1T I – – Bible en mashi du Congo

Munkwa munene oku barhumisi ba Yezu na Ekleziya

bakolaga na C.D.P.C.L. Bukavu,  bulya omu EBIBLIYA NTAGATIFU,

Verbum Bible, Kinshasa 1992, rhudômire binwa binji bya mashi.

AMARUBA MARHANZI MUTAGATIFU PAOLO AYANDIKIRAGA TIMOTEYO

Amaruba emwa Timoteyo gombi n’amaruba emwa Tito gaderhwa Maruba emwa Balungere. Gayêrekire kurhi owahîrwe ecinyabuguma arhambula akwânîne ayôrhe na bici akwânîne akajira. Gayerekire obuhabûzi bw’ecigabi c’Ekleziya lungere ahâbirwe: «1, 18 Ly’irhegeko nkuhîre eryo, mwâna wâni Timoteyo; lilingânîne amalêbi bakulêbagakwo. Kukwânîne ago malêbi gakuzibuhye, ly’olwa entambala nyinja, 19 onayôrhe ogwêrhe obuyemêre n’omurhima nkana; bulya erhi babirikirira, baguma bâlohama omu by’obuyemêre. 20 Muli bo muli Himeneyo na Alexandro, nakwêbaga Shetani, nti lyo irhondo barhacishub’ilogorha.»

«3, 14 Nkuyandikire okwo erhi nanangalire nti nayisha emwawe duba. 15 Ci nkayish’ilegama okuyisha, nnonzize omanye kurhi okwânîne okukayôrha omu nyumpa ya Nyamuzinda, yo Ekleziya ya Nnâmahanga ozîne, gwo mutungo co na ciriba c’okuli.»

Lungere w’ecinyabuguma agwasirwe acikenge anakengese emirhwe n’empiriri ziri omu Ekleziya: ab’episkopi, abadâhwa, abashamasi, abacifinja okuba balungere, abalume n’abakazi, abakana n’enfûzi na ngasi cigamba, abayîgiriza nkana n’abanywesi; abajà na ba nnawâbo.

« 4, 13 Omu kulinda oku nayisha, ocîsêzagye okukasoma, okukahanula n’okukayigîriza. 14 Orhabulaga kwashîbirira enshôkano ekulimwo, erya nshôkano wahâbagwa n’abalêbi, bulya endeko y’abadâhwa ekulambulirakwo amaboko. 15 Okwo okunanirize omu murhima; ocîshwêkerekwo weshi weshi. Lyo boshi babona oku odwîrhe waja embere. 16 Ocimanye wêne, omanye n’enyigîrizo zâwe; onazisêrekwo. Okajira ntyo, waciciza wene, onacize abakuyumvirhiza.»

1

Omusingo

1 Paolo, ntumwa ya Yezu Kristu oku irhegeko lya Nyamuzinda, Muciza wirhu, n’erya Kristu Yezu, bulangalire bwirhu, 2 kuli Timoteyo, mugala w’okuli omu buyemêre: enshôkano, obwonjo n’obuholo bikugabirwe na Nyamuzinda Ishe na Nnawirhu Kristu Yezu!

Okucîlanga oku bigîriza b’obunywesi

3 Bulya nja e Macedoniya, nakuhunyire nti osigale e Efezi, lyo ohanza ba­lya bandi okukayigîriza ezago-zago nyigîrizo, 4 n’okuyemêra emigani necinyamulala c’amaburhwa garhaheka. Ebyo byoshi kavange bilêrha ahali h’okurhabâla omukolo gwa Nyamuzinda gw’obuyemêre. 5 Omu kurhegeka ntyo, kulonza nnonzize okulêrha obuzigire burhenga omu murhima gucîre, n’omu nkengêro nkana, n’omu buyemêre burhalimwo bulyâlya. 6 Erhi baleka eyo njira, baguma bahabusire, bahinduka bakadebende; 7 bo balya balonza oku badwîrhe bahamîriza, bayigîriza b’Amarhegeko, n’obwo barhamanyiri ebi badwîrhe baderha n’ebi badwîrhe bahamîriza.

