ibwîra omukulu w’esinagogi, erhi: «Mwâli wâwe amarhengamwo omûka; o­rhacirhamagya Omuyigîriza. 50 Erhi Yezu ayumva ako kanwa, amubwîra, erhi: «Orhayôbohaga; êkwonene, afuma». 51 Erhi ahika omu nyumpa, arhazigaga owamukulikiramwo, orhali Petro na Yowane na Yakobo, bo n’ishe na nnina wa olya mwâna-nyere. 52 Boshi erhi badwîrhe bamulakira banabanda endulu. Anaciderha, erhi: «Murhalake, bulya omwâna arhafiri, ci al’îro». 53 Bamushekera, bulya bàli bamanyire bwinja oku anafire. 54 Yehe amugwârha okuboko, ayakûza, erhi: «We mwâna, zûka». 55 Omûka gwamushubiramwo, anacizûka ho na halya. Okubundi arhegeka mpu bamuhe ebi alya. 56 Ababusi bâge barhangala bwenêne; abakomêreza bwenêne mpu ntâye babwîrage ogwo mwanzi.

9

Yezu arhuma Entumwa zage (Mt 10, 5, 9-14; Mk 6, 7-13)

1 Ahamagala balya Ikumi-na-babiri, abaha obuhashe n’obuzibu oku ba­shetani boshi n’oku ndwâla mpu bazifumye. 2 Abarhuma okugend’ihanûla Obwâmi bwa Nyamuzinda n’okufumya endwâla. 3 Anacibabwîra, erhi: «Mu­rhahekaga kantu oku njira, ciru akarhî, ciru oluhago, ciru obuntu, ciru igerha; murhanacihundikiraga bishûli bibiri. 4 Ngasi nyumpa mwankanajamwo, mubêremwo kuhika mugende. 5 N’abâbule okummuyankirira, munarhenge muli lulya lugo, mugukumule akatulo kammuli oku nshando, kube câgizo ci­nyu kuli bo». 6 Banacilikûla, bazunguluka ebishagala, baja bayigîriza Emyanzi y’Akalembe banafumya abalwâla ngasi hoshi.

Herodi na Yezu (Mt 14, 1-2; Mk 6, 14-16)

7 Mwâmi Herodi anaciyumva oku àli adwîrhe ajira kwoshi; ahaba kurhi ajira, bulya baguma bakag’iderha, mpu: 8 «Eliya oyo ogalusire», n’abandi mpu: «Muguma w’omu balêbi ba mîra ofûsire». 9 Naye Herodi, erhi: «Yowane? Ka ntamutwaga irhwe! Aligi ndi oyo ndwîrhe nayumva baderha ntyo?» Akalonzalonza okumubona.

Entumwa zashubûka; Yezu aluza emigati (Mt 14, 13-21; Mk 6. 30-44; Yn 6, 1-13)

10 Erhi entumwa zishubûka, zamurhondêreza ebi zajirire byoshi. Anaciba­yanka, aciyegûla aharhali bantu ebwa cishagala ciguma ciderhwa Betisayida. 11 Ci engabo erhi emanya, yamuguma omu ciralo. Abayankirira bwinja, abashambalira Emyanzi y’Obwâmi bwa Nyamuzinda, n’abàli balwâla, abafumya. 12 Obwo izûba lyarhondêra okuzonga. Balya Ikumi-na-babiri bamujaho, bamubwîra, mpu: «Lika olu lubaga, lugend’ilonza aha lwahanda n’ebi lwalya omu bishagala n’omu bigala bya hofi-hofi, bulya irungu lino rhulimwo». 13 Anacibashuza, erhi: «Mubahe ebi balya mwenene». Nabo, mpu: «Rhurhagwêrhi cindi aha nyuma ya migali irhanu yonene na nfi ibiri. Nkaba rhwêne rhugend’igula ebiryo by’okulisa aba boshi». 14 Bulya bàli nka balume bihumbi birhanu. Anacibwîra abaganda bage, erhi: «Mubabwârhaze rhudêko rhudêko, ngasi cirundo bantu makumi arhanu». 15 Banakujira, babwârhaza abantu boshi. 16 Okubundi ayanka erya migali oku eri irhanu na zirya nfi zombi, agalamira emalunga, abigisha, abibega, abihereza abaganda bâge mpu bagabulire oluba­ga. 17 Banacirya boshi, bayigurha. Bashubûza ebyasigalaga: birhiri ikumi na bibiri bya nshangukizà.

Petro amanya oku Yezu ali Nyamuzinda (Mt 16, 13-16; 20; Mk 8, 27-30)

18 Lero kwanaciba lusiku luguma, erhi adwîrhe ashenga lwihwêko, erhi ali bo n’abaganda bâge, abadôsa, erhi: «Olubaga kurhi luderha mpu nie ndi?» 19 Banacimushuza, rnpu: «Yowane Mubatiza; abandi mpu muguma omu balêbi ba mîra wafûsire». 20 Ababwîra, erhi: «Ninyu mwe, kurhi muderha mpu nie­ ndi?» Petro anacishuza, erhi: «Kristu wa Nyamuzinda». 21 Okubundi anacibahanza mpu barbabwîraga ndi.

Yezu abwîra obw’oburhanzi abaganda bâge oku ayish’ibabazibwa (Mt 16, 21; Mk 8, 31)

22 Erhi: «Mwene-omuntu akwânîne ababale bwenêne n’okunenwa n’abagu­la, abajinji b’abadâhwa n’abashamuka b’ibano, ayirhwe, n’olusiku lwa kasha­rhu afûke.»

Ebi owalonz’ishima Yezu arhegesirwe okujira (Mt 16, 24-27; Mk 8, 34-38)

23 Akababwîra boshi, erhi: «Owalonz’inshimba, acilahire yenene, abarhule omusalaba gwâge ngasi lusiku, ankulikire. 24 Bulya owâlonze okuciza obuzîne bwâge, ye wâbuheze; ci owâheze obuzîne bwage nie ntuma, ye wâbucize. 25 Bici kwankakwânana omuntu okuba mwâmi w’igulu lyoshi, erhi ankaciheza erhi okucîshereza yenene? 26 Bulya ngasi yeshi wâbe nshonyi nie ntuma n’enderho zâni zirhuma, oyo Mwene-omuntu ayish’imubêra nshonyi, amango ayish’iyisha omu irenge lyâge n’ery’Ishe na bamalahika batagatifu.

Obwâmi bwa Nyamuzinda buli hofi (Mt 16, 28; Mk 9,11)

27 «Mmubwire okunali: hali baguma muli aba bali aha barhakabona olufu, barhanaj’ibona Obwâmi^l bwa Nyamuzinda».

Yezu ahinduka obusu (Mt 17, 1-9; Mk 9, 2-10)

28 Erhi kugera nka nsiku munani ayûsiz’iderha ebyo binwa, anaciyanka Pe­tro na Yakobo na Yowane, arheremera oku ntondo, aj’ishenga. 29 Erhi aba akola adwîrhe ashenga, enshusho y’obusu bwâge yahinduka, n’emyambalo yâge yaba myêru, yalangashana. 30 Obwo bantu babiri bakâganira bo naye: bo Musa na Eliya. 31 Banacibonekana omu irenge, bakâshambala emyanzi y’okugenda^m kwâge ayish’iyunjuliza e Yeruzalemu. 32 Petro n’abâbo erhi bazidohîrwe n’îro. Erhi basinsimuka, babona irenge lyâge, na balya bantu bo­mbi bayimanzire bo naye. 33 Erhi abo bantu bayegûka, Petro abwîra Yezu, erhi: «Waliha, kuli kwinja rhubêre hano; rhuyûbakeho rhuyumpa rhusharhu: higuma hyâwe, ehindi bya Musa n’ehindi hya Eliya». Erhi arhacimanyiri bici a­dwîrhe aderha. 34 Oku acidwîrhe aderha ntyo, olwikungu lwayisha, lwababwîka. Erhi olwikungu lubabwîkira, abaganda barhungwa n’obwôba. 35 N’izu lyanaci­ rhengamwo lulya lwikungu, erhi: «Oyu ye Mugala wâni, ye Mwishogwa wâni: mumuyumve». 36 Eryo izu erhi liyumvikana, erhi Yezu akola ali yenene. Bana­cihulika, mw’ezo nsiku barhabwîraga ndi eci babwîne.

Yezu alibirhakwo shetani w’lsirhe (Mt 17, 14-18; Mk 9, 14-27)

37 Byanaciba ntyo! Erhi buca, bakola bayandagala oku ntondo, ngabo nyi­nji yamuyishira. 38 Obwo muntu muguma omu lubaga anaciyakûza, erhi: «Mâshi Mwigîriza, nkuhunyire ololekwo mugala wâni; bulya ali wa cusha. 39 Shetani anakaz’imugwârha, ho n’aho anagwîrira okuyâma, anamuzunguza, amugalagule kagali kûmu n’okumurhumbya kafula; anayish’imuîka erhi amamuyumy’amîshi, erhi anamuyâgazize. 40 Nahunyire abaganda bâwe nti bamulibirhekwo, ci barhahashire». 41 Yezu anacishuza, erhi: «Er’iburha libula-buyemêre na linya-mabî, kuhika mangaci nayôrha ninyu erhi kulembera nammulembera? Lerhaga mugala wâwe hano». 42 Nyamwâna erhi ayegera, shetani anacimurhi­mba oku idabo, amuzunguza anamugalagula kagali kûmu. Yezu anacikankamira olya shetani, afumya omwâna, amugalulira ishe. 43 Boshi barhangâla banasômerwa n’obukulu bwa Nyamuzinda.

Yezu abwîra abaganda bage obwa kabiri oku ayish’ibabala (Mt 17, 22-23; Mk 9, 30-32)

Okubundi erhi boshi baba badwîrhe basômerwa n’ebyo akag’ijira, anaci­bwîra abaganda bâge, erhi: 44 «Lolagi mwehe ebinwa mwabîka emurhima gwinyu: Mwene-omuntu akwânîne ahânwe omu maboko g’abantu». 45 Ci kwônene bôhe barhayumvagya olwo luderho, lwayôrha lufulike mpu lyo barhaluhugûke; banarhinya okumudôsalwo.

Ndi mukulu kulusha abâbo? (Mt 18, 1-5; Mk 9, 33-37)

46 Ehidali byanacizûka muli bo, mpu: ndi mukulu muli bo kulusha abâbo? 47 Ci Yezu amanya enkengêro z’emurhima gwâbo, ahamagala omwâna w’eci­rhaba, amuhira aha burhambi bwâge, 48 anacibabwîra, erhi: «Ngasi wâyankirire oyu mwâna lzîno lyâni lirhuma, erhi nie ayankirîre; bulya oli murho kulusha abâbo muli mwe, ye mukuluⁿ».

Orhali mushombanyi erhi mwîra (Mt 9, 38-40)

49 Yowawe anacimubwîra, erhi: «Yagirwa, rhwabonaga omuntu alibirha­ kwo abashetani oku lzîno lyâwe, rhwalonz’imuhanza, bulya arhakukulikira haguma nirhu». 50 Ci Yezu anacimushuza, erhi: «Murhamuhanzagya, bulya orhali mushombanyi winyu erhi mwîra winyu».

IV. Yezu arheremera e Yeruzalemu

Yezu ayankiriwa kubî omu cishagala ciguma e’e Samâriya

51 Erhi ensiku zâge z’okurhenga en’igulu zihika^o, anacihiga okuja e Yeruzalemu. 52 Arhuma obugo embere zâge. Nabo balikûla, baja omu cishagala ciguma c’Abasamâriya mpu bamurheganyize icumbi. 53 Ci barhamuya­nkiriraga^p, bulya ali ayêrekirc e Yeruzalemu. 54 Erhi babona ntyo, abaganda bâge, Yakobo na Yowane, bamubwîra, mpu: «Yagirwa, k’olonzize rhurhegeke omuliro gumanuke emalunga^q, gubasingônole?» 55 Anacihindamuka, abakalihira, erhi: «Murhamanyiri· murhima muci mugwêrhe? 56 Mwene-omuntu arhi­shag’iheza abantu, ci okubaciza». Banacigwârha enjira y’okuja omu cindi ci­ shagala.

Ehi owalonz’iba ntumwa arhegesirwe okujira (Mt 8, 18-22)

57 Erhi baba badwîrhe bagenda, muntu muguma amubwîra, erhi: «Nâkushimba ngasi hoshi wankaja». 58 Yezu anacimushuza, erhi: «Banyambwe bajira obulumba, n’orhunyunyi rhw’omu rnalunga rhujira enyôgo; Mwene-omuntu yehe arhajira aha ankaheba irhwe». 59 Abwîra owundi, erhi: «Nkulikira». Naye, erhi: «Waliha, orhang’indika ngend’ibisha larha». 60 Yezu anacimu­shuza, erhi: Oleke abafu babishe abafu bâbo; wehe ogend’iyigîriza Obwâmi bwa Nyamuzinda»^r. 61 Owundi, erhi: «Waliha, nakukulikira, ci orhang’indika nj’isêzera ab’emwirhu». 62 Yezu anacimushuza erhi: «Ngasi yeshi wamafumbarha enfuka, akashub’ikabagana^s enyuma, erhi arhakwânîni Obwâmi bwa Nyamuzinda».

10

Yezu arhuma baganda makumi gali nda na babîri (Mt 9, 37-38; 10,9-16; 11, 21-24; Mk 6, 8-11)

1 Enyuma ly’aho, Nyakasane ashub’icîshoga bandi makumi gali nda na babiri, abarhuma babiri babiri embere zâge, mpu bamushokolere okuja omu ngasi cishagala na ngasi hantu anâgere yenene. 2 Ababwîra, erhi: «Emyâka y’okusârûlwa eri minji, ci abakozi banyiha; hunagi Nn’emyaka arhume abakozi omu myâka yâge. 3 Mugendage! Mubwîne oku mmurhumire nka bana­buzi omu karhî ka bacihazi. 4 Murhahekaga mvumba, erhi luhago, erhi nkweêrho, murhanalamusagya ndi omu njira. 5 Ngasi nyumpa mwânajemwo, murhang’iderha, mpu: «Omurhûla mw’eyi nyumpa!» 6 Mukaba muli omwâna w’omurhûla, omurhûla gwinyu gwanamudekererakwo; erhi akaba arhamuli, gwana­mmugalukira mwe nagwo. 7 Munabere mw’erya nyumpa, mulye munanywekwo ebi banagwêrhe; bulya omukozi akwânîne oluhembo lwâge. Murhajaga omu n’omu. 8 Ngasi cishagala mwânajemwo, bakammuyankiriramwo, munalye ebi bammurheganyîze; 9 mufumye abalwâla bamuli, munabwîre abantu, mpu: «Obwâmi bwa Nyamuzinda bummuli hofi». 10 Ci ngasi cishagala mwânajemwo bakabula kummuyankirira, munaje omu mashango gaco, muderhe, mpu: 11 «Ciru n’akatulo k’ecishagala cinyu kali karhunanîre omu nshando, rhukagukumwîre, nti rhummusigireko , ci kwônene mumanyage oku Obwâmi bwa Nyamuzinda buli hofi». 12 Mmubwîre: olwo lusiku Sodoma ayish’ibabalirwa kulusha eco cishagala. 13 Buhanya bwâwe, Korozayini! Buhanya bwâwe, Betisayida! Bulya ebisômerîne byajizirwe emwinyu, bicijiragwa e Tiri n’e Sidoni, rhinga kurhenga mîra bacibabazagya banatamale omu luvu, bacîyunjuze. 14 Co cirhumire, olusiku lw’olubanja, Tiri na Sidoni bayish’ibabalirwa kummulusha. 15 Nawe Kafarnaumu, k’omanyire mpu walîha kuhika omu malunga? Wayish’ibungululwa kuhika omu kuzimu. 16 Ngasi ommuyumva, erhi nie ayumvirhe; n’omugayaguza, erhi nie agayaguzize; n’owangayaguza, erhi olya wantumaga ye agayaguzize».

Ecankarhuma abaganda ba Yezu bashagaluka

17 Balya makumi gali nda na babiri bashubûka banashagalusire, mpu: «Waliha, ciru n’abashetani badwîrhe barhuyumva Izîno lyâwe lirhuma!» 18 Anacibabwîra, erhi: «Nalangire Shetani arhoga emalunga nka mulazo. 19 Neci, nammuhîre obuhashe bw’okulabarha enjoka n’engobe, n’obuhashe bwoshi oku mushombanyi, na ntâco cammubabaze. 20 Ci murhashagalukaga oku kuba abashetani badwîrhe bammuyumva, ci mushagaluke oku kuba amazîno ginyu gali mayandike omu mpingu^t».

Emyanzi y’ Akalembe yamanyibwe n’abirhohye. Ishe n’Omugala (Mt 11, 25-27)

21 Ho n’aho, Yezu afuduswa na Mûka Mutagatifu, acîshinga, erhi: «Nkukuzize, Larha, Mwâmi w’empingu n’igulu, bulya ebyo wabifulisire ab’obukengere bunji n’abirhonzi, wabifulûlira abirhohye. Neci, Larha, bulya kwo walonzize ntyo. 22 Nahîrwe byoshi na Larha, na ntâye oyishi Omugala ye ndi arhanali I­she, na ntâye oyishi lshe ye ndi arhanali Mugala, erhi oyu Omugala olonzize okumufulûliraye».

Iragi ly’abaganda ba Yezu (Mt 13, 16-17)

23 Okubundi anacihindamukira abaganda bâge, ababwîra kwâbo, erhi: «lragi ly’amasù gabwîne ebi mudwîrhe mwabona! 24 Bulya, mmubwîre, balêbi na bâmi banji bàcifinjire okubona ebi mudwîrhe mwabona, barhanabibonaga, n’okuyumva ebi mudwîrhe mwayumva, barhanabiyumvagya!»

Irhegeko lirhanzi omu marhegeko goshi (Mt 22, 34-40; Mk 12, 28-31)

25 Obwo mulenga muguma w’Amarbegeko anaciyimanga, alonza okumurhega, amudôsa, erhi: «Waliha Mwigîriza, kurhi nankajira lyo mbona akalamo k’ensiku n’amango?» 26 Anacimubwîra, erhi: «Omu Marhegeko, cici ciyandisirwemwo? Cici osomamwo?» 27 Naye amushuza, erhi: «Okâzigira Nyakasane Nyamuzinda wâwe n’omurhima gwâwe goshi, n’omûka gwâwe gwoshi n’emisi yâwe yoshi n’obukengêre bwâwe boshi; n’owinyu nka oku ocîzigira wenene». 28 Yezu amubwîra, erhi: «Washuzize bwinja; ojire ntyo, wabona akalamo».

Omugani gw’Omusamâriya mwinja

29 Ci yehe erhi acilonza okucirhenza enshonyi, abwîra Yezu, erhi: «Owirhu ye ndi?» 30 Yezu assuza, erhi: «Muntu muguma arhengaga e Yeruzalemu, aya­ndagalira e Yeriko, !ero agwa omu maboko g’ebishumusi; erhi biba byamamunyaga ebi ali adwîrhe byoshi byamanamushurha, byamuleka cirunda, byacige­ndera. 31 Mudâhwa muguma anaciyandagala muli eyo njira; erhi amubona, acigerera. 32 Muleviti^u muguma kwo n’okwo, erhi ahahika, amulikira amasù, acizongera. 33 Ci erhi Musamâriya^v muguma mubalama amuhikaho n’erhi amubona, amufa lukogo. 34 Anacimujaho, amutunga^w ebibulu, abidubulirakwo amavurha n’idivayi, amushonêsa oku ndogomi yâge, amuhêka omu k’ebigolo, amulwâza. 35 Erhi buca, ajira mafundo abiri, agaha nn’ak’ebigolo, amubwîra, erhi: «Omulwâze bwinja, na ngasi coshi wankakolêsa kulusha aho, hano ngaluka, nkulyûle», 36 Muli abo basharhu, ndi odesire mpu ye wabo olya wagwâga omu mahoko g’ebishumusi?» 37 Ashuza, erhi: «Olya wamufâga bwonjo». Naye Yezu amubwîra, erhi: «Ogende, nawe oj’ijira ntyo».

Marta na Mariya

38 Byanaciba ntyo! Erhi baba bali omu njira, Yezu aja omu lugo luguma; mukazi muguma, ye Marta, anacimuyankirira omu mwâge. 39 Oyo mukazi àli agwêhe omulumuna, izîno lyâge ye Mariya; yehe acibwârhalira aha magulu ga Nyakasane, akayumva ebinwa byâge. 40 Naye Marta erhi arhubanukîrwe n’emikolo minji y’okurheganya ebi bamushêgera. Anaciyimuka, amujaho, erhi: «Waliha, k’orhabwîni oku mulumuna wâni andekîre omukolo nienene? Mâshi omumbwîrire angwâse». 41 Nyakasane anacimushuza, erhi: «Marta, Marta, odwîrhe wakoyakoya^x wanalibuka na binji; nobwo ciguma conene cikwânîne. Mariya ye wacîshozire omwanya mwinja kulusha; arhakagunyagwa».

11

Oku rhwakashenga Larha (Mt 6, 9-13)

1 Kwanaciba lero erhi ali hantu haguma adwîrhe ashenga, erhi ayûsa, muguma omu baganda bage amubwîra, erhi: «Yagirwa, orhubwîrize nirhu okushenga, nka kulya Yowane abwîrizagya abaganda bâge.» 2 Anacibabwîra, erhi: «Nka mwashenga, mukaderha ntya: Larha, Izîno lyâwe likuzibwe;

Obwâmi bwâwe buyishe;

3 Orhube ene akalyo kirhu ka ngasi lusiku;

4 Orbubabalire ebyaha birbu,

bulya nirhu ruhubabalira ngasi yeshi orhuli omu mwenda;

orhanarhuhiraga omu mashumi».

Omwîra orhagoheka

5 Ababwîra, erhi: «Muguma muli mwe erhi ankaba ajira omwîra, ayi­sh’imutula aha karhî k’obudufu, erhi: «Mwîra wâni, mpoza migati isharhu, 6 bulya omwîra wâni ambalamîre ntanagwêrhi eci namuzimâna». 7 Naye amu­shuzize omu nyumpa, anamubwîre, erhi: «Orhambere irhwe; mîra lwahamika­gwa, nankola ngwishîre n’abana bâni; ntankacizûka nti nkuhe». 8 Olya erhi ankashub’ikakomamba, mmubwizire oku, ciru ankaba arhazûsiri mpu amuhêre obwîra, anazâka erhi burhe burhurna, amuhe ngasi eci alonza».

Obuhashe bw’ensengero (Mt 7, 7-11; Yn 14, 13-16)

9 «Nani mmubwizire: Muhûne mwahâbwa, mulonze mwarhôla, mukomambe mwayigulirwa. 10 Bulya ngasi ohûna anahâbwe, na ngasi olonza anarhôle, n’okomamha oku lumvi anayigulirwe. 11 Mubusi ndi muli mwe, omugala erhi a­nkamuhùna obuntu, ankamuha ibumba? Nisi erhi ankamuhûna enfi, ka ankamuha empiri? 12 Nisi kandi erhi amuhûne iji, ka ankamuha ihiri? 13 Mwe babî, akaba muyish’iha abana binyu ebinja, Sho w’empingu yehe k’arhalushe okuha abamuhûnyire Mûka Mutagatifu!»

Yezu arhayimbanwa na Belzebubi (Mt 12. 22-29; Mk 3, 22-27)

14 Anaciba adwîrhe alibirhakwo shetani, n’oyo shetani erhi wa kaduma. E­rhi shetani akarhengamwo, kalya kaduma kaderha, n’olubaga lwarhangâla. 15 Ci baguma muli bo baderha, mpu: «Belzebubi, omurhambo w’abashetani, ye ahulusamwo abashetani». 16 N’abandi balonza okumurhangula, bamuhûna ecimanyîso cahubuka oku nkuba. 17 Ci yehe abona enkengero zâbo, ababwîra, erhi: Ngasi bwâmi buciberamwo, kuhya buhya, n’enyumpa zanakahongokera oku zindi. 18 Naye shetani, akaba acigabiremwo yenene, kurhi obwâmi bwâge bwankaciyimanga? Bulya mudesire mpu oku buzibu bwa Belzebubi ndibirha­ kwo bashetani. 19 Akaba oku buzibu bwa Belzebubi ndibirhakwo bashetani, oku buzibu bwa ndi abana binyu^y babalibirhakwo bo? Lero bo bayish’iba bacîranuzi binyu. 20 Ci akaba oku munwe^z gwa Nyamuzinda ndibirhakwo ba­shetani, kwo kuderha oku Obwâmi bwa Nnâmahanga bwayishire eno mwinyu. 21 Entwâli ecibabizize ekalalîra enyumpa yâge, ntâye wankahuma oku birugu byâge. 22 Ci erhi hankayisha omulushire burhwâli, akanamuhima, anamunyaga emirasano yoshi ali acikubagire, n’ebi amunyagaga, anabigabaguza».

Orhali na Yezu erhi mushombanyi (Mt 12, 30)

23 «Oyu rhurhali rhwe naye, erhi mushombanyi, n’orharhôla haguma nani, erhi kushandâza ashandâza».

Omuzimu mubî w’enshubîrizi aminya (Mt 12, 43-45)

24 «Shetani akarhenga omu muntu, anaje ageragera aharhali mîshi, aje alo­nza ah’arhamûkira. Akahabula, anaderha, erhi: «Ka ncishubirire mulya mwâni narhengaga». 25 Erhi amuhika, anashimâna muli muhyajire munabambirwe bwinja. 26 Anagenda obwo, alerhe bandi bashetani nda babî kumulusha; n’erhi bajamwo, banacilambûliramwo. Okubundi obworhere buzinda bw’oyo muntu bwanaba bubî kurhaluka oburhanzi».

lragi ly’okuli

27 Lero oku adwîrhe aderha ntyo, mukazi muguma omu lubaga anaciyakuûza, erhi: «Iragi ly’enda yakuhêkaga n’amabêre gakuyonsagya!» 28 Ci yehe amu­shuza, erhi: Iragi lyabo erhi bo abayumva ecinwa ca Nnâmahanga n’okucila­ngal»

Ecimanyiso ca Yôna (Mt 12, 38-42)

29 Erhi orhutu rhw’abantu rhumulundûkira, arhondêra okubabwîra, erhi: «Eri iburha liri iburha libî; lyalonza ecimanyîso, n’ecimanyîso ntâco lyâbona ecirhali cimanyîso ca Yôna^a. 30 Bulya, nka kulya Yôna aberaga abantu b’e Ninive cimanyîso^b, kwo na Mwene-omuntu ayìsh’iba kuli eri iburha. 31 Omwâmi-kazi w’Ebulyo^c ayish’ija lubanja n’eri iburha, aliyagirize, bulya arhengaga e­nyuma y’ebihugo mpu ayish’iyumva obushinganya bwa Salomoni; n’olushire Salomoni, y’ono oli hano! 32 Abantu b’e Ninive bayish’ija lubanja n’eri iburha, banaliyâze, bulya bacîyunjuzize erhi bayumva enyigîrizo za Yôna; n’olushire Yôna, y’ono oli hano!»

Omugani gw’akamole (Mt 5, 15; 6, 22-23; Mk 4, 21)

33 «Ntâye oyakiza akamole okukafulika omu nterulè erhi omu byâsi, ci oku ngondôzo kamanikwa, lyo abaja omu nyumpa babona obulangale. 34 Akamole k’omubiri gwâwe, lyo isù lyâwe. !sù lyâwe likaba ligumaguma, omubiri gwâwe gwoshi gunabe n’obulangashane; ci erhi lyankalwâla, nagwo omubiri gwâwe gwanaba n’omwizimya. 35 Ocidôsc erhi ohulangale bukulimwo burhali mwizimya! 36 Omubiri gwâwe gwoshi^d gukaba n’obulangale, buzira cirumbu ciri omu mwizimya, gwoshi gwanabêra omu bulangale nka kulya akamole kakumoleke­ra n’obulangale bwâko».

Yezu akalihira Abafarizeyi n’abasbamuka b’ihano (Mt 23, 13-32)

37 Oku acidwîrhe aderha, Mufarizeyi muguma anacimulâlika mpu aj’irya emwâge. Anaciyija, atamala oku cîbo. 38 Erhi abona okwo, olya Mufarizeyi arhondêra acîdesa emurhima mpu arhacîkalabire embere z’okulya. 39 Ci Nyaka­sane amubwîra, erhi: Mwe Bafarizeyi, mushuka ebiri emugongo gw’akabehe n’embehe, ci erhi munayunjwire bushungu n’obubî! 40 Ebi bingolongolo! Owajiraga ebiri emugongo k’arhali ye wajiraga n’ebiri omu ndalâla? 41 Muhêreze abakenyi ebi mugwêrhe erhikwo, na ntyo byoshi byammubêra bicêse. 42 Ci kwônene, buhanya bwinyu mwe Bafarizeyi, bulya muhâna entûlo y’emento^e n’eruta n’eya ngasi lushogo, mugal’iyibagira obushinganyanya n’obuzigire bwa Nnâmahanga! N’obwo byo mukwânîne okurhang’ijira ebyo, buzira okuyibagira ebirhanzi. 43 Buhanya bwinyu, mwe Bafarizeyi, bulya musîma okubwârhala oku ntebe ntanzi omu masinagogi n’okulamusibwa oku mmâna! 44 Buhanya bwinyu, bulya mushusha enshinda zirhabonekana, ciru n’abantu banazigerekwo barhanamanyiri!» 45 Muguma omu bashamuka b’ihano ashuza, erhi: «Muyigîriza, omu kuderha ntyo, kurhujacira orhujacîre nirhu!» 46 Naye, erhi: «Ninyu mwe bashamuka b’ihano, buhanya bwinyu! Bulya munabarhuze abantu emizigo erhankagalwa, n’obwo mwêne ciru murhayihumakwo n’omunwe gwinyu! 47 Buhanya bwinyu, mwe muyûbakîsa enshinda z’abalêbi, n’obwo basho bo babayirhaga! 48 Ntyo muli bahamîrizi b’ebijiro bya basho, munabiyemêra; bulya bo babayirhaga, ni­nyu muyûbaka ebyûsho byâbo! 49 Co cirhumire Obushinganya bwa Nyamuzi­ nda buderha: Nabarhumira abalêbi n’entumwa, bâyirhamwo baguma banabalibuze, 50 lyo eri iburha liyish’idôsibwa omuko gw’abalêbi gwabulajisire kurhe­nga okulemwa kw’igulu, 51 kurhenga omuko gw’Abeli kuhika omuko gwa Zakariya, owanigiragwa omu ka-Nyamuzinda ekarhî k’oluhêro n’ahatagatifu. Okuli, mmubwîre, ebyo byoshi byabarhuzîbwe eri iburha. 52 Buhanya bwinyu, mwe bashamuka b’ihano! Bulya mwayansire olwigulo lw’obumanye^f. Mwene murhacimujaga, nabo abàli bamuja, mwabahagalika!» 53 Erhi ahuluka, abashamuka b’ihano n’Abafarizeyi barhondêra okumukunirira bwenêne n’okumudôkereza binji binji, 54 bakamurhega mpu lyo aderha akanwa karhuma bamushobeka.

12

Okuderha okuli buzira bwôba

1 Erhi engabo nyinji emuzunguluka, ciru baguma bakalabarha abandi, arhondêra okubwîra abaganda bâge, erhi: «Mumanye engezo y’Abafarizeyi, bwo bulyâlya. 2 Ntâco cifulisirwe cirhakafulûlwa, na nt’ihwe lirhakarhulika. 3 Kuziga ebi mwaderhîre omu mwizimya, byoshi byayish’iderhwa izuûba lyabasha, n’ecimwajaga mahwe omu kurhwiri muli omu nyumpa, cayish’iyakuzibwa oku mmâna. 4 Mwe bîra bâni, mmubwîzire nti murhayôbohaga abantu bayirha omubiri, n’enyuma ly’aho babule ecibankashub’ijira. 5 Nkolaga nammuyêreka ndi mukwânine okuyôboha: muyôbohe Olya wankab’amayirha, akashub’ihasha n’okukweba omu nyenga y’omuliro. Neci, mmubwîzire, y’oyo ye muyôbobage^g. 6 Ka bitora birhanu birhagulwa bujuma bubiri? Na ntâco muli byo ciyibagirwa na Nyamuzinda! 7 Ciru n’emviri z’irhwe linyu ziri nganje zoshi. Murhayôbobaga; mulushire olugù lw’ebitora. 8 Ka mmubwîre: ngasi yeshi waânkuze embere z’abantu, naye Mwene-omuntu anâmukuze embere za bamalahika ba Nyamuzinda. 9 Ci owandahire embere z’abantu, ayish’ihakanwa embere za bamalahika ba Nyamuzinda. 10 Na ngasi yeshi wajacire Mwene-omu­ntu, anababalirwe; ci omuntu wâlogorhere Mûka-Mutagatifu, arhakababalirwa^h. 11 Amango mwâhekwe omu masinagogi n’embere z’abacîranuzi n’abarhegesi, murharhamaga mwarhanya mpu kurhi mwasamba erhi binwa bici mwaderha. 12 Bulya Mûka Mutagatifu ayish’immubwîra ho na halya ebi mukwânine okuderha».

Okurhahira omurhima omu by’en’igulu

13 Muntu muguma omu lubaga anacimubwîra, erhi: «Waliha Mwigîriza, o­mbwîrire mwene wirhu rhugabâne akashambala kirhu». 14 Anacimushuza, erhi: «Ewe larha, ndi wanjiraga mucîranuzi nisi mugabi w’ebirugu by’akashambala kinyu?» 15 Okubundi anacibabwîra, erhi: «Mumanye murhabaga ba kajijiⁱ, bulya omuntu obuzîne bwâge burhaba omu bunji bw’ebirugu byâge». 16 Anacibatwa omugani, erhi: «Hàli muntu muguma mugale, ishwa lyage lyananaciyêra bwenêne. 17 Anacirhimanya, erhi: «Kurhi najira obu ntagwêrhi aha nahaka emyâka yâni? 18 Acidesa, erhi: «Namamanya oku najira: nkola naâshâba enguli zâni, nyûbake engali kulusha, mwo nâhaka emyâka yâni n’ebirugu byâni byoshi. 19 Obwo mbwire omurhima gwâni, nti: «We murhima, okola ogwêrhe birugu binji muhako myâka erhali minyi; ojage waluhûka, olye, onywe onajire idinie». 20 Ci Nyamuzinda anacimubwîra, erhi: «Eci cingolo­ngolo! Kali obu budufu bw’ene bayish’ikuyanka omûka! N’ebyo walundisire byayishig’iba bya ndi obwo?» 21 Kwo ali ntyo ngasi muntu ocilundikira yene ahâli h’okugalira Nnâmahanga»^j.

