HAG – – DRC MASHI HEBREW BIBLE and MASHI GREEK

HAGEYO חגי

Enshokolezi

Omulêbi Hageyo agendaga ayigîriza Abayahudi erhi barhenga elubungo. Ayigîriza oku buzinda bw’omwêzi gwa munani kuhika omu karhî k’omwêzi gw’ikumi na kabirhi gw’omwâka gwa 520 embere Kristu aburhwe, lyo Abayahudi bayûbaka aka-Nyamuzinda kahyahya. Hageyo na Zakariya baciha nganyire okulangaliza abantu n’okurhuma Zorobabeli n’omudâhwa mukulu Yozwe bashubirira emiko/o y’okuyûbaka aka-Nyamuzinda.

Bulya aka-Nyamuzinda kayôsire kashâbûsire, Nyamubâho ahana ebiremwa by’en’igulu. Okuyûbaka buhyahya kwayish’ilêrha akalamo kinja. Omulêbi ayemêra oku aka-Nyamuzinda kahyahya karhali kayûbake bwinja erhi rhwakakagerera kuli kalya ka Salomoni. Cikwône alêba oku omu nsiku zâyisha, irenge lyako lyayish’irhaluka ely’aka-Nyamuzinda ka Salomoni.

EBIRIMWO

1. Aka-Nyamuzinda kayûbakwa buhyahya: cigabi 1

2. Irenge ly’aka-Nyamuzinda kahyahya: cigabi 2

1

Amango g’okushub’iyûbaka akà-Nyamnzinda

1 Omu mwâka gwa kabirhi gw’obwâmi bwa Dariusi, mwêzi gwa ndarhu, omu lusiku lurhanzi lwâgwo^a, akanwa ka Nyamuzinda kahekwa n’omulebi Hageyo^b emwa Zorobabeli mwene Shalatieli, murhambo w’e Yuda, n’emwa Yozwe, mwene Yehosadaka, mudàhwa mukulu, kaderha ntya: 2 Nyamuzinda w’Emirhwe amâderha ntya: Olu lubaga ludwirhe lwaderha, mpu: «Garhacibà^c mango g’okuyûbakulula akà-Nyamuzinda!» 3 Lero akanwa ka Nyamuzinda kalerhwa ntya n’omulêbi:

4 Ka munabwîne oku kuli kwinja mubêre omu nyumpa nyinjinja n’obwo akà-Nyamuzinda kâni kashâbûsire? 5 Lero buno, kanwa ka Nyamuzinda w’Emirhwe. Mucijâge emurhima mulolereze enjira zinyu! 6 Mwarhêzire binji, ci mwahaka binyi omu nguli zinyu; mwàlîre birhali binyi, ci murhayigurhaga; mwanywa, ci enyôrha yinyu erhatwikaga; mwàyambaliza, ci nt’idûrhu mwayu­mvîrhe. Omukozi àhâbwa oluhembo lwâge, ci lwàbà nka kuno luja omu nshoho ntule! 7 Kanwa ka Nyamuzinda w’Emirhwe. Mugerêreze bwinja emu­rhima gwinyu, mulole enjira mulimwo^d. 8 Yinamukiri oku ntondo^e, mujidurhira ebirhi, muyûbake enyumpa yâni. Nâhiramwo amasîma gâni, n’irenge lyâni ligandâzemwo, Nyamuzinda okudesire. 9 Mwakâg’ilangalira okusârûla binji, ci lero mwànenwa. Ebi mwàhasire, nâbiyehula n’empusi. Bulya kurhi? Kanwa ka Nyamuzinda w’Emirhwe. Bulya enyumpa yâni eshâbûsire, n’obwo ngasi mugu­ma muli mwe adwîrhe agwîririza okuyûbaka aha mwâge. 10 Okwo kwarhuma e­nkuba^f ehangama, n’idaho lyânena emburho. 11 Nâlêrha ecanda omu cihugo; oku ntondo, omu mashwa g’engano, oku lukoma lw’emizâbîbu, omu mashwa g’emizeti n’ezindi mburho; abantu n’ebintu byoshi byâlibuka, na ngasi mukolo gwinyu gwoshi gwafânânda.