Omukolo gw’okunali gw’lrhegeko

8 Neci, Irhegeko liri linja likakolêsibwa okushingânîne^a. 9 Kukwânîne okumanya oku lirhajiriragwa bashinganyanya, ci byâbi^b lyajiriragwa n’abagoma, emihera na banya-byâha, abarhakenga Nyamuzinda n’abamulogorhera, abayiîrha bîshe na bannina, n’ebishumusi, 10 abagonyi n’entazi, abarhunzi b’ abantu n’abanywesi, abalahira ebîra n’abajira ngasi kantu karhashingânîni enyigîrizo z’okuli· 11 zo zirya nyigîrizo ziba omu Myanzi y’Akalembe y’irenge lya Nyamuzinda w’obukuze nabisibagwa.

Paolo ali mwishogwa

12 Mvuzire Nnawirhu Kristu omunkwa, owampaga emisi, kulya kuba acinyikubagire, ampamagala mpu mbe muja-bugo wâge, 13 n’obwo nakag’imulo­gorhera burhanzi, nakalibuza abaganda bâge nanakabajâcira. Ci kwônene anfîre lukogo, bulya omu buhwinja najiraga okwo, erhi ntagwêrhi buyemêre. 14 N’enshôkano ya Nnawirhu yanacigandâza muli nie haguma n’obuyemêre n’obuzigire buli muli Kristu Yezu. 15 Aka kanwa kali k’okuli kanakwânîne okuyemêrwa lwoshi: Kristu Yezu ayishire en’igulu mpu acize abanya-byâha, nie na wa burhanzi muli bo. 16 N’akaba nabêrirwe obwonjo, kwali kuderha mpu, muli nie wa burhanzi, Yezu Kristu ayêrekane olukogo lwâge lwoshi, mpu nambe lwiganyo lw’abâmuyemêre lyo babona obuzîne bw’ensiku n’amango . 17 Kuli Mwâmi w’ensiku n’amango, Mwâmi orhankafa, orhanabonekana, Nyamuzinda muguma dolodolo, obukuze n’irenge emyâka n’emyâka! Neci ntyo!

Mpu Timoteyo asêre omu buyemêre

18 Ly’irhegeko nkuhîre eryo, mwâna wâni Timoteyo; lilingânîne amalêbi bakulêbagakwo . Kukwânîne ago malêbi gakuzibuhye, ly’olwa entambala nyinja, 19 onayôrhe ogwêrhe obuyemêre n’omurhima nkana; bulya erhi babirikirira, baguma bâlohama omu by’obuyemêre. 20 Muli bo muli Himeneyo na Alexandro, nakwêbaga Shetani, nti lyo irhondo barhacishub’ilogorha.

2

Okusengerera abantu boshi

1 Kulusha byoshi, mpunyire nti bashenge, baharâmye, basengere, banavugire abantu boshi omunkwa: 2 abami n’abarhegesi boshi, lyo rhubona akalamo k’omurhûla buzira kavulindi, omu bukombêdu n’omu bugula. 3 Okwo kuli kwinja kunasimîsa Omuciza wirhu Nyamuzinda, 4 olonza abantu boshi bacunguke banahash’imanya eby’okuli. 5 Bulya Nyamuzinda aba muguma yêne; n’omwimangizi ekarhî ka Nyamuzinda n’abantu naye aba muguma, anali muntu, ye Kristu Yezu, 6 wacihanaga yêne mpu abe mpongano^c oku bantu boshi. Obwo bwo buhamîrizi Nnâmahanga yêne ahanaga omu mango ali erhi atwîre, 7 bwo nanarholeragwa mpu mbe muja-bugo na ntumwa yabo, -ndesire okuli, ntanywêrha-, mpu nyigîrize abapagani obuyemêre n’okuli . 8 Neci, nnonzize abalume bakashenga hoshi hoshi, bakalambûlira amaboko gâbo gacîre enyanya, buzira karhinda na buzira nnongwe.

Oku abakazi bakwânîne okuyôrha.

9 Abakazi nabo bayambale emyambalo ebakwânîne, babe n’obukenge n’olugero; baleke okukahunga emviri zâbo n’okukayambala amasholo nisi erhi amagerha n’emishangi y’engulo ndârhi; 10 Ci bakaz’ishibirira ebijiro binja, nka kulya kunashingânîne abakazi baciderha bakombêdu. 11 Amango g’enyigîrizo, kukwânîne omukazi ahulike n’obukenge. ­ 12 Ntahiri omukazi obuyemêre bw’okuyigîriza erhi okurhegeka omulume; ahulike. 13 K’arhali Adarnu ye warhangag’ilemwa, na Eva akulikira? 14 Arhanali Adarnu warhebagwa; ci omukazi erhi aba amarhebwa, ahirima omu câha. 15 Ci kwônene ayish’icunguka omu kuba muzîre, caziga ayôrhe ali mucêse omu buyemêre n’omu buzigire n’omu butagatifu.