Okucikubagira Nnamahanga (Mt 6, 25-33)

22 Okubundi anacibwîra abaganda bâge, erhi: «Co cirhumire mmubwîra: «Murharhanyagya oku buzîne bwinyu mpu bici mwalya n’oku mubiri gwinyu mpu bici mwayambala. 23 Bulya obuzîne bulushire ebiryo n’omubiri gulushire emyambalo. 24 Mulole bahungwe: bahbarhwera barhanasârûla, barhajira irhindikiro erhi nguli, Nyamuzinda agal’inabalîsa! Ka murhabalushiri bwenêne! 25 Ndi muli mwe, ciru ankahangaza, wankahash’iciyushulira ikoro liguma oku buzîne bwâge? 26 Akaba ciru ebinyi biyâbîre obuhashe bwinyu, cirhumirâge mukacirhamya oku bindi? 27 Mulole kurhi obwâso bumera: burhakola bu­rhanaluka. Mmubwîzire oku ciri Salomoni omu irenge lyâge lyoshi arhayambalaga nka hyaso higuma muli rhwo. 28 Kuziga Nnamahanga akayambika ntyo ehyasi hiri omu ishwa ene n’irhondo hyakwêbwa omu cibeye, ba­ nyamubula-buyemêre, k’arhammujirire okulushire aho? 29 Murhakag’irhanya mpu cici mwankalya, nisi mpu cici wankanywa; mumanye murhacihiraga omu ntanya. 30 Bulya ebyo byoshi bapagani b’en’igulu bo babilonza. Mwehe Sho ayishi oku mubilagîrirekwo. 31 Kuziga mulonze Obwâmi bwâge, n’ebyo byoshi mwayish’ibiyûshulirwa. 32 Murhayôbohaga, mwe buso busungunu, bulya Sho alonzize okummuha Obwâmi.

Okuguza ebirugu birhu n’okuha abakenyi (Mt 6, 20-21)

33 Muguze ebirugu binyu, murhabâlemwo abakenyi. Mucilukire emvumba zirhashaja, munacibikire omuhako gurhahwa omu mpingu, emunda ecishambo cirhahika n’enundo erhalunda. 34 Bulya aha omuhako gummuli ho n’omurhima gwayish’immuba.

Okucîrheganya n’okuba masù oku mango Nnawirhu agaluka (Mk 3, 35: Mt 24, 43-51)

35 Muhwinje bwinja munafumbarhe orhumole rhwinyu rhutwâne. 36 Mube nk’abantu bâlinga nnawâbo hano arhenga oku buhya, erhi ayisha lyo bamuyi­gulira amakomamba oku lumvi. 37 Iragi lyabo abashi nnawâbo ashimâna bali masù hano ayisha! Okuli, mmubwîre, ayish’ikenyera, ababwârhaze aha cibo câge, akabageramwo, abagabulire. 38 Ayishe oku iro lirhanzi, ayishe oku i­rya-bantu, akabashanga bali ntyo, iragi ly’abo bashi! 39 Muyumve bwinja: acibaga nnakà ankamanya akasanzi ecishambo cayisha, arhankagoheka ciru ehitya, arhankanaleka enyumpa yâge eberwe. 40 Ntyo ninyu mube masù, bulya amango murhishi go Mwene omuntu anayishe». 41 Petro anacimubwîra, erhi: «Waliha, ka rhwenene otwîre ogo mugani, ni boshi?» 42 Nyakasane ashuza, erhi: «Ndi baderha mpu ali mwimangizi mwikubagirwa na mwirhonzi, oyu nnawâbo anasigîre aha mbuga, ayish’iha abâbo bashi ogwâbo mulengo gw’engano omu mango gakwânîne? 43 Iragi ly’oyo mushi, oyu nnawâbo ashimâna adwîrhe ajira ntyo hano ayisha! 44 Okuli mmubwîre, ayish’imurhambuza oku byâge byoshi. 45 Kwônene, oyo murhumisi erhi ankaderha emurhima, erhi: «Nnawirhu alegamir’igaluka», okubundi arhondêre ashûrha abambali n’abambali-kazi, agwîre okulya, okunywa n’okukaluka, 46 nnawâbo oyo mushi ayish’iyisha olusiku n’akasanzi arhamanyiri, amukage anamuganjire omu bago­ma. 47 Naye omushizi oyishi eci nnawâbo asîma, arhanacirheganye, arhanajire oku nnawâbo alonza, ayish’ishûrhwa empimbo. 48 Naye owakozire ebikwânîne okushûrhirwa, ci arhamanyaga, ayish’inyulikwa, ci arhali bwenêne. Ngasi wahîrwe binji, ayish’idôsibwa binji, na ngasi wabîsîzwe binji, ayish’ilyuzibwa kulusha.

Yezu arhàl’ilerha murhûla en’igulu (Mk 10, 38; Mt 10, 34-36)

49 Muliro^k nal’ilerha en’igulu, nanalonza bwenêne guyàke! 50 Ngwêrhe obubatizo^l nayish’iyankirira, nampangalîre omurhima kuhika buyunjule! 51 Ka mumanyire mpu murhûla nal’ilerha en’igulu? Nanga, mmubwîzire, ci kukoza abantu. 52 Bulya kurhenga buno, omu nyumpa ya bantu barhanu, bayi­sh’icîgabamwo basharhu bâlwisa babiri, na babiri balwise basharhu. 53 Abantu bayish’icîgaba^m, omubusi akoze omugala, n’omwâna akoze ishe; omuzire akoze omwâli, n’omwâli akoze nnina; omukazi akoze omwalikazi, n’omwalikazi ako­ze nnazâla».

Okumanya ebimanyîso by’amango (Mt 16, 2-3; 5, 25-26)

54 Ashub’ibwîra olubaga, erhi: «Mukabona ecitù ciyimuka Ebuzikiro, mu­nayirukire mwaderha, mpu enkuba yamahinda, erhi kwo binali ntyo. 55 Nayo empûsi y’Ebulyo ekahûsa munaderhe, mpu idûrhu lyâba, erhi binali. 56 Ezi ndyâlya, munamanyirire obusù bw’ecihugo n’obw’emalunga! Cirhumirage murhacimanya aga mangoⁿ? 57 Cirhuma murhamanya mwenene ecimmukwânîne okujira? 58 Ntyo okahêka oyu muli kadali naye lubanja emwa omucîranuzi, onacisêze muyûkize omu njira, arhag’ikuhêka embere z’omucîranuzi, naye omucîranuzi arhag’ikuha omuganda, n’omuganda arhag’ikuhira omu mpami­kwa. 59 Nkubwîre, orhamurhenge orhajaj’ilyûla obujuma buzinda».

13

Okucîyunjuza n’okuyemêra amalumwa

1 Muli ako kasanzi hanaciyisha abantu, bamubwîra emyanzi ya balya Bagalileya Bilato agushaga omuko gwâbo omu gw’enterekêro zâbo. 2 Anacibashuza, ababwîra, erhi: «Ewe, ka mumanyire mpu aho Bagalileya bàâgwerbe ebyâha kurhaluka abâbo Bagalileya boshi, okwenge bamalibuzibwa ntyo? 3 Mmubwîzire oku nanga! Ci akaba murhacîyunjuzizi, mweshi kwo mwânahungumuka ntyo. 4 Nisi erhi balya ikumi na munani bahoneragwa n’omutungo omu Silowe, ka mwamanya mpu bo babihire kurhaluka abâbo b’e Yeruzalemi boshi? 5 Mmubwizire oku nanga! Ci akaba murhaciyunjuzizi^o, mweshi kwo mwânahirigirha ntyo».

Omugani gw’omulehe gurhayàna

6 Ashub’ibabwîra ogu mugani, erhi: «Muntu muguma àli agwêrhe omulehe omu lukoma lwâge lw’emizâbîbu. Ayish’al’ilonza amalehe kuli gwo, arhagabonaga. 7 Anacibwîra okonda lulya lukoma, erhi: «Ekola myâka isharhu eno erhi nyisha nd’ilonza amalehe kw’ogu mulehe, ntanagabona. Lero ogutwe; cici gucirîrakwo obudaka?» 8 Naye amushuza, amubwîra, erhi: «Mâshi Waliha, oshub’iguleka, ogu mwâka naguyûhirire nguhirekwo n’emyâvu. 9 Nkaba gwayâna lero… N’akaba nanga, oyish’igutwa.»

Yezu afumya omukazi ògonyahire olwa-Sabato

10 Anaciba adwîrhe ayigîriza omu sinagogi olwa-Sabato. 11 Mwàli mukazi muguma olimwo shetani w’obuzamba kurhenga byanda ikumi na munani; erhi àgonyahire arhankanahash’icîyimusa. 12 Erhi Yezu amubona, amuhamagala, anamubwîra, erhi: «Ewe nyoko, wamafuma obuzamba bwâwe!» 13 Okubundi amuhirakwo amaboko. Ho na halya, anacigonyôka, akuza Nyamuzinda. 14 Ci omukulu w’isinagogi akunira, bulya Yezu arnafumya omuntu omu lwa-Sabato. Anacibwîra olubaga, erhi: «Ensiku z’okukola ziri ndarhu; muli ezo nsiku mukayisha mufumibwe, ci arhali omu lwa-Sabato». 15 Nyakasane anacishuza, erhi: «Ezi ndyâlya! Ka ngasi muntu muli mwe arhahulusa enkafu erhi endogo­mi yâge omu lusiku lwa Sabato, aj’iyinywêsa? 16 N’oyu mwâli w’Abrabamu wàli oziringisirwe na shetani kurhenga myaka ikurni na munani, k’arhàli akwânîne yeki ashwêkûlwe ezi ngoyi olwa-Sabato?» 17 Erhi aderha ntyo, ensho­nyi zagwârha abashombanyi bâge boshî, ci olubaga lwôhe lwoshi lwasîma ebi­rhangâzo byoshi akag’ijira.

Omugani gw’emogomogo y’emburho y’esinapi (Mt 13, 31-32, Mk 4, 30-32)

18 Anaciderha, erhi: «Lwiganyo luci nankashushanya Obwâmi bwa Nyamu­zinda? Cici nankabugererakwo? 19 Kwo buli nka mogomogo y’emburho y’esi­napi^p omuntu ayankaga, ayimîra omu kwâge; yakula yanaba murhi, orhunyunyi rhwayish’ikayûbaka omu mashami gâgwo».

Omugani gw’olwango (Mt 13, 33)

20 Ashub’iderha, erhi: «Cici nankagererakwo^q Obwâmi bwa Nyamuzinda? 21 Kwo buli nka lwango omukazi ayankaga, aluheba omu nshâno ya mirengo i­sharhu, kuhika yoshi yalinda ebumbugurha^r».

Omuhango mufunda. Obwami bwa Nyamuzinda bwanyagwa Abayahudi buhâbwe abapagani (Mt 7, 13-14; 25, 10-12; 7, 22-23; 8, 11-12; 19, 30; Mk 10, 31)

22 Aj’agera omu bishagala n’omu ngo, erhi aj’ayigîriza anali omu njira y’okuja e Yeruzalemu. 23 Muntu muguma amubwîra, erhi: «Waliha, ka banyi bâyokoke?» 24 Anacibashuza, erhi: «Mucisêze okugerera omu muhango mufu­nda; bulya, mmubwîre, banji bayish’ilonza okugera barhanahashe. 25 Amango nnanyumpa aba amayimuka amanahamika olumvi, ninyu mwamayôrha embuga, murhondêra mwakomamba, mpu: «Mâshi Waliha, orhuyigulire ni­rhu», ayish’immushuza, erhi: «Ntishi muli ba ngahi». 26 Ninyu obwo mwârho­ndêre okumubwîra, mpu: «Rhwalîre rhwananywa haguma nawe, wayigîrize n’emwirhu». 27 Naye anâmushuze, erhi: «Ntishi muli ba ngahi; ntengiho, muje aha ntashigirwa, mwe banyankola-maligo mweshi!» 28 Lyo mwayish’ihôgera n’okukenyeza amîno, mubona Abrahamu n’Izaki na Yakobo n’abalêbi boshi omu Bwâmi bwa Nyamuzinda, ninyu mubona oku mwakabulîrwe embuga. 29 Bayish’ihubuka Ebushoshokero^s n’Ebuzikiro bw’izûba, Emwênè n’Emuko­ndwè, bayish’ishangira Obwâmi bwa Nyamuzinda. 30 Neci, hali abazinda bâbe barhanzi^t, hali n’abarhanzi bâbe bazinda».

Obwenguza bwa Herodi

31 Aho honênè, baguma omu Bafarizeyi bamujaho, banamubwîra, mpu: «Ogende, orhenge kuno, bulya Herodi alalîre okukuniga». 32 Anacibashuza, e­rhi: «Mugende, muj’ibwîra oyo nyambwe ntyâla: «K’orhabwîni, ndwîrhe nalibirhakwo bashetani, ndwîrhe nafumya abantu ene n’irhondo, n’olusiku lwa kasharhu nyûkirize^u! 33 Ci ene n’irhondo na lisirhondo^v kukwânîne ngende, bu­lya kurhali kwinja omulêbi afire omurhali omu Yeruzalemu.

Yeruzalemu, Yeruzalemu! (Mt 23, 37-39)

34 «Yeruzalemu, Yeruzalemu! Obu oniga abalêbi n’okubanda entumwa bakurhumirwe amabuye, kanga nalonzize okukumakuma abana bâwe nka ku­lya engoko eyûbarhira abanangoko bayo omu byûbi… orhanalonzagya! 35 Mumanyage! obu mukola mwâlekerwa enyumpa yinyu mushaka. Neci, mmubwîzire oku murhakacishub’imbona kuhika olusiku mwâderhe, mpu: Aganze oyishire oku izîno lya Nyakasane!»

14

Yezu afumya omuntu w’akabunda olwa-Sabato (Mt 12, 11; Lk 13, 15)

1 Okuhandi Yezu anacija omu mwa mukulu muguma w’omu Bafarizeyi mpu ayikule, nabo bakàmuhengûza. 2 Obwo erhi muntu muguma wa­lwâla akabunda ali embere zâge. 3 Yezu anacibwîra abashamuka b’ihano n’Abafarizeyi, erhi: «Ewe, ka kuyemêrîrwe okufumya omu lwa-Sabato erhi nanga?» 4 Bagumagumya. Anaciyanka olya mulwaâla, amufumya, amulika. 5 Okubundi ababwîra, erhi: «Ndi muli mwe, omugala, nisi erhi enkafu yâge ya­nkarhogera emugoke, alek’iyizikûla ho na halya omu lwa-Sabato?» 6 Banacibula oku bankamushuza.

Okucîshoga ebibwârhalo (Mt 23, 12)

7 Okubundi atwa abàli balâlisirwe omugani, bulya amabona okubacîshoga ebibwârhalo by’embere. Anacibabwîra, erhi: 8 «Nka oli mulâlike oku buhya, orhahîra mpu ocidêkereze oku ntebe ntanzi, bulya erhi omukengwa kukulusha ankayisha anali mulâlike naye, 9 owammulâlika mwe naye alek’ikubwîra, erhi: «Hundusa oyu oku ntebe», lyo orhaj’itamala n’enshonyi oku ntebe y’enyuma. 10 Ci irhondo okalâlikwa, onagend’icitamalira oku ntebe nzinda, lyo owakulâlikaga, hano ayisha, akubwîra, erhi: «Mwîra wâni, yegera embere! Obwo wanakengwa na balya muli balâlike mwe nabo. 11 Bulya ngasi muntu ocikuza a­rhohibwa, naye ocirhohya akuzibwa».

Abakwânîne okulâlikwa

12 Anacibwîra n’olya wali omulâlisire, erhi: «Nka wajira idinie lya mûshi e­rhi lya bijingo, orhalâlikaga bîra bâwe, erhi bene winyu, erhi ab’omulala gwinyu, erhi bâlungwè bâwe bagale, lyo barhish’ikulâlika nabo, lunalek’iba luhe­mbo lwâwe. 13 Ci nka wajira idinie, onahamagale abakenyi, ebirema, abakuna­gizi n’emihûrha. 14 Obwo wanayish’ibona iragi, kulya kuba barhagwêrhi ecibakugalulira! Bulya wayish’igalulirwa aha bufûke bw’abimâna».

Abalâlike balahiraga okuyisha (Mt 22, 2-20)

15 Muguma wa muli balya balâlike, erhi ayumva ntyo, amubwîra, erhi: «Iragi lyâge owânalye oku biryo by’omu Bwâmi bwa Nyamuzinda!» 16 Naye anacimushuza, erhi: «Muntu muguma anacijira idinie, alâlika bantu banji. 17 E­rhi amango g’okulya gahika, arhuma omwambali mpu aj’ilâlûla abalâlike, erhi: «Mpu muyishage, bulya byoshi biri birheganye». 18 Ci bôhe baba nka balaganîne boshi, barhondêra okuhûna obwonjo. Omurhanzi, erhi: «Nzind’igula ishwa, kukwânîne ngend’ilirhangula; nkuhunyire, ombabalire». 19 Owundi, erhi: «Nzind’igula mahali arhanu ga nkafu^w, nkol’ij’igageza, nkuhunyire, ombabalire». 20 Owundi aderha, erhi: «Nzind’ija omu buhya, co cirhumire ntayisha». 21 Olya muganda erhi agaluka, abwîra nnawâbo okwo. Nnanyumpa anacikunira, abwîra omwambali, erhi: «Okanye, oje omu mashanganizo n’omu njira, ngasi bali bakenyi n’ebirema, n’emihûrha, n’abakunagizi, obalêrhe». 22 Omwambali, erhi: «Waliha, najizire nk’oku warhegekaga, n’obugali ho buci­ri». 23 Nnawabo olya mushi amubwîra, erhi: «Ogonye engo n’enjira, osêze abantu bayishe, kuhika enyumpa yâni eyunjule. 24 Bulya mmubwîzire oku balya bantu bali balalike barhâbayize ciru n’omuguma oku idinie lyâni».

Owalonz’ishimba Yezu aleke byoshi

25 Ngabo nyinji yamukulikira. Anacihindamuka, ababwîra, erhi: 26 «Omu­ntu walonz’inshimba, akaba arhashombiri ishe, na nnina, na mukâge, n’abana bâge, na bene wâbo, na bâli bâbo, ciru n’obuzîne bwâge, arhankaba muganda wâni. 27 N’orhabarhwiri omusalaba gwâge, akankulikira, arhankaba muganda wâni. 28 Ndi muli mwe, akalonz’iyûbaka omutungo, arharhang’ibwârhala, akaganja bici gwafa n’okulola erhi agwêrhe ezaguyunjuza; 29 arhag’ibanda eciriba busha arhanayunjuze omutungo, lyo n’abantu bagera barhamushekera, mpu: 30 «Loli omuntu warhondêraga okuyûbaka, lero ayabirwa n’okuyu­njuza!» 31 Nisi, mwâmi ohi wankarhabala mpu aj’ilwîsa owîbo mwâmi, abule kurhang’ibwarhala agerêreze erhi n’omurhwe gwâge gwa bibumbi ikumi ahash’ikoza owâbo nn’ebibumbi makumi abiri? 32 Bulya erhi ankarhinya, anarhuma obugo, owâbo aciri kulî, mpu bayumvanye. 33 Ntyo ninyu kwo na kuguma: ngasi yeshi orhalesiri ebi ajira, byoshi, arhankaba muganda wâni.

Olwiganyo lw’omunyu (Mt 5, 13; Mk 9, 50)

34 Omunyu guba mwinja. Ci kwônene erhi gwankagaga, bici gwankacilu­ngwamwo? 35 Gurhankacikwânana omu ishwa ciru erhi oku câvu: gwanakabu­lirwa erubala. Ogwêrhe amarhwiri g’okuyurnva, ayumve!»

15

Migani isharhu y’olukogo lwa Nyamuzinda:

1 Obwo abavurhisa n’abanyabyâha bamulirâna boshi mpu bayumve e­nyigîrizo zâge. 2 Lero Abafarizeyi n’abashamuka b’ihano bakadwira omu nda nk’ihiri, mpu: «Oyu muntu adwîrhe ayankirira abanya-byâha analira haguma nabo!»

1. Ecibuzi cihezire (Mt 18, 12-14)

3 Anacibatwa ogu mugani, erhi: 4 «Ndi muli mwe ojira bibuzi byâge igana, ciguma cikahera, orhaleka birya bindi makumi gali mwenda na mwenda omu bulambo, akakulikira cirya cihezi­re kuhika acibone? 5 N’erhi acirhimâna, anacihira aba lurhugo n’obu­shagaluke. 6 Erhi ahika eka, anayâkûza abîra n’abalungu bâge, ababwîre, erhi: «Musîme haguma nani, bulya ecibuzi câni, càli cihezire, nacibwîne!» 7 Kwo n’okwo, mmubwîre, bwayish’iba bushagaluke omu mpingu oku munya-byâha muguma ocîyunjuzize kulusha bantu makumi gali mwenda na mwenda bimâna barhalagiriri okucîyunjuza.

2. Obujuma buhezire

8 «Nisi, mukazi ohi ogwerhi ifundo ly’amagerha, liguma limuhere, abule kutwâna n’okuhyajira enyumpa, alongereze kuhika alirhôle? 9 N’erhi aba amalirhôla, anayâkûza abîrakazi n’abalungu bâge, erhi: «Musîme haguma nani, bulya igerha lyàli limpezire nalibwîne!» 10 Kwo n’okwo, mmubwîre, hayish’iba obusbagaluke emwa bamalahika ba Nyamuzinda oku munya-byâha mu­guma ocîyunjuzize».

3. Omwâna mulalahi

11 Ashub’iderha, erhi: «Muntu muguma agwârhe bagala babiri. 12 Omurho anacibwîra ishe, erhi: «Larha, mpânâni ebyâni birugu by’obwîme. Ishe anaci­bagabira ebirugu byâge, 13 Erhi hagera nsiku nyi, olya mwâna ashana ebiku­nga, alikûla, aja omu cihugo c’ihanga, Erhi ahikayo, ashandâza ebirugu byâge omu bulalahi. 14 Erhi ab’amahwerwa na byoshi, ecizombo cikali cazûka mulya cihugo, abona oku amakena, 15 Anacikanya, aj’ishiga mushamuka muguma wa muli cirya cihugo, Anacimuhira oku irango mpu akamuyâbulira engulube, 16 Obwo akacifinja okushalûka n’ebyûla, engulube zakag’irya; ci abula ciru owamuhâbyo. 17 Acijamwo, erhi: «Bashi banga baba aha mwirhu badwîrhe bayigurha, nani oku nafira eno munda n’ishali! 18 Ema! Nkola nalikûla, nje emunda larha ali, mubwîre, nti: «Larha, nabihîre Nnâmahanga nawe. 19 Ntaci­shingânîni okuderhwa mugala wâwe: onjire nka muguma omu bambali bâwe». 20 Anacigandûla, aja emw’ishe. Erhi aba aciri kuli, ishe amulangira, ayumva o­ bwonjo bwamugwârha; anaciyisha ali bulibirha, amuyâbabira, amuhôbera. 21 Omugala amubwîra, erhi: «Larha, nabihîre Nyamuzinda nawe, ntacishingânîni nderhwe mugala wâwe». 22 Obwo ishe abwîra abambali, erhi: «Mubanguke, mulerhe gulya mwambalo gw’obulimbi, mumuyambike; mumuhire e­ngolo ekuboko n’enkwêrho emagulu. 23 Mulêrhe ecimasha cishushagîre, muci­bâge, rhulye rhunajire olusiku lukulu. 24 Bulya oyu mwâna wâni ali afire, lero afûsire; àli ahezire, lero abonesire!» Banacirhondêra okujira olusiku lukulu. 25 Obwo enfula yâge erhi yahinzire. Erhi afuluka, akol’ahika eka, ayumva omulimba gw’ennanga n’amasâmo. 26 Anacikema mwambali wâbo muguma, amudôsa, kurhi. 27 Naye amushuza, erhi: «Mulumuna wâwe oyo oyishire; sho amabâga ecimasha cishushagîre, bulya amubwîne mugumaguma». 28 Anaciku­nira bwenêne, arhanacilonzagya ciru okuja omu nyumpa. Okubundi ishe ahuluka mpu amuyinginge. 29 Ci yehe ashuza ishe, erhi: «Ndi byanda binga erhi kukukolera nkukolera? Ntazig’ivuna omu kanwa kâwe ciru n’eliguma. K’oj’o­ mpîre nieki ciru omwâna-hene mpu mmulye nanjiremwo idinie rhwe n’abirhu? 30 Lero ene mugala wâwe waherezagya ebyâge byoshi omu bakazi b’ebishungu ayisha, yehe wamamubâgira ecimasha cishushagîre!» 31 Ishe anacimubwîra, erhi: « Mwâna wâni, wehe ensiku zoshi rhuba rhwembi, n’ebyâni byoshi biba byâwe. 32 Ci kwàli kurhuyâmânîne okujira olusiku lukulu n’okushagaluka, bu­lya mulumnna wâwe àli afìre, lero afûsire; àli ahezire, lero abonesire!»

16

Omulanzi mulangûza

1 Asbub’ibwîra abaganda bâge; erhi: «Hàli mulume muguma mugale, e­rhi ajira omurhindisi w’ebirugu byâge. Banacimushobeka emwa nnawâbo mpu adwîrhe ashandâza ebirugu byâge. 2 Amurhumiza, amubwîra, erhi: «Kurhi kulya nayumvîrhe baderha kuli we? Nyêreka ebirugu olanga, bulya orhacibe murhindisi». 3 Olya murhindisi anacirhanya, erhi: «Lero kurhi najira obu nnawirhu antenza omu burhindisi bwâni? Okuhinga ntakubashe, n’okuja nahûna nka mukenyi, enshonyi zayish’ingwârha. 4 Namamanya oku najira lyo nyish’ibona owanyigulira hano nkûlwa omu burhindisi». 5 Okubundi ahamaga­la muguma muguma abàli omu myenda ya nnawâbo. Anacidôsa omurhanzi, e­rhi: «Mwenda muci walîre nnawirhu?» 6 Naye, erhi: «Mirengo igana ya mavurha». Amubwîra, erhi: «Yanka ecerhe câwe, bwârhala, oyandike duba makumi arhanu». 7 Anacibwîra owundi, erhi: «Nawe, mwenda muci walîre nnawirhu?» Naye, erhi: «Mirengo igana ya ngano». Amubwîra, erhi: «Yanka ecerhe cawe, oyandike makumi gali munani». 8 Nnawabo olya mulanzi mulanguza amuku­nga mpu ajizire obwenge^x. Bulya abana b’er’igulu bo bayengeha omu bâbo kulusha abana b’obulangasbane.

Okukolêsa kwinja ebirugu (Mt 25, 21; Lk 19, 17; Mt 6, 24)

9 «Nani mmubwîzire nti mukome amîra n’ebirugu by’enshamu, hano mubi­nyagwa, lyo abo bîra bammuyankiriza omu ibwârhalo ly’emyâka erhaganjwa. 10 Omuntu oba mwikubagirwa omu binyi, ye na mwikubagirwa omu binene; n’oba ncuku omu binyi, ye na ncuku omu binene. 11 Mukaba murhabîri bikubagirwa omu birugu by’enshamu^y, ndi wankaciyish’immulangîsa ebirugu by’okunali? 12 Na mukaba murhali bikubagirwa omu kantu ka bene^z, ndi wa­ nkacimmuha ehyaba hinyu? 13 Nta mushi wankashiga bâmi babiri: bulya ana­shomba muguma azigire owundi, erhi acîshwêkere kuli muguma, ajande owundi. Murhankahash’ikolera Nyamuzinda n’ebirugu».

Abafarizeyi basîma ebirugu (Lk 18, 9; Mt 23, 28)

14 Ahafarizeyi basîma ebirugu erhi bayumva ntyo, bamugayaguza bwenêne. 15 Anacihabwîra, erhi: «Mwe muciderha bimâna embere z’abantu, ci Nyamuzi­nda amanyire emirhima yinyu. Bulya eci abantu bakunga, co cishologorha Nyamuzinda.

Misi egaba Obwami bw’empingu (Mt 11, 12-13)

16 «Kuhika Yowane gàli Marhegeko n’Abalêbi^a; kurhenga aho, Emyanzi y’Obwâmi bwa Nyamuzinda yayigîrizibwe, na ngasi muntu akola acisêza okuhikamwo n’emisi.

Amarhegeko gali g’ensikn n’amango (Mt 5, 18)

17 «Kuli kulembu irunga n’igulu bigere kulusha okurhenza mparafu nguma y’Irhegeko.

Obuhya liri ifundo lirhankafundûka (Mt 5, 32; 19, 9)

18 «Ngasi yeshi ohulusa mukâge akanayanka owundi, erhi kuhusha ahu­shire; naye oherula omukazi ohulusîbwe n’iba, erhi kuhusha ahushire.

Omugale mubî na Lazaro

19 «Hàli muntu muguma mugale, erhi ayambala emyenda midukula n’ey’ecitwîro cihamu, na ngasi lusiku erhi kulya ebiryo by’olusiku lukulu. 20 Hàbaga na mukenyi muguma, ye Lazaro, akayish’icîlambulira aha luso lw’e­ nyumpa yâge, anali ahwîre bulema. 21 Akacifinja okulya obushangulikiza bwakag’irhoga oku cîbo c’olya mugale. Ebibwa nabyo byakamugugumakwo, byanakamumîma ebihulu. 22 Lero olya mukenyi anacifa, ahêkwa na bamalahika omu cifuba^b c’Abrahamu. Olya mugale naye afa, abishwa. 23 Erhi aba akola ali omu kuzimu, ayumva amalibuko; agalamira enyanya, alangira Abrahamu na Lazaro omu cifuba câge. 24 Anaciyakûza, erhi: «Mâshi larha Abrahamu, ombabalire, orhume Lazaro avumvuze omunwe gwâge omu mîshi, nyokolesemwo olulimi, bulya nàhire ntugurhira muno rnuliro.» 25 Abrahamu amushuza, erhi: «Mwâna wâni, okengere oku wahâbirwe aminja omu bugumaguma bwaâwe n’oku Lazaro abwîne amabî. Lero buno akola asîmire, nawe oli omu malibuko. 26 Na kulusha aho, aha karhî kirhu ninyu hali enyenga ndi: ngasi balonza okuhubuka eno mpu baje emwinyu banayabirwa, n’ab’eyo barhayikirira emwirhu. 27 Olya mugale anacishuza. erhi: «Nkuhunyirage, mâshi larha, orhume Lazaro aha mwirhu, 28 bulya njira bene wirhu barhanu; abayigiîrize, balek’iyish’ija muno hantu h’amalibuko». 29 Naye Abrahamu, erhi: «Ba­gwêrhe Musa n’Abalêbi; babayumve». 30 Olya mugale amushuza, erhi: «Arhali ntyo, mâshi larha Abrahamu, ci muguma omu bafîre erhi ankaja emwâbo, banacîyunjuza». 31 Abrahamu anacimubwîra, erhi: «Bakaba barhayumvirhizi Musa n’Abalêbi, ciru hankaba owafûka omu bafîre, barhankamuyumva».

17

Owasârhaze owâbo (Mt 18, 6-7; Mk 9, 42)

1 Anacibwîra abaganda bâge, erhi: «Kurhankahashikana harhabe okusârhaza, ci kwônene buhanya bwâge owâkulerhe! 2 Kwankamukwânana kulusha ashwêkerwe ibuye ly’olwanjikwa omu igosi anakwêbwe omu nyanja, ahali h’okusârhaza muguma muli aba bana barho. 3 Mucilange!

Okurhabala ohabire n’okubabalira orhutumuzize (Mt 18, 15, 21-22)

«Erhi owinyu ankajtra kubî, omukalihire, n’akacîgaya, omubabalire. 4 Ciru ankakubîhira kali nda omu lusiku luguma na kali nda akuyishire, erhi: «Nciîgayire», onamubabalire».

Obuyemêre buhasha byoshi (Mt 17, 20)

5 Entumwa zabwîra Nyakasane, mpu: «Orhuyushûlire obuyemêre». 6 Nya­kasane ashuza, erhi: «Mucigwârhaga obuyemêre bungana emogomogo y’e­mburbo y’esinapi, mwânabwîra ogu murhi, mpu: «Kunduka, oj’imera mula nyanja», gwanammuyumva.

Okurhumikira abirhu n’obwirhobye

7 «Ndi muli mwe ojira omwambali ohinga nisi erhi oyâbula ebintu, wa­nkamubwîra afuluka, erhi: «Kanya duba oj’irya? 8 Abule okumubwîra erhi­ kwo, erhi: «Onteganyize ebiryo, ohwinje bwinja, ontumikire^c kuhika nyûs’irya nanyûs’inywa; nawe ogal’iyish’irya onanywe?» 9 Ewe! K’anavuga oyo mwa­mbali omunkwa bulya ajizire nka oku ali arhegesirwe? 10 Ninyu kwo n’okwo; nka mwamayûs’ijira ebi murhegesirwe, muderhe, mpu: «Rhuli barhumisi ba busha; ntâco rhwajizire cirhàli cirhegeke».

Yezu afumya bashomyo ikumi

11 Kwanaciba, erhi akola ali omu njira y’okuja e Yeruzalemu, agera elubibi lw’e Samâriya n’olw’e Galileya. 12 Erhi aja omu cishagala ciguma, bantu ikumi balwâla olushomyo bamujayo. Bayimanga kulî. 13 Banaciyakûza, mpu: «Mâshi Yezu Mwigiriza, orhufe nirhu bwonjo» 14 Erhi ababona, ababwîra, erhi: «Mugendag’icîyêrekana emwa abadâhwa». Erhi bakola bali omu njira mpu bayije, banacifuma. 15 Muguma muli bo, erhi abona oku afumire, agaluka, aj’akuza Nnâmahanga n’izù linene. 16 Acîrhimba aha magulu ga Yezu, amuvu­ga omunkwa. Oyo muntu àli Musamâriya. 17 Obwo Yezu anaciderha, erhi: «K’arhali oku banali ikumi boshi bafumire? Balya bandi mwenda ngahi? 18 Nta wundi wagalusire mpu ahe Nyamuzinda irenge ecirhali eci cigolo conene!» 19 Okubundi amubwîra, erhi: «Yimanga, ocigendere; obwemêre bwâwe bwa­ kucizize».

Obwami bwa Nnâmahanga bwàyishire

20 Abafarizeyi bamudôsa mpu mangaci Obwâmi bwa Nyamuzinda bwâyi­she. Anacibashuza, erhi: «Obwâmi bwa Nyamuzinda burhamanywa amango buyisha, 21 na ntâye wankaderha mpu: bwo buno nisi erhi bwo bula! Bulya Obwâmi bwa Nyamuzinda buli ekarhî kinyu».

Olusiku lwa Mwene-omuntu (Mt 24, 15-44)

22 Anacibwîra abaganda bâge, erhi: «Ensiku zaciyisha, mucîfinje okubona lusiku luguma lwa Mwene-omuntu^d, murhanalubone. 23 Bayish’ikammubwîra, mpu: «Y’oyo oli hano!» nisi, mpu: «Y’oyo oli hala!» Murhayijaga murhanayilibirhiraga. 24 Bulya nka kulya omulazo gumoleka omu bitù kurhenga Ebushoshôkero kuhika Ebuzikiro, ntyo kwo Mwene omuntu ayish’iyisha Olu­siku lwage. 25 Kwônene burhanzi kukânîne ababale kunene n’okulahirwa n’eri iburha. 26 Nka kulya byàbaga omu mango ga Nuhu, kwo byanayish’iba omu nsiku za Mwene-omuntu. 27 Bakag’ilya banakanywa, bakasheba banaka­ shebwa, kuhika lulya lusiku Nuhu ajaga omu nkugè; ecihonzi càyisha, càbahombya boshi. 28 Na nka kulya byàbaga omu mango ga Loti, bakalya banaka­nywa, banagula banakaguza, bakabiba banakayûbaka. 29 Ci olusiku Loti arhe­ngaga e Sodomo, enkuba y’omuliro n’ey’ecibiriti yania, yabasingônola boshi. 30 Ntyo kwo byayish’iba Olusiku Mwene-omuntu anaciyêrekane. 31 Muli olwo Lusiku, omuntu wâbe oku burhungiri bw’enyumpa, akaba ebirugu byâge biri omu nyumpa, arhayandagalaga mpu abirhôle; n’owâbe ali omu ishwa, kwo na kuguma, arhashubiraga nyuma. 32 Mukengêre olwa muka-Loti^e. 33 Owâlonze okuciza obuzîne bwâge, anâbuheze, n’owâbuheze, anâbulamye. 34 Ka mmu­bwîre: muli obwo budufu, bantu babiri bâbe bali haguma aha ncingo nguma, rnuguma ahêkwe n’owâbo alekwe; 35 bakazi babiri bâbe badwîrhe bashwera haguma, muguma ahêkwe n’owâbo alekwe; [ 36 bantu babiri banâbe bali omu i­shwa, muguma ahêkwe n’owâbo alekwe»]. 37 Nabo banacimushuza, mpu: «Ngahi, Waliha?» Ababwîra, erhi: «Ngasi aha omurhumba gwâbe ho n’enyu­nda zâshubûkire^f».