12 Oku bundi obwo, Zorobabeli, mwene Shalatieli, na Yozwe^g, mwene Yehosadaka, mudâhwa mukulu, n’olubaga lwoshi, bayumvirhiza akanwa ka Nyamuzinda n’akanwa k’omulêbi Hageyo, nk’oku Nyamubâho, Nyamuzinda wâbo àlirhumire oyo mulêbi. Aho, olubaga^h lwayôboha Nyamuzinda. 13 Kandi Hageyo, ntumwa ya Nyakasane, abwîra olubaga ntya akanwa ka Nyakasane: «Ndi haguma ninyu, kanwa ka Nyamuzinda». 14 Nyakasane ayunjuza makengu Zorobabeli mwene Sahalatieli, murhambo w’e Yuda na Yozwe mwene Yeho­sadaka, mudâhwa mukulu, n’olubaga lwoshi: bayisha banarhondêra okukola omu ka-Nyamuzinda, Nyakasane w’Emirhwe. 15 Ago mango zàli nsiku makumi abirhi n’ini z’omwêzi gwa ndarhu, mwâka gwa kabirhi gw’obwâmi bwa Dariyu­si.

Haggai 1: 1 

בִּשְׁנַ֤ת שְׁתַּ֨יִם֙ לְדָרְיָ֣וֶשׁ הַמֶּ֔לֶךְ בַּחֹ֨דֶשׁ֙ הַשִּׁשִּׁ֔י בְּיֹ֥ום אֶחָ֖ד לַחֹ֑דֶשׁ הָיָ֨ה דְבַר־יְהוָ֜ה בְּיַד־חַגַּ֣י הַנָּבִ֗יא אֶל־זְרֻבָּבֶ֤ל בֶּן־שְׁאַלְתִּיאֵל֙ פַּחַ֣ת יְהוּדָ֔ה וְאֶל־יְהֹושֻׁ֧עַ בֶּן־יְהֹוצָדָ֛ק הַכֹּהֵ֥ן הַגָּדֹ֖ול לֵאמֹֽר׃ 2כֹּ֥ה אָמַ֛ר יְהוָ֥ה צְבָאֹ֖ות לֵאמֹ֑ר הָעָ֤ם הַזֶּה֙ אָֽמְר֔וּ לֹ֥א עֶת־בֹּ֛א עֶת־בֵּ֥ית יְהוָ֖ה לְהִבָּנֹֽות׃ פ 3וַֽיְהִי֙ דְּבַר־יְהוָ֔ה בְּיַד־חַגַּ֥י הַנָּבִ֖יא לֵאמֹֽר׃ 4הַעֵ֤ת לָכֶם֙ אַתֶּ֔ם לָשֶׁ֖בֶת בְּבָתֵּיכֶ֣ם סְפוּנִ֑ים וְהַבַּ֥יִת הַזֶּ֖ה חָרֵֽב׃ 5וְעַתָּ֕ה כֹּ֥ה אָמַ֖ר יְהוָ֣ה צְבָאֹ֑ות שִׂ֥ימוּ לְבַבְכֶ֖ם עַל־דַּרְכֵיכֶֽם׃ 6זְרַעְתֶּ֨ם הַרְבֵּ֜ה וְהָבֵ֣א מְעָ֗ט אָכֹ֤ול וְאֵין־לְשָׂבְעָה֙ שָׁתֹ֣ו וְאֵין־לְשָׁכְרָ֔ה לָבֹ֖ושׁ וְאֵין־לְחֹ֣ם לֹ֑ו