3

Lungere erhi Nnâbadahwa

1 Olu luderho luli lw’okuli: erhi omuntu ankacifinja okuba lungere, erhi mukolo mwinja acîfinjire. 2 Lungere akwânîne abe muntu mwêru-kwêru, owajire omu buhya liguma lyône; arhabaga mudâdà, ci abe murhondêza na mukengwa; abe muntu oyish’ihandîsa ebigolo n’owankahashib’iyigîriza; 3 arhabaga mulalwe, nisi erhi mulwi, ci abe mutûdu; arhabaga wa nnongwe, arhanabaga wa magene g’eby’en’igulu. 4 Amany’irhegeka bwinja enyumpa yâge, analere abâna bâge omu bukenge n’omu bworhere nkana. 5 Bulya, omuntu orhish’irhegeka eyâge nyumpa, kurhi ankahash’ishîbirira Ekleziya ya Nnâmahanga? 6 Arhabaga mukristu muhyâhya, ly’arharhunda n’obucîbone, obone amahirima mwo cirya câha Shetani ahirimagamwo. 7 Kukwânîne aderherwe obuhamîrizi bwinja n’abantu b’embuga, lyarhagayaguzibwa arhanag’igwa omu mirhego ya Shetani.

Abashamasi

8 Abashamasi nabo kwo na kwo, babe bantu bakengwa, barhabaga ba kuderha kubiri, babe ba lugero omu kunywa, barhabaga bantu ba kulonza obunguke bubî. 9 Balange ihwe ly’obuyemêre omu murhima gucîre. 10 Nabo kukwânîne barhang’ibarhangula, n’akaba ntâco bababwînekwo, bayemêrwe omu mukolo gw’obushamasi. 11 Abakazi nabo^d kwo na kuguma, babe bakengwa, barhabaga ba kalimi, barhabaga badambye, bakwânane okucîkubagirwa muli byoshi. 12 Abashamasi babe bantu bàjîre omu buhya liguma lyône?. bamany’ilera kwinja abâna bâbo n’okurhegeka enyumpa zâbo. 13 Bulya abajira kwinja omukolo gwâbo gw’obushamasi, bayish’ikwânana ecikono c’okukengwa n’okuba ntwâli omu buyemêre buli muli Yezu Kristu.

Ihwe rhugashâniza omu Ekleziya

14 Nkuyandikire okwo erhi nanangalire nti nayisha emwawe duba. 15 Ci nkayish’ilegama okuyisha, nnonzize omanye kurhi okwânîne okukayôrha omu nyumpa ya Nyamuzinda, yo Ekleziya ya Nnâmahanga ozîne, gwo mutungo co na ciriba c’okuli. 16 Neci, ntâye wankakulahira, liri likulu ihwe^e rhugashâniza: Lyabonekîne omu mubiri^f, lyayêra muli Mûka Mutagatifu, lyabonwa na bamalahika, lyamanyisibwa omu mashanja, lyayemêrwa omu igulu, lyahêkwa omu irenge.

4

Abigîriza b’obunywesi

1 Mûka Mutagatifu akudesire n’obwâlagale oku, omu nsiku nzinda, baguma bâhakana obuyemêre, bashimbe abazimu b’okurhebana n’enyigîrizo za shetani; 2 bârhebwa n’abanywesi balyâlya, bananisirwe ecuma c’omuliro^g omu murhima gwâbo.