18

Omucîranuzi mubî n’omukana orhagoheka

1 Ashub’ibabwîra omugani mpu kukwânîne okushenga ensiku zoshi bu­zira kurhama, erhi: 2 «Omu cìshagala ciguma mwàli omutwî w’emanja o­rhàrhinyaga Nyamuzinda arhanacigonzagya ndi. 3 Muli eco cishagala mwàli na mukana muguma; akamushimba anamubwîra, erhi: «Ontwîre olubanja rhwe n’owirhu!» 4 Ajira nsiku nyinji erhi arhenguha. Buzinda acija emurhima, erhi: «Ciru akaba ntarhinya Nyamuzinda ntanacigonza ndi, 5 obu oyu mukana anakambera irhwe, namutwîra olubanja, lyo arhakômerera okukayish’imbera irhwe». 6 Okubundi Nyakasane anaciderha, erhi: «Ka muyumvirhe oku oyo mucîranuzi mulyâlya adesire? 7 Ewe, ka Nnâmahanga abishogwa bâge bamubirikira buca-buyira arhabatwîra olubanja? K’alegam’ibarhabâla? 8 Mmubwîzire oku ayish’ibatwîra olubanja duba. Kwônene, k’amango Mwene-omuntu ayisha anâshimâne obuyemêre^g en’igulu?».

Omufarizeyi n’omuvurhîsa (Mt23, 12; Lk14, 11)

9 Nabo balya bamanya mpu bali bimâna banagayaguza abâbo, ababwîra ogu mugani, erhi: 10 «Bantu babiri banacirheremera omu ka-Nyamuzinda mpu baj’ishenga; muguma àli Mufarizeyi n’owâbo muvurhîsa. 11 Olya Mufarizeyi ashingalala, ashenga ntya emurhima gwâge, erhi: «Yagirwa Nnâmahanga, nkuvuzire omunkwa, bulya niehe ntaba nk’abandi bantu, bishungu, ndyâlya, bago­nyi, erhi nka oyu muvurhîsa; 12 ncishalisa kabiri omu mugobe, nantûla ecihimbi ca kali ikumi c’ebirugu byâni byoshi». 13 Olya muvurhîsa yehe aj’icîbêrera erhali hofi, arhanaderhaga ciru mpu agalamire enyanya, ci akacîkomamba ecifuba, erhi: «Yagirwa Nnâmahanga, onfe bwonjo nie munya-byâha!» 14 Mmubwîzire oku oyu ashubîre emwâge ali mwêru-kwêru, owâbo nanga. Bulya ngasi ocîkuza arhôhibwa, n’ocirhôhya akuzibwa».

Yezu àgisha abana barho (Mt 19, 13-15; Mk 10, 13-16)

15 Bakamulerhera ciru n’abana barho mpu abahumekwo. Abaganda bâge erhi babona ntyo, babakalihira. 16 Ci Yezu abahamagala, erhi: «Muleke baje aha ndi, mumanye murhabahanzagya. Bulya ababasbusha, Obwâmi bwa Nyamuzinda buli bwâbo. 17 Okuli, mmubwire, orhayankiriri Obwâmi bwa Nyamuzinda nka mwâna murho, arhakabujamwo».

Omuntu wàli ogwêrhe birugu binji ( Mt 19, 16-22; Mk 10, 17-22)

18 Murhambo muguma amudôsa, erhi: «Waliha Mwigîriza mwinja, kurhi njirage lyo mbona akalamo k’ensiku n’amango?» 19 Yezu amubwîra, erhi: «Cirhumire onderha mwinja? Ntâye oba mwinja aha nyuma za Nnâmahanga yenene. 20 Oyishi amarhegeko: Orhahîra okahusha, orhahîra okaniga, orhahîra okazimba, orhahîra okahamîriza obunywesi; okaz’ikenga sho na nyoko». 21 Olya naye, erhi: «Ebyo byoshi nyôrha mbishimba kurhenga oburho bwâni». 22 Yezu erhi ayumva okwo, amubwîra, erhi: «Ciguma cône cikusigalîre: ebi ojira byoshi obiguze, ohe abakenyi, wayish’iba n’omuhako omu mpingu; okuhandi oyishe, onkulikire». 23 Ci yehe erhi ayumva ntyo, oburhe bwamugwârha, bulya ali mugale bwenêne.

Okuhika omu mpingu kw’omugale kuli kudârhi (Mt 19, 23-26; Mk 10, 23-27)

24 Yezu erhi abona oku agayire, aderha, erhi: «Okuhika omu mpingu kw’omugale kuli kudârhi! 25 Bulya okugeza enjavu omu murhule gw’ensinge kwo kulembu kulusha okuhisa omugale omu Bwâmi bwa Nyamuzinda!» 26 Abàyumvagya baderha, mpu: «Ndi wâcungukage obwo?» 27 Anacibashuza, erhi: «Okurhankahashikana emw’abantu, kwanahashikana emwa Nnâmahanga».

Oluhembo lw’abalesire eby’en’igulu (Mt 19, 27-29; Mk 10, 28-30)

28 Obwo Petro anaciderha, erhi: «Obu rhuli aha, rhwàlesire byoshi, rhwa­kushimba!» 29 Naye ababwîra, erhi: «Okuli, mmubwîre, ntâye wâleke enyumpa yâge, erhi mukâge, erhi bene wâbo, erhi ababusi, erhi abana bâge Bwâmi bwa Nyamuzinda burhumire, 30 abule kuhâbwa binji kulusha en’igulu n’akalamo karhahwa omu mango gâciyisha».

Yezu alêba obwa kasharhu oku ayish’ibabazibwa (Mt 20, 17-19; Mk 10, 32-34)

31 Okubundi Yezu ayanka balya ikumi na babiri, ababwîra, erhi: «Rhw’ono rhwâyinamukira e Yeruzalemu: ebyayandikiragwa Mwene-omuntu n’Abalêbi byoshi bikola byâyunjula. 32 Bulya ayish’ihânwa emwa abapagani, ashekerwe, ajâcirwe, anamesherwekwo. 33 Na baba bamamushûrha emikoba, bamuyirhe. Ci^h olwa nsiku isharhu ayish’ifûka». 34 Ako kanwa barhakatwâga ihuzihuzi ciru ehitya; lwayôrha luderho lufulike kuli bo, barhanamanyaga kwo kuderha kuci.

Omuhurha gw’e Yeriko (Mt 20, 29-34; Mk 10, 46-52)

35 Erhi akola ahika e Yeriko, omuhûrha gwàli gutamîre eburhambi bw’e­njira, gudwîrhe gwahûnira obuligo. 36 Erhi guyumva engabo yagera, gwadôsa mpu kwo kuderha kurhi okwo. 37 Bagubwîra, mpu: «Yezu w’e Nazareti oyo wagera». 38 Gwanaciyakûza, erhi: «Mâshi Yezu, Mwene-Daudi, onfe nani bwonjo!» 39 Nabo abantu bàli bashokwîre bagukankamira mpu guhulike. Ci gôhe gwahangaza, gwalushîsa, erhi: «Mâshi Mwene-Daudi, onfe nani bwonjo!» 40 Obwo Yezu anaciyimanga, arheregeka mpu bamulêrhere oyo muntu. Erhi amuhikaho, amudôsa, erhi: 41 «Cici walonza nkujirire?» – Naye, erhi:» Yagirwa, nti mbone nani!» 42 .Yezu amubwîra, erhi: «Bonaga! Obuyemêre bwâwe bwakufumize». 43 Ho na halya ayirukira abona; amukulikira, aj’akuza Nnamabanga. Nalwo olubaga erhi lubona, okwo, lwajîra Nyamuzinda irenge.

19

Zakeyo

1 Erhi aja omu Yeriko, ahulukana omu lugo. 2 Hanaciyisha mulume muguma, mpu ye Zakeyo; àli mukulu w’abavurhîsa, anali mugale. 3 Alo­nza okulolakwo Yezu n’okumumanya, ci ayabirwa erhi ngabo nyinji erhuma, bulya ali mmofi. 4 Okubundi anacikanyiriza, ashokola, aj’ishigira oku muhumbahumba, mpu amubone, bulya yo yali njira yâge. 5 Erhi Yezu ahahika, agalamira enyanya, amubwîra, erhi: «Zakeyo we, shonôka duba, bulya ene aha mwâwe naja». 6 Anacishonôka bimbirirnbiri, amuyankirira aha rnwâge n’omwishingo. 7 Ngasi bantu babonaga, bakacîduduma boshi n’okuderha, mpu: «Ahanzire aha mw’omunya-byâha!» 8 Zakeyo ayimanga, abwîra Nyaka­sane, erhi: «Waliha, ebirugu byâni nâbigabamwo kabiri, mpe abakenyi cigabi ciguma; n’akaba hali oyu nalenganyize oku byâge, nâmugalulira kâni». 9 Yezu anacimubwîra, erhi: «Ene obucire bwàjîre mw’eno nyumpa, bulya oyu naye ali mwâna w’Abrabamu. 10 Bulya Mwene-omuntu ayishiraga okulonza n’okuciza ngasi càli cahezire».

Omugani gw’amarhale (Mt 25, 14-30)

11 Erhi olubaga luba ludwîrhe lwayumvirhiza ebyo binwa, ashub’ibatwa omugani, bulya ali hofi n’e Yeruzalemu, nabo erhi badwîrhe bacikêbwa mpu Obwâmi bwa Nyamuzinda bwâyirukira bwaboneka caligumizaⁱ. 12 Anaciderha, erhi: «Muluzi muguma anacilikûla, abalamira omu cibugo c’ihanga, mpu aj’irholayo obwâmi, ashub’inagaluka. 13 Ahamagala bambali ikumi, abaha marhale ikumi ga magerba, ababwîra, erhi: «Mukârhimbûla kuhika ngaluke». 14 Ci abashi bâge erhi bamushomba; bamukulikiza entumwa zaj’iderha, mpu: «Rhurhalonza rhumushige». 15 Okubundi erhi agaluka anacîyankiraga bulya bwâmi, arhumiza balya bashi ahaga amagerha gâge, mpu alole bunguke buci ngasi muguma ayungusire. 16 Omurhanzi ayisha, erhi: «Waliha, irhale lyâwe lyayungusire marhale ikumÌ». 17 Amubwîra, erhi: «Kwokwo, mushizi mwinja bulya wabîre mwikubagirwa oku kantu kasungunu, okolaga walagira bishagala ikumi». 18 Owa kabiri ayisha, erhi: «Waliba, irhale lyâwe lyayungusire marhale arhanu». 19 Anacimubwîra naye, erhi: «Warhegeka nawe bishagala birhanu». 20 Owundi ayisha, erhi: «Waliha, irhale lyâwe eri nal’imbîsire libohe omu irhu. 21 Bulya nal’inkuyôbohire, kulya kuba orhahimwa kukaliha: onabîkûle eci orhabîkaga, onasârûle eci orhahingaga». 22 Anacimubwîra, erhi: «Oku kanwa kâwe wenene nâkutwîra, wâni mushizi mubî! Wali omanyire oku ndi muntu mukali, obîkûla eci arhabîkaga n’osârûla eci arhahingaga! 23 Carhumirage amagerha gâni orhagahêka omu mbîko? K’erhi nyisha ntakabwinekwo obunguke?» 24 Okubundi abwîra abambali, erhi: «Mumuyanke irhale lyâge, mulihe nna-marhale ikumi». 25 Nabo, mpu: «Waliha, ci agwêrhe marhale ikumi!». 26 «Ka mmubwire: ngasi ogwêrhe ye wayish’ihâbwa, acibêre mugale; naye orhagwêrhi, n’ebinyi agwêrhe bamunyagusâbyo. 27 Nabo abasbombanyi bâni bàlahiraga mpu ntabe nnawâbo, mubandêrhere, munabanigire omu malanga gâni».

V. Enyigîrizo za Yezu omu Yeruzalemu

Yezu aja omu Yeruzalemu (Mt 21, 1-11; Mk 11, 1-11; Yn 12, 12-16)

28 Erhi ayûs’iganîra ntyo, anacishokola, ayinamukira e Yeruzalemu. 29 Erhi akola ahika e Betifaje n’e Betaniya, hofi n’entondo y’Emizeti, arhuma babiri omu baganda bâge, erhi: 30 «Jimwo cira cishagala cirhuyêrekire; hano muhika­mwo, mwâshimâna omucukà gw’endogomi gurhasag’igendwakwo na muntu guli mushwêke. Mugushwêkûle munagulêrhe. 31 Na hakaba owammudôsa, mpu: «Cici mugushwêkûlîre?» munamubwîre, mpu: «Nyakasane wagulonza». 32 Banacilikûla, bashimâna nka kulya anababwîraga. 33 N’erhi baba bakola ba­dwîrhe bashwêkûla gulya mucukà gw’endogomi, benego bababwîra, mpu: «Cici mwashwêkûlira ogwo mucukà gw’endogomi?» 34 Nabo bashuza, mpu: «Nyakasane agulonza». 35 Okubundi balêrhera Yezu gulya mucukà gw’e­ ndogomi. Banacigubambakwo ebishûli byâbo, bashonezakwo Yezu. 36 N’erhi aba akola adwîrhe agenda, abantu bakabamba ebishûli byâbo omu njira. 37 E­rhi ahika oku mwandagalo gw’entondo y’Emizeti, omu bushagaluke, engabo y’abaganda bâge yoshi yarhondêra okukuza Nyamuzinda n’izu linene oku bisômerîne byoshi babwîne, mpu: 38 «Agayirwe oyu Mwâmi oyishire oku izîno lya Nyakasane! Omurhûla omu irunga n’irenge enyanya bwenêne!»

Yezu ayemêra obukuze bw’abaganda bâge (Ml 21, 14-16)

39 Obwo baguma omu Bafarizeyi bàli omu lubaga bamubwîra, mpu: «Mwigîriza, hulisa abaganda bâwe». 40 Naye abashuza, erhi: «Mmubwîzire oku erhi bankahulika, amabuye ganayâma».

Yezu àlakira Yeruzalemu

41 Erhi akola ahika omu cishagala, arhondêra okucilakira, erhi: 42 «Ocima­nyage nawe olusiku lw’ene ebyakulerhera omurhûla! Ci buno bifulisirwe omu masù gâwe. 43 Bulya ensiku zâcikuyishira, abasbombanyi bâwe bâkugorhe banakuzonge enyunda zoshi, 44 bâkushekenye oku idaho we n’abana bâwe bakulimwo^j. Ciru barhakakulekerakwo ibuye oku lindi, kulya kuba orhama­nyaga amango wal’irhandûlwa».

Yezu àhulusa abakag’iguliza omu ka-Nyamuzinda (Mt 21, 12-13, Mk 11, 15-17; Yn 2, 14-16)

45 Anacija omu ka-Nyamuzinda, arhondêra okuhulusa abakag’iguliza n’okuguliramwo. 46 Ababwîra, erhi: «Kuyandisirwe oku: Enyumpa yâni eri nyumpa ya kushengeramwo. Mwehe mwayijizirage ishubûkiro lya bishungu»^k.

Enyigîrizo za Yezu omu ka-Nyamuzinda (Mt 11, 18)

47 Akayigîriza ngasi lusiku omu ka-Nyamuzinda. Abajinji b’abadâhwa n’abashamuka b’ibano n’abarhambo b’olubaga bakalonza oku bamuyirhamwo, 48 ci bakubula, bulya olubaga lwoshi lwàli lumurhegîre omu kuyumvirhiza enyigîrizo zâge.

20

Abayahudi badôsa Yezu ngahi obuhashe bwâge burhenga (Mt 21. 23-27; Mk 11, 27-33)

1 Lusiku luguma anaciba adwîrhe ayigîriza omu ka-Nyamuzinda anahanûla Emyanzi y’Akalembe, abajinji, b’abadâhwa n’abashamuka b’ihano n’abagula bw’olubaga bayisha. 2 Banacimubwîra, mpu: «Rhubwîre buhashe buci ojiramwo ebi byoshi? nisi ndi wakuhaga weki obu buhashe?» 3 Yezu anacibashuza, ababwîra, erhi: «Nani nammudôsa kanwa kaguma. Mbwiri: 4 Obubatizo bwa Yowane, k’empingu bwahubukaga erhi emw’abantu?» 5 Bajânamwo bône na nnene, mpu: «Rhukaderha nti empingu, akola a­rhudôsa, erhi: «Carhumaga murhacimuyemêra?» 6 Na rhukaderha nti emw’abantu, olubaga lwoshi lwanarhubanda amabuye, bulya bayishi bwinja oku Yowane anali mulêbi». 7 Okubundi banacishuza, mpu barhayishi aha bwahubukaga. 8 Naye Yezu ababwîra, erhi: «Nani ntammubwîre ninyu buha­she buci njiramwo ebi».

Omugani gw’abahinzi babî (Mt 21, 33-46; Mk 12, 1-12)

9 Anacirhondêra okubwîra olubaga ogu mugani, erhi: «Muntu muguma anacigwîka olukoma lw’emizâbîbu, alulangisa abahinzi, agal’icibalamira nsiku nyinji. 10 Erhi amango gahika, arhuma omwambali emwa bahinzi mpu ahâbwe naye oku mburho y’emizâbîbu. Balya bahinzi bamushûrha banamushugunuka­ kwo maboko mumu. 11 Ashub’irhuma owundi mwambali. Naye bamujira buligo, bamujâcira banamushugunukakwo maboko mumu. 12 Ashub’irhuma owa kasharbu. Naye bamuyâgaza banamulibirhakwo. 13 Nn’olukoma acîj’emurhima, erhi: «Kurhi najira? Narhuma mugala wâni ntonya bwenêne; nkaba yeki bakenga». 14 Balya bahinzi erhi bamutumirhakwo amasù, baja muligânwè, mpu: «Y’oyu ye wâyîme; rhumunige, rhube rhwe rhuyish’iciyîmira muli byo». 15 Banacimuhulusa mulya lukoma, bamuniga. Kurhi olya nn’olukoma ayi­sh’ibajirira? 16 Ayish’iyisha, aherêrekeze balya barhindisi b’olukoma, na lulya lukoma lwâge aluhe abandi». Erhi bayumva ntyo, bamubwîra, mpu: «Okwo kurhabâga la!» 17 Naye anacibamôlera amasù, erhi: «Kwo kuderha kuci okûla kuyandisirwe: lbuye abûbasi bagayaguzagya^l, lyo lyayishir’iba kaboko ka nyu­mpa? 18 Ngasi wâhirime kuli eryo ibuye ajonjolekana, naye oyu lyâhonerekwo, lyayish’imuvungunyula». 19 Aho abajinji b’abadâhwa n’abasbamuka b’ihano balonza oku bamugwârha^m, ci bayôboba olubaga. Bàli bayumvirhe oku ogo mugani bo aguderhîre.

Okuvurhira Sezari (Mt 22, 15-22; Mk 12, 13-17)

20 Bamushimbulula, harhuma ebyumverhezi. Ebyo byumverhezi byabone­ka nka bantu nkana, lyo birhega Yezu omu nderho binamuhâne emwa abakulu b’ecihugo n’emwa omurhegesi. 21 Banacimudôsa, mpu: «Ewe Mwigîriza, rhuyishi oku oderha onayigîriza eby’okunali, orhanalola cikono ca muntu, ci enjira ya Nyamuzinda onayiyigîrize nka oku enali. 22 Ka kukwânîne rhukavurhira Sezari erhi nanga?» 23 Naye bulya àli amanyire obulyâlya bwâbo, anaciba­bwîra, erhi: «Cirhumire mwantega’? 24 Nyêreki olufaranga muvurha. Eyi nsbu­sho eri ya ndi? N’aga mandiko?» 25 Bamushuza, mpu: «Bya Sezari». Naye, erhi: «Aboo! Ebya Sezari bigaluliragi Sezari, n’ebya Nyamuzinda mubihe Nyamuzinda». 26 Ntyo barhacibonaga oku bankamuyagiriza omu nderho zâge embere z’abantu; barhangâla n’ishuzo lyâge, baguguma.

Okufûka kw’abafire (Mt 22, 23-33; Mk 12, 18-27)

27 Baguma omu Basaduceyi, bo balya bakaderha mpu nta bufûke bw’abafîre, bamujaho, bamudôsa, mpu: 28 «Ewe Mwigîriza, Musa arhurhegesire mpu irhondo mwene wâbo omuntu akafa, nka alesire omukazi arhanasiziri mwâna, mwene wâbo anayinjire olya mukana, ahe mwene wâbo iburha. 29 Lero haligi balondana nda. Omurhanzi ayanka omukazi, afa buzira mwâna. 30 Owa kabiri ayinjira olya mukazi, afa naye buzira mwâna. 31 Owa kasharhu naye amuyinjira. Boshi oku bànali nda kwo n’okwo, bafa buzira kusiga mwâna. 32 Buzinda nyamukazi naye anacifa. 33 Ewe, aha kufûka kw’abafù, ayish’iba muka-ndi muli bo? Bulya ayansirwe na bantu nda». 34 Yezu anacibashuza, erhi: «Abâna b’eri igulu bayanka abakazi n’okuyankwa n’abalume. 35 Ci balya bayish’ikwânana okushangira obuzîne bwâyisha n’okufûka omu bafù, barhakasheba barhakanashebwa; 36 bulya barhakacifa bundi: kwo banacibêrere nka bama­lahika, bâna ba Nyamuzinda, bo bâna bw’obufûke, 37 N’oku abafù bâfûke, Musa naye akumanyisize, halya aganîre olw’lshaka, erhi aderha oku Nyakasa­ne ye Nyamuzinda w’Abrahamu, ye na Nyamuzinda w’Izaki na Nyamuzinda wa Yakoboⁿ. 38 Arhali Nyamuzinda wa bafù, ci wa bazîne; bulya ye boshi balamira». 39 Obwo baguma omu bashamuka b’ihano bashuza, bamubwîra, mpu: «Mushana Mwigîriza, wadesire bwinja!» 40 Bulya barhàcihalizagya mpu bamudôsa akantu.

Kristu mugala wa Daudi na Nnawâbo (Mt 22, 41-45; Mk 12, 35-37)

41 Anacibabwîra, erhi: «Cirhuma baderha mpu Kristu ali mwene-Daudi? 42 N’obwo Daudi yenene adesire omu citabu c’Ennanga, erhi: Nyakasane a­bwîzire Nnâhamwirhu, erhi: Tamala ekulyo kwâni, 43 kuhika abashombanyi bâwe mbayandaze burhaba aha magulu gâwe^o. 44 Akaba Daudi amudesire mpu ye Nnawâbo, kurhi ankacibaga mugala?»

Obulyâlya bw’abashamuka b’ihano (Mt 23, 6-7; Mk 12, 38-40)

45 Abantu boshi erhi baba badwîrhe bamurhegêra, anacibwîra abaganda bâge, erhi: 46 «Mucilange oku bashamuka b’ihano, abasîma okulambagira bayambirhe ebishûli birîrî n’okulamusibwa oku mmâna n’okubwârhala oku ntebe z’embere omu masinagogi n’ebibwârhalo birhanzi oku cîbo: 47 aba­nyomanya ebirugu by’abakana banaderha amasala malîmalî g’oburhebanyi. Bâbone olubanja lukali kulusha!»

21

Entûlo y’omukana (Mt 12, 41-44)

1 Erhi alambûla amasù, abona abahirhi badwîrhe baheba entûlo zâbo omu mucîmba gw’ecibîkiro, 2 Abona na mukana muguma wa buligo ahebamwo nkonola ibiri za bujuma. 3 Anaciderha erhi: «Mmubwîre okuli, oyu mukana mukenyi ahânyire kulusha boshi. 4 Bulya aba boshi bahânyire entûlo oku bisigala omu bunguke bw’ebirugu byâbo, ci yehe omu bukenyi bwâge ahiânyire ebyankamubîsire byoshi anali agwêrhe».

Enyigîrizo z’okuyûrha kw’igulu – Enshokolezi (Mt 24, 1-3; Mk 13, 1-4)

5 Erhi baguma baba badwîrhe baderha mpu aka-Nyamuzinda kayûbasirwe n’amabuye minjinja kanabambirwe n’ebindi by’entûlo bya ngulo ndârhi, ababwîra, erhi: 6 «Ebyo byoshi mudwîrhe mwasinza, ensiku zâciyisha, harhakasigala ibuye oku lindi lirhashâbirwi», 7 Bamudôsa, mpu: «Yagirwa Mwi­gîriza, mangaci okwo kwâbe na cimanyîso cici camanyîse oku ebyo biri hofi?»

Ebimanyîso birhanzi n’omurhondêro gw’amalibuko (Mt 24, 4-14; Mt 10, 17-22; Mk 13, 5-15)

8 Naye, erhi: «Mumanye murhârhebwa, bulya banji banayishe oku izîno lyâni, bâderhe, mpu: «Nie (Kristu)», mpu na «amango gahisire!» Mumanye murhabakulikiraga. 9 Amango mwayumve baderha ebîrha n’obugoma, mu­rhayôbohaga; bulya kukwânîne ebyo birhang’iyisha, ci obuzinda erhi bu­rhac’iba» 10 Okubundi ababwîra, erhi: «Ishanja lyârhere erindi ishanja, n’o­bwâmi obundi bwâmi. 11 Hâbe omusisi munene gw’idaho, n’ecizombo n’ecâhirà byâbe hanji; hayish’iba n’eby’okuyôbohya, n’emalunga yârhenge ebima­nyîso binene. 12 Ci embere y’okwo kwoshi, barhang’immugwârha, bammulibuze, bammuhâne omu masinagogi n’omu mpamikwa, banammuheke embere z’abâmi n’abarhegesi izîno lyâni lirhumire. 13 N’okwo kwayish’iba buhamîrizi bwinyu. 14 Mumanye bwinja oku kurhakwânîni mulonze ebi mwayish’iderha: 15 bulya niene nâmmuhe akanwa n’obumanye abashombanyi binyu barhankahash’ilahira erhi okuhima. 16 Mwâhânwe ciru n’ababusi binyu, na bene winyu, na baci binyu n’abîra binyu; bayish’iyirha banji muli mwe; 17 mwânashombwe na boshi izîno lyâni lirhuma. 18 Ci kwônene nta luviri lugu­ma lw’oku irhwe linyu lwâhere. 19 Bulêmbêzi bwinyu mwâcizemwo obuzîne bwinyu!

Amalibuko ga Yeruzalemu (Mt 24, 15-20; Mk 13, 14-18)

20 «Ci amango mukabona Yeruzalemu azungulusirwe n’engabo, munanye oku okushâbwa kwâge kukola kuli hofi. 21 Obwo abali e Yudeya bâyakire oku ntondo; nabo abali omu lugo bâhuluke; n’abali omu mahirinji barhaderhaga mpu bacishubira omu lugo. 22 Bulya ezo nsiku zâbe nsiku za buhane, lyo ngasi kwoshi kwayandikagwa kuyunjula. 23 Abakazi bâbe bali ndà erhi abâbe badwîrhe bayonsa ezo nsiku, bâsômerwa!

Amalibuko gâlerhwe n’abapagani n’obuja (Mt 24, 21; Mk 13, 19)

«Bulya hâbe malibuko manji omu cihugo n’obukunizi kuli eri ishanja. 24 Bayish’igera oku bwoji gw’engôrho, bayish’ihêkwa buja omu mashanja gwoshi, na Ycruzalcmu ayish’ilabarhwa n’abapagani, kuhika amango g’abapagani gahike^p.

Okugeramwo emusisi kw’igulu n’okuyisha kwa Mwene-omuntu (Mt 24. 29-30; Mk 13. 24-26)

25 «Hayish’iba ebimanyîso omu izûba n’omu mwêzi n’omu nyenyêzi; n’omu igulu amashanja gayish’iba burhe ganayish’irhanya bayumva enyanja eku­ngula. 26 Abantu bâfe n’obwôba omu kulinda ebyayish’iba omu igulu; bulya eby’oku nkuba byâgeremwo omusisi. 27 Go mango babone Mwene-omuntu ayi­sh’alembêra omu citù n’obuhashe n’irenge linji. 28 Amango okwo kwârhondêre okuba, muyinamule amalanga, mugalamire enyanya, kulya kuba obuyôkoke bwinyu buli hofi».

Amango Mwene-omuntu ayisha (Mt 24, 32-35; Mk 13, 28-31)

29 Anacibabwîra olwiganyo, erhi: «Mulole olwinganyo oku mulehe n’oku yindi mirhi yoshi. 30 Ekarhondêra okuyâna, mwânamanya oku ecanda ciyiruka. 31 Ninyu kwo na kuguma: amango mwabona okwo kuba, munamanye oku O­bwâmi bwa Nyamuzinda buli hofi. 32 Mmubwîre okuli, eri iburha lirhagere n’okwo kurhaba kwoshi. 33 Irunga n’igulu byâgere, ci ebinwa byâni birhakagera.»

Okuba masu

34 «Mumanye emirhima erhazidoheragwa n’amasîma g’omubiri, endalwe n’okucîrhanya oku by’en’igulu, ly’olwo lusiku lurhammuyishira cifudukwè. 35 Bulya abantu boshi b’igulu lyoshi kwo lwayish’ibayishira nka murhego. 36 Kuziga mube masu, munashenge ngasi mango, lyo mukwânana okuyish’ifuma ebyo byâyishe byoshi n’okuyish’iyimanga embere za Mwene-omuntu buzira bwôba».

Ensiku nzinda za Yesu en’igulu (Mt 21, 17; Mk 11, 11. 19; Yn 8, 2)

37 Mushi, akag’iyigîriza omu ka-Nyamuzinda; ci erhi kwabaga bijingo, akagend’iyiza obudufu bwoshi oku ntondo ederhwa ntondo y’Emizeti. 38 N’erhi kwabaga sêzi mucêracêra, olubaga lwoshi lwakamushimba omu ka-Nya­muzinda mpu bayumve enyigîrizo zâge.

22

V. Amababale n’okufa kwa Yezu

Abashombanyi ba Yezu balagânana okumuyirha. Yuda alenganya Nnawâbo (Mt 26, 1-5; 26, 14-16; Mk 14, 1-2; 14, 10-11; Yn 11, 47-53; 13, 2.27)

1 Olusiku lukulu lw’emigati erhalimwo lwango, luderhwa Basâka, lwaba hofi. 2 Abajinji b’abadâhwa n’abashamuka b’ihano bakag’ilonza oku bankayirhamwo Yezu, bulya bakag’iyôboha olubaga. 3 Lero Shetani ajamwo Yuda, oderhwa w’e Keriyoti, muguma wa muli balya ikumi na babiri. 4 Akanya, aj’idôsa abajinji b’abadâhwa n’abakulu b’abalanzi b’aka-Nyamuzinda kurhi ayish’ibahâye. 5 Nabo basîma bwenêne, bamulaganya okumuha enfaranga 6 Ayemêra, anakalonza oku amuhâna mahugwe olubaga lurhamanyiri.

Amarheganyo ga Basâka (Mt 26, 17-19; Mk 14, 12-16)

7 Olusiku lw’emigati erhalimwo lwango lwahika, go mango gàli garhegesi­rwe okubâgira Basâka 8 Arhuma Petro bo na Yowane, erhi: «Gendi, muj’irhurheganyiza Basâka, rhumulye». 9 Nabo, mpu: «Ngahi olonzize rhuj’imurheganyiza?» 10 Ababwîra, erhi: «Hano muja omu lugo, mwashimânamwo omuntu obarhwire akabindi k’amîshi. Mumukulikire omu nyumpa ankanajâmwo. 11 Mubwîre nn’enyumpa, mpu: «Omwigîriza mpu:. Ngahi eri enyumpa nâlîramwo Basâka haguma n’abaganda bani?» 12 Naye obwo amuyêreka enyumpa y’enyanya ngali enabambirwe; mwo mwarheganyiza». 13 Balikûla, ba­shimâna kulya anababwîraga; barheganya Basâka.

Balya Basâka (Mt 26, 29; Mk 14, 25)

14 Erhi amango gahika, aja oku cîbo bo n’Entumwa zâge. 15 Anacibabwîra, erhi: «Nal’ingwêrhwe n’omwifinjo munji gw’okulya oyu Basâka^q baguma ninyu ntac’ibabala. 16 Bulya, mmubwire, ntakac’imulya kuhika ayunjule omu Bwâmi bwa Nyamuzinda». 17 Okubundi ayanka akabehe, avuga omunkwa, erhi: «Ya­nki, mugabâne mwene na nnene; 18 bulya, mmubwîre, ntakacishub’inywa kuli eyi mburho y’omuzâbîbu kuhika Obwâmi bwa Nyamuzinda buyishe».

Yezu ajira Obukaristiya (Mt 26, 26-28; Mk 14, 22-24; 1K, 11, 23-25)

19 Anaciyanka omugati, avuga omunkwa, ogubega, abaha, erhi: «Eci ciri mubiri gwâni gwahânwa mwe murhumire. Mukâjira ntyo kube kukanke­ngera». 20 Nako akabehe kwo n’okwo, erhi bayûs’irya, erhi: «Aka kabehe co ciragâne cihyabya omu muko gwâni gwabulagwa mwe murhumire».

Yezu aderha oku Yuda amulenganya (Mt 26. 20-25; Mk 14, 17-21)

21 «Ci okuboko kw’owandenganya kw’oku haguma nani oku cîbo. 22 Neci. Mwene-omuntu acikolera nka oku ayàndikîrwe; ci kwônene buhanya bwâge ; omuntu Mwene-omuntu anâhânwe naye!» 23 Nabo bajânamwo bône na nnene mpu ndi muli bo wankajira ntyo.

Ndi mukulu omu bâbo (Lk 9, 46; Mt 20, 25-27; Mk 10, 42-44)

24 Akadali kabazûkamwo mpu ndi mukulu muli bo. 25 Anacibabwîra, erhi: «Abâmi b’amashanja bagarhegeka, nabo abagwêrhe obubasbe kuli bo balonza okuderhwa mpu «Muhanyi w’ebintu». 26 Kwônene mwehe arhali ntyo; ci oli mukulu muli mwe, abe nka ye murho, n’omurhegesi abe nka ye murhumisi. 27 Bulya, ndi mukulu kulusha? K’otamire oku cîbo nisi erhi olya odwîrhe akolera abâlya? K’arhali otamire oku cîbo? Nie ono ndi ekarhî kinyu nk’odwiîrhe akolera abâbo!

Oluhembo lw’Entumwa (Mt 19, 28)

28 «Ninyu mwe mwabêzire haguma nani omu malibuko gâni, 29 mmubîkîre Obwâmi nka kulya Larha abumbîkîre: 30 lyo mulya munanywere oku cîbo câni omu Bwâmi^r bwâni. Mwâbwârhale oku ntebe z’obwâmi, mutwe olubanja lw’e­ milala ikumi n’ibiri y’Israheli.