וְהַ֨מִּשְׂתַּכֵּ֔ר מִשְׂתַּכֵּ֖ר אֶל־צְרֹ֥ור נָקֽוּב׃ פ 7כֹּ֥ה אָמַ֖ר יְהוָ֣ה צְבָאֹ֑ות שִׂ֥ימוּ לְבַבְכֶ֖ם עַל־דַּרְכֵיכֶֽם׃ 8עֲל֥וּ הָהָ֛ר וַהֲבֵאתֶ֥ם עֵ֖ץ וּבְנ֣וּ הַבָּ֑יִת וְאֶרְצֶה־בֹּ֥ו וְאֶכָּבֵד אָמַ֥ר יְהוָֽה׃ 9פָּנֹ֤ה אֶל־הַרְבֵּה֙ וְהִנֵּ֣ה לִמְעָ֔ט וַהֲבֵאתֶ֥ם הַבַּ֖יִת וְנָפַ֣חְתִּי בֹ֑ו יַ֣עַן מֶ֗ה נְאֻם֙ יְהוָ֣ה צְבָאֹ֔ות יַ֗עַן בֵּיתִי֙ אֲשֶׁר־ה֣וּא חָרֵ֔ב וְאַתֶּ֥ם רָצִ֖ים אִ֥ישׁ לְבֵיתֹֽו׃ 10עַל־כֵּ֣ן עֲלֵיכֶ֔ם כָּלְא֥וּ שָׁמַ֖יִם מִטָּ֑ל וְהָאָ֖רֶץ כָּלְאָ֥ה יְבוּלָֽהּ׃ 11וָאֶקְרָ֨א חֹ֜רֶב עַל־הָאָ֣רֶץ וְעַל־הֶהָרִ֗ים וְעַל־הַדָּגָן֙ וְעַל־הַתִּירֹ֣ושׁ וְעַל־הַיִּצְהָ֔ר וְעַ֛ל אֲשֶׁ֥ר תֹּוצִ֖יא הָאֲדָמָ֑ה וְעַל־הָֽאָדָם֙ וְעַל־הַבְּהֵמָ֔ה וְעַ֖ל כָּל־יְגִ֥יעַ כַּפָּֽיִם׃ ס 12וַיִּשְׁמַ֣ע זְרֻבָּבֶ֣ל׀ בֶּֽן־שַׁלְתִּיאֵ֡ל וִיהֹושֻׁ֣עַ בֶּן־יְהֹוצָדָק֩ הַכֹּהֵ֨ן הַגָּדֹ֜ול וְכֹ֣ל׀ שְׁאֵרִ֣ית הָעָ֗ם בְּקֹול֙ יְהוָ֣ה אֱלֹֽהֵיהֶ֔ם וְעַל־דִּבְרֵי֙ חַגַּ֣י הַנָּבִ֔יא כַּאֲשֶׁ֥ר שְׁלָחֹ֖ו יְהוָ֣ה אֱלֹהֵיהֶ֑ם וַיִּֽירְא֥וּ הָעָ֖ם מִפְּנֵ֥י יְהוָֽה׃ 13וַ֠יֹּאמֶר חַגַּ֞י מַלְאַ֧ךְ יְהוָ֛ה בְּמַלְאֲכ֥וּת יְהוָ֖ה לָעָ֣ם לֵאמֹ֑ר אֲנִ֥י אִתְּכֶ֖ם נְאֻם־יְהוָֽה׃ 14וַיָּ֣עַר יְהוָ֡ה אֶת־רוּחַ֩ זְרֻבָּבֶ֨ל בֶּן־שַׁלְתִּיאֵ֜ל פַּחַ֣ת יְהוּדָ֗ה וְאֶת־ר֨וּחַ֙ יְהֹושֻׁ֤עַ בֶּן־יְהֹוצָדָק֙ הַכֹּהֵ֣ן הַגָּדֹ֔ול וְֽאֶת־ר֔וּחַ כֹּ֖ל שְׁאֵרִ֣ית הָעָ֑ם וַיָּבֹ֨אוּ֙ וַיַּעֲשׂ֣וּ מְלָאכָ֔ה בְּבֵית־יְהוָ֥ה צְבָאֹ֖ות אֱלֹהֵיהֶֽם׃ פ 15בְּיֹ֨ום עֶשְׂרִ֧ים וְאַרְבָּעָ֛ה לַחֹ֖דֶשׁ בַּשִּׁשִּׁ֑י בִּשְׁנַ֥ת שְׁתַּ֖יִם לְדָרְיָ֥וֶשׁ הַמֶּֽלֶךְ׃