3 Bâkahanza obuhya: n’ebiryo Nyamuzinda alemaga mpu abemêzi n’abayishi okuli bakabilya omu kuvuga omunkwa. 4 Bulya ngasi kantu Nyamuzinda alemire kali kinja, na ntâco cankahanzibwa nka cikolêsibwe omu kuvuga omunkwa; 5 kulya kuba cicêsibwe n’oluderho Iwa Nnâmahanga n’omusengero. 6 Omu kurhondêreza bene wirhu ebyo, wâba murhumisi nkana wa Kristu Yezu, waleragwa n’ebinwa by’obuyemêre n’eby’enyigîrizo nyinja wasêzirekwo . 7 Ci emigani erhagwêrhi nda na mugongo n’ebijalîzi by’abagikulu, okabiyâka; ci okaz’ikombêra oburhumisi bwa Nnâmahanga erhikwo. 8 Bulya oku­shîbirira emisi y’omubiri kurhagwêrhi kamalo kanene; ci okukombêra obu­rhumisi bwa Nnâmahanga kukwânana muli byoshi, bulyâla kwalaganyizibwe obuzîne bwa bunôla n’obwaciyisha. 9 Ako kanwa kali k’okuli kanakwânîne okuyemêrwa lwoshi. 10 Okwôla kwo kurhuma rhulibuka n’okulwa entambala, bulya rhulangalire Nyamuzinda ozîne, ye Muciza w’abantu boshi, ci bwenêne ow’abemêzi. 11 Kwo wakahanula ntyo n’okuyigîriza.

12 Ntâye ogayaguzagye obusole bwâwe; ci obe lwiganyo oku bemêzi omu nderho, omu lugendo, omu buzigire, omu buyemêre, n’omu bucêse bw’omurhima. 13 Omu kulinda oku nayisha, ocîsezagye okukasoma, okukahanûla n’okukayigîriza. 14 Orhabulaga kwashîbirira enshôkano ekulimwo^h, erya nshôkano wahâbagwa n’abalêbiⁱ, bulya endêko y’abadâhwa ekulambûlirakwo amaboko^j. 15 Okwo okunanîrize omu murhima; ocîshwêkerekwo weshi weshi, lyo boshi babona oku odwîrhe waja embere. 16 Ocîmanye wêne, omanye n’enyigîrizo zâwe; onazisêrekwo. Okajira ntyo, wacîciza wêne, onacize abakuyumvirhiza.

5

Oku Timoteyo akwânîne okukayôrha n’abemezi

1 Orhakazag’ikalihira omushosi, ci omuhanûle nka sho, n’emisole nka balumuna bâwe; 2 abagikulu nka bazîre bâwe, n’abahya nka bali binyu, omu bucêse bwoshi.

Abakana

3 Okakenga abakana^k, abali bakana b’okunali. 4 Ci erhi omukana akaba a­gwêrhe abâna erhi abinjikulu, kukwânîne burhanzi bayigîrizibwe okukakombêra ornulala gwâbo n’okuyêreka ababusi bâbo omunkwa. Okwola kwo kusimîsa Nnâmahanga. 5 Omukana w’okunali, olya oli yênene en’igulu, Nyamuzinda ye ahiramwo obulangalire bwâge, na budufu na mûshi erhi kushenga ashenga n’okuharâmya. 6 Ci orhishi cindi agarhali masîma, ciru akaba azîne, erhi mira afaga. 7 Okwo nakwo obabwîrekwo, lyo bayôrha bali beêru-kwêru. 8 Omuntu orhashîbirira abâge, bwenêne aba omu mwâge, oyo erhi alahîre obuyemêre bwâge; alushire omupagani obubî. 9 Nta mukazi oganjiragwa omu bakana arhanaj’iyunjuza myâka makumi gali ndarhu, anabe mukazi orhajaga omu mwa balume babiri. 10 Kukwânîne abe amanyikîne oku bijiro byâge binja, abe alezire kwinja abâna bâge, abe ahandisize ebigolo n’okushuka abatagatifu amagulu^l, abe arhabîre abali omu malibuko, anabe ajizire aminja ga ngasi lubero. 11 Ci abakana baciri ba misole, orhabayemêraga. Bulya bakayumva amîru garhashinganini Kristu, banalonze okushub’iyankwa, 12 obone bakola bacihamagalira obuhane, kulya kuba bavunyire eciragâne^m cabo ca burhanzi. 13 Kandi, bulyâla barhajira mukolo, banakaja bageragera omu ngasi nyumpa. Ciru acibaga bwôlo bwône! Ci n’akalimi; n’okuba mwanzi, n’okuderha ebirhashingânîni. 14 Ntyo nnonzize abakana baciri barho baje omu buhya, baburhe abâna, barhegeke kwinja enyumpa zâbo, barhag’iha omushombanyi igwârhiro ly’okubaderha kubî. 15 Bulya, neci, hali baguma bacîhizire omu baganda-kazi ba shetani. 16 Erhi omukazi mwemêzi akaba agwêrhe abakana b’omu mulala gwâge, kukwânîne abarhabâle, arhamûle Eklezya, lyo ehash’ishîbirira abakana b’okunali.