Yezu alêba oku Petro amuhakana (Mt 26. 31-35; Mk 14, 27-31; Yn 13, 36-38)

31 «Simoni, Simoni, ala oku Shetani alonzize okummushengeshera nka mahemba; 32 ci nakulagîre, obuyemêre bwâwe burhahimagwa. Nawe hano ogaluka, orhwalihye^s bene winyu». 33 Amubwîra, erhi: «Yagirwa, ncirheganyize okugenda haguma nawe omu ngoyi n’ebwa kufa». 34 Amushuza, erhi: «Ka nku­bwîre Petro, oluhazi lurhabike orhampakana kasharhu ene mpu orhanyishi».

Amango g’entambala

35 Anacibabwîra, erhi: «K’erhi mmurhuma buzira mvumba na buzira nshoho na buzira nkwerho, hali akantu mwabuzire?» 36 Nabo, mpu: «Ntâko». Ababwîra, erhi: «Lero ngasi ogwêrhe emvumba ayirhôle, n’enshobo kwo na kwo; n’orhayigwêrhi, aguze ecishûli câge, agule engôrho^t. 37 Bulya, mmubwîre, kukwânîne aka kanwa k’ Amandiko kayunjule kuli nie: Aganjirwe omu bagoma^u. Neci, ebinyêrekîre byaling’iyunjula». 38 Bamubwîra, mpu: «Waliha, hano hali ngôrho ibiri». Naye, erhi: «Zirhali nyi ezo!»

Yezu oku ntondo y’Emizeti (Mt 26, 36-46; Mk 14, 32-42)

39 Ahuluka, anacilikûlira oku ntondo y’Emizeti nk’oku anayôrheraga n’abaganda bâge bamukulikira. 40 Erhi ahika, ababwîra, erhi: «Mushenge mulek’ihimwa n’amashumi». 41 Okubundi anacicîyêgûla ikano lyankabandwa irongo; afukama, ashenga, erhi: 42 «Mâshi Larha, okalonza onyegûlekwo aka kabehe^v! Kwône arhali oku nalonza, ci oku walonza we kwo kubage!» 43 Malahika arhenga empingu, amubonekera, anamuzibuhya. 44 Omu kugogomerwa n’oburhe, ashenga, alushîsa, n’entubano yâge yaba nka ntonyi za muko zakag’irhogera oku idaho. 45 Erhi ayûs’ishenga, aja emunda abaganda bâge bàli, abashimâna bali îro erhi hburhuma. 46 Ababwîra, erhi: «Kurhi mwahunzirage? Zûki, mushenge, mulek’ishumikwa».

Yezu agwârhwa (Mt 26, 47-56; Mk 14. 43-50; Yn 18, 3-11)

47 Oku acidwîrhe aderha, engabo yayisha. Olya oderhwa Yuda, muguma wa muli balya ikumi na babiri, erhi abashokolîre. Anaciyêgera Yezu, amunûnugurha. 48 Yezu amubwîra, erhi: «Yuda we, ka kunûnugurha walenga­nyamwo Mwene-omuntu!» 49 Erhi babona okukola kwaba, abàli na Yezu bamubwîra, mpu: «Yagirwa, ka rhulike engôrho?» 50 Muguma muli bo anaciyi­rîkira mwambali w’omudâhwa mukulu, amushishimbula okurhwiri kulyo. 51 Yezu aderha, erhi: «Mulekerage aho». Amuhuma oku kurhwiri, amufumya. 52 Okubundi Yezu anacibwîra balya bàli bamuyishîre, bo bajinji b’abadâhwa, n’abakulu b’abalanzi b’aka-Nyamuzinda, n’abagula, erhi: «Ka ndigi cishungu obu munshimbire n’engôrho n’amahiri? 53 Nobwo ngasi lusiku nàli haguma ni­nyu omu ka-Nyamuzinda, murhanampumagakwo. Ci gakola mango ginyu gano n’obwâmi bw’omwizimya^w».

Petro ahakana Nnawâbo (Mt 26, 69-75; Mk 14, 66-72; Yn 18, 15-18, 25-27)

54 Erhi bayûs’imugwârha, bamugendana, bamuhêka omu mw’omudâhwa mukulu. Naye Petro amuguma omu cirali. 55 Banacitwâna omuliro omu côgo, bagugorha; Petro naye atamala ekarhî kâbo. 56 Muja-nyere muguma erhi amu­bona atamîre anadwîrhe akalûka, amunêka, anaciderha, erhi: «Oyu naye boshi bàli!» 57 Anacihakana, erhi: «Màshi we- mukazi, ntamwishi». 58 Erhi kugera hisanzi hitya, owundi amubona, amubwîra, erhi: «Nawe oli wa muli bo!» Ci Pe­tro ashuza, erhi: «Mâshi yaga, ntali wa muli bo». 59 Erhi hagera nka nsâ nguma, owundi ahamîriza, erhi: «Neci kwo binali, oyu naye bo naye bàli; bulya naye ali Mugalileya!» 60 Naye Petro, erhi: «Mâshi yaga, ntishi okwo odesire». Ho na halya, oku arhaciyûs’iderha, oluhazi lwàbika. 61 Obwo Nyakasane akabagana, alikira Petro kwo amasù. Naye Petro akengêra ecinwa Nyakasane àmubwîraga, erhi: «Ene, embere oluhazi lubike, wampakana kasharhu». 62 Ana­cihuluka, aj’arhonga omulenge.

Yezu àjâcirwa (Mt 26, 67-68; Mk 14, 65)

63 Nabo abantu bàli balanzire Yezu bamushekera banamujira buligo. 64 Bamurhuba obusù, banakamudôsa, mpu: «Lêba ndi okushusire!» 65 Bàmuyôlera bijâci binji.

Yezu embere z’abagula bw’olubaga (Mt 26, 57-66; 27, 1; Mk 14, 53-64; 15, 1; Yn 18, 12-14. 19-24)

66 Erhi buca, abagula b’olubaga, bo bajinji b’abadâhwa n’abashamuka b’ihano, bashubûzanya. Banacimuhêka ekagombe, mpu: 67 «Akaba we Kristu, orhubwîre». Anacibashuza, erhi; «Ciru nankammubwîra, murhanyemêre, 68 na nkammudôsa, murhanshuze. 69 Ci kurhenga buno Mwene-omuntu abwârhala oku ntebe yâge ekulyo kw’obuhashe^x bwa Nyamuzinda!» 70 Boshi, mpu: «Ewe, k’oligi Mwene-Nyamuzinda!» Abashuza, erhi: «Murhahabiri: ndi ye!» 71 Nabo, mpu: «Bici rhwacilongeza abahamîrizi? Ka rhwenene rhurhacîyumvîze oku aderha!»

23

1 Boshi oku banali, bayimuka, bamuhêka emwa Bilato.

Yezu embere za Bilato (Mt 27, 11-14; Mk 5, 2-5; Yn 18, 29-38)

2 Barhondêra okumulega, mpu: «Rhwashimanyire oyu muntu adwîrhe ago­mêsa olubaga anahanza mpu irhondo barhacivurhiraga Sezari, n’okucîderha mpu ye Kristu Mwâmi». 3 Bilato anacimudôsa, erhi: «Ka we mwâmi w’Abayahudi ?» – Naye ashuza, erhi: «Neci: wakudesire». 4 Bilato anacibwîra abajinji b’abadâhwa». 5 Bòhe basimika, mpu: «Agomêsize olubaga omu kuyigîriza omu cihugo coshi c’e Buyahudi, kurhenga e Galileya emunda arho­ndêreraga kuhik’eno». 6 Obwo Bilato erhi ayumva akwo kanwa, adôsa mpu k’oyo muntu ali Mugalileya. 7 Erhi amanya bwinja oku ali muntu w’oburhegesi bwa Herodi, amurhuma emwa Herodi. Obwo erhi naye ali e Yeruzalemu mw’ezo nsiku.

Yezu embere za Herodi

8 Herodi erhi abona Yezu asîma bwenêne; bulya kurhenga mîra erhi acifinja okumubona, kulya akag’iyumva emyanzi yâge, erhi analangalîre okulola oku ajira ecisômerîne. 9 Amudôkereza bwenêne, ci yehe arhamuyalulaga. 10 O­bwo erhi abajinji b’abadâhwa n’abashamuka b’ihano ho bali; barhàhusagya okumushobeka. 11 Okubundi Herodi n’omurhwe gwâge bamugayaguza n’okumushekera. Amuyambîsa ecishûli cêru^y, ashub’imugalula emwa Bilato. 12 Kurhenga olwo lusiku lonêne, Herodi na Bilato bakoma obwîra, n’obwo burhanzi barhabonanagakwo.

Yezu ashub’ihêkwa emwa Bilato (Mt 27, 15-26; Mk 15, 6-15; Yn 18, 38-19, 16)

13 Bilato anacihamagala abajinji b’abadâhwa n’abarhambo n’olubaga, aba­bwîra, erhi: 14 «Mwandwirhîre oyu muntu mpu agomêsizc olubaga; nani ene mmudôsa embere zinyu, ntamubwînekwo izâbyo lici muli birya byoshi mwamu­shobekaga. 15 Ciru na Herodi, bulya arhugalulireye, kuziga ntâco oyu muntu ajizire cikwânîne ayirhwe. 16 Nkolaga namuhana nnamulike». 17 [Lyàli i­rhegeko okubashwêkulira muntu muguma oku lusiku]. 18 Ci olubaga lwoshi lwanaciyâma, mpu: «Oyu afe, orhushwêkulire Baraba!» 19 Oyo Baraba àli mu­ntu washwêkeragwa obugoma bwàbaga omu cishagala haguma n’obushungu bw’okuniga. 20 Omu kulonza okulîka Yezu, Bilato ashub’ibadôsa. 21 Bòhe bayâma, mpu: «Omubambe! Omubambe oku musalaba!» 22 Ashub’ibabwîra o­bwa kasharhu, erhi: «Ewe, kubî kuci ajizire? Ntâco cikwânîne okufa namu­bwînekwo. Kuziga nkola namuhana ngal’imulîka». 23 Ci bôhe bayâma, balu­shîsa, balonza mpu abambwe oku musalaba, n’okuyâma kwâbo kwaja kwayu­shûka. 24 Bilato obwo atwa mpu bibe nk’oku balonzize. 25 Anacishwêkûla olya wali oshwêkîrwe obugoma n’obunizi, bulya ye balonzagya; naye Yezu, abahâye mpu bamujire nk’oku basîmire.

Enjira y’omusalaba (Mt 27, 45-50; Mk 15, 33-37; Yn 19, 25-30)

26 Erhi bakola bamudwîrhe, bagwârha Simoni, muntu w’e Kirena, erhi afuluka; bamusêza mpu abarhule omusalaba bo na Yezu. 27 Ngabo nyinji y’abantu yamukulikira, n’abakazi bajaga bamulakira banabanda endûlù. 28 Ye­zu anacibahindamukira, ababwîra, erhi: «Mwe bakazi b’e Yeruzalemu, murha­ndakiraga, ci mucîlakire mwenene mulakire n’abana binyu! 29 Bulya ensiku zâciyisha, go mango bâderhe, mpu: «lragi ly’engumba n’enda zirhaburha n’a­mabêre garhonsagya!» 30 Go mango bârhondêre okubwîra entondo, mpu: «Murhufûnike!» 31 Bulyala bakajira ntya oku murhi mubishi^z, kurhi byayish’iba oku murhi mûmu?» 32 Bahêkwa haguma naye bandi bantu babiri babî mpu baj’inigwa.

Yezu abambwa oku musalaba (Mt 27, 35-38; Mk 15, 24-28; Yn 19, 17-24)

33 Erhi bahika ahantu haderhwa Kalvariyo^a, bamubamba oku musalaba haguma na balya banyankola-maligo, muguma ekulyo, owundi ekumosho. 34 Yezu anaciderha, erhi: «Larha, obafe bwonjo, bulya barhamanyiri eci ba­dwîrhe bajira». Bagabâna emyambalo yâge, bayiyesha cigole.

Yezu agayaguzibwa anajâcirwa oku musalaba (Mt 27, 39-43; Mk 15, 29-32)

35 Olubaga Iwayimanga, lwakalolêreza. Ci abarhambo bôhe bakamu­shekera, mpu: «Acizize abandi, lero naye acîfumagye yenene akaba ye Kristu, Mwishogwa wa Nnâmahanga!» 36 Abasirika nabo bamushekera: bamuyegêra, bamuhêreza enkalishi, mpu: 37 «Akaba we mwâmi w’Abayahudi, cîcizagye wenene!» 38 Aha irhwe Iyâge hàli bayandisirwe ezi nderho, mpu: «Oyu ye Mwâmi w’Abayahudi».

Ecishambo cicîyazize cacunguka

39 Muguma muli birya bishambo byàli bibambirwe oku musalaba amujâcira, erhi: «Kali we Kristu? Cilîkuzagye, onarhulikûze nirhu!» 40 Ci owâbo amuka­nkamira, erhi: «Ciru nawe orhayôbohiri Nnâmahanga, n’obwo oli omu malibu­ko maguma mwe naye! 41 Rhwehe rhugakwânîne, bijiro birhu rhwalyûla; ci yehe nta cibî ciguma àjizire». 42 Anacibwîra Yezu, erhi: «Yagirwa, onkengêre hano ohika omu bwâmi bwâwe». 43 Yezu anacimushuza, erhi: «Okuli, nku­bwîre, ene lyonene waba haguma nani omu Paradizo».

Yezu afa oku musalaba (Mt 27, 45-50; Mk 15, 33-37; Yn 19, 25-30)

44 Obwo zàli nka nsà ndarhu, izûba lyàzima; n’omwizimya gwàbwîka igulu Iyoshi kuhika amafuluko^b. 45 Omwenda gwàli mumanike aha karhî k’aka-Nya­muzinda gwàsharhuka mpande ibiri. 46 Okubundi Yezu anaciyâma n’izù linene, erhi: «Larha, mpizire omûka gwâni omu maboko gâwe^c». N’erhi ayûs’iderha ntyo, arhengamwo omûka.

Erhi Yezu ayûs’ifa (Mt 27, 51-56; Mk 15, 38-41; Yn 19, 31-37)

47 Omukulu w’abasirika erhi abona okwo, akuza Nyamuzinda, erhi: «Neci, kwo binali, oyu muntu ali mwimâna!» 48 Nazo engabo z’abantu zoshi zàl’idesire mpu zilole, erhi zibona oku byamàba, zashubira eka erhi zanaja zacishûrha ecifuba. 49 Abîra bâge boshi n’abakazi bamukulikiraga kurhenga e Galileya, bayimanga kuli, bakalâba.

Yezu abishwa (Mt 27, 57-61: Mk 16, 42-47; Yn 19, 38-42)

50 Hanaciyisha muntu muguma, ye Yozefu. Ali w’omu ihano, muntu nkana na mushinganyanya. 51 Yehe arhàli ayemîre igulu n’ebijiro byâbo. Ali w’e Arimatiya, cishagala c’omu Buyahudi, akag’ilinda Obwâmi bwa Nyamuzinda. 52 Anacija emwa Bilato mpu amuhûne omubiri gwa Yezu. 53 Erhi aba amàgu­manula, àguboha omu mwenda ànagubisha omu nshinda yàli mpumbe omu lwâla. Eyo nshinda erhàli esag’ibishwamwo muntu. 54 Lwàli lusiku lwa Ma­rheganyo^d, n’olwa-Sabato erhi lukola luli oburhondêra. 55 Nabo balya bakazi barhengaga e Galileya haguma naye, erhi bakulikira Yozefu, balola enshinda n’oku omubiri gwâge gubishirwe. 56 Okubundi banacigaluka, barheganya obukù n’omugavu. N’erhi luba lwa-Sabato, bashiba nka oku birhegesirwe.

24

VII. Okufûka kwa Yezu n’okurheremera kwâge omu mpingu

Abakazi babonekerwa na bamalahika (Mt 28, 1-8; Mk 16, 1-8; Yn 20, 1-2)

1 Olusiku lurhanzi lw’omugobe mucêracêra, baja ebwa cusho, erhi ba­dwîrhe gulya mugavu bàli barheganyize. 2 Bashimâna ibuye lihirisirwe lirhanaciri oku nshinda. 3 Ci erhi baja omu cusbo, barhashimânagamwo omubiri gwa Yezu. 4 Erhi baba badwîrhe barhanya emurhima kuli okwo, babonekerwa na bantu babiri bayambirhe emyambalo myêru ikungè. 5 Banaciyôboha banayunika obusù oku idaho. (Balya bantu babiri) bababwîra, mpu: «Ewe, ci mwalongeza ozîne omu bafù? 6 Kali arhaciri bano; afûsire. Mukengêre oku ammubwîraga amango aciri e Galileya, mpu: 7 «Kukwânîne Mwene-omuntu ahânwe omu maboko g’abanya-byâha, abambwe oku musalaba, n’olwa kasha­rhu afûke». 8 Banacikengêra enderbo zâge.

Entumwa zalahira okuyemêra (Mt 28, 10-17; Mk 16, 10-11. 14; Yn 20, 18. 25. 29)

9 Erhi barhenga ebwa cusho, baganirira balya ikumi na muguma n’abandi boshi ebyo byoshi. 10 (Abo bakazi) bàli Mariya Magadalena, na Yowana, na Mariya, nnina wa Yakobo. N’abandi bakazi bali haguma nabo, nabo bakubwîra entumwa. 11 Ci ebyo binwa babilola nka by’isirhe, barhanabiyemêraga.

Petro ebwa cusho (Yn 20, 3-10)

12 Kwônene Petro alikûla, akanyiriza ebwa cusho. Ci erhi ayinama mpu ahengûze, arhabonaga erhali myenda^e yônene. Ashub’icigalukira, aj’azanwa n’ebyo byabîre.

Yezu abonekera baganda babiri omu njira y’Emausi (Mt 16, 12-13)

13 Olwo lusiku lwônênè, babiri muli bo bajaga omu lugo lwa lugendo lwa stadi makumi gali ndarhu^f kurhenga e Yeruzalemu. Olwo lugo izîno lyâlwo lwo Emausi. 14 Bakag’ishambâla emyanzi ya kulya kwoshi kwabîre. 15 Lero erhi baba badwîrhe basbambâla n’okudalika, Yezu yenênè abayegera, bagenzikanwa. 16 Cikwône amasù gâbo garhabashigimubona. 17 Anacibabwîra, erhi: «Myanzi mici eyi mwayisha mwaganîra bugenda-njira munali burhe?» 18 Muguma muli bo, ye Kleofasi, amushuza, erhi: «Lero wamaba wene omu banya-Yeruzalemu w’okurhamanya ebizind’iba mw’ezi nsiku!» 19 Naye, erhi: «Bici ebyo?» Nabo bamushuza, mpu: «Ebiyêrekîre Yezu w’e Nazareti. Ali mulêbi munya-buhashe omu bijiro n’omu nderho embere za Nyamuzinda n’ez’abantu boshi, 20 n’oku abajinji b’abadâhwa n’abakulu birhu bamuhânaga mpu atwîrwe okufa, banamubamba oku musalaba. 21 Rhwàli rhumanyire nti ye wayôkola Israheli; n’ene lwo lusiku lwa kasharhu kurhenga bibîre ntyo! 22 Ciru bakazi baguma b’emwirhu barhufudusize. Ene sêzi mucêracêra bàli ebwa cusho; 23 n’ene babula omubiri gwâge, bayish’iderha mpu babonekîrwe na bamalahika, bababwîra mpu ali mugumaguma. 24 Baguma muli rhwe bajîre ebwa cusho, bashimâna okwo balya bakazi baderhaga kwo n’okwo; ci yenene barhamubwîne!» 25 Obwo anacibabwîra, erhi: «Aba bahwi­nja n’ab’emirhima mizibu oku kuyemêra ebyaderhagwa n’Abalêbi! 26 Ewe! ka kurhàli kukwânîne Kristu ababale ntyo lyo aja omu irenge lyâge?» 27 Arhondêrera kuli Musa n’Abalêbi boshi, abahugûla ngasi byoshi byàli bimuyêrekîre omu Mândiko. 28 Erhi bayegera lulya lugo bàjagamwo, ajira nka owaja kuli kulusha. 29 Banamusêza, mpu: «Bêra haguma nirhu, bulya bikola bijingo bwamanayi­ra». Anacija omu lugo mpu abêre haguma nabo. 30 Erhi aba akola ali oku cîbo haguma nabo, anaciyanka omugati, avuga omunkwa, agugisha, n’erhi aba amagubega, abagabira. 31 Amasù gabo gazibûka, bamumanyirira; ci yehe anacihirigirha omu masù gâbo. 32 Banacijânamwo, mpu: «Ewa! k’emirhima yirhu erhakag’iyâka ene akarhuganîza omu njira n’okurhuhugûlira Amandiko?» 33 Ho na halya bagandûla, bashubira e Yeruzalemu, bashimâna balya bànali boshi. 34 Banacibabwîra, mpu: «Kwo binali! Nyakasane afûsire, anabonekîre Simoni!» 35 Nabo babaganûlira oku byabaga omu njira n’oku bamumanyaga omu kubega omugati.

Yezu abonekera Entuma

36 Oku banacidwîrhe baganira ntyo, Yezu apamuka ekarhî kabo, ababwîra, erhi: «Omurhula kuli mwe!» 37 Banacijuguma, bageramwo omusisi mpu bamayagânwa n’omuzimu. 38 Anacibabwîra, erhi: «Cirhumire muyôboha n’e­ntanya zimmuja emurhima? 39 Loli amaboko n’amagulu gâni, oku nie ono nienênè! Mummamarhe, mulole; bulya omuzimu arhajira mubiri erhi rhuvuha nk’oku mubwîne mbigwêrhe». 40 Erhi aba adwirhe aderha ntyo, abayêreka amaboko n’amagulu gâge. 41 Balahira kwayemêra erhi mwishingo gurhuma, banakazânwa. Anacibabwîra, erhi: «Ka nta cirîbwa mugwêrhe hano?» 42 Bamuhereza ecihimbi c’enfi nyôce. 43 Aciyanka, acirya banabona.

Enyigîrizo nzinda oku Ntumwa (Mt 28, 18-20; Mk 16, 15-16; Ebj 1, 7-8)

44 Okubundi anacibabwîra, erhi: «Byo nakag’immubwîra ebi erhi nciri haguma ninyu: oku kuhika ebinayandikiragwa omu citabu ca Musa n’omu Balêbi n’omu Nnanga biyunjule». 45 Obwo abalangaza obukengêre lyo bayumva Amandiko. 46 Ababwîra, erhi: «Kristu àli ayandikîrwe okubabala n’okufûka omu bafu olusiku lwa kasharhu; 47 n’oku amashanja goshi, kurbondêrera e Yeruzalemu, gâyigîrizibwa obucîyunjuze bw’okubabalirwa ebyâha oku Izîno lyâge. 48 Ninyu mwe muli babamîrizi b’okwo. 49 Nkolaga nani nammurhumira olya walaganyibagwa na Larha. Mwebe mubêre muli cino cishagala kuhika mu­bwîkwe n’obuzibu bw’enyanya!

Yezu arheremera empingu (Mk 16, 19-20; Ebj 1 , 9-12)

50 Anacibabulukana, abahêka olunda lw’e Betaniya; alambûla amaboko, abagisha. 51 Oku adwîrhe abagisha, anacicîyegiìla kuli bo, amânamânwa omu malunga. 52 Nabo erhi baba bamaharàmya, bashubira e Yeruzalemu bashagalusire bwenêne. 53 Barhàrhengaga omu ka-Nyamuzinda bakuza Nnâmahanga n’okumuvuga omunkwa.

---

 ^a1.5 : Abadâhwa bàli bagabirwe omu mirhwe, na ngasi murhwe gwàgwêrhe ecihe cago c’okukola omu ka-Nyamuzinda. Zakariya àli wa murhwe gw’Abiya.

 ^b1.8 cihe c’omurhwe: Ngasi murhwe gwakag’ikola mugobe muguma.

 ^c1.9 : Ogwo mukolo gwàli gwa kulanga omuliro n’omugavu byàli embere z’ahatagatifu.

 ^d1.25 : Emwa Abayahudi, obugumba bwakag’ilolwa nka nshonyi na cìru nka buhane bwa Nnâmahanga.

 ^e1.26 Mwêzi gwa ndarhu kurhenga okuyalalwa kwa Yowane Mubatiza.

 ^f1.28 : Omu bakazi we mugishe (Lola omulongo gwa 42).

 ^g1.35 : Okuyalalwa kwa Mwami Yezu guli mukolo gwa Nnâmahanga. Ecibôho c’Ow’enyanya, kuli kuderha oku Bikira Mariya âyunjula obuzibu bwa Nyamuzinda, n’oku izîmi lyâge lyâba mukolo gwa Nyamubaho yenene.

 ^h1.66 : Kwo kuderha oku Nyakasane akag’imulanga.

 ⁱ1.69 : Ihembe, co cimanyîso c’obukulu n’obuzibu.

 ^j1.78 Eryo Izûba lyarhenga enyanya, ye Masiha.

 ^k2.1 : Sezari Ogusti, mwâmi w’e Roma kurhenga omwâka gwa 30 embere z’okuburhwa kwa Kri­stu kuhika omwâka gwa 14 kurhenga okuburhwa kwa Kristu. Abantu b’igulu lyoshi, kwo kuderha abàli idako ly’obubashe bw’e Roma.

 ^l2.7 : Barhadesiri oku alondirwe, bulya omwâna cusha anaderhwa nfula erhi lubere.

 ^m2.24 : Yozefu na Bikira Mariya bàli bakenyi, n’eyo nterekêro yabo yàli ya bukenyi.

 ⁿ2.26 : Kristu wa Nyakasane, ye Masiha, owashîzirwe amavurha gw’obwâmi, lyo agalulira Nnâmahanga irenge lyâge

 ^o2.49 : Kuli kwinja okuyumva ababusi, ciru liri irhegeko lya Nnâmahanga. Ci hali amango o­mwâna arhegesirwe okurhayumva ababusi, nka Nnâmahanga yene akulonza. Nyamuzinda a­rhajisibwa kadali: akarhegeka, nta wundi wankaciderha mpu atwa omu kanwa kâge. Kukwânîne ababusi bayumve okwo, lyo barhacihira enyanya lya Nnâmahanga omu kurhegeka abana bâbo.

 ^p3.2 : Omu mwaka gwa 28 erhi 29.

 ^q3.16 : Obubatizo Yowane akag’ihâna lirhali isakramenta. Bwàli bubatizo bwa kucîyunjuza e­byâha. Bucîyunjuze bwimâna bwakag’irhenza ebyâha. Obubatizo bwa Yowane bwàli marheganyo g’lsakramenta ly’Obubatizo bwa Mwâmi Yezu, bwo bubatizo bw’okuli burhurhengeza ecâha c’ecisisi haguma n’ebindi byâha byoshi. Obwo bubatizo burhenza ebyâha n’obuzibu bwa Mûka Mutagatifu. Kwo burhushuka n’okurhucêsa nka kulya omuliro gucêsa n’okuyôca ngasi izinga.

 ^r4.13 : Shetani arhamulekaga lwoshi, ci arhang’igenda, alinga amango ashub’igaluka. Ago ma­ngo, go mango g’amalumwa ga Mwâmi Yezu (Lk 22-23) ci Yezu ye wahimire Shetani (Lk 24; Ebj 2) n’ebindi.

 ^s4.18 : Okushîgwa amavurha kuli kujirwa mwâmi, kuli kucishogwa na Nnârnahanga oku mukolo gwâge. Omwâka gw’obwonjo bwa Nyakasane, go mango ga Masiha.

 ^t4.30 oku «ncangu», kandi rhwanaderha: «oku mmanga»

 ^u5.1 «Jenezareti», liri iderha lya nfarasè. Okuyegêra ecihebraniya n’ecigereki, rhwanaderha: «Genezareti».

 ^v5.10 : Andreya, mulumuna wa Petro àli muli bo, ci Luka arhamudesiri, bulya àli omu bwârho buguma bo na Petro.

 ^w5.17 : Abayigiriza b’Amarhegeko, bo bashamuka b’ihano erhi bayandisi.

 ^x5.35 go mango Mwâmi Yezu, ye muhya-mulume, afà.

 ^y5.39 : Amamvu erhi idìvayi likulûkulù n’omwambalo mukulûkulù, go marhegeko g’abamîra; nago amamvu erhi idivayi lihyahya n’omwambalo muhyahya, zo nyigîrizo mpyahya zidwîrhwe na Abakomîre amamvu makulûkulù barhankanunirwa n’amahyahya.

 ^z6.26 Aba igulu liderha bahanya, bo Mwami Yezu aderha b’iragi, n’ab’igulu liderha bany’iragi, bo Mwâmi Yezu aderha bahanya. Kuziga owalonza iragi ly’en’igulu, arhakacilangalira iragi lya bambali ba Yezu; n’owalonza iragi ly’obukristu arhahiraga omurhima gwâge oku by’en’igulu

 ^a7.3 7, 3: Abo bashmnuka barhali balya b’ihano ly’e Yeruzalemu. Bàli bagula b’emwa oyo murha­rnho w’abasirika.

 ^b7.5 : Ali mupagani mwinja, aka Korneliyo (Ebj 10-11).

 ^c7.22 «Ebimwabwîne n’ebi mwayumvirhe» , byo bisomerîne byàli bimanyîso byalêbagwa n’omulêbi lzaya mpu bimanyîse oku Masiha avishire.

 ^d7.28 : Oli munyi omu Bwâmi bwa Nvamuzinda alushire Yowane obukulu: kuli kuderha oku abantu b’Amalaganyo mahyahya balushlre ab’Amalaganyo makulûkulù iragi. Yowane aciri w’omu Malaganyo makulûkulù.

 ^e7.30 : Erhi bagayaguza obubatizo bwa Yowane, balahira obwonjo bwa Nyarnuzinda bw’okulonz’icungula abantu.

 ^f7.35 : Abana b’obushinganyanya bw’Obwirhonzi bwa Nyamuzinda zo ntumwa za Yezu na ngasi boshi bayankirîr’enyigîrizo za Yezu n’ez’Omushokolezi wâge Yowane.

 ^g7.41 : Magerha ikumi, lyo ifundo; na mafundo ikurni (erhi magerha igan’a), lwo lugoyi.

 ^h8.10 : Loya lz 6,9.

 ⁱ8.18 : Bulya Entumwa zo zayish’iba baja-bugo b’Emyanzi y’Akalembe. 8, 19: Bene wâbo Yezu: bo balya b’omulala gwa Nnina Mariya na Yozefu Mutagatifu.

 ^j8.19 Nnina na bene wâbo: Ojira oku Nnâmahanga alonza, agwêrhe obuzine bwa Nyamuzinda omu murhima gwâge, oyo ye nnina na mwene wâbo Mwâmi Yezu.

 ^k8.31 : Abo bashctani barhalonz’ija omu kuzimu, n’obwo yo emwaho. ‘

 ^l9.27 : Obwâmi bwa Nyamuzinda bwarhangire erhl Mwâmi Yezu arhondêra okuyigîriza abantu. Bwâyisha lwoshi hano Mwene•omuntu afa anafûke, na hano Ekleziya erhondêra okulumîra omu igulu.

 ^m9.31 9, 31: Okugenda kwa Yezu: kuli kuderha okufa kwage.

 ⁿ9.48 : Omu Bwâmi bwa Nyamuzinda, omu Ekleziya, omurho ye mukulu, n’omukulu ye murho. Owalonz’ikula, akwânîne acirhohye; n’owacikuza, anarhohibwa.

 ^o9.51 : Okubabala, okufa, okufûka n’okurheremera empingu kwa Mwâmi Yezu.

 ^p9.53 . : Abasamâriya n’Abayahudi barhanywêranaga mîshi, ntyo oyêrekire e Yeruzalemu arhankaya­nkirîrwè n’Abasamâriya.

 ^q9.54 Omuliro gumanuke emalunga: Aho ho Yakobo na Yowane bayîrikagwa izîno lya Bowanerge, erhi bene-enkuba (Mk 3, 17).

 ^r9.60 : Owalonz’ikulikira Yezu arhankacihanzwa na cici, akwânîne aleke eby’en’iguiu n’okushwira ebya Nnâmahanga.

 ^s9.62 : Okulikîre Mwâmi Yezu arhaciyemêrirwi okulola nyuma n’okukabagana eby’asigaga omu iguiu.

 ^t10.20 Mushagaluke: Ciguma cône cankalerhera omukristu enshagali omu mikolo yâge: okujira obulonza bwa Nnâmahanga. Okwo kwône kwankarhuma rhwakwânana oluhembo lw’empingu, Ebindi byoshi, ciru byankaba bisômerîne n’ebirhangâzo, biri bya busha, akaba rhurhalonzamwo irenge lya Nyamuzinda n’akalamo k’ensiku n’amango.

 ^u10.32 : Omuleviti: muntu w’omulala gwa Levi; gwo mulala gwa balya bakag’ikola omu ka-Nya­muzinda; mpu Mushi, rhucîkebwa shakulûza w’Abashi ali w’oku bûko bwa Levi naye (Lub 6, 19).

 ^v10.33 Omusamâriya: Oyo muntu wagwâga omu maboko g’ebishumusi àli Muyahudi; n’Abayahudi bàli basho­mbanyi b’Abasamâriya. Oyo Musamâriya mwinja Iuli lwiganyo kuli rhwe: obuzigire burhalola ola ali wa mulala muci, burhalola ali w’idini lici; burhishi mwiru erhi mwêru erhi mudukula: ngasi mu­ntu ali mwene-wirhu, bulya ciri ciremwa ca Nyamuzinda na mwene Larha w’empingu.

 ^w10.34 amutunga ebihulu, kuli kuderha arhuba ebihulu

 ^x10.41 : Ahali h’okukoyakoya oku by’en’igulu, rhukoyakoye oku by’Obwâmi bw’empingu erhi­ kwo. «Iragi lyabo abayumva ecinwa ca Nyamuzinda, banacibikirire emurhima».

 ^y11.19 : Omu Buyahudi mwàli abantu bàl’igwêrhe obuhashe hw’okuhulusa abashetani. Okuderha mpu oku buhashe bwa Belzebubi Yezu alibirhakwo bashetani, kuli kujacira abandi Bayahudi bahîrwe obwo buhashe. Bulya okuhengulira Belzebubi obuhashe bw’okuhulusa abashetani, kuli kujira abana bâbo baganda ba shetani. Abo bana b’Abayahudi bo bayish’itwîra ababajacira ntyo olubanja.

 ^z11.20 : Omunwe gwa Nyamuzinda: buzibu bwâge, Nyamuzinda-Mûka.

 ^a11.29 – cimanyîso: Kwo kuderha ecisômerîne c’okuyêrekana obuhashe bwa Yezu.

 ^b11.30 : Kulya Yôna ayerekaga abantu b’e Ninive enjira y’okucira, ntyo kwo Mwâmi Yezu al’ìjirira Abayahudi; ci bôhc balahira.

 ^c11.31 «Ebulyo»: emunda omuntu oli alola ebushoshokero ehebire okuboko kulyo, kandi bayiderha «mukondwè» erhi «ifo». «Ebulembe», yo erigi emunda omuntu ahebire okuboko kulembe, kumosho. Kandi bayiderha e «mwênè», erhi e «ruguru»

 ^d11.36 mubiri gzoshi omu bulangale: Owalonz’iyumwa enyigîrizo za Yezu, abe n’obukengêre n’omurhima mugumaguma.