2

Irenge ly’akà-Nyamuzinda

1 Omwâka gwa kabirhi gwa mwâmi Dariyusi, mwêziⁱ gwa kali nda, nsiku makumi abirhi na luguma, akanwa ka Nyakasane kanacirhindakwo omulêbi Hageyo^j, erhi: 2 «Obwire Zorobabeli, mwene Shalatieli, murhambo w’e Yuda na Yozwe mwene Yehosadaka, mudâhwa mukulu, n’olubaga lwoshi ntya: 3 Indi muli mwe wacibwîne amango eyi nyumpa yalijire irenge? Na kurhi muyibwîne buno? Ka murhabwîni oku erhacigwerhi nda na mugongo? 4 Ci lero buno, osêre, Zorobabeli, Nyakasane okudesire. Osimike, Yozwe, mwene Yehosadaka, mudâhwa mukulu. Osimike, nawe lubaga weshi omu cihugo! Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe okudesire. 5 Yo ndagâno najiraga ninyu erhi murhenga e Misiri, n’omûka gwâni guli ekarhî kinyu^k. Murhayôbohaga, . 6 Bulya ntyo kwo Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe adesire. Hasigîre mango masungunu ndundaganye amalunga n’igulu, enyanya n’idaho^l. 7 Nâdudanganya amashanja goshi, obuhirhi^m bwâgo bwaluga, n’enyu­mpa yâni eyunjule irenge. Nyamuzinda w’Emirhwe okudesire. 8 Niene nie Nn’ebirugu, nie Nn’obugale bwoshi, kwo Nyakasane w’Emirhwe adesire. 9 Ire­nge ly’eyi nyumpa Iyalushisa erya mîra, kwo Nyakasane Nyamuzinda w’Emi­rhwe adesire, na muli ahaⁿ hantu, nahebaho omurhûla, Nyamuzinda w’Emi­rhwe okudesire. Okudôsa ihano emw’abadâhwa 10 Omu nsiku makumi abirhi n’ini z’omwêzi gwa kali mwenda, mwâka gwa kabirhi gw’obwâmi bwa Dariusi^o, akanwa ka Nyamuzinda w’Emirbwe karhi­ndakwo omulêbi Hageyo kaderha ntya: 11 Yumva akanwa ka Nyamuzinda w’Emirbwe. Odôsagye abadâhwa ihano, obabwîre ntya: 12 «Erhi omuntu a­nkahêka enyama ngishe omu nshoho y’omwambalo gwâge, kandi abulig’ihuma oku mugati n’idivayi, oku mavurba erhi ngasi kandi kalyo n’ogwo mwambalo, k’ebyo byanahinduka bitagatifu okwôla kwonene kurhumire?» Abadâhwa ba­shuza, mpu: «Nanga!» 13 Hageyo ashubibadôsa ntya: «Erhi omuntu ankazira n’omufu, kandi abulihuma oku biryo, k’ebyo biryo byanahinduka bibi?^p» Abadâhwa bashuza mpu: «Neci». 14 Lero Hageyo aderha ntya: «Olu lubaga ntyo kwo luyôsire! Kw’er’ishanja liri ntyo embere zâni! Kanwa ka Nyamuzi­nda. Emikolo^q yâbo boshi ntyo kwo enali, n’ebi barherekêra aha binali bibi»^r.

Amalaganyo gw’omunago

15 Mugerêrezagye buno omu murhima gwinyu^s, kurhengera ene na kuhika amango gâyisha. Erhi barhacihira ibuye oku lindi ly’aka-Nyamuzinda, 16 kurhi mwàliyôsire? Mwakâgiyisha mpu mulishamarha mirengo makumi abirhi, lero mwakàshimâna liri ikumi lyone; mwakàyisha aha mukenzi mpu muhongole ndaha makumi arhanu, lero mwâkashimâna gali makumi abirhi gone. 17 Nàshûrha^t n’olubula emikolo y’emisi yinyu, nàyivubya, murhanagalukaga emwâni, kanwa ka Nyamuzinda! 18 Mugerêrezagye buno omu murhima gwinyu, kurhe­ngera ene na kuhika amango gâyisha, (kurhenga omu nsiku makumi abirhi n’ini z’omwêzi gwa kali mwenda, kurhenga olusiku bahumba eciriba c’aka-Nyamuzinda, mulâbe bwinja) 19 erhi enguli zinacibule omuhako, erhi olukoma, omulehe n’eyindi mirhi birhaciyâna malehe^u! Kurhenga ene, nahâna omunago!

Amalaganyo emwa Zorobabeli

20 Akanwa ka Nyamuzinda kashubirhindakwo Hageyo obwa kabirhi, lusiku lwa kali makumi abirhi n’ini lw’omwêzi, kaderha ntya: 21 Obwire Zorobabeli, murhambo w’e Yuda ntya: Nkola nâdundaganya amalunga n’igulu. 22 Nkola nâkûla entebe z’amâmi, nshâbe n’amahashe g’abâmi^v b’amashanja. Nâhirika e­ngalè n’abazigendakwo; ebiterusi n’ababishonakwo bânigwa, ngasi muguma âkumba omu ngôrho ya mwene wâbo. 23 Olwo lusiku – kanwa ka Nyamuzinda w’Emirhwe – nâkurhôla^w, wâni Zorobabeli, mwene Shalatieli, mwambali wâni – kanwa ka Nyamuzinda – nâkujira nk’ifundo lya ciziriko. Bulya we nacishozire: Kanwa ka Nyamuzinda w’Emirhwe.