Abadâhwa

17 Abadâhwa bajira kwinja ecikono câbo c’okurhegeka, bali ba kuhembwa kabiri, bwenêne balya baluhira Emyanzi y’Akalembe n’enyigîrizo. 18 Bulya Amandiko gadesire, mpuⁿ: Empanzi ehula emburho orhayishwêkaga akanwa; na kandi, mpu^o: Omukozi akwânîne oluhembo lwâge. 19 Irhondo omanye wankayemêra olubanja oku mudâhwa, akaba abahamîrizi barhali babiri erhi basharhu. 20 Erhi bakajira kubî, obakalihire embere za boshi, lyo abandi bayôboha. 21 Nkulahirîze embere za Nnâmahanga, n’embere za Kristu Yezu, n’ez’entôle zâge bamalahika: oshimbe ebi binwa buzira kabôlo na buzira kanâna. 22 Ntâye olambûliragekwo amaboko duba-duba, onamanye wankashangîra ebyâha bya bene. Ocilange mucese.

23 Orhacikag’inywa amîshi gône gône; okanywa idivayi lisungunu olurholero lwâwe n’endwâla zikakuhunyanga ngasi mango birhumire. 24 Hali abantu ebyâha byâbo bibonekana embere batwîrwe olubanja; haligi n’abandi ebyâbo nyuma bigalagala. 25 Ebijiro binja nabyo kubonekana bibonekana, n’ebiri kundikundi birhankahash’lyôrha biri bifulike.

6

1 Ngasi boshi bali omu bjà bamanye oku bannahamwâbo bakwânîne obukenge bwoshi; ntyo izîno lya Nyamuzinda n’enyigîrizo zâge birhag’ijacirwa. 2 Balya bashiga abemêzi, barhakag’ibagayaguza mpu okwenge bali bene wâbo, ci bakabarhumikira bwinja kulusha, bulya abo bakolera bali bemêzi na bazigirwa ba Nnâmahanga. Kwo wakayigîriza ntyo, kwo wanakahanûla.

Omwigîriza w’okuli n’omwigîriza w’obunywesi

3 Owanayigîrize bindi-bindi, abule bucîshwêkera oku binwa nkana, byo bi­nwa bya Nnawirhu Yezu Kristu n’oku nyigîrizo zâge zilingânîne n’obuko­mbêdu bwirhu, 4 oyo muntu erhi guli muhûrha gw’obucîbone, erhi cingolongolo, erhi mulwâla waja walonza ebya bushabusha n’orhudali rhw’ebinwa. N’ebyôla byo bilêrha obwâgalwa, akavulindi, ebijâci, okucîkebwa abandi busha, 5 ennongwe zirhatwîkanuka z’abantu b’emirhima ehûsire, abarhishi okuli, balya balongeza obunguke omu kushîbirira ebya Nnâmahanga. 6 Neci, okukombêra ebya Nnâmahanga eri njira y’okubona obunguke bunji kwo balya basîma ebi bagwêrhe. 7 Bulya nta kantu rhwadwîrhe en’igulu, na ntâko rhwa­nkahash’irhenzayo. 8 Nka kuno rhugwêrhe ecirhwâlya n’ecirhwayambala, rhusîme. 9 Nabo balya balonza okubona amahirhi, kuhirima bahirima omu mashumi, n’omu murhego, n’omu irala lya ngasi lubero ly’obuhwinja n’obuhanya, n’eryo irala lyo lirhuma abantu bashâya, bahere, banasherêre. 10 Bulya ecisisi c’amabî goshi gaba magene g’ebirugu. Erhi kubishwira kurhuma, baguma bahabusire, baheza obuyemêre, banacifunda malumwa manji omu murhima.