 ^e11.42 Emento n’eruta ziri mburho za citwîro ca ntyantya.

 ^f11.52 : Lwigulo lw’obumanye bw’Amandiko matagatifu. Ntyo barhuma abantu barhamanya enjira y’Obwâmi bwa Nnâmahanga. Kulusha aho, badwîrhe bahanza abantu okuyankirira enyigirizo za Mwâmi Yezu.

 ^g12.5 : Nyamuzinda yène wa kuyôbohwa, bulya yene ogwêrhe obuhashe bw’okuheza lwoshi n’okuciza. Ci obwo bukwânine okurhabâlwa n’obulangalire, bulya Nyamuzinda ali Larha.

 ^h12.10 : Lola amahugulo: Mk 3, 29.

 ⁱ12.15 : Okuba wa kajiji: kushwira erhi okuziga eby’en’igulu n’okubihubira,

 ^j12.21 okugalira Nnâmahanga kuli kubika amakwânane g’empingu

 ^k12.49 Muliro gwa kucêsa n’okudûrhubaza emirhima

 ^l12.50 : Obubatizo bwa Mwâmi Yezu gwo mababale n’okufa kwâge.

 ^m12.53 Okwo kucîgabamwo n’okukozanya, kuli kuderha oku abayêmire Yezu bakozibzakwo enta,bala n’abarhamuyemîri

 ⁿ12.56 : Mango ga Masiha: gamanyikana oku bisômerîne hyage.

 ^o13.5 : Omu masu g’Abayahudi, amalumwa càli cimanyîso c’obuhane bwa Nnâmahanga. Bôhe, bàli bacikebirwe mpu abo bâbo banigagwa n’abàhoneragwa n’omutungo bo bàli babî, mpu n’abandi barhabonaga ago mababale bàli bêru-kwêru. Hali amango Nnâmahanga akarhumira abinja ama­babale en’igulu, n’ababî abaleke. Co cirhumire ntâye ciru n’omuguma okwânine okulonz’imanya omahwe ga Nyamuzinda, bulya rhweshi rhuli banya-byâha, na rhweshi rhukwânîne rhulyûle ebyâha birhu n’eby’ abirhu bantu.

 ^p13.19 : Lola amahugulo: Mk 4,32.

 ^q13.20 Migani minji ekulikirîne omu milongo yayisha aha idako

 ^r13.21 : Obwami bwa Nyamuzinda, yo Eklezya. Olwo lwango, lwo lwiganyo lw’Akanwa ka Mwâmi Yezu; n’enshâno lwahebwamwo, lyo igulu.

 ^s13.29 : Empande ini z’igulu oku muntu oyêrekire emunda izûba lishoshôka: Ebushoshokero, Ebuzikiro, Ebumosho n’Ebulyo: kandi rhwanaderha, Buzùka-zûba, Buzika-zûba, Emwênè n’Emukondwè.

 ^t13.30 : Ahalì h’okulonz’imanya erhi abishogwa bâbe banyi erhi banji, kukwânine okuciyunjuza lyo rhuyish’iba omu bishogwa. Bulya arhali okuba ba mulala gw’lhrahimu kwo kwankaciza omu­ntu; arhanali okuba omu barhanzi kwârhurne abantu bacunguka, nanga! Cîntu ciguma cône caârhume rhwacunguka: okuyemêra kristu n’okucisêza okukulikira amarhegeko n’obulonza bwa Nnâmahanga.

 ^u13.32 : Okuyûkiriza kwa Yezu, kwo kufa n’okufuka kwâge.

 ^v13.33 : Ene, irhondo na lisirhondo, zo nsiku Mwâmi Yezu aciri en’igulu. Hano ezo nsiku ziyu­njula, anagwârhwa aj’ifira omu Yeruzalemu.

 ^w14.19 : Nkafu za kuhinga.

 ^x16.8 : Arhali bubi bw’oyo mulanzi bwo nnawabo amukungire, ci bwenge n’obwirhonzi bwâge, bw’okurheganya amango akaba arhacigzerhi burhindisi. Oku mukristu gali amango rhwarhenga en’igulu, ebi rhwaligwêrheyo byoshi byasigala.

 ^y16.11 : Ebirugu by’emshamu, byo birugu byoshi birhukwanana oku by’en’igulu; n’ebirugu by’okunali, byo birhukwânana oku mûka n’oku buzîne bw’ensiku n’amango.

 ^z16.12 : Ngasi kantu karhakwânini oku mûka gwirhu n’oku buzîne bwirhu bw’ensiku n’amango, kali kantu ka bene. Ehirhu, hyo hirya hyankarhurhabâla okuyish’icunguka.

 ^a16.16 : Embere Mwâmi Yezu ayishe, Amarhegeko n’enyigîrizo z’Abalêbi birhahikaga omu bulonza n’omu mirhima y’abantu. Buno, Amarhegeko garhaciri manjî, likola liguma lyône: obuzigire n’okucisêza omu kukolera Nnâmahanga.

 ^b16.22 : Okuhêkwa omu cifuba c’Abrahamu, kwo kuhêkwa omu Bwâmi bw’empingu n’okuj’isîmamwo haguma n’Abrahamu, ishe w’ahemêzi boshi.

 ^c17.8 ontumikire, kurhumikira, kurhumika cirhali «ciswahiri» mpu:« kutumikia»

 ^d17.22 : Amango amalumwa gabayishira, abaganda ba Yezu bayish’icifinja okubona Yezu ciru lusiku luguma, mpu abarhulirize, barhanamubone.

 ^e17.32 Olwa muka’Loti: Lola Murh 19, 26.

 ^f17.37 : Kulya enyunda zicigusha ahali omurhumba, ziyigurhe, ntyo kwo n’abishogwa bayish’ishubûkira MwâmiYezu omu lusiku lw’amasîma garhahwa.

 ^g18.8 Lola Mt 24, 2: «Bulya amabî gayish’iyûshûka, obuzigire bwa banji bwânyihe».

 ^h18.33 « ci» ahâli ha «na», biyêrekine oku Luka ayishi ecigereki bwinja. Abâbo bakag’ihiraho «na» n’obwo ye «waw» kantalinganana oyu w’ecihebraniya erhi ciharamiya. Abâbo barhabonaga oyo «waw» bahira ho «kai» orhenzire omu waw inversif gzarhu abanfransa, kuderha «na», amango wamabikulikanya ecigereki.

 ⁱ19.11 Enyigîrizo n’ebisômerîne bya Mwâmi Yezu byàli bimanyisize abantu oku ye Masiha. Co cirhumire bàli balangalire mpu nkaba akola arhondêra Obwâmi bwâge. Ogu mugani guli gwa kumanyisa oku buciri kulî

 ^j19.44 : Bulya barhayankiriraga Mwâmi Yezu wal’ibalêrhera enshokano n’obuzigire bw’Ishe Nyamuzinda. Obwo bulêbi buyêrekîre okushâbwa kwa Yeruzalemu omu mwâka gwa kali 70 enyuma za Kristu.

 ^k19.46 : Lola Iz 56, 7; Yer 7, 11.

 ^l20.17 : Lul 117 (118), 22.

 ^m20.19 : Ahâla, Abayahudi bo abo bahinzi babî, bayumvirhe oku omugani gubayerekire. Nabo abahinzi bayish’ihâbwa olukoma ahâli h’Abayahudi, bo bapagani b’igulu lyoshi bahamagirwe okuja omu Ekleziya n’okuba bâna ba Nnâmahanga.

 ⁿ20.37 : Lub 3, 1-6: Ishaka lyagulumira.

 ^o20.43 : Lui 109 (110), 1.

 ^p21.24 : Amango g’abapagani, go mango abapagani baba bishogwa ahâli h’Abayahudi, n’ago mango gayunjula olusiku Abayahudi bâje omu Ekleziya ya Mwâmi Yezu. Lola Rm 11, 11-32.

 ^q22.15 Basâka

 ^r22.30 : Entumwa zâshangîre Obwâmì bwa Yezu.

 ^s22.32 : Petro ye Mukulu w’Ekleziya yoshi, ye langa obuyemêre, ye warhwalihya abâbo.

 ^t22.36 : Entumwa zâshombwe n’abantu boshi: kukwânîne zicilwîre.

 ^u22.37 : Iz 53, 12; Lk 23, 32

 ^v22.42 : Akabehe, go mababale.

 ^w22.53 : Obwâmi bw’omwizimya: bwo bwâmi bwa Shetani.

 ^x22.69 : Lul 109(110), 1

 ^y23.11 cishûli cêru: Mwambalo gwa baluzi, mpu lyo acinaguza Yezu.

 ^z23.31 : Erhi Yezu ajirirwa ntyo, ye mwêru-kweru (omurhi mubishi gurhagulumira), rhwe babî kurhi rhwayish’ijirirwa (omurhi mûmu, gukajakwo omuliro, kugulumira gugulumira).

 ^a23.33 Kalvario, erhi Golgota: Ho hantu h’empanga.

 ^b23.44 : Omu nsà mwenda, go mafuluko e Bushi bulya ohinga e Bushi arhayaka midi co cirhuma afuluka ako kasanzi.

 ^c23.46 : Lul 30, 6.

 ^d23.54 : Marheganyo, go na malâliro ga Basâka.

 ^e24.12 : Emyenda n’ebitambara byàli bibohire omubiri gwa Yezu.

 ^f24.13 Stadi makumi gali ndarhu : Lwàli lugendo lwa bilometri nka ikumi na bibiri, zo nsà ibiri.

MRK – – DRC MASHI HEBREW BIBLE and MASHI GREEK

Munkwa munene oku barhumisi ba Yezu na Ekleziya bakolaga na C.D.P.C.L., Bukavu bulya omu EBIBLIYA NTAGATIFU, Verbum Bible, Kinshasa 1992, rhudômire binwa binji bya mashi

EMYANZI Y’AKALEMBE YAYANDIKAGWA NA MUTAGATIFU MARKO

1

I. Yowane mubatiza ayigîriz’abantu na Yezu arhondêra omukolo.

Enyigîrizo za Yowane, mushokolezi wa Yezu (Mt 3, 1-12; Lk 3, 3-17)

1 Omurhondêro gw’Emyanzi y’ Akalembe ya Yezu Kristu, Mwene-Nya­muzinda. 2 Nka kulya biyandisirwe n’omulêbi Izaya: Niene ntumire entumwa yâni embere zâwe, ekukombêreze enjira. 3 Izù ly’odwîrhe ayakûliza omu irungu: Rheganyagi enjira za Nyakasane, yumanyanyagi bwinja aha agera. 4 Yowane acîyêrekana omu irungu. Akag’iyigîriza abantu obubatizo bw’okucîyunjuza, lyo bababalirwa ebyâha. 5 Bakamushimba kurhenga e Buyahudi yoshi, n’ab’e Yeruzalemu yoshi; akababatiza omu mîshi ga Yordani, nabo bakacîyunjuza ebyâha byâbo^a. 6 Yowane akag’iyambala ecirondo c’oluhu lw’engamiya, n’ebiryo byâge zàli nzige n’obûci bw’empoko. Erhi ayigîriza, akaderha, erhi: 7 «Owayisha enyuma zâni andushire, ciru ntakwânîni okuyunama aha magulu gâge n’okumu­shwêkûlira orhugozi rhw’enkwerho zâge. 8 Namubatizize n’amîshi^b, ci yehe ayish’immubatiza muli Mûka Mutagatifu».

Yezu abatizibwa (Mt 3, 13-17; Lk 3, 31-32)

9 Muli ezo nsiku, Yezu ayisha, kurhenga e Nazareti, cishagala ca Galileya, abatizibwa na Yowane omu Yordani. 10 Oku arhenga omu lwîshi, abona amalunga gayiguka, na Mûka Mutagatifu amugwa oku irhwe omu nshusho y’engûkù. 11 Izu lyarhenga emalunga, erhi: «We Mugala wâni murhonyi nzigira bwenêne».

Yezu ashumikwa omu irungu (Mt 4, 1-11; Lk 4, 11-13)

12 Ho n’aho Mûka Mutagatifu amuheka omu irungu. 13 Abêra omu irungu miregerege makumi ani na madufu makumi ani, ashumikwa na shetani. Alimwo haguma n’ensimba; bamalahika bakazâg’imurhumikira

Il. Yezu omu Galileya

Yezu arhondêra okuyigîriza abantu (Mt 4, 12-17; Lk 4, 14-15)

14 Erhi Yowane ayûs’igwârhwa, Yezu aja e Galileya. Aj’ayigîriza Emyanzi minja y’Obwâmi bwa Nyamuzinda; akaderha. erhi: 15 «Amango gahisire^c, n’O­bwami bwa Nyamuzinda buli hofi: mucîyunjuze munayemêre Emyanzi y’Akalembe».

Yezu ahamagala abaganda bani barhanzi (Mt 4, 18-22; Lk 5, 1-11)

16 Erhi aba ayisha agera luhu-nyanja y’e Galileya, anacibona Simoni n’omu­lumuna Andreya, badwîrhe barhega orhweshe rhwâbo omu nyanja: bulya bàli bashâna. 17 Yezu anacibabwîra, erhi: «Nkulikiragi, nammujira badubi b’aba­ntu». 18 Ho na halya baleka orhweshe rhwâbo, bamushimba. 19 Anacilikûla, abona Yakobo mwene Zebedeyo bo n’omulumuna Yowane, nabo erhi badwiîrhe balunga orhwâbo rhweshe omu bwârho; anacibahamagala. 20 Basiga ishe Zebedeyo omu bwârho haguma n’abalimya, bamukulikira.

Yezu ayigîriza e Kafarnaumu anafumya omuntu olimwo shetani ( Lk 4, 31-37)

21 Erhi bahika omu cishagala c’e Kafarnaumu, ayirukira aja omu sinagogi o­lwa sabato, arhondêra ayigîriza. 22 Basômerwa n’enyigîrizo zâge, bulya akag’i­bayigîriza nka ogwêrhe obuhashe, ci arhali nka abigîriza bâbo^d. 23 Mw’eyo sinagogi mwàli omuntu ogwêrhwe na shetani mubî. 24 Anaciyakûza, aderha, e­rhi: «Cici rhufanwa nawe, ewâni Yezu w’e Nazareti? Kali wayishire mpu o­rhuheze? Nkumanyire we ndi: Mutagatifu wa Nnâmahanga^e». 25 Okubundi Yezu anacimukankamira, amubwîra, erhi: «Hulika, onarhengemw’oyu mu­ntu». 26 Olya shetani mubî anacizunguza olya muntu, ayâma n’izu linene, amu­rhengamwo. 27 Boshi banacirhangâla, bakadôsanya bône na nnene, mpu: «Kwo kurhi oku? Nyigîrizo mpyahya nci ezi? Ci adwîrhe arhegeka abashetani, banamuyumve!» 28 Irenge lyage^f lyayirukira lyalumira omu cihugo coshi c’e Galileya.

Yezu afumya nnazâla wa Petro (Mt 8, 14-15; Lk 4, 38-39)

29 Oku banahuluka omwôla sinagogi, baja aha mwa Simoni na Andreya, bo na Yakobo na Yowane. 30 Nnazâla wa Simoni erhi agwishîre, alwâla ishushira. Banacimubwîra ogo mwanzi. 31 Amujaho, amugwârha oku kuboko, amuyima­nza, na ho na halya ishushira lyabalala, abakolera.

Yezu afnmya endwala za ngasi lubero (Mt 8. 16; Lk 4, 40-41)

32 Erhi kuba bijingo, gala mango izûba lizika, bamulerhera ngasi yeshi wàli mulwâla n’abàli bagwêrhwe na shetani boshi. 33 Ecishagala coshi calundumana aha luso. 34 Afumya banji bàli bagwêrhwe n’obuzamba bwa ngasi lubero, analibirhakwo bashetani banji; ci ahanza abashetani okuderha, bulya bàli bamanyire ali ndi.

Yezu arhenga e Kafarnaumu anaj’ageregera omu Galileya (Lk 4, 42-44)

35 Erhi kuca, azûka sêzi mucêracêra, akanya acijira aharhali bantu, aj’ishengeraho. 36 Simoni n’abàli boshi bamukulikira. 37 Erhi bamuhikaho, bamubwîra, mpu: «Boshi badwîrhe bakulonza». 38 Abashuza, erhi: «Rhuje omu bindi bishagala biri hofi, nj’iyigîrizayo nayo^g, bulya kwo kwarhumaga nyisha». 39 Anacigeragera omu Galileya yoshi, aj’ayigîriza omu masinagogi gabo analibirhakwo bashetani.

Yezu afumya omushomyo (Mt 8, 2-4; Lk 5, 12-16)

40 Hanaciyisha omushomyo, amufukamira, amushenga bwenêne, amu­bwîra, erhi: «Okalonza wananfumya». 41 Yezu amufa bwonjo, alambûla okuboko, amuhumakwo, anamubwîra, erhi: «Nnonzize, fumaga». 42 Ho na halya olushomyo lw’olya muntu lwazimangana, afuma. 43 Yezu amukûba anamukankamira, erhi: 44 «Omanye orhabwîraga ndi, ci ogende, oj’icîyêrekana e­mw’abadâhwa, onaj’ihâna ngasi birhegesirwe na Musa^h, bibe cêrekanè c’okufuma kwâwe». 45 Ci olya yehe erhi alikûla, arhondêr’alumîza n’okushwâliza ogwo mwanzi; ciru Yezu arhacijaga omu lugo n’obwalagale, ci akacîbêrera kuli, aha­rhali bantu, bakarhenga oku ngasi murhundu baja emunda ali.

ΚΑΤΑ ΜΑΡΚΟΝ 1

The Preaching of John the Baptist (Mt 3.1‑12; Lk 3.1‑9, 15‑17; Jn 1.19‑28)

1 Ἀρχὴ τοῦ εὐαγγελίου Ἰησοῦ Χριστοῦ [υἱοῦ θεοῦ]. 2 Καθὼς γέγραπται ἐν τῷ Ἠσαΐᾳ τῷ προφήτῃ, Ἰδοὺ ἀποστέλλω τὸν ἄγγελόν μου πρὸ προσώπου σου, **ὃς κατασκευάσει τὴν ὁδόν** σου 3 φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ, Ἑτοιμάσατε τὴν ὁδὸν κυρίου, **εὐθείας ποιεῖτε τὰς τρίβους** αὐτοῦ, 4 ἐγένετο Ἰωάννης [ὁ] βαπτίζων ἐν τῇ ἐρήμῳ καὶ κηρύσσων βάπτισμα μετανοίας εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν. 5καὶ ἐξεπορεύετο πρὸς αὐτὸν πᾶσα ἡ Ἰουδαία χώρα καὶ οἱ Ἱεροσολυμῖται πάντες, καὶ ἐβαπτίζοντο ὑπ᾽ αὐτοῦ ἐν τῷ Ἰορδάνῃ ποταμῷ ἐξομολογούμενοι τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν. 6καὶ ἦν ὁ Ἰωάννης ἐνδεδυμένος τρίχας καμήλου καὶ ζώνην δερματίνην περὶ τὴν ὀσφὺν αὐτοῦ καὶ ἐσθίων ἀκρίδας καὶ μέλι ἄγριον. 7 καὶ ἐκήρυσσεν λέγων, Ἔρχεται ὁ ἰσχυρότερός μου ὀπίσω μου, οὗ οὐκ εἰμὶ ἱκανὸς κύψας λῦσαι τὸν ἱμάντα τῶν ὑποδημάτων αὐτοῦ. 8 ἐγὼ ἐβάπτισα ὑμᾶς ὕδατι, αὐτὸς δὲ βαπτίσει ὑμᾶς ἐν πνεύματι ἁγίῳ.

 The Baptism of Jesus (Mt 3.13‑17; Lk 3.21‑22)

 9 Καὶ ἐγένετο ἐν ἐκείναις ταῖς ἡμέραις ἦλθεν Ἰησοῦς ἀπὸ Ναζαρὲτ τῆς Γαλιλαίας καὶ ἐβαπτίσθη εἰς τὸν Ἰορδάνην ὑπὸ Ἰωάννου. 10 καὶ εὐθὺς ἀναβαίνων ἐκ τοῦ ὕδατος εἶδεν σχιζομένους τοὺς οὐρανοὺς καὶ τὸ πνεῦμα ὡς περιστερὰν καταβαῖνον εἰς αὐτόν 11 καὶ φωνὴ ἐγένετο ἐκ τῶν οὐρανῶν, Σὺ εἶ ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν σοὶ εὐδόκησα.

The Temptation of Jesus (Mt 4.1‑11; Lk 4.1‑13)

12 Καὶ εὐθὺς τὸ πνεῦμα αὐτὸν ἐκβάλλει εἰς τὴν ἔρημον. 13 καὶ ἦν ἐν τῇ ἐρήμῳ τεσσεράκοντα ἡμέρας πειραζόμενος ὑπὸ τοῦ Σατανᾶ, καὶ ἦν μετὰ τῶν θηρίων, καὶ οἱ ἄγγελοι διηκόνουν αὐτῷ.

The Beginning of the Galilean Ministry (Mt 4.12‑17; Lk 4.14‑15)

14 Μετὰ δὲ τὸ παραδοθῆναι τὸν Ἰωάννην ἦλθεν ὁ Ἰησοῦς εἰς τὴν Γαλιλαίαν κηρύσσων τὸ εὐαγγέλιον τοῦ θεοῦ 15 καὶ λέγων ὅτι Πεπλήρωται ὁ καιρὸς καὶ ἤγγικεν ἡ βασιλεία τοῦ θεοῦ· μετανοεῖτε καὶ πιστεύετε ἐν τῷ εὐαγγελίῳ. The Calling of Four Fishermen (Mt 4.18‑22; Lk 5.1‑11) 16 Καὶ παράγων παρὰ τὴν θάλασσαν τῆς Γαλιλαίας εἶδεν Σίμωνα καὶ Ἀνδρέαν τὸν ἀδελφὸν Σίμωνος ἀμφιβάλλοντας ἐν τῇ θαλάσσῃ· ἦσαν γὰρ ἁλιεῖς. 17 καὶ εἶπεν αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς, Δεῦτε ὀπίσω μου, καὶ ποιήσω ὑμᾶς γενέσθαι ἁλιεῖς ἀνθρώπων. 18 καὶ εὐθὺς ἀφέντες τὰ δίκτυα ἠκολούθησαν αὐτῷ. 19 Καὶ προβὰς ὀλίγον εἶδεν Ἰάκωβον τὸν τοῦ Ζεβεδαίου καὶ Ἰωάννην τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ καὶ αὐτοὺς ἐν τῷ πλοίῳ καταρτίζοντας τὰ δίκτυα, 20 καὶ εὐθὺς ἐκάλεσεν αὐτούς. καὶ ἀφέντες τὸν πατέρα αὐτῶν Ζεβεδαῖον ἐν τῷ πλοίῳ μετὰ τῶν μισθωτῶν ἀπῆλθον ὀπίσω αὐτοῦ. The Man with an Unclean Spirit (Lk 4.31‑37)

 21 Καὶ εἰσπορεύονται εἰς Καφαρναούμ· καὶ εὐθὺς τοῖς σάββασιν εἰσελθὼν εἰς τὴν συναγωγὴν ἐδίδασκεν. 22 καὶ ἐξεπλήσσοντο ἐπὶ τῇ διδαχῇ αὐτοῦ· ἦν γὰρ διδάσκων αὐτοὺς ὡς ἐξουσίαν ἔχων καὶ οὐχ ὡς οἱ γραμματεῖς. 23 καὶ εὐθὺς ἦν ἐν τῇ συναγωγῇ αὐτῶν ἄνθρωπος ἐν πνεύματι ἀκαθάρτῳ καὶ ἀνέκραξεν 24 λέγων, Τί ἡμῖν καὶ σοί, Ἰησοῦ Ναζαρηνέ; ἦλθες ἀπολέσαι ἡμᾶς; οἶδά σε τίς εἶ, ὁ ἅγιος τοῦ θεοῦ. 25 καὶ ἐπετίμησεν αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς λέγων, Φιμώθητι καὶ ἔξελθε ἐξ αὐτοῦ. 26 καὶ σπαράξαν αὐτὸν τὸ πνεῦμα τὸ ἀκάθαρτον καὶ φωνῆσαν φωνῇ μεγάλῃ ἐξῆλθεν ἐξ αὐτοῦ. 27 καὶ ἐθαμβήθησαν ἅπαντες ὥστε συζητεῖν πρὸς ἑαυτοὺς λέγοντας, Τί ἐστιν τοῦτο; διδαχὴ καινὴ κατ᾽ ἐξουσίαν καὶ τοῖς πνεύμασιν τοῖς ἀκαθάρτοις ἐπιτάσσει, καὶ ὑπακούουσιν αὐτῷ. 28 καὶ ἐξῆλθεν ἡ ἀκοὴ αὐτοῦ εὐθὺς πανταχοῦ εἰς ὅλην τὴν περίχωρον τῆς Γαλιλαίας.

The Healing of Many People (Mt 8.14‑17; Lk 4.38‑41)

29 Καὶ εὐθὺς ἐκ τῆς συναγωγῆς ἐξελθόντες ἦλθον εἰς τὴν οἰκίαν Σίμωνος καὶ Ἀνδρέου μετὰ Ἰακώβου καὶ Ἰωάννου. 30 ἡ δὲ πενθερὰ Σίμωνος κατέκειτο πυρέσσουσα, καὶ εὐθὺς λέγουσιν αὐτῷ περὶ αὐτῆς. 31 καὶ προσελθὼν ἤγειρεν αὐτὴν κρατήσας τῆς χειρός· καὶ ἀφῆκεν αὐτὴν ὁ πυρετός, καὶ διηκόνει αὐτοῖς. 32 Ὀψίας δὲ γενομένης, ὅτε ἔδυ ὁ ἥλιος, ἔφερον πρὸς αὐτὸν πάντας τοὺς κακῶς ἔχοντας καὶ τοὺς δαιμονιζομένους 33 καὶ ἦν ὅλη ἡ πόλις ἐπισυνηγμένη πρὸς τὴν θύραν. 34 καὶ ἐθεράπευσεν πολλοὺς κακῶς ἔχοντας ποικίλαις νόσοις καὶ δαιμόνια πολλὰ ἐξέβαλεν καὶ οὐκ ἤφιεν λαλεῖν τὰ δαιμόνια, ὅτι ᾔδεισαν αὐτόν.

A Preaching Tour (Lk 4.42‑44)

35 Καὶ πρωῒ ἔννυχα λίαν ἀναστὰς ἐξῆλθεν καὶ ἀπῆλθεν εἰς ἔρημον τόπον κἀκεῖ προσηύχετο. 36 καὶ κατεδίωξεν αὐτὸν Σίμων καὶ οἱ μετ᾽ αὐτοῦ, 37 καὶ εὗρον αὐτὸν καὶ λέγουσιν αὐτῷ ὅτι Πάντες ζητοῦσίν σε. 38 καὶ λέγει αὐτοῖς, Ἄγωμεν ἀλλαχοῦ εἰς τὰς ἐχομένας κωμοπόλεις, ἵνα καὶ ἐκεῖ κηρύξω· εἰς τοῦτο γὰρ ἐξῆλθον. 39 καὶ ἦλθεν κηρύσσων εἰς τὰς συν­αγωγὰς αὐτῶν εἰς ὅλην τὴν Γαλιλαίαν καὶ τὰ δαιμόνια ἐκβάλλων.

The Cleansing of a Leper (Mt 8.1‑4; Lk 5.12‑16)

40 Καὶ ἔρχεται πρὸς αὐτὸν λεπρὸς παρακαλῶν αὐτὸν [καὶ γονυπετῶν] καὶ λέγων αὐτῷ ὅτι Ἐὰν θέλῃς δύνασαί με καθαρίσαι. 41 καὶ σπλαγχνισθεὶς ἐκτείνας τὴν χεῖρα αὐτοῦ ἥψατο καὶ λέγει αὐτῷ, Θέλω, καθαρίσθητι 42 καὶ εὐθὺς ἀπῆλθεν ἀπ᾽ αὐτοῦ ἡ λέπρα, καὶ ἐκαθαρίσθη. 43 καὶ ἐμβριμησάμενος αὐτῷ εὐθὺς ἐξέβαλεν αὐτόν 44 καὶ λέγει αὐτῷ, Ὅρα μηδενὶ μηδὲν εἴπῃς, ἀλλ᾽ ὕπαγε σεαυτὸν δεῖξον τῷ ἱερεῖ καὶ προσένεγκε περὶ τοῦ καθαρισμοῦ σου ἃ προσέταξεν Μωϋσῆς, εἰς μαρτύριον αὐτοῖς. 45 ὁ δὲ ἐξελθὼν ἤρξατο κηρύσσειν πολλὰ καὶ διαφημίζειν τὸν λόγον, ὥστε μηκέτι αὐτὸν δύνασθαι φανερῶς εἰς πόλιν εἰσελθεῖν, ἀλλ᾽ ἔξω ἐπ᾽ ἐρήμοις τόποις ἦν· καὶ ἤρχοντο πρὸς αὐτὸν πάντοθεν.

2

Yezu afumya omuntu ohozire enjingo (Ml 9, 1-8; Lk 5, 17-26)

1 Erhi kugera nsiku nyi, ashubira e Kafarnaumu. Bamanya oku ali omu nyumpa. 2 Bantu mwandu balundukiramwo, ciru mwafundêra bwenêne kuhika ebwa luso, na ntâye wankacibwine ah’abwarhala. Abayigîriza Emyanzi y’Akalembe. 3 Banacimulêrhera omuntu w’enjingo zihozire, abarhwirwe na bantu bani. 4 Erhi bacibula aha bamugerîze mpu bamuyêrekeye erhi kuluga kw’abantu kurhuma, barhula oburhungiri bw’enyumpa àlimwo, basheshezaho encingo olya mulwâla àlikwo. 5 Yezu erhi abona obwemêre bwâbo, abwîra nyakuhola enjingo, erhi; «Mwana wani, ebyâha byâwe byamarhenzibwa». 6 Abo hàli baguma omu bashamuka b’ihano; banacikengera omu murhima, mpu: 7 «Cirhumire oyu aderha ntyo? Alogosire emwa Nyamuzinda! Ka hali owankarhenza ebyâha arhanali Nnâmahanga yenene?» 8 Ho na halya Yezu amanya omu murhima gwâge oku badwîrhe barhimanya ntyo; anacibabwîra, e­rhi: «Cirhumire mukengêra ntyo omu mirhima yinyu? 9 Kuci kulembu kulusha, okubwîra ohozir’enjingo, erhi: ebyâha byâwe byamarhenzibwa, erhi okumu­ bwîra, erhi: yimuka, oyanke encingo yawe, olambagire? 10 Lero lyo mumanya oku Mwene-omuntu agwêrhe obuhashe bw’okukûla ebyâha en’igulu, -anaci­bwîra nyakubola enjingo, erhi-: 11 « Nkurhegesire oyimuke, oyanke encingo yâwe, oj’emwâwe». 12 Olya muntu ayimuka ho na halya, abarhula encingo yêge, alambagira embere z’abantu boshi. Barhangâla boshi, bakuza Nnâmahanga banarhondêra baderha, mpu: «Rhurhasâg’ibona okwa bene oku ciru n’eli­guma».

Yezu ahamagala Levi (Mt 9, 9; Lk 5, 27-28)

13 Anaciyimuka, ashub’ija ebwa nyanjaⁱ. Engabo y’abantu yamushimba, naye akabayigîriza. 14 Erhi akola agera, abona Levi^j, mwene Alfeyo, atamire e kagombe; anacimubwîra, erhi: «Nshimba!» Anaciyimuka, amushimba.

Yezu alya haguma n’abanya-byâha (Mt 9, 10-13; Lk 5, 29-32)

15 Byanaciba ntyo! Erhi aba adwîrhe alira omu mwa Levi, abavurhisa n’aba­ nya-byâha banji batamala haguma na Yezu n’abaganda bâge; bulya banji bàli bamukulikîre. 16 Abashamuka b’ihano b’omu Bafarizeyi, erhi bamubona adwiîrhe alîra haguma n’abavurhisa n’abanya-byâha, babwîra abaganda bâge, mpu: «Cirhuma Nnâhamwinyu alîra haguma n’abanya-byâha?» 17 Yezu anaciyumva, ababwîra, erhi: «Barhali bantu bagumaguma balonza omufumu, ci abalwâla. Ntayishaga nti nd’ilonza abêrukwêru, ci abanya-byâha».

Baja kadali oku kucîshalisa (Mt 9, 14-17; Lk 5, 33-39)

18 Kwanaciba lusiku luguma, erhi abaganda ba Yowane n’Abafarizeyi baciîshalisize. Bayish’imubwîra, mpu: «Cirhuma abaganda ba Yowane n’Abafari­zeyi bacîshalisa, ci abaganda bâwe bôhe nanga?» 19 Yezu anacibashuza, erhi: «K’abira b’omuhyamulume bankacîshalisa banaciri haguma n’omuhya-mulume? Amango omuhya-mulume^k acibalimwo, kurhakwânîni bacîshalise. 20 E­nsiku zacibayishira, amango banyagwa^l omubya-mulume; ago mango bâcîshalise. 21 Ntâye ohangira eciremo cihyahya oku mushangi mukulukulu, n’erhi ankalemeka ntyo, cirya ciremo^m cihyahya canasharhula gulya mushangi mukulu­kulu, n’obubere bwanayushûka. 22 Kandi ntâye ohongolera amavu mahyahya omu rhubindi rhukulukulu; n’owahongoleramwo, amavu ganabera orhubindi, amavu gabulajike, abule n’orhubindi. Ci amavu mahyahya gaja omu rhubindi rhuhyabya!»

Entumwa zatwa emihuli y’engano (Mt 12, 1-8; Lk 6, 1-5)

23 Byanaciba ntyo! Erhi ayish’agera omu mashwa olwa-sabato, abaganda bâge baja batwa emihuli y’engano. 24 Abafarizeyi bamubwîra, mpu: «k’o­bwîne? Cirhumire bajira okuhanzîbwe olusiku lwa sabato?» 25 Naye ababwîra, erhi: «Ka murhasag’isoma kurhi Daudi ajiraga erhi akola ali bufa n’ishali, bo n’abàli boshi? 26 Oku ajàga omu ka-Nyamuzinda, amango g’omudâhwa Abiya­tari, alya amantu g’enterekêro, agahâkwo n’abâbo, n’obwo gàli gahanzîbwe okulibwa n’abarhali bonene?» 27 Anacibabwîra, erhi: «Olwa-sabato muntu lwajiriragwa, ci omuntu arhajiriragwa olwa-sabato. 28 Ntyo Mwene-omuntuⁿ ye Nna-olwa-sabato».