Haggai 2: 1

  בַּשְּׁבִיעִ֕י בְּעֶשְׂרִ֥ים וְאֶחָ֖ד לַחֹ֑דֶשׁ הָיָה֙ דְּבַר־יְהוָ֔ה בְּיַד־חַגַּ֥י הַנָּבִ֖יא לֵאמֹֽר׃ 2אֱמָר־נָ֗א אֶל־זְרֻבָּבֶ֤ל בֶּן־שַׁלְתִּיאֵל֙ פַּחַ֣ת יְהוּדָ֔ה וְאֶל־יְהֹושֻׁ֥עַ בֶּן־יְהֹוצָדָ֖ק הַכֹּהֵ֣ן הַגָּדֹ֑ול וְאֶל־שְׁאֵרִ֥ית הָעָ֖ם לֵאמֹֽר׃ 3מִ֤י בָכֶם֙ הַנִּשְׁאָ֔ר אֲשֶׁ֤ר רָאָה֙ אֶת־הַבַּ֣יִת הַזֶּ֔ה בִּכְבֹודֹ֖ו הָרִאשֹׁ֑ון וּמָ֨ה אַתֶּ֜ם רֹאִ֤ים אֹתֹו֙ עַ֔תָּה הֲלֹ֥וא כָמֹ֛הוּ כְּאַ֖יִן בְּעֵינֵיכֶֽם׃ 4וְעַתָּ֣ה חֲזַ֣ק זְרֻבָּבֶ֣ל׀ נְאֻם־יְהוָ֡ה וַחֲזַ֣ק יְהֹושֻׁ֣עַ בֶּן־יְהֹוצָדָק֩ הַכֹּהֵ֨ן הַגָּדֹ֜ול וַחֲזַ֨ק כָּל־עַ֥ם הָאָ֛רֶץ נְאֻם־יְהוָ֖ה וַֽעֲשׂ֑וּ כִּֽי־אֲנִ֣י אִתְּכֶ֔ם נְאֻ֖ם יְהוָ֥ה צְבָאֹֽות׃ 5אֶֽת־הַדָּבָ֞ר אֲשֶׁר־כָּרַ֤תִּי אִתְּכֶם֙ בְּצֵאתְכֶ֣ם מִמִּצְרַ֔יִם וְרוּחִ֖י עֹמֶ֣דֶת בְּתֹוכְכֶ֑ם אַל־תִּירָֽאוּ׃ ס 6כִּ֣י כֹ֤ה אָמַר֙ יְהוָ֣ה צְבָאֹ֔ות עֹ֥וד אַחַ֖ת מְעַ֣ט הִ֑יא וַאֲנִ֗י מַרְעִישׁ֙ אֶת־הַשָּׁמַ֣יִם וְאֶת־הָאָ֔רֶץ וְאֶת־הַיָּ֖ם וְאֶת־הֶחָרָבָֽה׃ 7וְהִרְעַשְׁתִּי֙ אֶת־כָּל־הַגֹּויִ֔ם וּבָ֖אוּ חֶמְדַּ֣ת כָּל־הַגֹּויִ֑ם וּמִלֵּאתִ֞י אֶת־הַבַּ֤יִת הַזֶּה֙ כָּבֹ֔וד אָמַ֖ר יְהוָ֥ה צְבָאֹֽות׃ 8לִ֥י הַכֶּ֖סֶף וְלִ֣י הַזָּהָ֑ב נְאֻ֖ם יְהוָ֥ה צְבָאֹֽות׃ 9גָּדֹ֣ול יִֽהְיֶ֡ה כְּבֹוד֩ הַבַּ֨יִת הַזֶּ֤ה הָאַֽחֲרֹון֙ מִן־הָ֣רִאשֹׁ֔ון אָמַ֖ר יְהוָ֣ה צְבָאֹ֑ות וּבַמָּקֹ֤ום הַזֶּה֙ אֶתֵּ֣ן שָׁלֹ֔ום נְאֻ֖ם יְהוָ֥ה צְבָאֹֽות׃ פ 10בְּעֶשְׂרִ֤ים וְאַרְבָּעָה֙ לַתְּשִׁיעִ֔י בִּשְׁנַ֥ת שְׁתַּ֖יִם לְדָרְיָ֑וֶשׁ הָיָה֙ דְּבַר־יְהוָ֔ה אֶל־חַגַּ֥י הַנָּבִ֖יא לֵאמֹֽר׃ 11כֹּ֥ה אָמַ֖ר יְהוָ֣ה צְבָאֹ֑ות שְׁאַל־נָ֧א אֶת־הַכֹּהֲנִ֛ים תֹּורָ֖ה לֵאמֹֽר׃ 12הֵ֣ן׀ יִשָּׂא־אִ֨ישׁ בְּשַׂר־קֹ֜דֶשׁ בִּכְנַ֣ף בִּגְדֹ֗ו וְנָגַ֣ע בִּ֠כְנָפֹו אֶל־הַלֶּ֨חֶם וְאֶל־הַנָּזִ֜יד וְאֶל־הַיַּ֧יִן וְאֶל־שֶׁ֛מֶן