Mpu Timoteyo aciseze okuyorha ali muja-bugo nkana

11 Ci wehe, we muntu wa Nnâmahanga, oyâke ebyo byoshi. Olongereze obushinganyanya, obukombêdu, obuyemêre, obuzigire, obulernbedu, n’obutûdu. 12 Olwe bwinja entambala y’obuyemêre; ogwârhe obuzîne bw’ensiku n’amango wahamagaliragwa, n’obuwajiriraga obuhamîrizi^p bwâwe bwinja bw’obuyemêre embere za ba-cali-ho banji. 13 Nkurhegesire embere za Nyamuzinda oshobôza ebintu byoshi obuzîne n’embere za Kristu Yezu waderhaga obuhamîrizi^q nkana embere za Bilato: 14 olange amarhegeko buzira izâbyo na buzira ishembo kuhika olusiku Nnawirhu Yezu Kristu ayisha. 15 Olwo lusiku, amango ensiku zâlwo zahika, aluyêrekana yêne, ye Nnakuno, Nn’iragi n’obuhashe bwoshi, Mwâmi w’abâmi na Nyakasane wa banyakasane; 16. yêne dolodolo ye jira akalamo karhayûrha, ye ba omu bumoleke burhankahikwakwo, ye rhasag’ibonwa na muntu, na nta muntu wankahash’imubona. Kuli ye obukuze n’obuhashe ensiku n’amango! Amen.

lhano oku bagale

17 Obwîre abahirhi ba mw’er’igulu barhakag’icîbona, bamanye bakahira obulangalire bwâbo omu mahirhi ga nsiku nsungunu, ci bacikubagire Nyamuzinda, orhugabira ebintu byoshi mpu rhubikolêse. 18 Bacihangâne okukajira aminja, bahirhire omu bijiro binja; bakahâna n’omurhima mwinja, banakashangîra ebirugu byâbo n’abandi. 19 Na ntyo bacîbikire omuhako mwinja oku mango gayisha, lyo bayish’ibona akalamo k’okunali.

lhano lizinda n’omusingo

20 Mâshi Timoteyo, olange omuhako wàbîsibagwa. Okayâka ebinwa bya ntya-ntya n’ebibî, n’orhudali rhw’obumanye bw’obwîhambe^r. 21 Kali baguma erhi bàshimba obumanye bwa bene obwo lyo bàhabusire, bàrhera obuyemêre. Enshôkano ya Nyamuzinda ebe haguma ninyu!

---

 ^a1.8 : Irhegeko lya Musa.

 ^b1.9 byâbi lyajiriragwa: bulya omukolo gw’Irhegeko kuli kuhanza obubî n’okuhana ababî.

 ^c2.6 mpongano oku bantu boshi: Olufu lwa Yezu Kristu co cimanyîso cirhuyêreka oku Nyamuzinda alonza abanlu boshi bacunguke.

 ^d3.11 Abakazi nabo: nkaba bak’abashamasi, erhi bashamasi-kazi.

 ^e3.16 :Eryo ihwe ye Yezu Kristu.

 ^f3.16 3 16 : «Erhi Yezu afûka omu bafîre, ayêrekana oku anali Muga!a wa Nyamuzinda ogwêrhe obuhashe bunene bwa kuli Mûka Mutagatifu» (Rm 1, 4: Erhi afûka n’erhi arheremera omu mpingu).

 ^g4.2 : Nka kulya bakag’ijira abajà omu mubiri gwâbo erhi baderhaga mpu bayâka.

 ^h4.14 : Eyo nshôkano, lyo inema ly’obudâhwa.

 ⁱ4.14 4, 14: Lola 1, 18 (Aga maruba marhanzi mut. Paolo ayandikiraga Timoteyo).

 ^j4.14 : Eyo ndêko y’abadahwa, bo bagula n’abacigofu bahâga Timoteyo isakrarnenta ly’obudâhwa omu kumulambûlirakwo amaboko.

 ^k5.3 Okakenga abakana: Hali mbero isharhu z’abakana: abakana bagwêrhe omulala gwâbo; nta bulagirire bw’okurhabalwa na Ekleziya bagwêrhe; abakana b’okunali balya bali bonene en’igulu; abakana bacîhanyire emwa Nnâmahanga, ciru akaba barhalagiriri kurhabalwa n’Ekleziya.

 ^l5.10 : Okushuka ecigolo amagulu cali cimanyîso c’okuciyankirira bwinja.

 ^m5.12 : Eciragane c’okuciha Nnâmahanga lwoshi.

 ⁿ5.18 Empanzi ehula emburho… : Lush 25, 4; 1 Kr 9, 9.

 ^o5.18 Omukozi akwanine oluhembo lwâge: Lk 10, 7.

 ^p6.12 : Nkaba erhi Timoteyo abatizibwa, nisi erhi ahâbwa obudâhwa.

 ^q6.13 : Erhi Yezu ahamîriza embere za Bilato oku ali mwâmi; n’erhi afa oku musalaba.

 ^r6.20 Omuhako Timoteyo abîsibagwa: bwo buyemêre.