ΚΑΤΑ ΜΑΡΚΟΝ 2

The Healing of a Paralytic (Mt 9.1‑8; Lk 5.17‑26)

1 Καὶ εἰσελθὼν πάλιν εἰς Καφαρναοὺμ δι᾽ ἡμερῶν ἠκούσθη ὅτι ἐν οἴκῳ ἐστίν. 2 καὶ συνήχθησαν πολλοὶ ὥστε μηκέτι χωρεῖν μηδὲ τὰ πρὸς τὴν θύραν, καὶ ἐλάλει αὐτοῖς τὸν λόγον. 3 καὶ ἔρχονται φέροντες πρὸς αὐτὸν παραλυτικὸν αἰρόμενον ὑπὸ τεσσάρων. 4 καὶ μὴ δυνάμενοι προσενέγκαι αὐτῷ διὰ τὸν ὄχλον ἀπεστέγασαν τὴν στέγην ὅπου ἦν, καὶ ἐξορύξαντες χαλῶσιν τὸν κράβαττον ὅπου ὁ παραλυτικὸς κατέκειτο. 5 καὶ ἰδὼν ὁ Ἰησοῦς τὴν πίστιν αὐτῶν λέγει τῷ παραλυτικῷ, Τέκνον, ἀφίενταί σου αἱ ἁμαρτίαι. 6 ἦσαν δέ τινες τῶν γραμματέων ἐκεῖ καθήμενοι καὶ διαλογιζόμενοι ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν, 7 Τί οὗτος οὕτως λαλεῖ; βλασφημεῖ· τίς δύναται ἀφιέναι ἁμαρτίας εἰ μὴ εἷς ὁ θεός; 8 καὶ εὐθὺς ἐπιγνοὺς ὁ Ἰησοῦς τῷ πνεύματι αὐτοῦ ὅτι οὕτως διαλογίζονται ἐν ἑαυτοῖς λέγει αὐτοῖς, Τί ταῦτα διαλογίζεσθε ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν; 9 τί ἐστιν εὐκοπώτερον, εἰπεῖν τῷ παραλυτικῷ, Ἀφίενταί σου αἱ ἁμαρτίαι, ἢ εἰπεῖν, Ἔγειρε καὶ ἆρον τὸν κράβαττόν σου καὶ περιπάτει; 10 ἵνα δὲ εἰδῆτε ὅτι ἐξουσίαν ἔχει ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἀφιέναι ἁμαρτίας ἐπὶ τῆς γῆς – λέγει τῷ παραλυτικῷ, 11 Σοὶ λέγω, ἔγειρε ἆρον τὸν κράβαττόν σου καὶ ὕπαγε εἰς τὸν οἶκόν σου. 12 καὶ ἠγέρθη καὶ εὐθὺς ἄρας τὸν κράβαττον ἐξῆλθεν ἔμπροσθεν πάντων, ὥστε ἐξίστασθαι πάντας καὶ δοξάζειν τὸν θεὸν λέγοντας ὅτι Οὕτως οὐδέποτε εἴδομεν.

The Calling of Levi (Mt 9.9‑13; Lk 5.27‑32)

13 Καὶ ἐξῆλθεν πάλιν παρὰ τὴν θάλασσαν· καὶ πᾶς ὁ ὄχλος ἤρχετο πρὸς αὐτόν, καὶ ἐδίδασκεν αὐτούς. 14 καὶ παράγων εἶδεν Λευὶν τὸν τοῦ Ἁλφαίου καθήμενον ἐπὶ τὸ τελώνιον, καὶ λέγει αὐτῷ, Ἀκολούθει μοι. καὶ ἀναστὰς ἠκολούθησεν αὐτῷ. 15 Καὶ γίνεται κατακεῖσθαι αὐτὸν ἐν τῇ οἰκίᾳ αὐτοῦ, καὶ πολλοὶ τελῶναι καὶ ἁμαρτωλοὶ συνανέκειντο τῷ Ἰησοῦ καὶ τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ· ἦσαν γὰρ πολλοὶ καὶ ἠκολούθουν αὐτῷ. 16 καὶ οἱ γραμματεῖς τῶν Φαρισαίων ἰδόντες ὅτι ἐσθίει μετὰ τῶν ἁμαρτωλῶν καὶ τελωνῶν ἔλεγον τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ, Ὅτι μετὰ τῶν τελωνῶν καὶ ἁμαρτωλῶν ἐσθίει ; 17 καὶ ἀκούσας ὁ Ἰησοῦς λέγει αὐτοῖς [ὅτι] Οὐ χρείαν ἔχουσιν οἱ ἰσχύοντες ἰατροῦ ἀλλ᾽ οἱ κακῶς ἔχοντες· οὐκ ἦλθον καλέσαι δικαίους ἀλλ᾽ ἁμαρτωλούς.

The Question about Fasting (Mt 9.14‑17; Lk 5.33‑39)

18 Καὶ ἦσαν οἱ μαθηταὶ Ἰωάννου καὶ οἱ Φαρισαῖοι νηστεύοντες. καὶ ἔρχονται καὶ λέγουσιν αὐτῷ, Διὰ τί οἱ μαθηταὶ Ἰωάννου καὶ οἱ μαθηταὶ τῶν Φαρισαίων νηστεύουσιν, οἱ δὲ σοὶ μαθηταὶ οὐ νηστεύουσιν; 19 καὶ εἶπεν αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς, Μὴ δύνανται οἱ υἱοὶ τοῦ νυμφῶνος ἐν ᾧ ὁ νυμφίος μετ᾽ αὐτῶν ἐστιν νηστεύειν; ὅσον χρόνον ἔχουσιν τὸν νυμφίον μετ᾽ αὐτῶν οὐ δύνανται νηστεύειν. 20 ἐλεύσονται δὲ ἡμέραι ὅταν ἀπαρθῇ ἀπ᾽ αὐτῶν ὁ νυμφίος, καὶ τότε νηστεύσουσιν ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ. 21 Οὐδεὶς ἐπίβλημα ῥάκους ἀγνάφου ἐπιράπτει ἐπὶ ἱμάτιον παλαιόν· εἰ δὲ μή, αἴρει τὸ πλήρωμα ἀπ᾽ αὐτοῦ τὸ καινὸν τοῦ παλαιοῦ καὶ χεῖρον σχίσμα γίνεται. 22 καὶ οὐδεὶς βάλλει οἶνον νέον εἰς ἀσκοὺς παλαιούς· εἰ δὲ μή, ῥήξει ὁ οἶνος τοὺς ἀσκοὺς καὶ ὁ οἶνος ἀπόλλυται καὶ οἱ ἀσκοί · ἀλλ᾽ οἶνον νέον εἰς ἀσκοὺς καινούς.

Plucking Grain on the Sabbath (Mt 12.1‑8; Lk 6.1‑5)

23 Καὶ ἐγένετο αὐτὸν ἐν τοῖς σάββασιν παραπορεύεσθαι διὰ τῶν σπορίμων, καὶ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ ἤρξαντο ὁδὸν ποιεῖν τίλλοντες τοὺς στάχυας. 24 καὶ οἱ Φαρισαῖοι ἔλεγον αὐτῷ, Ἴδε τί ποιοῦσιν τοῖς σάββασιν ὃ οὐκ ἔξεστιν; 25 καὶ λέγει αὐτοῖς, Οὐδέποτε ἀνέγνωτε τί ἐποίησεν Δαυὶδ ὅτε χρείαν ἔσχεν καὶ ἐπείνασεν αὐτὸς καὶ οἱ μετ᾽ αὐτοῦ, 26 πῶς εἰσῆλθεν εἰς τὸν οἶκον τοῦ θεοῦ ἐπὶ Ἀβιαθὰρ ἀρχιερέως καὶ τοὺς ἄρτους τῆς προθέσεως ἔφαγεν, οὓς οὐκ ἔξεστιν φαγεῖν εἰ μὴ τοὺς ἱερεῖς, καὶ ἔδωκεν καὶ τοῖς σὺν αὐτῷ οὖσιν; 27 καὶ ἔλεγεν αὐτοῖς, Τὸ σάββατον διὰ τὸν ἄνθρωπον ἐγένετο καὶ οὐχ ὁ ἄνθρωπος διὰ τὸ σάββατον.

3

Yezu afumya omuntu ohezire okuboko (Mt 12, 9-14; Lk 6, 6-11)

1 Yezu ashub’ija omu sinagogi. Mwàli omuntu ohozire okuboko. 2 Bakahe­ngûza mpu babone erhi amufumya olwa-sabato, lyo bamushobeka. 3 Anaci­bwîra olya muntu ohozire okuboko, erhi: «Yimuka, oj’ekagarhî». 4 Okubundi abadôsa, erhi: «Ka kuyermêrirwe okujira kwinja olwa-sabato ahâli h’okujira kubî, okuciza obugumaguma b’omuntu ahâli h’okubuheza,?» Nabo banaciba dondo. 5 Anacibagezamwo amasù, akunîre anali burhe erhi mirhima yâbo mibî erhuma; abwîra olya muntu, erhi: «Lambûla okuboko». Akulambûla, n’oku­boko kwâge kwafuma. 6 Erhi Abafarizeyi bagenda baj’imujira ihano ho na halya haguma n’Abaherodi^o mpu babone kurhi bamuyirhamwo.

Engabo y’abantu yakulikira Yezu (Mt 12, 15-16; Lk 6, 17-19)

7 Yezu aciyegûla bo n’abaganda bâge, aj’eburhambi bw’enyanja, n’engabo nyinji y’abantu yarheng’e Galileya n’e Yuda, yamukulikira. 8 Kurheng’e Yeru­zalemu, n’Idumeya, n’ishiriza lya Yordani, n’entambi z’e Tiri n’e Sidoni, olubaga lwoshi, erhi luyumwa emyanzi y’eby’adwîrhe ajira, lwamuguma omu cirali. 9 Anacibwîra abaganda bâge mpu bamurheganyize obwârho lyo abantu balek’imufundêza. 10 Bulya àli amafumya balwâla banji, na ngasi boshi bàli bazamba bakalibirhira emunda ali mpu bamuhumekwo. 11 N’abashetani erhi bamubonaga, bakaz’imufukamira n’okuyakûza, mpu: «Oli Mugala wa Nyamuzinda!» 12 Ci yehe akabahanza bwenêne mpu barhamumanyisagya.

Entumwa ikumi n’ibiri (Mt 10, 1-4; 12-16)

13 Anacirheremera oku ntondo, ahamagala abàli alonzize yenene, bamushi­mba. 14 Acîshogamwo ikumi na babiri mpu babêre haguma naye anayish’iba­rhuma okugend’iyigîriza. 15 Abaha obuhashe bw’okufumya abalwâla n’okulibi­rhakwo abashetani. 16 Anacicîshoga ikumi na babiri: Simoni, anamuyirika izîno lya Petro; 17 Yakobo, mwene Zebedeyo, n’omulumuna Yowane, abayirika elya Bowanerge^p, kwo kuderha bene-nkuba. 18 Andreya, Filipo, Bartolomeyo, Mateyo, Toma, Yakobo mwene Alfeyo, Simoni sha-bushiru, 19 na Yuda w’e Kerioti, olya wamulenganyagya.

Ab’omulala gwa Yezu bagend’imugwarha (Yn 10, 20)

20 Banacija omu nyumpa. Olubaga lwashub’ilundûka, ciru babula aha bankayikulira. 21 Erhi ab’omulala gwâge^q bamanya okwo, bakanya mpu baj’imugwârha, bulya bakag’iderha mpu asirahire.

Arhali buhashe bwa Belzebubi Yezu ahulusamwo abashetani (Mt 12, 24-32; Lk 11, 15-23; 12, 10)

22 Nabo abashamuka b’ihano bàli bayandagalire e Yeruzalemu bakaderha, mpu: «Alimwo Belzebubi n’okubuhashe bw’omurhambo w’abashetani ahulusamwo abashetani»^r. 23 Erhi aba amabahamagala, anacibabwîra, omu migani, erhi: «Kurhi shetani ankalibirhakwo Shetani? 24 Erhi obwâmi bwankacigomera bwonene, obwo bwâmi burhankaciyimanga. 25 N’erhi enyumpa yakacilwisa yonene, eyo nyumpa erhankaciyimanga. 26 Naye Shetani akaba acîgomire anacîlwisa yenene, arhankaciyimanga, ci anafananda. 27 Ntâye wankaja omu mw’entwâli akayinyaga ebirugu, arhanarhanzir’ishwêka eyo ntwâli, lyoki ankabona oku ayinyaga ebirugu byâyo. 28 Mmubwîre okuli: ntâco abantu barhakababalirwakwo, ebyâha byoshi na ngasi malogorhe goshi bâlogorhe. 29 Ci owalogorhere kubî Mûka Mutagatifu^s, nta mango anababalirwe: agwârhwa n’ecâha c’ensiku n’amango.» 30 (Yezu anaciderha ntyo) bulya bakag’iderha mpu : «Shetani omulimwo».

Ababusi na bene wâbo Yezu (Mt 12, 46-50; Lk 8, 19-21)

31 Nina na bene wâbo bayisha, bayimanga embuga, barhuma owaj’imuhamagala. 32 Obwo erhi engabo nyinji y’abantu emutamire eburhambi. Banacimubwîra, mpu: «Nyoko na bene winyu abo bali embuga bakulonza». 33 Naye abashuza, erhi: «Nyâma ye ndi na bene wirhu^t bo bahi?» 34 Okubundi ageza balya bàli bamutamir’eburhambi mwo amasu, anaciderha, erhi: «Ala nyâma na bene wirbu! 35 Ngasi yeshi ojira oku Nnâmahanga alonza^u, oyo ye mwene wirhu, ye na mwâli wirhu, ye na nyâma».

ΚΑΤΑ ΜΑΡΚΟΝ 3

The Man with a Withered Hand (Mt 12.9‑14; Lk 6.6‑11)

1 Καὶ εἰσῆλθεν πάλιν εἰς τὴν συναγωγήν. καὶ ἦν ἐκεῖ ἄνθρωπος ἐξηραμμένην ἔχων τὴν χεῖρα. 2 καὶ παρετήρουν αὐτὸν εἰ τοῖς σάββασιν θεραπεύσει αὐτόν, ἵνα κατηγορήσωσιν αὐτοῦ. 3 καὶ λέγει τῷ ἀνθρώπῳ τῷ τὴν ξηρὰν χεῖρα ἔχοντι, Ἔγειρε εἰς τὸ μέσον. 4 καὶ λέγει αὐτοῖς, Ἔξεστιν τοῖς σάββασιν ἀγαθὸν ποιῆσαι ἢ κακοποιῆσαι, ψυχὴν σῶσαι ἢ ἀποκτεῖναι; οἱ δὲ ἐσιώπων. 5 καὶ περιβλεψάμενος αὐτοὺς μετ᾽ ὀργῆς, συλλυπούμενος ἐπὶ τῇ πωρώσει τῆς καρδίας αὐτῶν λέγει τῷ ἀνθρώπῳ, Ἔκτεινον τὴν χεῖρα. καὶ ἐξέτεινεν καὶ ἀπεκατεστάθη ἡ χεὶρ αὐτοῦ. 6 καὶ ἐξελθόντες οἱ Φαρισαῖοι εὐθὺς μετὰ τῶν Ἡρῳδιανῶν συμβούλιον ἐδίδουν κατ᾽ αὐτοῦ ὅπως αὐτὸν ἀπολέσωσιν. A Multitude at the Seaside 7 Καὶ ὁ Ἰησοῦς μετὰ τῶν μαθητῶν αὐτοῦ ἀνεχώρησεν πρὸς τὴν θάλασσαν, καὶ πολὺ πλῆθος ἀπὸ τῆς Γαλιλαίας [ἠκολούθησεν], καὶ ἀπὸ τῆς Ἰουδαίας 8 καὶ ἀπὸ Ἱεροσολύμων καὶ ἀπὸ τῆς Ἰδουμαίας καὶ πέραν τοῦ Ἰορδάνου καὶ περὶ Τύρον καὶ Σιδῶνα, πλῆθος πολὺ ἀκούοντες ὅσα ἐποίει ἦλθον πρὸς αὐτόν. 9 καὶ εἶπεν τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ ἵνα πλοιάριον προσκαρτερῇ αὐτῷ διὰ τὸν ὄχλον ἵνα μὴ θλίβωσιν αὐτόν 10 πολλοὺς γὰρ ἐθεράπευσεν, ὥστε ἐπιπίπτειν αὐτῷ ἵνα αὐτοῦ ἅψωνται ὅσοι εἶχον μάστιγας. 11 καὶ τὰ πνεύματα τὰ ἀκάθαρτα, ὅταν αὐτὸν ἐθεώρουν, προσέπιπτον αὐτῷ καὶ ἔκραζον λέγοντες ὅτι Σὺ εἶ ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ. 12 καὶ πολλὰ ἐπετίμα αὐτοῖς ἵνα μὴ αὐτὸν φανερὸν ποιήσωσιν.

The Choosing of the Twelve (Mt 10.1‑4; Lk 6.12‑16)

13 Καὶ ἀναβαίνει εἰς τὸ ὄρος καὶ προσκαλεῖται οὓς ἤθελεν αὐτός, καὶ ἀπῆλθον πρὸς αὐτόν. 14 καὶ ἐποίησεν δώδεκα [οὓς καὶ ἀποστόλους ὠνόμασεν] ἵνα ὦσιν μετ᾽ αὐτοῦ καὶ ἵνα ἀποστέλλῃ αὐτοὺς κηρύσσειν 15 καὶ ἔχειν ἐξουσίαν ἐκβάλλειν τὰ δαιμόνια 16 [καὶ ἐποίησεν τοὺς δώδεκα,] καὶ ἐπέθηκεν ὄνομα τῷ Σίμωνι Πέτρον, 17 καὶ Ἰάκωβον τὸν τοῦ Ζεβεδαίου καὶ Ἰωάννην τὸν ἀδελφὸν τοῦ Ἰακώβου καὶ ἐπέθηκεν αὐτοῖς ὀνόμα[τα] Βοανηργές, ὅ ἐστιν Υἱοὶ Βροντῆς 18 καὶ Ἀνδρέαν καὶ Φίλιππον καὶ Βαρθολομαῖον καὶ Μαθθαῖον καὶ Θωμᾶν καὶ Ἰάκωβον τὸν τοῦ Ἁλφαίου καὶ Θαδδαῖον καὶ Σίμωνα τὸν Καναναῖον 19 καὶ Ἰούδαν Ἰσκαριώθ, ὃς καὶ παρέδωκεν αὐτόν.

Jesus and Beelzebul (Mt 12.22‑32; Lk 11.14‑23; 12.10)

20 Καὶ ἔρχεται εἰς οἶκον· καὶ συνέρχεται πάλιν [ὁ] ὄχλος, ὥστε μὴ δύνασθαι αὐτοὺς μηδὲ ἄρτον φαγεῖν. 21 καὶ ἀκούσαντες οἱ παρ᾽ αὐτοῦ ἐξῆλθον κρατῆσαι αὐτόν· ἔλεγον γὰρ ὅτι ἐξέστη. 22 καὶ οἱ γραμματεῖς οἱ ἀπὸ Ἱεροσολύμων καταβάντες ἔλεγον ὅτι Βεελζεβοὺλ ἔχει καὶ ὅτι ἐν τῷ ἄρχοντι τῶν δαιμονίων ἐκβάλλει τὰ δαιμόνια. 23 καὶ προσκαλεσάμενος αὐτοὺς ἐν παραβολαῖς ἔλεγεν αὐτοῖς, Πῶς δύναται Σατανᾶς Σατανᾶν ἐκβάλλειν; 24 καὶ ἐὰν βασιλεία ἐφ᾽ ἑαυτὴν μερισθῇ, οὐ δύναται σταθῆναι ἡ βασιλεία ἐκείνη 25 καὶ ἐὰν οἰκία ἐφ᾽ ἑαυτὴν μερισθῇ, οὐ δυνήσεται ἡ οἰκία ἐκείνη σταθῆναι. 26 καὶ εἰ ὁ Σατανᾶς ἀνέστη ἐφ᾽ ἑαυτὸν καὶ ἐμερίσθη, οὐ δύναται στῆναι ἀλλὰ τέλος ἔχει. 27 ἀλλ᾽ οὐ δύναται οὐδεὶς εἰς τὴν οἰκίαν τοῦ ἰσχυροῦ εἰσελθὼν τὰ σκεύη αὐτοῦ διαρπάσαι, ἐὰν μὴ πρῶτον τὸν ἰσχυρὸν δήσῃ, καὶ τότε τὴν οἰκίαν αὐτοῦ διαρπάσει. 28 Ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι πάντα ἀφεθήσεται τοῖς υἱοῖς τῶν ἀνθρώπων τὰ ἁμαρτήματα καὶ αἱ βλασφημίαι ὅσα ἐὰν βλασφημήσωσιν 29 ὃς δ᾽ ἂν βλασφημήσῃ εἰς τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον, οὐκ ἔχει ἄφεσιν εἰς τὸν αἰῶνα, ἀλλ᾽ ἔνοχός ἐστιν αἰωνίου ἁμαρτήματος. 30 ὅτι ἔλεγον, Πνεῦμα ἀκάθαρτον ἔχει.

The Mother and Brothers of Jesus (Mt 12.46‑50; Lk 8.19‑21)

31 Καὶ ἔρχεται ἡ μήτηρ αὐτοῦ καὶ οἱ ἀδελφοὶ αὐτοῦ καὶ ἔξω στήκοντες ἀπέστειλαν πρὸς αὐτὸν καλοῦντες αὐτόν. 32 καὶ ἐκάθητο περὶ αὐτὸν ὄχλος, καὶ λέγουσιν αὐτῷ, Ἰδοὺ ἡ μήτηρ σου καὶ οἱ ἀδελφοί σου [καὶ αἱ ἀδελφαί σου] ἔξω ζητοῦσίν σε. 33 καὶ ἀποκριθεὶς αὐτοῖς λέγει, Τίς ἐστιν ἡ μήτηρ μου καὶ οἱ ἀδελφοί [μου]; 34 καὶ περιβλεψάμενος τοὺς περὶ αὐτὸν κύκλῳ καθημένους λέγει, Ἴδε ἡ μήτηρ μου καὶ οἱ ἀδελφοί μου. 35 ὃς [γὰρ] ἂν ποιήσῃ τὸ θέλημα τοῦ θεοῦ, οὗτος ἀδελφός μου καὶ ἀδελφὴ καὶ μήτηρ ἐστίν.

4

Omugani gw’owajag’imîra emburho (Mt 13, 1-9; Lk 8, 4-8)

1 Ashub’irhondêra okuyigîriza eburbambi bw’enyanja, n’olubaga lunji lwamushimba. Lero anacishonera omu bwârho, atamalamwo, abêra omu nyanja, n’olubaga lwabêra ebulambo. 2 Abayigîriza binji omu migani, anaba­bwîra omu nyigîrizo zâge, erhi: 3 «Yumvagi: Omuhinzi anacihuluka mpu aj’i­mîra emburho 4 Erhi akola adwîrhe amîra, mburho nguma zarhogera eburha­mbi bw’enjira; orhunyunyi rhwayisha, rhwacilirazo. 5 Ezindi zarhogera omu lukalabuye lurhagwerhi budaka bunji, zanacimera dubaduba, bulya obudaka burhàli buli. 6 Erhi izûba licibasha, zaciyumira, bulya nta mizi zagwêrhe. 7 Ezi­ ndi zarhogera omu mishûgi, n’erhi emishugi ekula, yazihuhya, zirhanaciyera­gakwo cici. 8 Ezindi zarhogera omu budaka bwinja; zakula, zayushûka zana­ leheka; zaburha, nguma makumi asharu, eyindi makumi gali ndarhu, eyindi, igana». 9 Anaciyushûla, erhi: «Ogwêrhe amarhwiri g’okuyumva, ayumve!»

Ecirhuma Yezu ayigîriza omu migani (Mt 13. 10-15; Lk 8, 9-10)

10 Erhi aba akola ali buhumba, balya balì boshi naye haguma na balya ikumi na babiri bamudôsa obuyobôle bw’emigani 11 Ababwîra, erhi: «Mwehe mwahirwe okumanya ihwe ly’Obwâmi bwa Nyamuzinda; ci abali embuga bakâbwirwa byoshi omu migani^v, 12 lyo bakâlola, barhanabone; bakâyumvi­rhiza, barhanayumve; mpu lyo barhahinduka binja barhanababalirwa ebyâha byâbo^w»

Amahugûlo g’omugaui gwa nyakumira emburho (Mt 13, 18-23; Lk 8, 11-15)

13 Anacibabwîra, erhi: «Ka murhayumvirhi ogu mugani? Kurhi mwâciyu­mvagye eyindi migani yoshi? 14 Owamîraga, amîra Oluderho. 15 Abàli eburha­mbi bw’enjira Oluderho lwamîragwa, erhi bayûs’iyumva, Shetani ayisha, a­rhwerûla lulya Luderho omu mirhima yâbo. 16 Na zirya zarhogeraga omu lukalabuye, bo bantu bayumva Oluderbo, baluyankirire banasimire; 17 ci erhi barhagwêrhi mizi: baba bantu ba kasanzi. Amalibuko n’amalumwa erhi bicibayishira lulya Luderbo lurhuma, bayirukire bahirima. 18 Haligi n’ezindi zamîragwa omu mishugi: bo balya bayumvirhe Oluderho, 19 ci ebihamba by’e­ by’en’igulu, obunywesi bw’obuhirhi n’enyifinjo z’ebindi, erhi bibaja omu mu­rhima, byanazimaguza lulya Luderho, lubule oku lwabona amalehe, 20 Na zirya zamîragwa omu budaka bwinja^x, bo bantu bayumva Oluderho, baluyankirire, bayerekwo amalehe, muguma makumi asharhu, owundi makumi gali ndarhu, owundi igana».

Omugani gw’akamole ( Lk 8, 16-17; Mt 10, 26)

21 Anacibabwîra, erhi: «K’akamole kayakizwa okufulikwa omu byasi erhi omu nterule? K’arhali yo kamanikwa emugamba? 22 Bulya ntaco cifulisirwe ci­rhakafulûlwa, na nta ihwe lirhakarhulika. 23 Ogwêrhere amarhwiri g’okuyumva, ayumve!»

Omugani gw’omulengo (Mt 7, 2; 13, 12; Lk 6, 38; 8, 18)

24 Akababwîra, erhi: «Murhege amarhwiri oku ngasi byoshi mwayumwe. Omulengo mwalengeremwo abandi, gwo ninyu mwâlengerwemwo; ciru mayish’iyushûlirwa. 25 Bulya ogwêrhe, ahâbwa; ci orhagwêrhi, n’ehi agwêrhe, bamunyagahyo^y».

Omugani gw’emburho ecimeza yône

26 Akaderha, erhi: «Obwâmi bwa Nyamuzinda kwo buli nka kulya omuntu ankakwêba emburho omu idaho. 27 Abe al’iro erhi abe azîne; bube budufu, gube mûshi: emburho enacimerere, enakule arhanamanyiri. 28 Bulya obudaka bwonene buyêza, burhanzi ebyasi, hakulikire omusîsi, na buzinda amahemba omu musîsi. 29 N’erhi emburho eyêra^z, anayihiramw’omugushu, bulya gakola mango ga kusanûla».

Omugani gw’emogomogo y’emburho y’esinapi (Mt 13, 31-32; Lk 13, 18-19)

30 Aderha, erhi: «Cici rhwagererakw’Obwâmi bwa Nyamuzinda? Lwiganyo luci rhwankabushushanya? 31 Kwo buli nka mogomogo y’emburho y’esinapi: erhi eja omu budaka, yo nsungunu kulush’ezindi mburho zoshi. 32 Ci erhi emera, yanakula enabe nnene kulusha ezindi nshogo zoshi^a; yanajira amashami manênênè, ciru n’ebinyunyi binayish’ikarhulûlamwo».

Yezu arhayigîrizagya olubaga buzira migani (Mt 13, 34-35)

33 Omu migani minji ya ben’eyo akag’ibayigîriza, omu Iugero bankanayumvirhemwo. 34 Arhanabayigîrizagya buzira migani: ci abaganda bâge bôhe akag’ibayobôlerayo bufundafunda yoshi.

Yezu arhûza omulaba (Mt 8, 23-27; Lk 8, 22-25)

35 Olwo lusiku, erhi kuba bijingo, ababwîra, erhi: «Rhuyikirire ishiriza. 36 Banacirika olubaga, bamurhulira omu bwârho kulya anali, n’agandi mârho gamukulikira. 37 Omulaba munene gwanacizuka omu nyanja, ebivumba byaka­cîyôha omu bwârho, bwoshi bwayunjula mîshi. 38 Yehe erhi al’îro omu ndalâla, agwishîre oku mushego. 39 Bamutula, bamubwîra, mpu: «Yagirwa, k’orhama­nyiri oku kufa kuno?» Anacizûka, akalihira empûsi, anabwîra enyanja, erhi: «Hulika, onarhûle!» Empûsi yatwîka n’omurhûla gwàba. 40 Okubundi aba­bwîra, erhi: «Cirhumire muyôboha? Ka nta buyemêre mugwêrhe?» 41 Banacigeramw’omusisi, banakabwîrana bône na nnene, mpu: «Lero ye ndi oyu! Ci yehe empûsi n’enyanja bidwîrhe byamuyumva!»

ΚΑΤΑ ΜΑΡΚΟΝ 4

The Parable of the Sower (Mt 13.1‑9; Lk 8.4‑8)

1 Καὶ πάλιν ἤρξατο διδάσκειν παρὰ τὴν θάλασσαν· καὶ συνάγεται πρὸς αὐτὸν ὄχλος πλεῖστος, ὥστε αὐτὸν εἰς πλοῖον ἐμβάντα καθῆσθαι ἐν τῇ θαλάσσῃ, καὶ πᾶς ὁ ὄχλος πρὸς τὴν θάλασσαν ἐπὶ τῆς γῆς ἦσαν. 2 καὶ ἐδίδασκεν αὐτοὺς ἐν παραβολαῖς πολλὰ καὶ ἔλεγεν αὐτοῖς ἐν τῇ διδαχῇ αὐτοῦ, 3 Ἀκούετε. ἰδοὺ ἐξῆλθεν ὁ σπείρων σπεῖραι. 4 καὶ ἐγένετο ἐν τῷ σπείρειν ὃ μὲν ἔπεσεν παρὰ τὴν ὁδόν, καὶ ἦλθεν τὰ πετεινὰ καὶ κατέφαγεν αὐτό. 5 καὶ ἄλλο ἔπεσεν ἐπὶ τὸ πετρῶδες ὅπου οὐκ εἶχεν γῆν πολλήν, καὶ εὐθὺς ἐξανέτειλεν διὰ τὸ μὴ ἔχειν βάθος γῆς 6 καὶ ὅτε ἀνέτειλεν ὁ ἥλιος ἐκαυματίσθη καὶ διὰ τὸ μὴ ἔχειν ῥίζαν ἐξηράνθη. 7 καὶ ἄλλο ἔπεσεν εἰς τὰς ἀκάνθας, καὶ ἀνέβησαν αἱ ἄκανθαι καὶ συνέπνιξαν αὐτό, καὶ καρπὸν οὐκ ἔδωκεν. 8 καὶ ἄλλα ἔπεσεν εἰς τὴν γῆν τὴν καλὴν καὶ ἐδίδου καρπὸν ἀναβαίνοντα καὶ αὐξανόμενα καὶ ἔφερεν ἓν τριάκοντα καὶ ἓν ἑξήκοντα καὶ ἓν ἑκατόν. 9 καὶ ἔλεγεν, Ὃς ἔχει ὦτα ἀκούειν ἀκουέτω. The Purpose of the Parables (Mt 13.10‑17; Lk 8.9‑10) 10 Καὶ ὅτε ἐγένετο κατὰ μόνας, ἠρώτων αὐτὸν οἱ περὶ αὐτὸν σὺν τοῖς δώδεκα τὰς παραβολάς. 11 καὶ ἔλεγεν αὐτοῖς, Ὑμῖν τὸ μυστήριον δέδοται τῆς βασιλείας τοῦ θεοῦ· ἐκείνοις δὲ τοῖς ἔξω ἐν παραβολαῖς τὰ πάντα γίνεται, 12 ἵνα βλέποντες βλέπωσιν καὶ μὴ ἴδωσιν, καὶ ἀκούοντες ἀκούωσιν καὶ μὴ συνιῶσιν, μήποτε ἐπιστρέψωσιν καὶ ἀφεθῇ αὐτοῖς.

The Parable of the Sower Explained (Mt 13.18‑23; Lk 8.11‑15)

13 Καὶ λέγει αὐτοῖς, Οὐκ οἴδατε τὴν παραβολὴν ταύτην, καὶ πῶς πάσας τὰς παραβολὰς γνώσεσθε; 14 ὁ σπείρων τὸν λόγον σπείρει. 15 οὗτοι δέ εἰσιν οἱ παρὰ τὴν ὁδόν· ὅπου σπείρεται ὁ λόγος καὶ ὅταν ἀκούσωσιν, εὐθὺς ἔρχεται ὁ Σατανᾶς καὶ αἴρει τὸν λόγον τὸν ἐσπαρμένον εἰς αὐτούς. 16 καὶ οὗτοί εἰσιν οἱ ἐπὶ τὰ πετρώδη σπειρόμενοι, οἳ ὅταν ἀκούσωσιν τὸν λόγον εὐθὺς μετὰ χαρᾶς λαμβάνουσιν αὐτόν, 17 καὶ οὐκ ἔχουσιν ῥίζαν ἐν ἑαυτοῖς ἀλλὰ πρόσκαιροί εἰσιν, εἶτα γενομένης θλίψεως ἢ διωγμοῦ διὰ τὸν λόγον εὐθὺς σκανδαλίζονται. 18 καὶ ἄλλοι εἰσὶν οἱ εἰς τὰς ἀκάνθας σπειρόμενοι· οὗτοί εἰσιν οἱ τὸν λόγον ἀκούσαντες, 19 καὶ αἱ μέριμναι τοῦ αἰῶνος καὶ ἡ ἀπάτη τοῦ πλούτου καὶ αἱ περὶ τὰ λοιπὰ ἐπιθυμίαι εἰσπορευόμεναι συμπνίγουσιν τὸν λόγον καὶ ἄκαρπος γίνεται. 20 καὶ ἐκεῖνοί εἰσιν οἱ ἐπὶ τὴν γῆν τὴν καλὴν σπαρέντες, οἵτινες ἀκούουσιν τὸν λόγον καὶ παραδέχονται καὶ καρποφοροῦσιν ἓν τριάκοντα καὶ ἓν ἑξήκοντα καὶ ἓν ἑκατόν.

A Light under a Bushel (Lk 8.16‑18)

21 Καὶ ἔλεγεν αὐτοῖς, Μήτι ἔρχεται ὁ λύχνος ἵνα ὑπὸ τὸν μόδιον τεθῇ ἢ ὑπὸ τὴν κλίνην; οὐχ ἵνα ἐπὶ τὴν λυχνίαν τεθῇ; 22 οὐ γάρ ἐστιν κρυπτὸν ἐὰν μὴ ἵνα φανερωθῇ, οὐδὲ ἐγένετο ἀπόκρυφον ἀλλ᾽ ἵνα ἔλθῃ εἰς φανερόν. 23 εἴ τις ἔχει ὦτα ἀκούειν ἀκουέτω. 24 Καὶ ἔλεγεν αὐτοῖς, Βλέπετε τί ἀκούετε. ἐν ᾧ μέτρῳ μετρεῖτε μετρηθήσεται ὑμῖν καὶ προστεθήσεται ὑμῖν. 25 ὃς γὰρ ἔχει, δοθήσεται αὐτῷ· καὶ ὃς οὐκ ἔχει, καὶ ὃ ἔχει ἀρθήσεται ἀπ᾽ αὐτοῦ.