וְאֶל־כָּל־מַאֲכָ֖ל הֲיִקְדָּ֑שׁ וַיַּעֲנ֧וּ הַכֹּהֲנִ֛ים וַיֹּאמְר֖וּ לֹֽא׃ 13וַיֹּ֣אמֶר חַגַּ֔י אִם־יִגַּ֧ע טְמֵא־נֶ֛פֶשׁ בְּכָל־אֵ֖לֶּה הֲיִטְמָ֑א וַיַּעֲנ֧וּ הַכֹּהֲנִ֛ים וַיֹּאמְר֖וּ יִטְמָֽא׃ 14וַיַּ֨עַן חַגַּ֜י וַיֹּ֗אמֶר כֵּ֣ן הָֽעָם־הַ֠זֶּה וְכֵן־הַגֹּ֨וי הַזֶּ֤ה לְפָנַי֙ נְאֻם־יְהוָ֔ה וְכֵ֖ן כָּל־מַעֲשֵׂ֣ה יְדֵיהֶ֑ם וַאֲשֶׁ֥ר יַקְרִ֛יבוּ שָׁ֖ם טָמֵ֥א הֽוּא׃ 15וְעַתָּה֙ שִֽׂימוּ־נָ֣א לְבַבְכֶ֔ם מִן־הַיֹּ֥ום הַזֶּ֖ה וָמָ֑עְלָה מִטֶּ֧רֶם שֽׂוּם־אֶ֛בֶן אֶל־אֶ֖בֶן בְּהֵיכַ֥ל יְהוָֽה׃ 16מִֽהְיֹותָ֥ם בָּא֙ אֶל־עֲרֵמַ֣ת עֶשְׂרִ֔ים וְהָיְתָ֖ה עֲשָׂרָ֑ה בָּ֣א אֶל־הַיֶּ֗קֶב לַחְשֹׂף֙ חֲמִשִּׁ֣ים פּוּרָ֔ה וְהָיְתָ֖ה עֶשְׂרִֽים׃ 17הִכֵּ֨יתִי אֶתְכֶ֜ם בַּשִּׁדָּפֹ֤ון וּבַיֵּֽרָקֹון֙ וּבַבָּרָ֔ד אֵ֖ת כָּל־מַעֲשֵׂ֣ה יְדֵיכֶ֑ם וְאֵין־אֶתְכֶ֥ם אֵלַ֖י נְאֻם־יְהוָֽה׃ 18שִׂימוּ־נָ֣א לְבַבְכֶ֔ם מִן־הַיֹּ֥ום הַזֶּ֖ה וָמָ֑עְלָה מִיֹּום֩ עֶשְׂרִ֨ים וְאַרְבָּעָ֜ה לַתְּשִׁיעִ֗י לְמִן־הַיֹּ֛ום אֲשֶׁר־יֻסַּ֥ד הֵֽיכַל־יְהוָ֖ה שִׂ֥ימוּ לְבַבְכֶֽם׃ 19הַעֹ֤וד הַזֶּ֨רַע֙ בַּמְּגוּרָ֔ה וְעַד־הַגֶּ֨פֶן וְהַתְּאֵנָ֧ה וְהָרִמֹּ֛ון וְעֵ֥ץ הַזַּ֖יִת לֹ֣א נָשָׂ֑א מִן־הַיֹּ֥ום הַזֶּ֖ה אֲבָרֵֽךְ׃ ס 20וַיְהִ֨י דְבַר־יְהוָ֤ה׀ שֵׁנִית֙ אֶל־חַגַּ֔י בְּעֶשְׂרִ֧ים וְאַרְבָּעָ֛ה לַחֹ֖דֶשׁ לֵאמֹֽר׃ 21אֱמֹ֕ר אֶל־זְרֻבָּבֶ֥ל פַּֽחַת־יְהוּדָ֖ה לֵאמֹ֑ר אֲנִ֣י מַרְעִ֔ישׁ אֶת־הַשָּׁמַ֖יִם וְאֶת־הָאָֽרֶץ׃ 22וְהָֽפַכְתִּי֙ כִּסֵּ֣א מַמְלָכֹ֔ות וְהִ֨שְׁמַדְתִּ֔י חֹ֖זֶק מַמְלְכֹ֣ות הַגֹּויִ֑ם וְהָפַכְתִּ֤י מֶרְכָּבָה֙ וְרֹ֣כְבֶ֔יהָ וְיָרְד֤וּ סוּסִים֙ וְרֹ֣כְבֵיהֶ֔ם אִ֖ישׁ בְּחֶ֥רֶב אָחִֽיו׃ 23בַּיֹּ֣ום הַה֣וּא נְאֻם־יְהוָ֣ה צְבָאֹ֡ות אֶ֠קָּחֲךָ זְרֻבָּבֶ֨ל בֶּן־שְׁאַלְתִּיאֵ֤ל עַבְדִּי֙ נְאֻם־יְהוָ֔ה וְשַׂמְתִּ֖יךָ כַּֽחֹותָ֑ם כִּֽי־בְךָ֣ בָחַ֔רְתִּי נְאֻ֖ם יְהוָ֥ה צְבָאֹֽות׃