The Parable of the Growing Seed

26 Καὶ ἔλεγεν, Οὕτως ἐστὶν ἡ βασιλεία τοῦ θεοῦ ὡς ἄνθρωπος βάλῃ τὸν σπόρον ἐπὶ τῆς γῆς 27 καὶ καθεύδῃ καὶ ἐγείρηται νύκτα καὶ ἡμέραν, καὶ ὁ σπόρος βλαστᾷ καὶ μηκύνηται ὡς οὐκ οἶδεν αὐτός. 28 αὐτομάτη ἡ γῆ καρποφορεῖ, πρῶτον χόρτον εἶτα στάχυν εἶτα πλήρη[ς] σῖτον ἐν τῷ στάχυϊ. 29 ὅταν δὲ παραδοῖ ὁ καρπός, εὐθὺς ἀποστέλλει τὸ δρέπανον, ὅτι παρέστηκεν ὁ θερισμός.

The Parable of the Mustard Seed (Mt 13.31‑32; Lk 13.18‑19)

30 Καὶ ἔλεγεν, Πῶς ὁμοιώσωμεν τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ ἢ ἐν τίνι αὐτὴν παραβολῇ θῶμεν; 31 ὡς κόκκῳ σινάπεως, ὃς ὅταν σπαρῇ ἐπὶ τῆς γῆς, μικρότερον ὂν πάντων τῶν σπερμάτων τῶν ἐπὶ τῆς γῆς, 32 καὶ ὅταν σπαρῇ, ἀναβαίνει καὶ γίνεται μεῖζον πάντων τῶν λαχάνων καὶ ποιεῖ κλάδους μεγάλους, ὥστε δύνασθαι ὑπὸ τὴν σκιὰν αὐτοῦ τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ κατασκηνοῦν.

The Use of Parables (Mt 13.34‑35) 33 Καὶ τοιαύταις παραβολαῖς πολλαῖς ἐλάλει αὐτοῖς τὸν λόγον καθὼς ἠδύναντο ἀκούειν 34 χωρὶς δὲ παραβολῆς οὐκ ἐλάλει αὐτοῖς, κατ᾽ ἰδίαν δὲ τοῖς ἰδίοις μαθηταῖς ἐπέλυεν πάντα.

The Calming of a Storm (Mt 8.23‑27; Lk 8.22‑25)

35 Καὶ λέγει αὐτοῖς ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ ὀψίας γενομένης, Διέλθωμεν εἰς τὸ πέραν. 36 καὶ ἀφέντες τὸν ὄχλον παραλαμβάνουσιν αὐτὸν ὡς ἦν ἐν τῷ πλοίῳ, καὶ ἄλλα πλοῖα ἦν μετ᾽ αὐτοῦ. 37 καὶ γίνεται λαῖλαψ μεγάλη ἀνέμου καὶ τὰ κύματα ἐπέβαλλεν εἰς τὸ πλοῖον, ὥστε ἤδη γεμίζεσθαι τὸ πλοῖον. 38 καὶ αὐτὸς ἦν ἐν τῇ πρύμνῃ ἐπὶ τὸ προσκεφάλαιον καθεύδων. καὶ ἐγείρουσιν αὐτὸν καὶ λέγουσιν αὐτῷ, Διδάσκαλε, οὐ μέλει σοι ὅτι ἀπολλύμεθα; 39 καὶ διεγερθεὶς ἐπετίμησεν τῷ ἀνέμῳ καὶ εἶπεν τῇ θαλάσσῃ, Σιώπα, πεφίμωσο. καὶ ἐκόπασεν ὁ ἄνεμος καὶ ἐγένετο γαλήνη μεγάλη. 40 καὶ εἶπεν αὐτοῖς, Τί δειλοί ἐστε; οὔπω ἔχετε πίστιν; 41 καὶ ἐφοβήθησαν φόβον μέγαν καὶ ἔλεγον πρὸς ἀλλήλους, Τίς ἄρα οὗτός ἐστιν ὅτι καὶ ὁ ἄνεμος καὶ ἡ θάλασσα ὑπακούει αὐτῷ;

5

Yezu alikûza omuntu w’e Jerazeni wàlimwo shetani (Mt 8, 28-34; Lk 8, 26-.19)

1 Banaciyikirira ishiriza, omu cihugo e’Abajerazeni. 2 Oku anayômoka omu bwârho, omuntu ogwêrhwe n’omuzimu mubî ayisha amulibirhîre, erhi arhenga omu byûsho. 3 Enyumpa yâge byàli byûsho, na nta muntu wankaha­shir’imushwêka, ciru ankakolesa emigozi. 4 Bulya kanji-kanji bàli barhanzir’imushwêka n’emigozi n’obudagule, ci ali erhi akonwîre obwo budagule anatwa eyo migozi, na ntâye wacimuhashaga. 5 Ngasi lusiku, buca buyira, nk’arhali omu byûsho, erhi omu mpinga, ayâmayâma, anaj’acîyâgaza^b n’amabuye. 6 Erhi alangira Yezu, amulibirhirayo, amufukamira: 7 ayakûza n’izu linene, e­rhi: «Bici rhufanwa nawe, Yezu, Mwene-Nyamuzinda w’Enyanya? Nkulahiriîze oku Izîno lya Nnâmahanga, orhandibuzagya!» 8 Bulya Yezu akag’imubwîra, erhi: «We muzimu mubî, rhengamw’oyu muntu.» 9 Amudôsa, erhi: «Izîno lyâwe we ndi?» Amushuza, erhi: «Izîno lyâni nie murhwe, bulya rhuli banji». 10 Anacimuhûna bwenêne mpu arhamuhulusagya muli eco cihugo. 11 Aha bu­rhambi hàli abuso bunene bw’engulube, erhi ziyâbusire oku ntondo. 12 Balya bazimu babî bamuhûna bwenêne, baderha, mpu: «Orbuhêke mwo zira ngulu­be, rhube mworhuja». 13 Anacibayemêrera. Balya bazimu babî banacigenda, bajamwo zirya ngulube. Zanacitula ecimologo, obuso bwahona oku manga, bwagend’icîloha omu nyanja, bwafira omu mîshi. Zàli nka bihumbi bibiri. 14 Abangere bôhe bacikulira omulindi, bagend’ilumîza ogwo mwanzi omu ci­shagala n’ornu ndimiro. Abantu bashagamuka mpu baj’ilola oku byabîre. 15 Erhi bahika hali Yezu, bashimâna olya wàlimwo shetani atamîre, ayambîrhe anali mugumaguma n’obukengêre bwâge boshi; bayôboha. 16 Ababonaga oku byaba. babarhondêreza olw’oyo muntu wàlimwo shetani lwoshi n’olw’­engulube. 17 Okubundi barhondêra okuyinginga Yezu mpu abarhengere eka. 18 Erhi aba akol’ashonera omu bwârho, olya wàli ogwêrhwe na shetani amusengera mpu amukulikire. 19 Amulahirira, amubwîra. erhi: «Oj’emwâwe^c muli bene winyu, ogend’ibaganirira aminja goshi Nyakasane akujirîre omu bwonjo bwâge». 20 Anacihira njìra, arhondêra okulumiza omu Dekapoli ngasi kwoshi Yezu amujirîre, n’abantu boshi barhangâla.

Yezu afumya omukazi walwâla omududu, anafûla mwali wa Yayiri (Mt 9, 18-26; Lk 8, 40-56)

21 Erhi Yezu aba amashub’iyikirira ishiriza omu bwârho, bantu banji bamu­shubûkira. Abêra oku mushenga^d gw’enyanja. 22 Hanaciyisha muguma w’omu bakulu b’esinagogi, izîno lyage ye Yayiri. Erhi amubona, afukama embere zâge, 23 anacimushenga bwenêne, erhi: «Mwâli wâni ali obufa; oyishe, omuhumekwo lyo afuma analame». 24 Yezu amushimba, n’olubaga lunji lw’abantu lwamukulikira lwanamugorha. 25 Omukazi walwâlaga omududu kurhenga myaka ikumi n’ibiri, 26 erhi a­rhamire n’abafumu ba ngasi lubero, n’erhi ebintu byamuhwerîre byoshi buzira okubona ely’oku ngohe, ciru n’endwâla yâge yaja yayushûka. 27 Erhi aciyumva emyanzi ya Yezu, amuyisha nyuma, amuhuma oku cishûli. 28 Bulya akag’ikengera omu murhima, erhi: «Nkahuma ciru oku myambalo yâge yône, nanafu­ma». 29 Ho na halya ecirhambo câge cahuba, ayumva omu mubiri oku amafu­ma endwâla yâge. 30 Ho n’aho Yezu ayumva oku obuzibu bumurhenziremwo; anacihindamukira olubaga, adôsa, erhi: «Ndi ompumire oku myambalo?» 31 Abaganda bâge bamubwîra, mpu: «Ka orhabwîni oku abantu bakulundumirekwo? Nawe mpu ndi okuhumirekwo?» 32 Anacilola eyi n’eyi, mpu abone owajiraga ntyo. 33 Okubundi olya mukazi anaciyôboha, ageramw’omusisi, bulya ali amanyire oku byèbire kwoshi. Anaciyisha, acikwêba aha magulu gâge, amurhondêreza oku binali kwoshi. 34 Anacimubwîra, erhi: «Mwana wâni, obuyemere bwâwe bwakufumize; ocigendere n’obuholo, onafu­me endwâla yâwe». 35 Oku acidwîrhe aderha, hayisha abantu barhenga emwa omukulu w’esina­gogi, bamubwîra, mpu: «Kali mwâli wâwe afire! Bici waciberakwo Omuyigîri­za irhwe?» 36 Erhi ayumva ako kanwa badesire, Yezu abwîra olya mukulu w’esinagogi, erhi: «Orhayôbohaga; oyemêre kwonene». 37 Anacilahira mpu a­rhakulikirwa na ndi, orhali Petro, Yakobo na Yowane, mulumuna wa Yakobo. 38 Erhi bahika aha mw’olya mukulu w’esinafgogi, Yezu ayumva emikûmo n’abantu badwîrhe balaka n’okubanda endûlù. 39 Erhi aba amaja omu nyumpa, ababwîra, erhi: «Eyi mikûmo n’ezi ndûlm ziri za bici? Omwana arhafiri, ci al’îro». 40 Nabo banacimushekera. Okubundi, erhi aba amabahulusa boshi, ayanka ishe na nnina w’olya mwana na balya balì bo naye, aja halya omwâna àli. 41 Agwârha olya mwana okuboko, amubwîra, erhi: «Talita kum»^e, kwo kuderha: «We munyere, nkubwîzire nti ozûke!» 42 Ho na halya olya munyere anaciyimanga, alambagira, bulya ali akola wa myaka ikumi n’ibiri muburhe. Abantu barhangâla bwenêne. 43 Abakomêreza bwenêne mpu ntâye omanyage ogwo mwanzi; anarhegeka mpu bamuhe ebiryo alye.

ΚΑΤΑ ΜΑΡΚΟΝ 5

The Healing of the Gerasene Demoniac (Mt 8.28‑34; Lk 8.26‑39)

1 Καὶ ἦλθον εἰς τὸ πέραν τῆς θαλάσσης εἰς τὴν χώραν τῶν Γερασηνῶν. 2 καὶ ἐξελθόντος αὐτοῦ ἐκ τοῦ πλοίου εὐθὺς ὑπήντησεν αὐτῷ ἐκ τῶν μνημείων ἄνθρωπος ἐν πνεύματι ἀκαθάρτῳ, 3 ὃς τὴν κατοίκησιν εἶχεν ἐν τοῖς μνήμασιν, καὶ οὐδὲ ἁλύσει οὐκέτι οὐδεὶς ἐδύνατο αὐτὸν δῆσαι 4 διὰ τὸ αὐτὸν πολλάκις πέδαις καὶ ἁλύσεσιν δεδέσθαι καὶ διεσπάσθαι ὑπ᾽ αὐτοῦ τὰς ἁλύσεις καὶ τὰς πέδας συντετρῖφθαι, καὶ οὐδεὶς ἴσχυεν αὐτὸν δαμάσαι 5 καὶ διὰ παντὸς νυκτὸς καὶ ἡμέρας ἐν τοῖς μνήμασιν καὶ ἐν τοῖς ὄρεσιν ἦν κράζων καὶ κατακόπτων ἑαυτὸν λίθοις. 6 καὶ ἰδὼν τὸν Ἰησοῦν ἀπὸ μακρόθεν ἔδραμεν καὶ προσεκύνησεν αὐτῷ 7 καὶ κράξας φωνῇ μεγάλῃ λέγει, Τί ἐμοὶ καὶ σοί, Ἰησοῦ υἱὲ τοῦ θεοῦ τοῦ ὑψίστου; ὁρκίζω σε τὸν θεόν, μή με βασανίσῃς. 8 ἔλεγεν γὰρ αὐτῷ, Ἔξελθε τὸ πνεῦμα τὸ ἀκάθαρτον ἐκ τοῦ ἀνθρώπου. 9 καὶ ἐπηρώτα αὐτόν, Τί ὄνομά σοι; καὶ λέγει αὐτῷ, Λεγιὼν ὄνομά μοι, ὅτι πολλοί ἐσμεν. 10 καὶ παρεκάλει αὐτὸν πολλὰ ἵνα μὴ αὐτὰ ἀποστείλῃ ἔξω τῆς χώρας. 11 Ἦν δὲ ἐκεῖ πρὸς τῷ ὄρει ἀγέλη χοίρων μεγάλη βοσκομένη 12 καὶ παρεκάλεσαν αὐτὸν λέγοντες, Πέμψον ἡμᾶς εἰς τοὺς χοίρους, ἵνα εἰς αὐτοὺς εἰσέλθωμεν. 13 καὶ ἐπέτρεψεν αὐτοῖς. καὶ ἐξελθόντα τὰ πνεύματα τὰ ἀκάθαρτα εἰσῆλθον εἰς τοὺς χοίρους, καὶ ὥρμησεν ἡ ἀγέλη κατὰ τοῦ κρημνοῦ εἰς τὴν θάλασσαν, ὡς δισχίλιοι, καὶ ἐπνίγοντο ἐν τῇ θαλάσσῃ. 14 καὶ οἱ βόσκοντες αὐτοὺς ἔφυγον καὶ ἀπήγγειλαν εἰς τὴν πόλιν καὶ εἰς τοὺς ἀγρούς· καὶ ἦλθον ἰδεῖν τί ἐστιν τὸ γεγονὸς 15 καὶ ἔρχονται πρὸς τὸν Ἰησοῦν καὶ θεωροῦσιν τὸν δαιμονιζόμενον καθήμενον ἱματισμένον καὶ σωφρονοῦντα, τὸν ἐσχηκότα τὸν λεγιῶνα, καὶ ἐφοβήθησαν. 16 καὶ διηγήσαντο αὐτοῖς οἱ ἰδόντες πῶς ἐγένετο τῷ δαιμονιζομένῳ καὶ περὶ τῶν χοίρων. 17 καὶ ἤρξαντο παρακαλεῖν αὐτὸν ἀπελθεῖν ἀπὸ τῶν ὁρίων αὐτῶν. 18 καὶ ἐμβαίνοντος αὐτοῦ εἰς τὸ πλοῖον παρεκάλει αὐτὸν ὁ δαιμονισθεὶς ἵνα μετ᾽ αὐτοῦ ᾖ. 19 καὶ οὐκ ἀφῆκεν αὐτόν, ἀλλὰ λέγει αὐτῷ, Ὕπαγε εἰς τὸν οἶκόν σου πρὸς τοὺς σοὺς καὶ ἀπάγγειλον αὐτοῖς ὅσα ὁ κύριός σοι πεποίηκεν καὶ ἠλέησέν σε. 20 καὶ ἀπῆλθεν καὶ ἤρξατο κηρύσσειν ἐν τῇ Δεκαπόλει ὅσα ἐποίησεν αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς, καὶ πάντες ἐθαύμαζον.

Jairus’ Daughter and the Woman Who Touched Jesus’ Garment (Mt 9.18‑26; Lk 8.40‑56)

21 Καὶ διαπεράσαντος τοῦ Ἰησοῦ [ἐν τῷ πλοίῳ] πάλιν εἰς τὸ πέραν συνήχθη ὄχλος πολὺς ἐπ᾽ αὐτόν, καὶ ἦν παρὰ τὴν θάλασσαν. 22 καὶ ἔρχεται εἷς τῶν ἀρχισυναγώγων, ὀνόματι Ἰάϊρος, καὶ ἰδὼν αὐτὸν πίπτει πρὸς τοὺς πόδας αὐτοῦ 23 καὶ παρακαλεῖ αὐτὸν πολλὰ λέγων ὅτι Τὸ θυγάτριόν μου ἐσχάτως ἔχει, ἵνα ἐλθὼν ἐπιθῇς τὰς χεῖρας αὐτῇ ἵνα σωθῇ καὶ ζήσῃ. 24 καὶ ἀπῆλθεν μετ᾽ αὐτοῦ. Καὶ ἠκολούθει αὐτῷ ὄχλος πολὺς καὶ συνέθλιβον αὐτόν. 25 καὶ γυνὴ οὖσα ἐν ῥύσει αἵματος δώδεκα ἔτη 26 καὶ πολλὰ παθοῦσα ὑπὸ πολλῶν ἰατρῶν καὶ δαπανήσασα τὰ παρ᾽ αὐτῆς πάντα καὶ μηδὲν ὠφεληθεῖσα ἀλλὰ μᾶλλον εἰς τὸ χεῖρον ἐλθοῦσα, 27 ἀκούσασα περὶ τοῦ Ἰησοῦ, ἐλθοῦσα ἐν τῷ ὄχλῳ ὄπισθεν ἥψατο τοῦ ἱματίου αὐτοῦ 28 ἔλεγεν γὰρ ὅτι Ἐὰν ἅψωμαι κἂν τῶν ἱματίων αὐτοῦ σωθήσομαι. 29 καὶ εὐθὺς ἐξηράνθη ἡ πηγὴ τοῦ αἵματος αὐτῆς καὶ ἔγνω τῷ σώματι ὅτι ἴαται ἀπὸ τῆς μάστιγος. 30 καὶ εὐθὺς ὁ Ἰησοῦς ἐπιγνοὺς ἐν ἑαυτῷ τὴν ἐξ αὐτοῦ δύναμιν ἐξελθοῦσαν ἐπιστραφεὶς ἐν τῷ ὄχλῳ ἔλεγεν, Τίς μου ἥψατο τῶν ἱματίων; 31 καὶ ἔλεγον αὐτῷ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ, Βλέπεις τὸν ὄχλον συνθλίβοντά σε καὶ λέγεις, Τίς μου ἥψατο; 32 καὶ περιεβλέπετο ἰδεῖν τὴν τοῦτο ποιήσασαν. 33 ἡ δὲ γυνὴ φοβηθεῖσα καὶ τρέμουσα, εἰδυῖα ὃ γέγονεν αὐτῇ, ἦλθεν καὶ προσέπεσεν αὐτῷ καὶ εἶπεν αὐτῷ πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν. 34 ὁ δὲ εἶπεν αὐτῇ, Θυγάτηρ, ἡ πίστις σου σέσωκέν σε· ὕπαγε εἰς εἰρήνην καὶ ἴσθι ὑγιὴς ἀπὸ τῆς μάστιγός σου. 35 Ἔτι αὐτοῦ λαλοῦντος ἔρχονται ἀπὸ τοῦ ἀρχισυναγώγου λέγοντες ὅτι Ἡ θυγάτηρ σου ἀπέθανεν· τί ἔτι σκύλλεις τὸν διδάσκαλον; 36 ὁ δὲ Ἰησοῦς παρακούσας τὸν λόγον λαλούμενον λέγει τῷ ἀρχισυναγώγῳ, Μὴ φοβοῦ, μόνον πίστευε. 37 καὶ οὐκ ἀφῆκεν οὐδένα μετ᾽ αὐτοῦ συνακολουθῆσαι εἰ μὴ τὸν Πέτρον καὶ Ἰάκωβον καὶ Ἰωάννην τὸν ἀδελφὸν Ἰακώβου. 38 καὶ ἔρχονται εἰς τὸν οἶκον τοῦ ἀρχισυναγώγου, καὶ θεωρεῖ θόρυβον καὶ κλαίοντας καὶ ἀλαλάζοντας πολλά, 39 καὶ εἰσελθὼν λέγει αὐτοῖς, Τί θορυβεῖσθε καὶ κλαίετε; τὸ παιδίον οὐκ ἀπέθανεν ἀλλὰ καθεύδει. 40 καὶ κατεγέλων αὐτοῦ. αὐτὸς δὲ ἐκβαλὼν πάντας παραλαμβάνει τὸν πατέρα τοῦ παιδίου καὶ τὴν μητέρα καὶ τοὺς μετ᾽ αὐτοῦ καὶ εἰσπορεύεται ὅπου ἦν τὸ παιδίον. 41 καὶ κρατήσας τῆς χειρὸς τοῦ παιδίου λέγει αὐτῇ, Ταλιθα κουμ, ὅ ἐστιν μεθερμηνευόμενον Τὸ κοράσιον, σοὶ λέγω, ἔγειρε. 42 καὶ εὐθὺς ἀνέστη τὸ κοράσιον καὶ περιεπάτει· ἦν γὰρ ἐτῶν δώδεκα. καὶ ἐξέστησαν [εὐθὺς] ἐκστάσει μεγάλῃ. 43 καὶ διεστείλατο αὐτοῖς πολλὰ ἵνα μηδεὶς γνοῖ τοῦτο, καὶ εἶπεν δοθῆναι αὐτῇ φαγεῖν.

6

Yezu agera e Nazareti (Mt 13, 53-58; Lk 4, 16-30)

1 Erhi arhenga eyo, aja omu cihugo c’emwâbo, n’abaganda bâge bamukulikira. 2 Erhi kuba lwa sabato, arhondêr’ayigîriza omu sinagogi; na banji, erhi bamuyumva, basômerwa banakaderha, mpu: «Ngabi amakula okwo kwoshi? N’obu bwenge boshi agwêrhe n’ebirhangâzo bidwîrhe byajirwa n’amaboko gâge? 3 K’arhali mubinji oyu, mugala wa Mariya, mwene wâbo^f Yakobo, na Yozefu, na Yuda, na Simoni? Na bàli bâbo, k’arhali kwo baba kuno mwirhu?» Banacimulola kubî. 4 Naye Yezu ababwîra, erhi: «Nta bandi omulêbi abula okukengwa omurhali omu cihugo câge, n’orno ishanja lyâge, n’omu mwâge». 5 Na nta cisômerîne ciru n’eciguma ajizire eyo munda. Balwâla banyi bonene ahizirekwo amaboko, abafumya. 6 Okubula obuyemere kwâbo kwamusômera.

Yezu arhuma Entumwa zâge (Mt 10, 1-14; Lk 9, 1-6)

Anacij’ageragera omu bishagala by’eburhambi, aj’ayigîriza. 7 Ahamagala balya ikumi na babiri. Arhondêra okubarhuma babiri babiri, abaha obuhashe oku bazimu babî. 8 Abahanza mpu barhahêkaga cici oku njira, aha nyuma y’akarhi konene: ciru n’enshangu y’obuntu, erhi nshoho, erhi bujuma bw’igerha omu luhago; 9 ci mpu bayambale enkwerho, barhanacihundikiraga bishûli bibiri. 10 Ababwîra, erhi: «Ngasi hoshi mwanaje omu nyumpa, mubêremwo kuhika murhenge halya. 11 Aha bâbule okumuyankirira n’okummuyumva, muharhenge munagukumule akatulo kamuli oku nshando, kuyish’iba câgizo ci­nyu kuli bo». 12 Okubundi banacilikûla, baja bayigîriza abantu mpu baciyu­njuze; 13 bakâlibirhakwo bashetani banji, bakashîga balwâla^g banji amavurha, banakaz’ibafumya.

Herodi na Yezu (Ml 14, 1-2; Lk 9, 7-9 )

14 Mwâmi Herodi anaciyumva emyanzi yâge, bulya izîno lyâge lyàli lyajire irenge. Bakag’iderha, mpu: «Yowane Mubatiza afûsire omu bafù: kwo kumudwirhîre ebi bisômerîne adwîrhe ajira». 15 Abandi bakaderha, mpu: «Eliya oyu». N’abandi, mpu: «Mulêbi oyo nka abandi balêbi». 16 Herodi, erhi ayu­mva, aderha, erhi: «Yowane natwag’irhwe oyo ofûsire omu bafù!»

Okufa kwa Yowane Mubatiza (Mt 14, 3-12; Lk 3, 19-20)

17 Bulya Herodi yenene warhumaga abagwârha Yowane b’anamuhira omu mpamikwa erhi Herodiyada, muka-mwene wabo Filipo, orhuma, amamuya­nka. 18 Bulya Yowawe abwîraga Herodi, erhi: «Nta bwêmêre ogwêrhe bw’okuherula muka-mwene winyu». 19 Kurhenga aho Herodiyada amukunirira anakalonza okumuyirha, ci ayabirwa, 20 bulya Herodi akag’irhinya Yowawe, oku kuba àli muntu mushi­nganyanya na mutagatifu, anakag’imulanga. Erhi amuyumvagya, omurhima gunamulye, ci okwo kurharhumaga arhakâsima okumuyumvirhiza. 21 Lero olu­siku alingaga lwanaciyisha: lwo lusiku lukulu lw’okuburhwa kwa Herodi. Anacijira idinye, alalika abarhambo bâge, abakulu b’abasirika n’abashamuka b’e Galileya. 22 Mwâli wa Herodiyada erhi ayisha, aj’eruhya, arhamba, asimîsa Herodi n’abalalike. Okubundi mwâmi anacibwîra olya mwana-nyere, erhi: «O­mpûne ngasi eci olonzize, nakuhaco». 23 Anacimubwîra n’endahiro, erhi: «Ngasi eci wankampûna, nakuhaco, ciru cankaba luhande lw’Obwâmi bwâni». 24 Olya munyere ahuluka, aj’ibwîra nnina, erhi: «Cici nahûna?» Naye nnina, e­rhi: «lrhwe lya Yowawe Mubatiza». 25 Ashub’iyisha alibirhîre emunda mwâmi àli, amubwîra, erhi: «Nahûna ompêre oku nambi bo na buna irhwe lya Yowawe Mubatiza». 26 Mwâmi aciganya bwenêne, ci endahiro yâge na balya bàli oku cibo bo naye birhuma, arhacilonzagya okumubonya nshonyi. 27 Obwo mwâmi arhuma omuganda mpu agend’ilerha irhwe lya Yowawe. 28 Olya muganda anacigenda, aja omu mpamikwa, amutwa igosi, ayisha adwîrhe irhwe lyâge oku nambi, anacilihereza olya munyere, naye aliha nnina. 29 Erhi abaganda ba Yowane bamanya, bayish’iyanka omurhumba gwâge, bagubisha.

Yezu aluza emigati obw’oburhanzi (Mt 14, 13-21; Lk 9, 10-17; Yn 6, 1-13; Mk 8, 1-10)

30 Erhi entumwa zishubûka, zacigusha ahàli, zamurhondêreza emyanzi y’ebi zakozire byoshi n’ebi zayigîrizize. 31 Anacibabwîra, erhi: «Muyishe bufunda aharhali bantu, muluhûke hitya. Bulya abantu bakag’iyisha n’abakag’igenda bàli banji bwenêne, ciru entumwa zabula amango g’oku!ya. 32 Bacijira omu bwârho, bayikirira aharhali bantu, omu lwihwêko. 33 Abantu erhi babona bacigendera, banji bamanya ngahi baja. Bahubuka omu bishagala byoshi, babashokolera n’amagulu, bajicilundayo. 34 Erhi Yezu arhenga omu bwârho, abona engabo y’abantu, obwonjo bwâbo bwamugwârha, bulya bàli nka buso burhagwerhi mungere: arhondera okubayigîriza binji. 35 Erhi izûba lizonga, abaganda bâge bamujaho, bamubwîra, mpu: «Lyamaba irungu lino, n’izûba lino lyazika; 36 lika aba bantu bagend’igula ebi balya omu bihando n’omu bishagala bya hofi». 37 Naye abashuza, erhi: «Ka murhabaha ebi balya mwene­ne!» Nabo bamubwîra, mpu: «Ka rhugend’igula emigati ya ngoyo^h ibiri, rhu­bahe balye?» 38 Anacibadôsa, erhi: «Migati inga mugwêrhe? Mugend’ilola!» E­rhi bayus’irhangula, bamubwîra, mpu: «Irhanu na nfi ibiri». 39 Anacirhegeka mpu babwârhaze abantu boshi rhudêko rhudêko oku lubala. 40 Banacibwârhala birundo birundo, aha igana igana, aha makumi arhanu arhanu. 41 Okubundi a­rhôla erya migati oku eri irhanu na zirya nfi zombi, agalamira emalunga, abigi­sha, abega erya migati, ayihêreza abaganda bâge mpu bagabulire abantu; nazi­rya nfi nazo azigabirabo. 42 Balya boshi, bayigurha. 43 Banacirhôla ebi bàsiza­gya, bayunjuza rhushabulo ikumi na rhubiri rhw’ebisigaliza by’erya migati na zirya nfi. 44 Nabo abalyaga bàli balume bihumbi birhanu.

Yezu alambagira omu nyanja (Mt 14, 22-23; Yn 6, 16-21)

45 Ho n’aho asêza abaganda bâge mpu baje omu bwârho, babe bashokola banayikirir’e Betisayida, oku naye acidwîrhe asêzera abantu. 46 Erhi ayûs’ibali­ka, arheremera oku ntondo mpu aj’ishenga. 47 Erhi biba bijingo, obwârho erhi bwahika omu karhî k’enyanja, naye erhi ali yenene ebulambo. 48 Erhi acibona bagukubira n’okuvugama -bulya empûsi yahubukaga embere-, sêzi mucêracêra ayish’alambagira omu nyanja, alonz’ibarhaluka. 49 Nabo erhi bamubona aj’alambagira oku mîshi, bamanya mpu muzimu, babanda orhuhababo. 50 Bo­shi bàli bamubwîne, n’ebihamba byàli bibagwêrhe. Ci ho n’aho ayirukira abaderhêza, anababwîra, erhi: «Muhire omurhima omu nda, nie nnênè, mu­ rhayôbohaga!» 51 Okubundi aja omu bwârho haguma nabo, omulaba gwa­twîka. Bazânwa, barhangâla: 52 bulya barhumvagya ciru ehitya ecisômerîne c’erya migati, omurhima gwâbo gwaciyôrhera muzibu.

Yezu afumya abalwâla b’e Jenezareti (Mt 14, 34-36)

53 Erhi bayûs’iyikira, bahika e Jenezareti, basîka obwârho. 54 Oku banayômoka omu bwârho ntya, abantu bayirukira bamumanyirira. 55 Banacigeragera omu cihugo coshi, barhondêra okushubûza ngasi boshi bàli bababîre n’endwâla n’okubabarhulira emunda àli. 56 Ngasi hoshi agerega, akaba omu lugo, akaba omu bishagala, akaba omu ndimiro, bakâhira abalwâla oku njira, banakâmuse­ngera mpu abaleke ciru bahume oku cikwi c’omwambalo gwâge; na ngasi ba­muhumirekwo, banacifuma.

ΚΑΤΑ ΜΑΡΚΟΝ 6

The Rejection of Jesus at Nazareth (Mt 13.53‑58; Lk 4.16‑30)

1Καὶ ἐξῆλθεν ἐκεῖθεν καὶ ἔρχεται εἰς τὴν πατρίδα αὐτοῦ, καὶ ἀκολουθοῦσιν αὐτῷ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ. 2 καὶ γενομένου σαββάτου ἤρξατο διδάσκειν ἐν τῇ συναγωγῇ, καὶ πολλοὶ ἀκούοντες ἐξεπλήσσοντο λέγοντες, Πόθεν τούτῳ ταῦτα, καὶ τίς ἡ σοφία ἡ δοθεῖσα τούτῳ, καὶ αἱ δυνάμεις τοιαῦται διὰ τῶν χειρῶν αὐτοῦ γινόμεναι ; 3 οὐχ οὗτός ἐστιν ὁ τέκτων, ὁ υἱὸς τῆς Μαρίας καὶ ἀδελφὸς Ἰακώβου καὶ Ἰωσῆτος καὶ Ἰούδα καὶ Σίμωνος; καὶ οὐκ εἰσὶν αἱ ἀδελφαὶ αὐτοῦ ὧδε πρὸς ἡμᾶς; καὶ ἐσκανδαλίζοντο ἐν αὐτῷ. 4 καὶ ἔλεγεν αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς ὅτι Οὐκ ἔστιν προφήτης ἄτιμος εἰ μὴ ἐν τῇ πατρίδι αὐτοῦ καὶ ἐν τοῖς συγγενεῦσιν αὐτοῦ καὶ ἐν τῇ οἰκίᾳ αὐτοῦ. 5 καὶ οὐκ ἐδύνατο ἐκεῖ ποιῆσαι οὐδεμίαν δύναμιν, εἰ μὴ ὀλίγοις ἀρρώστοις ἐπιθεὶς τὰς χεῖρας ἐθεράπευσεν. 6 καὶ ἐθαύμαζεν διὰ τὴν ἀπιστίαν αὐτῶν.

The Mission of the Twelve (Mt 10.1, 5‑15; Lk 9.1‑6)

Καὶ περιῆγεν τὰς κώμας κύκλῳ διδάσκων. 7 καὶ προσκαλεῖται τοὺς δώδεκα καὶ ἤρξατο αὐτοὺς ἀποστέλλειν δύο δύο καὶ ἐδίδου αὐτοῖς ἐξουσίαν τῶν πνευμάτων τῶν ἀκαθάρτων, 8 καὶ παρήγγειλεν αὐτοῖς ἵνα μηδὲν αἴρωσιν εἰς ὁδὸν εἰ μὴ ῥάβδον μόνον, μὴ ἄρτον, μὴ πήραν, μὴ εἰς τὴν ζώνην χαλκόν, 9 ἀλλ᾽ ὑποδεδεμένους σανδάλια, καὶ μὴ ἐνδύσησθε δύο χιτῶνας. 10 καὶ ἔλεγεν αὐτοῖς, Ὅπου ἐὰν εἰσέλθητε εἰς οἰκίαν, ἐκεῖ μένετε ἕως ἂν ἐξέλθητε ἐκεῖθεν. 11 καὶ ὃς ἂν τόπος μὴ δέξηται ὑμᾶς μηδὲ ἀκούσωσιν ὑμῶν, ἐκπορευόμενοι ἐκεῖθεν ἐκτινάξατε τὸν χοῦν τὸν ὑποκάτω τῶν ποδῶν ὑμῶν εἰς μαρτύριον αὐτοῖς. 12Καὶ ἐξελθόντες ἐκήρυξαν ἵνα μετανοῶσιν, 13 καὶ δαιμόνια πολλὰ ἐξέβαλλον, καὶ ἤλειφον ἐλαίῳ πολλοὺς ἀρρώστους καὶ ἐθεράπευον.