---

 ^a1.1 : Lwâgwo: Kwo kuderha mwêzi gwa kamera (8), mwâka gwa 520.

 ^b1.1 Hageyo kuli kuyiganya enfarasè n’ecigereki, ci omu c’emwabo anasomwa Hagayi חגי

 ^c1.2 : «Garhacibà»: Kwo kuderha amango garhacihika.

 ^d1.7 : Mulimwo: «enjira mukulikire»: Aka kanwa kàli ka kuderhwa handi, ci arhali aha.

 ^e1.8 : Ntondo: nkaba ntondo ya Yuda.

 ^f1.10 Nkuba: omu buhindule bw’ecihabraniya omu Ciharameya, badesire: «nkuba»; omu Cihabraniya, baderha: «lumè» banayushulakwo: «kuli mwe» kwo kuderha «Olumè kuli mwe».

 ^g1.12 Yozwe kuli kuyiganya nfarasè na cigereki, ci omu c’emwabo anasomwa Yehoshua erhi Yeshua, lyo izino lya Yezu omu c’emwâbo יהושע

 ^h1.12 : Olubaga: Kwo kuderha balya bantu basigire bemêzi ba Nyamuzinda e Yeruzalemu (lola Omulêbi Hageyo na Zakariya na Iz 4,3… )

 ⁱ2.1 Mwêzi: Kwo kuderha Muhaho (10), mwâka gwa 520, omu lusiku luzinda lw’omwibuko gw’ebihando.

 ^j2.1 Hageyo yena Hagayi omu c’e mwabo; Yozwe ye Yehoshua

 ^k2.5 Omu cihabraniya, badesire-ho ntya: «Co cihango (erhi: ndagâno) nàjiraga haguma ninyu erhi murhenga e Misiri.» (Baderha: «berit» omu Cihabranìya, ahàli ha «dabar» kanwa)! Ebyo birhali omu buhindule bw’ecigereki.

 ^l2.6 : Idaho: Omulêbi Hageyo amanyire oku Nyamuzinda yene ohêka igulu. Omulêbi alêbire obuhanya bwayisha n’obwo gaciri mango ga murhûla gwa mwami Dariyusi. (lola Am 5, 18 ; 8,9… ) Obwo buhanya bwadunda igulu lyoshi, n’okwo kuyubakululwa kw’akà-Nyamuzinda ciri cimanyiso c’omurhondêro gw’amango ga Masiha.