The Death of John the Baptist (Mt 14.1‑12; Lk 9.7‑9)

14 Καὶ ἤκουσεν ὁ βασιλεὺς Ἡρῴδης, φανερὸν γὰρ ἐγένετο τὸ ὄνομα αὐτοῦ, καὶ ἔλεγον ὅτι Ἰωάννης ὁ βαπτίζων ἐγήγερται ἐκ νεκρῶν καὶ διὰ τοῦτο ἐνεργοῦσιν αἱ δυνάμεις ἐν αὐτῷ. 15ἄλλοι δὲ ἔλεγον ὅτι Ἠλίας ἐστίν· ἄλλοι δὲ ἔλεγον ὅτι προφήτης ὡς εἷς τῶν προφητῶν. 16ἀκούσας δὲ ὁ Ἡρῴδης ἔλεγεν, Ὃν ἐγὼ ἀπεκεφάλισα Ἰωάννην, οὗτος ἠγέρθη. 17 Αὐτὸς γὰρ ὁ Ἡρῴδης ἀποστείλας ἐκράτησεν τὸν Ἰωάννην καὶ ἔδησεν αὐτὸν ἐν φυλακῇ διὰ Ἡρῳδιάδα τὴν γυναῖκα Φιλίππου τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ, ὅτι αὐτὴν ἐγάμησεν 18 ἔλεγεν γὰρ ὁ Ἰωάννης τῷ Ἡρῴδῃ ὅτι Οὐκ ἔξεστίν σοι ἔχειν τὴν γυναῖκα τοῦ ἀδελφοῦ σου. 19 ἡ δὲ Ἡρῳδιὰς ἐνεῖχεν αὐτῷ καὶ ἤθελεν αὐτὸν ἀποκτεῖναι, καὶ οὐκ ἠδύνατο 20 ὁ γὰρ Ἡρῴδης ἐφοβεῖτο τὸν Ἰωάννην, εἰδὼς αὐτὸν ἄνδρα δίκαιον καὶ ἅγιον, καὶ συνετήρει αὐτόν, καὶ ἀκούσας αὐτοῦ πολλὰ ἠπόρει, καὶ ἡδέως αὐτοῦ ἤκουεν. 21 Καὶ γενομένης ἡμέρας εὐκαίρου ὅτε Ἡρῴδης τοῖς γενεσίοις αὐτοῦ δεῖπνον ἐποίησεν τοῖς μεγιστᾶσιν αὐτοῦ καὶ τοῖς χιλιάρχοις καὶ τοῖς πρώτοις τῆς Γαλιλαίας, 22 εἰσελθούσης τῆς θυγατρὸς αὐτοῦ Ἡρῳδιάδος καὶ ὀρχησαμένης ἤρεσεν τῷ Ἡρῴδῃ καὶ τοῖς συνανακειμένοις. εἶπεν ὁ βασιλεὺς τῷ κορασίῳ, Αἴτησόν με ὃ ἐὰν θέλῃς, καὶ δώσω σοι 23 καὶ ὤμοσεν αὐτῇ [πολλά], Ὅ τι ἐάν με αἰτήσῃς δώσω σοι ἕως ἡμίσους τῆς βασιλείας μου. 24 καὶ ἐξελθοῦσα εἶπεν τῇ μητρὶ αὐτῆς, Τί αἰτήσωμαι; ἡ δὲ εἶπεν, Τὴν κεφαλὴν Ἰωάννου τοῦ βαπτίζοντος. 25 καὶ εἰσελθοῦσα εὐθὺς μετὰ σπουδῆς πρὸς τὸν βασιλέα ᾐτήσατο λέγουσα, Θέλω ἵνα ἐξαυτῆς δῷς μοι ἐπὶ πίνακι τὴν κεφαλὴν Ἰωάννου τοῦ βαπτιστοῦ. 26 καὶ περίλυπος γενόμενος ὁ βασιλεὺς διὰ τοὺς ὅρκους καὶ τοὺς ἀνακειμένους οὐκ ἠθέλησεν ἀθετῆσαι αὐτήν 27 καὶ εὐθὺς ἀποστείλας ὁ βασιλεὺς σπεκουλάτορα ἐπέταξεν ἐνέγκαι τὴν κεφαλὴν αὐτοῦ. καὶ ἀπελθὼν ἀπεκεφάλισεν αὐτὸν ἐν τῇ φυλακῇ 28 καὶ ἤνεγκεν τὴν κεφαλὴν αὐτοῦ ἐπὶ πίνακι καὶ ἔδωκεν αὐτὴν τῷ κορασίῳ, καὶ τὸ κοράσιον ἔδωκεν αὐτὴν τῇ μητρὶ αὐτῆς. 29 καὶ ἀκούσαντες οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ ἦλθον καὶ ἦραν τὸ πτῶμα αὐτοῦ καὶ ἔθηκαν αὐτὸ ἐν μνημείῳ.

Feeding of the Five Thousand (Mt 14.13‑21; Lk 9.10‑17; Jn 6.1‑14)

30 Καὶ συνάγονται οἱ ἀπόστολοι πρὸς τὸν Ἰησοῦν καὶ ἀπήγγειλαν αὐτῷ πάντα ὅσα ἐποίησαν καὶ ὅσα ἐδίδαξαν. 31 καὶ λέγει αὐτοῖς, Δεῦτε ὑμεῖς αὐτοὶ κατ᾽ ἰδίαν εἰς ἔρημον τόπον καὶ ἀναπαύσασθε ὀλίγον. ἦσαν γὰρ οἱ ἐρχόμενοι καὶ οἱ ὑπάγοντες πολλοί, καὶ οὐδὲ φαγεῖν εὐκαίρουν. 32 καὶ ἀπ­ῆλθον ἐν τῷ πλοίῳ εἰς ἔρημον τόπον κατ᾽ ἰδίαν. 33 καὶ εἶδον αὐτοὺς ὑπάγοντας καὶ ἐπέγνωσαν πολλοὶ καὶ πεζῇ ἀπὸ πασῶν τῶν πόλεων συνέδραμον ἐκεῖ καὶ προῆλθον αὐτούς. 34 καὶ ἐξελθὼν εἶδεν πολὺν ὄχλον καὶ ἐσπλαγχνίσθη ἐπ᾽ αὐτούς, ὅτι ἦσαν ὡς πρόβατα μὴ ἔχοντα ποιμένα, καὶ ἤρξατο διδάσκειν αὐτοὺς πολλά. 35 Καὶ ἤδη ὥρας πολλῆς γενομένης προσελθόντες αὐτῷ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ ἔλεγον ὅτι Ἔρημός ἐστιν ὁ τόπος καὶ ἤδη ὥρα πολλή 36 ἀπόλυσον αὐτούς, ἵνα ἀπελθόντες εἰς τοὺς κύκλῳ ἀγροὺς καὶ κώμας ἀγοράσωσιν ἑαυτοῖς τί φάγωσιν. 37 ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπεν αὐτοῖς, Δότε αὐτοῖς ὑμεῖς φαγεῖν. καὶ λέγουσιν αὐτῷ, Ἀπελθόντες ἀγοράσωμεν δηναρίων διακοσίων ἄρτους καὶ δώσομεν αὐτοῖς φαγεῖν; 38 ὁ δὲ λέγει αὐτοῖς, Πόσους ἄρτους ἔχετε; ὑπάγετε ἴδετε. καὶ γνόντες λέγουσιν, Πέντε, καὶ δύο ἰχθύας. 39 καὶ ἐπέταξεν αὐτοῖς ἀνακλῖναι πάντας συμπόσια συμπόσια ἐπὶ τῷ χλωρῷ χόρτῳ. 40 καὶ ἀνέπεσαν πρασιαὶ πρασιαὶ κατὰ ἑκατὸν καὶ κατὰ πεντήκοντα. 41 καὶ λαβὼν τοὺς πέντε ἄρτους καὶ τοὺς δύο ἰχθύας ἀναβλέψας εἰς τὸν οὐρανὸν εὐλόγησεν καὶ κατέκλασεν τοὺς ἄρτους καὶ ἐδίδου τοῖς μαθηταῖς [αὐτοῦ] ἵνα παρατιθῶσιν αὐτοῖς, καὶ τοὺς δύο ἰχθύας ἐμέρισεν πᾶσιν. 42 καὶ ἔφαγον πάντες καὶ ἐχορτάσθησαν, 43 καὶ ἦραν κλάσματα δώδεκα κοφίνων πληρώματα καὶ ἀπὸ τῶν ἰχθύων. 44 καὶ ἦσαν οἱ φαγόντες [τοὺς ἄρτους] πεντακισχίλιοι ἄνδρες.

Walking on the Water (Mt 14.22‑23; Jn 6.15‑21)

45 Καὶ εὐθὺς ἠνάγκασεν τοὺς μαθητὰς αὐτοῦ ἐμβῆναι εἰς τὸ πλοῖον καὶ προάγειν εἰς τὸ πέραν πρὸς Βηθσαϊδάν, ἕως αὐτὸς ἀπολύει τὸν ὄχλον. 46 καὶ ἀποταξάμενος αὐτοῖς ἀπῆλθεν εἰς τὸ ὄρος προσεύξασθαι. 47 καὶ ὀψίας γενομένης ἦν τὸ πλοῖον ἐν μέσῳ τῆς θαλάσσης, καὶ αὐτὸς μόνος ἐπὶ τῆς γῆς. 48 καὶ ἰδὼν αὐτοὺς βασανιζομένους ἐν τῷ ἐλαύνειν, ἦν γὰρ ὁ ἄνεμος ἐναντίος αὐτοῖς, περὶ τετάρτην φυλακὴν τῆς νυκτὸς ἔρχεται πρὸς αὐτοὺς περιπατῶν ἐπὶ τῆς θαλάσσης καὶ ἤθελεν παρελθεῖν αὐτούς. 49 οἱ δὲ ἰδόντες αὐτὸν ἐπὶ τῆς θαλάσσης περιπατοῦντα ἔδοξαν ὅτι φάντασμά ἐστιν, καὶ ἀνέκραξαν 50 πάντες γὰρ αὐτὸν εἶδον καὶ ἐταράχθησαν. ὁ δὲ εὐθὺς ἐλάλησεν μετ᾽ αὐτῶν, καὶ λέγει αὐτοῖς, Θαρσεῖτε, ἐγώ εἰμι· μὴ φοβεῖσθε. 51 καὶ ἀνέβη πρὸς αὐτοὺς εἰς τὸ πλοῖον καὶ ἐκόπασεν ὁ ἄνεμος, καὶ λίαν [ἐκ περισσοῦ] ἐν ἑαυτοῖς ἐξίσταντο 52 οὐ γὰρ συν­ῆκαν ἐπὶ τοῖς ἄρτοις, ἀλλ᾽ ἦν αὐτῶν ἡ καρδία πεπωρωμένη.

The Healing of the Sick in Gennesaret (Mt 14.34‑36)

53 Καὶ διαπεράσαντες ἐπὶ τὴν γῆν ἦλθον εἰς Γεννησαρὲτ καὶ προσωρμίσθησαν. 54 καὶ ἐξελθόντων αὐτῶν ἐκ τοῦ πλοίου εὐθὺς ἐπιγνόντες αὐτὸν 55 περιέδραμον ὅλην τὴν χώραν ἐκείνην καὶ ἤρξαντο ἐπὶ τοῖς κραβάττοις τοὺς κακῶς ἔχοντας περιφέρειν ὅπου ἤκουον ὅτι ἐστίν. 56 καὶ ὅπου ἂν εἰσεπορεύετο εἰς κώμας ἢ εἰς πόλεις ἢ εἰς ἀγρούς, ἐν ταῖς ἀγοραῖς ἐτίθεσαν τοὺς ἀσθενοῦντας καὶ παρεκάλουν αὐτὸν ἵνα κἂν τοῦ κρασπέδου τοῦ ἱματίου αὐτοῦ ἅψωνται· καὶ ὅσοι ἂν ἥψαντο αὐτοῦ ἐσῴζοντο.

7

Yezu aja kadali n’ Abafarizeyi n’abashamuka b’ihano (Mt 15, 1-9)

1 Abafarizeyi n’abashamuka b’ihano haguma barhengag’e Yeruzalemu, ba­shubûzanya, bamujaho. 2 N’erhi babona baguma omu baganda bâge ba­dwîrhe balya n’enfune zizinzire, kwo kuderha ezirhali nkalabe, babagaya. 3 Bu­lya Abafarizeyi n’Abayahudi boshi barhankalya barhanarhanzir’ikalaba ama­boko kuhika aha ngafula; yo yali ngeso ya hashakuluza bâbo. 4 Na nka barhe­nga ekarubanda, barhankalya barhanashahulizibwi amîshi. Hali n’ezindi ngeso nyinji bakômera okushimba: nka okushuka orhube, orhuhindi n’enambi z’amarhale. 5 Obwo Abafarizeyi n’abashamuka b’ihano banacimudôsa, mpu: «Cirhuma abaganda bâwe barhashimba engeso za bashakuluza; ci bôhe banakalya n’enfume zirhali nkalabe? 6 Abashuza erhi: «lzaya acilêbîre kwinja kuli mwe, ezi ndyâlya, nka oku biyandisirwe, erhi: 7 Olu lubaga ludwîrhe lwa­ nkenga n’akanwa kwônene, ci emirhima yâbo eri kuliⁱ. Obukenge bankenga buba bunywesi, enyigîrizo bayigîriza gaba marhegeko garhenga emw’abantu. 8 Mwalesire irhegeko^j lya Nyamuzinda, mwakulikira engeso z’abantu. 9 Aba­bwîra, erhi: «Munavune irhegeko lya Nyamuzinda mpu lyo mukulikira engeso zinyu. 10 Bulya Musa adesire, mpu: «Okenge sho na nyoko, na owahehêrere i­she erhi nnina, anafe. 11 Ci mwehe munakaz’iderha, mpu: «Owabwîra ìshe erhi nnina, erhi: «Ehi nankakurhabiremwo hiri korbani^k, kwo kuderha nterekêro», 12 murhanacimuleka ajirire ishe erhi nnina akandi kantu, 13 na ntyo mwazazize akanwa ka Nnâmabanga erhi ngeso zinyu mwenc mwajiraga zirhuma. Na binji bya bene ebyo mujira».

Arhali ebija ekanwa byo bizinza omuntu ci ebirhenga omu murhima (Mt 15, 10-30)

14 Erhi aba amashub’iyûs’ibamagala olubaga, anacilubwîra, erhi: «Murhege amarhwiri mweshi munayumve kwinja! 15 Ntâco cirhenga embuga cankazinza omuntu camamujamo; ci ehirhenga omu muntu hyo hizinza omuntu. 16 Akaba bali ogwerhe amarbwiri g’okuyumva, ayumve!» 17 Erhi acija omu nyu­mpa, aciyegwîre n’olubaga, abaganda bâge bamudôsa ogwo mugani. 18 Naye ababwîra, erhi: «Aye! kuziga ninyu nta bukengêre mugwerhe kuhika ene! Ka murhayumvirhi oku ebirhenga embuga, bikaja omu muntu, birhankamuzinza; 19 bulya birhamuja omu murhima, ci omu nda birhogera, na kandi bije aharha­nkaderbwa». Ntyo ayêrekana oku ebiryo byoshi biri bicêse. 20 Ashub’iderha, e­rhi: «Ebirhenga omu muntu, byo bizinza omuntu. 21 Bulya omu muntu, omu murhima gwâge mwo murhenga enkengêro mbî: obugonyi, obushambo, okuyi­rha, 22 okuhusha, obujinisi, obubi, obulyâlya, obumaguza, obuyagalwa, oku­ shobekana busha, okucibona, obunganyi. 23 Ebyo bibi byoshi omu muntu birhe­nga, byo binazinza omuntu».

III. Yezu agera omu bindi bihugo birhali by’e Galileya

Yezu afumya mwâli w’omukazi w’e Sîriya (Mt 15, 21-28)

24 Erhi barhenga eyo munda, acijîra omu mpande z’e Tiri n’ez’e Sidoni. Aja omu nyumpa, arhalonzagya omuntu amanye ahali, ci abula oku ankacîfulika. 25 Bulya hàli omukazi, erhi omwâli agwêrhwe n’omuzimu mubî; erhi ayumva e­ myanzi yâge, akanya, aj’ifukama aha magulu gâge. 26 Oyo mukazi àli mupaga­ni, Mufenisi w’e Sîriya. Anacimusengera mpu amukûlire shetani omu mwana. 27 Naye amubwîra, erhi: «Orheng’ileka abâna bayigurhe, bulya kurhali kwinja okuyanka entanda y’abâna n’okuyikwêba ebibwana». 28 Olya mukazi anacimu­shuza, anamubwîra, erhi: «Kwo binali ntyo, Muhanyi! ci kurharhuma ebi­bwana birharhôlogola enshangukiza aha abâna balîra!» 29 Anacimubwîra, erhi: «Kuli olwo luderho, ogendage, shetani arhenziremwo mwâli wâwe». 30 Erhi ahika aha mwâge, ashimâna omwâli agwishîre oku ncingo, erhi shetani amulisiîre.

Yezu afumya ecihuli c’akaduma

31 Anacirheng’e Tiri, aj’e Sidoni, ebwa nyanja y’e Galileya, omu cihugo c’e Dekapoli. 32 Bamulerhera ecihuli c’akaduma, bamuhûna mpu acihirekwo oku­boko. 33 Anaciciyegûla omu lubaga, acihira hâge hâge, acihira eminwe omu marhwiri, ajabika omunwe n’amarhî, acihuma oku lulimi. 34 Okubundi agala­mira emalunga, ayîsa bwenêne, acibwîra, erhi: «Efeta», kwo kuderha: «yigu­ka»^l. 35 Ho na halya amarhwiri gâge gayiguka n’olulimi lwâge lwashwekûka: arhondêra aderha bwinjinja. 36 Abahanza mpu barhabwîraga ndi; ci oku asêzagya okubahanza, kwo nabo basêzize okulumîza ogwo mwanzi hoshi. 37 Barha­ngâla bwenêne, banakaderha, mpu: «Ajizire byoshi bwinja! Ebihuli adwîrhe abiyumvîsa, n’orhuduma adwîrhe arhuderhêsa!^m»

ΚΑΤΑ ΜΑΡΚΟΝ 7

The Tradition of the Elders (Mt 15.1‑20)

1 Καὶ συνάγονται πρὸς αὐτὸν οἱ Φαρισαῖοι καί τινες τῶν γραμματέων ἐλθόντες ἀπὸ Ἱεροσολύμων. 2 καὶ ἰδόντες τινὰς τῶν μαθητῶν αὐτοῦ ὅτι κοιναῖς χερσίν, τοῦτ᾽ ἔστιν ἀνίπτοις, ἐσθίουσιν τοὺς ἄρτους 3 – οἱ γὰρ Φαρισαῖοι καὶ πάντες οἱ Ἰουδαῖοι ἐὰν μὴ πυγμῇ νίψωνται τὰς χεῖρας οὐκ ἐσθίουσιν, κρατοῦντες τὴν παράδοσιν τῶν πρεσβυτέρων, 4 καὶ ἀπ᾽ ἀγορᾶς ἐὰν μὴ βαπτίσωνται οὐκ ἐσθίουσιν, καὶ ἄλλα πολλά ἐστιν ἃ παρέλαβον κρατεῖν, βαπτισμοὺς ποτηρίων καὶ ξεστῶν καὶ χαλκίων [καὶ κλινῶν] – 5 καὶ ἐπερωτῶσιν αὐτὸν οἱ Φαρισαῖοι καὶ οἱ γραμματεῖς, Διὰ τί οὐ περιπατοῦσιν οἱ μαθηταί σου κατὰ τὴν παράδοσιν τῶν πρεσβυτέρων, ἀλλὰ κοιναῖς χερσὶν ἐσθίουσιν τὸν ἄρτον; 6 ὁ δὲ εἶπεν αὐτοῖς, Καλῶς ἐπροφήτευσεν Ἠσαΐας περὶ ὑμῶν τῶν ὑποκριτῶν, ὡς γέγραπται [ὅτι] Οὗτος ὁ λαὸς τοῖς χείλεσίν με τιμᾷ, ἡ δὲ καρδία αὐτῶν πόρρω ἀπέχει ἀπ᾽ ἐμοῦ· 7 μάτην δὲ σέβονταί με διδάσκοντες διδασκαλίας ἐντάλματα ἀνθρώπων. 8ἀφέντες τὴν ἐντολὴν τοῦ θεοῦ κρατεῖτε τὴν παράδοσιν τῶν ἀνθρώπων. 9 Καὶ ἔλεγεν αὐτοῖς, Καλῶς ἀθετεῖτε τὴν ἐντολὴν τοῦ θεοῦ, ἵνα τὴν παράδοσιν ὑμῶν στήσητε. 10 Μωϋσῆς γὰρ εἶπεν, Τίμα τὸν πατέρα σου καὶ τὴν μητέρα σου, καί, Ὁ κακολογῶν πατέρα ἢ μητέρα θανάτῳ τελευτάτω. 11 ὑμεῖς δὲ λέγετε, Ἐὰν εἴπῃ ἄνθρωπος τῷ πατρὶ ἢ τῇ μητρί, Κορβᾶν, ὅ ἐστιν, Δῶρον, ὃ ἐὰν ἐξ ἐμοῦ ὠφεληθῇς, 12 οὐκέτι ἀφίετε αὐτὸν οὐδὲν ποιῆσαι τῷ πατρὶ ἢ τῇ μητρί, 13 ἀκυροῦντες τὸν λόγον τοῦ θεοῦ τῇ παραδόσει ὑμῶν ᾗ παρεδώκατε· καὶ παρόμοια τοιαῦτα πολλὰ ποιεῖτε. 14 Καὶ προσκαλεσάμενος πάλιν τὸν ὄχλον ἔλεγεν αὐτοῖς, Ἀκούσατέ μου πάντες καὶ σύνετε. 15 οὐδέν ἐστιν ἔξωθεν τοῦ ἀνθρώπου εἰσπορευόμενον εἰς αὐτὸν ὃ δύναται κοινῶσαι αὐτόν, ἀλλὰ τὰ ἐκ τοῦ ἀνθρώπου ἐκπορευόμενά ἐστιν τὰ κοινοῦντα τὸν ἄνθρωπον. 17 Καὶ ὅτε εἰσῆλθεν εἰς οἶκον ἀπὸ τοῦ ὄχλου, ἐπηρώτων αὐτὸν οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ τὴν παραβολήν. 18 καὶ λέγει αὐτοῖς, Οὕτως καὶ ὑμεῖς ἀσύνετοί ἐστε; οὐ νοεῖτε ὅτι πᾶν τὸ ἔξωθεν εἰσπορευόμενον εἰς τὸν ἄνθρωπον οὐ δύναται αὐτὸν κοινῶσαι 19 ὅτι οὐκ εἰσπορεύεται αὐτοῦ εἰς τὴν καρδίαν ἀλλ᾽ εἰς τὴν κοιλίαν, καὶ εἰς τὸν ἀφεδρῶνα ἐκπορεύεται, καθαρίζων πάντα τὰ βρώματα; 20 ἔλεγεν δὲ ὅτι Τὸ ἐκ τοῦ ἀνθρώπου ἐκπορευόμενον, ἐκεῖνο κοινοῖ τὸν ἄνθρωπον. 21 ἔσωθεν γὰρ ἐκ τῆς καρδίας τῶν ἀνθρώπων οἱ διαλογισμοὶ οἱ κακοὶ ἐκπορεύονται, πορνεῖαι, κλοπαί, φόνοι, 22 μοιχεῖαι, πλεονεξίαι, πονηρίαι, δόλος, ἀσέλγεια, ὀφθαλμὸς πονηρός, βλασφημία, ὑπερηφανία, ἀφροσύνη 23 πάντα ταῦτα τὰ πονηρὰ ἔσωθεν ἐκπορεύεται καὶ κοινοῖ τὸν ἄνθρωπον.

The Syrophoenician Woman’s Faith (Mt 15.21‑28)

24 Ἐκεῖθεν δὲ ἀναστὰς ἀπῆλθεν εἰς τὰ ὅρια Τύρου. καὶ εἰσελθὼν εἰς οἰκίαν οὐδένα ἤθελεν γνῶναι, καὶ οὐκ ἠδυνήθη λαθεῖν 25 ἀλλ᾽ εὐθὺς ἀκούσασα γυνὴ περὶ αὐτοῦ, ἧς εἶχεν τὸ θυγάτριον αὐτῆς πνεῦμα ἀκάθαρτον, ἐλθοῦσα προσέπεσεν πρὸς τοὺς πόδας αὐτοῦ 26 ἡ δὲ γυνὴ ἦν Ἑλληνίς, Συροφοινίκισσα τῷ γένει· καὶ ἠρώτα αὐτὸν ἵνα τὸ δαιμόνιον ἐκβάλῃ ἐκ τῆς θυγατρὸς αὐτῆς. 27 καὶ ἔλεγεν αὐτῇ, Ἄφες πρῶτον χορτασθῆναι τὰ τέκνα, οὐ γάρ ἐστιν καλὸν λαβεῖν τὸν ἄρτον τῶν τέκνων καὶ τοῖς κυναρίοις βαλεῖν. 28 ἡ δὲ ἀπεκρίθη καὶ λέγει αὐτῷ, Κύριε · καὶ τὰ κυνάρια ὑποκάτω τῆς τραπέζης ἐσθίουσιν ἀπὸ τῶν ψιχίων τῶν παιδίων. 29 καὶ εἶπεν αὐτῇ, Διὰ τοῦτον τὸν λόγον ὕπαγε, ἐξελήλυθεν ἐκ τῆς θυγατρός σου τὸ δαιμόνιον. 30 καὶ ἀπελθοῦσα εἰς τὸν οἶκον αὐτῆς εὗρεν τὸ παιδίον βεβλημένον ἐπὶ τὴν κλίνην καὶ τὸ δαιμόνιον ἐξεληλυθός.

A Deaf and Dumb Man Healed

31 Καὶ πάλιν ἐξελθὼν ἐκ τῶν ὁρίων Τύρου ἦλθεν διὰ Σιδῶνος εἰς τὴν θάλασσαν τῆς Γαλιλαίας ἀνὰ μέσον τῶν ὁρίων Δεκαπόλεως. 32 καὶ φέρουσιν αὐτῷ κωφὸν καὶ μογιλάλον καὶ παρακαλοῦσιν αὐτὸν ἵνα ἐπιθῇ αὐτῷ τὴν χεῖρα. 33 καὶ ἀπολαβόμενος αὐτὸν ἀπὸ τοῦ ὄχλου κατ᾽ ἰδίαν ἔβαλεν τοὺς δακτύλους αὐτοῦ εἰς τὰ ὦτα αὐτοῦ καὶ πτύσας ἥψατο τῆς γλώσσης αὐτοῦ, 34 καὶ ἀναβλέψας εἰς τὸν οὐρανὸν ἐστέναξεν καὶ λέγει αὐτῷ, Εφφαθα, ὅ ἐστιν, Διανοίχθητι. 35 καὶ [εὐθέως] ἠνοίγησαν αὐτοῦ αἱ ἀκοαί, καὶ ἐλύθη ὁ δεσμὸς τῆς γλώσσης αὐτοῦ καὶ ἐλάλει ὀρθῶς. 36 καὶ διεστείλατο αὐτοῖς ἵνα μηδενὶ λέγωσιν· ὅσον δὲ αὐτοῖς διεστέλλετο, αὐτοὶ μᾶλλον περισσότερον ἐκήρυσσον. 37 καὶ ὑπερπερισσῶς ἐξεπλήσσοντο λέγοντες, Καλῶς πάντα πεποίηκεν, καὶ τοὺς κωφοὺς ποιεῖ ἀκούειν καὶ [τοὺς] ἀλάλους λαλεῖν.

8

Yezu aluza emigati obwa kabiri (Mt 15, 32-39)

1 Mw’ezo nsiku, hàli kandi olubaga lunji lw’abantu, lurhanagwêrhe biryo. Anacihamagala abaganda bâge, ababwîra, erhi: 2 «Mubabalire eyi ngabo, bulya ene lukola lwa nsiku isharhu bankulikira burhalya. 3 Nkabalika ba­shalisire, akangwe kanabayankira omu njira, bulya balimwo aba kulî». 4 Abaganda bâge bamushuza, mpu: «Ndi wankabona emigati yayigusa aba bo­shi muno irungu?» 5 Naye anacibadôsa, erhi: «Migali inga mugwêrhe?» Nabo, mpu: «Nda». 6 Okubundi anacirhegeka mpu abantu babwârhale oku idaho. Ayanka erya migali oku eri nda, avuga omunkwa, ayibega, ayiha abaganda bâge mpu bayigabulire olubaga, nabo banacibahêrezayo. 7 Bàli bagwêrhe na nfi nsungunu. Nazo erhi aba amazigisha, aderha mpu bazigabe. 8 Abantu ba lya, bayigurha. Bashubûza amasigaliza, gayunjuza birhiri nda. 9 Abalyaga bàli nka bibumbi bini. Anacibasêzera; 10 ho n’aho anacija omu bwârho bo n’abaga­nda bâge; kwo na kuhika omu mpande z’e Dalamanuta.

Abafarizeyi bahûna Yezu ecimanyîso (Mt 16, 1-4)

11 Abafarizeyi banaciyisha, barhondêra okumujisa kadali. Bamuhûna ecimanyîso c’emalunga mpu lyo bamurhega. 12 Ashishimukwa, aderha, erhi: «Cici cirhumire eri iburha lyalonza ecimanyîso? Okuli, mmubwire, eri iburha lirhahàbwe cimanyiso». 13 Anacibasêzera, acirhulira omu bwârho, ayikirira erindi ishiriza.

Obwengûza bw’ Abafarizeyi n’obwa Herodi (Mt 16, 5-12)

14 Abaganda bâge bayibagira okuciyikira emigati; erhi mugati muguma gwônene baciyikire omu bwârho. 15 Erhi Yezu acibabwîra, erhi: «Mumanye munacirange oku ngezo y’Abafarizeyi n’eya Herodi», 16 bajanamwo bone na nnene, mpu: «Rhurhadwirhi lwîko». 17 Naye erhi amanya, ababwîra, erhi: «Cirhumire mudwîrhe mwagerereza mpu murhadwirhi lwîko? Aye! Kuziga murhasag’iyumva murhanasag’imanya! Ka emirhima yinyu eciri mizibu? 18 Mugwêrhe amasù, murhanabona; mugwêrhe amarhwiri, murhanayumva! 19 Ka murhacikengiri, bulya nzind’ibega erya migati irhanu oku bantu bibumbi bi­rhanu, birhiri binga biyunjwîre masigaliza mwayansire?» Nabo, mpu: «lkumi na bibiri». 20 Na bulya kandi nabegeraga bantu bibumbi bini migati nda, birhiri binga biyunjwîre masigaliza mwayansire?» Nabo, mpu: «Nda». 21 Anacibabwîra, erhi: «Ka murhaciyumva?ⁿ».

Yezu afumya omuhurba e Betisayida

22 Erhi babika e Betisayida, bamulerhera omuhurha, bamusengera mpu aguhumekwo. 23 Anacigwârhira gulya muburha oku kuboko, aguhêka eburha­mbi bw’olugo, agutwîra amarhî oku masù, agulambûlirakwo amaboko, agudòôsa, erhi: «Ka muli eci obwîne?» 24 Olya anacilambula amasù, aderha, erhi: «Ndwîrhe nabona abantu bali nka mìrhi yalambagira». 25 Obwo Yezu a­shub’imulambulira amaboko oku masù, arhondêra okubona bwinja, ashuba mugumaguma, anakabona byoshi n’obwalagale, ciru n’ebiri kulî. 26 Okubundi amubwîra mpu aj’emwâge, erhi: «Ciru orhajaga omu cishagala^o».

Petro ahamiriza oku Yezu ali Nyarnuzinda (Mt 16, /3-20; Lk 9, 18-21)

27 Yezu akanya bo n’abaganda bâge, aja omu bishagala by’e Sezareya, cihugo ca Filipo. Erhi bahika omu njira, adôsa abaganda bâge, erhi: «Abantu kurhi baderha mpu nie ndi?» 28 Banacimushuza, mpu: «Yowane Mubatiza; abandi mpu Eliya; abandi mpu muguma omu balêbi». 29 Ababwîra, erhi: «Ninyu mwe, ndi muderha mpu ndi? Petro anacishuza, aderha, erhi: «We Kristu». 30 Obwo anacibakomêreza mpu barhabwîraga ndi.

Yezu abwîra abaganda bâge obw’oburhanzi oku ayish’ibabazibwa (Mt 16, 21-23; Lk 9, 22)

31 Okubundi arhondêra okubayigîriza oku Mwene-omuntu akwânîne ababazibwe bwenêne n’okunenwa n’abagula b’olubaga, abajinji b’abadâhwa n’abashamuka b’ihano, ayirhwe, n’enyuma lya nsiku isharhu afûke. 32 Ebyo bi­nwa abiderhera embere za boshi. Lero Petro amuhêka mahwe, arhondêra amukalihira. 33 Erhi acikabagana n’erhi abona abaganda bâge, akankamira Petro, anamubwîra, erhi: «Ntengaho shetani: bulya enkengêro zâwe zirhali nkengero za Nyamuzinda, ci ziri za bantu».

Ehi owalonz’ishirnha Yezu akwânîne okujira (Mt 16, 24-28; Lk 9, 23-27)

34 Anacibamagala olubaga n’abaganda bâge, ababwîra, erhi: «Owalonz’inshimba, acilahire yenene, abarhule ornusalaba gwâge, ankulikire. 35 Bulya owalonze okuciza obuzîne bwâge, ye wâbuheze; ci owâheze obuzîne bwâge nie ntuma n’Emyanzi y’Akalembe, ye wâbucize. 36 Bici kwankakwanana omuntu okuba mwâmi w’igulu lyoshi, erhi ankaheza omûka gwâge? 37 Nisi erhi bici omuntu ankahâna ngulo y’omûka gwâge? 38 Ngasi yeshi wâbe nshonyi nie nturna n’ebinwa byâni birhumire mw’eri iburha ly’obugonyi n’erya ebyâha, naye Mwene-omuntu ayish’imubêra nshonyi amango ayisha omu irenge ly’lshe haguma na bamalahika batagatifu».

ΚΑΤΑ ΜΑΡΚΟΝ 8

The Feeding of the Four Thousand (Mt 15.32‑39)

1 Ἐν ἐκείναις ταῖς ἡμέραις πάλιν πολλοῦ ὄχλου ὄντος καὶ μὴ ἐχόντων τί φάγωσιν, προσκαλεσάμενος τοὺς μαθητὰς λέγει αὐτοῖς, 2 Σπλαγχνίζομαι ἐπὶ τὸν ὄχλον, ὅτι ἤδη ἡμέραι τρεῖς προσμένουσίν μοι καὶ οὐκ ἔχουσιν τί φάγωσιν 3 καὶ ἐὰν ἀπολύσω αὐτοὺς νήστεις εἰς οἶκον αὐτῶν, ἐκλυθήσονται ἐν τῇ ὁδῷ· καί τινες αὐτῶν ἀπὸ μακρόθεν ἥκασιν. 4 καὶ ἀπεκρίθησαν αὐτῷ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ ὅτι Πόθεν τούτους δυνήσεταί τις ὧδε χορτάσαι ἄρτων ἐπ᾽ ἐρημίας; 5 καὶ ἠρώτα αὐτούς, Πόσους ἔχετε ἄρτους; οἱ δὲ εἶπαν, Ἑπτά. 6 καὶ παραγγέλλει τῷ ὄχλῳ ἀναπεσεῖν ἐπὶ τῆς γῆς· καὶ λαβὼν τοὺς ἑπτὰ ἄρτους εὐχαριστήσας ἔκλασεν καὶ ἐδίδου τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ ἵνα παρατιθῶσιν, καὶ παρέθηκαν τῷ ὄχλῳ. 7 καὶ εἶχον ἰχθύδια ὀλίγα· καὶ εὐλογήσας αὐτὰ εἶπεν καὶ ταῦτα παρατιθέναι. 8 καὶ ἔφαγον καὶ ἐχορτάσθησαν, καὶ ἦραν περισσεύματα κλασμάτων ἑπτὰ σπυρίδας. 9ἦσαν δὲ ὡς τετρακισχίλιοι. καὶ ἀπέλυσεν αὐτούς. 10 Κα