 ^m2.7 : Buhirhi: Kwo kuderha akantu koshi ka ngulo ndârhi, akantu abantu bacifinja. Obuhindule bwa Vulgata bwayirukira bwaderha oku «Omwifinjwa» anali Masiha, lero kwo kuhindula mpu: «Neci âyisha Namwifinjwa emw’amashanja goshi.»

 ⁿ2.9 : Aha: Kwo kuderha Omu ka-Nyamuzinda (lola 2 Sam 7,13 ). Emw’omulêbi Ezekiyelì aka-Nyamuzinda hali hantu ha Masiha. N’erhi rhwankalola bwinja, rhwanabona oku kwo binali, aha Yeruzalemu, Kristu àciyerekîne omu ka-Nyamuzinda kàyûbakululagwa obwa kabirhi na Mwâmi Herodi. Obuhindule bw’ecigreki buyushwîre-ho ntya: «n’omurhûla gw’omurhima gwala­nga balya boshi bahumbaga eciriba c’aka ka-Nyamuzinda».

 ^o2.10 : Dariyusi: omwâka gwoshi gwa kabirhi gwa mwâmi Dariyusi gwàlì mwâka gwa 520, mwêzi gwa Nyaruzigwe (12).

 ^p2.13 : Bibi: Kwo kuderha Kantu ka muziro, cihemu.

 ^q2.14 : Mikolo: Kwo kuderha akantu omuntu abona erhi kukola n’emisi yâge kurhuma; akole n’amaboko gâge: mirimo, myaka, (lola Lush 24, 10; 28, 30).

 ^r2.14 : Bibi: obugashânize bwakâgijirirwa omu ciriba c’aka-Nyamuzinda erhi hamanakashâba, ci bashubiyûbaka-ho oluhêrero lw’enterekêro, mwâka gwa 538. Omulêbi Hageyo ayerekîne enyigîrizo ziri aho, lola omulongo gwa 13. Olubaga luhemusire, n’enterekêro zalwo ziri za cihemu. Ci kwoki, obukali buli aha bulushire obwa 2, 1-9; nkabaga bantu b’e Samâriya bakalihirwe. Lola Ezr 4, 1-5. Obuhindule bw’ecigreki buyûshwîre-ho: « Ezo nshwira-kulya zàrhindibuka n’emikolo, mwànali mushombîne omu mihanda y’abajacizi».

 ^s2.15 Emilongo 2, 15-19: Nyamuzinda alaganyize oku ahâna omunago: bàhinga, banayeze. Ebi binwa biyu­ shwîre 1, 1-15, byali bikwânîne bikulikire nkaba 1, 15. 2, 16: «Kurhi mwàliyôsire?», buhindule bwa cigereki obwo; «kurhi okubà kwinyu kwàli?» Omu Cihabraniya … Enyuma lya» ndaha makumi arhanu», Omu Cihabrania badesire: «emikenzi»; o­kwo kurhali omu cigereki.

 ^t2.17 : Nashûrha: omu cihabraniya, badesire: «nammushûrha»: lola Am 4,6. 2, 18: (… mulâbe bwinja): eco cinwa ciri ca kuhugûla; ci cirhakubwîri bwinja ebi cilonzize okuhugûla, lola 1, 15.

 ^u2.19 : «Malehe», omu cigereki mwo badesire ntyo; eco cinwa cirhali omu cihabraniya.

 ^v2.22 : « Bâmi», omu cigereki; omu cihabraniya: «mârni».

 ^w2.23 : Nàkurhôla: Nyamuzinda yene ocishoga abantu alonzize okurhuma. Rhuderhage nk’oku acishogaga Abrahamu, lola Yoz 24, 3; acishoga abaleviti (badâhwa), lola Mib 3,12; acishoga Daudi, lola 2 Sam 7,8. Zorobabeli, mwîmo gwa Daudi, alunganyîze enkengêro z’obwâmi kuli Masiha: Lola 2 Sam 7, 1…; 7, 14… Kwaligi nka ye okola obisire omujina gw’amarhegeko. Lola Zak 6, 12. – Ciziriko: ecizìriko bakâgizirika-mwo amaruba n’emyandiko yàli mpogo: lola 1Bam 21,8; bakâgiciyambala n’obukenge omu igosi: lola Murh 38, 18; erhi omu munwe: lola Yer 22, 24.