
Abayimba mpu:
Bene wirhu, obuyemere bwarhujizire beru-kweru
Rhukola rhugwerhe omurhûla muli Kristu
Bene wirhu, obuyemere bwarhujizire beru-kweru
Rhukola rhugwerhe omurhula muli Kristu
Ye warhuhizire omu njira y’okucunguka (cf. Rm 5,1-5)
MUHASOME MUYUMVE OKU HAHUNYIRE YAGA. RHULOLAGE N’OMU KALAMO KA FRANCOIS
BAZEGA ba NAMUHIRI gwa ZAGABE wa MUTABESHA gwa MPURANYI mwene BUHOLA aha Namayange
ABANYALWIZI MULALA MUNENE
EMILALA ERI E BUGWESHE
Erhi BUHOLA arhenga e Mushenyi, alidwirhe abalumuna na bamwishe. alidwirhe Kabobya, Muhangangabo, Baguga Kajonjaga, Kishishirha, Katatizi na MPURANYI. Mwene wabo MALEMBA naye ayisha n’omugala MUSHOBOZI na KOBA na NNAKAHUGA, na NTAVIGWA. Bo bajirekwo e RUBONA. Kbobya na ZAHINDA baja e NDUBA. Malemba aja aha Nnirhundwe. HWAMA ye Mpuranyi aj’e NAMAYANGE. BUHOLA Burhangane aja aha Musiru gwa Nyangezi boshi na Baguga.
Mpu erhi ishe wa Fidèle Buhola abatizibwa, bamuha izino lya François. Lero mwene wabo Bazega Hwama V, mwene Namuhiri wa Mutabesha gwa Mpuranyi ya BUHOLA, naye ahuna enyigirizo z’okubatizibwa. Ncikengire oku kurhenga eburho bwani rhwene nyâma Venantia Mwa Mushabisa, rhwakag’imubwira mpu aje omu nyigiriwo alahire mpu ka nyâma omuja bici amulushire. Lero erhi nja omu bulezi yo Noviciat ya Bene Fransisko w’e Assizi, nakasalirira larha nti naye abone akamole muli Yezu. Myaka ibiri yoshi yoshi nasalire. Erhi ncija oku luhusa omu 1985, rhwashub’imugangula rhwene nyâma nti larha naye aje omu nyigirizo. Ashubiderha erhi; « Nyoko omuja bici andushire? » Lero namubwira ogu mugani:
« Mwami muguma ayûbakaga enyuma y’akalibwami. Abwira abambali mpu balonze amabuye ayubakamwo, mpu bayish’ihabwa oluhembo ngasi muguma oku e,isi yage enali. Ngasi muguma akajira ensinga y’amabuye adwirhe anayandisa ensteri ayunjuzize embere bahume oku mabuye. Erhi mwami ayusa okuyubaka, ahamagala abambali, ashobôza ngasi muguma oluhembo lukanine okuba arhumisire. Abarhalerhaga bici, bakagwa. Ntyo kwo n’obukristu buyorha, Nnamahanga yene wamanye luhembo luhi lukwanine ngasi muguma ».
Erhi larha ayumva ogwo mugani, ambwira, erhi bwiraga nyoko irhondo agend’inyandikisa omu nyigirizo. Erhi buca, nyâma abulolera omu lumvi agend’iyandikisa iba. Nani nacishubirira e Kolwezi. Erhi kugera myaka ibiri, Padiri Lungere w’e Parokiya Ciherano ye Xavier Biernaux anyadikira oku larha akola abatizibwa omu nsiku 4 gwa nda 1987. Ezo nyigirizo zaliharhuzibwe nk’oku Padre Bilmeyer mukulu w’akatekisimu ali nyihîze abashosi emyaka y’enyigirizo. Cisomerine cirhanzi eco, bulya larha wakag’iderha mpu bici nyoko andushire, ahunyire mpu nyâma aj’imuyandisa omu nyigirizo.
Ecisomerine ca kabirhi, erhi nyisha oku luusa omu 1988, nabugana nyâma aja avuza amaliza, erhi: « Ishe wa Matabaro akola aba muntu muhya, ahindusire mwinja ». Emurhima nti akanaba, nyâma arhakashagalukira ebirhabonekini okubona ye rhwakag’ijaciza erhi rhwabwiraga larha nti aje omu nyigirizo. Erhi kuba bijingo enkafu zidaha, nabona larha arhinda aha ka, n’obwo burhanzi erhi arhengaga oku mukolo, ajaga ayubaka enyumpa z’amabuye, anayahuke oku mamvu ayish’ifuluka oku irya bantu, agali rhutula ,pu rhuyimbage akatikisimu ka Mobutu. Lero nabona oku nta lusiku acicerehwa oshubira aha ka n’okushambala bwinja haguma n’omulala.
Ecisomerine ca kasharhu, omu 1991; ndi soma emisa mirhanzi, erhi kuba lwa Nyakasane, ambwira, erhi rhugend’irhola Cigangu Kabera II, rhuje rhweshi omu misa. Nabaduka nti: « Ema! Ci amango wacilalukaga wakag’irhuhanwa mpuCigangu Kabera ye mushombanyi wirhu, alonzize okuhungumula abana bawe! ». Larha ambwira oku okwali kwahwire. Nakengera oku Paolo aderhaga mpu oli muli Kristu erhi akola ciremwa cihyahya (2Kor 5, 17). Larha ambwira erhi kali erhi mbatizibwa nqgend’imuyigiriza naye ayemera, lero nashuba ishe w’obubatizo.
Ecisomerine ca kani, omu 1994, ndi oku luhusa, nabona larha arhayababira mpu arhagwerhi irhabi. Namudosa nti ka arhacinywa nkono. Ambwira oku lusiku luguma erhi ali omu misa aha Ciherano, Padiri Muzindusi Magara ayigiriza n’erhi ayusa ayigiriza asalira mpu Nnamahanga asegereze enyigirizo omu mirhima y’abantu anabalikuze oku ngasi hibashwesire n’obwo hirhali hya bulagirire. Mpu larha ayumva oku ekono yage erhoga omu ikoti, anakola aj’ikomonika. Adrha erhi Nnamahanga amanyereka ebinshwezire nakabulira. Erhi emisa ehwa, arhola erya nkono ayikabulira omu muzirhu gwa mupe. Ambwira,erhi: « K’ociyumvirhage nagohola kulya nakag’igohola? ». Ambwira oku ali myaka ibiri arhahuma oku nkono.
Ecisomerine ca karhanu, lishinjo gwa 5 muno 2019, larha ambwira oku amabona malahika mulanzi amuyokolera kabirhi. Mpu erhi nciri kabonjo, enyumpa yali yarhuhira, bazimya omuliro kuziga gurhazimire gwoshi. erhi buba budufu bukulu ayumva nka hali owamutula oku omuliro gwalumire enyumpa. Asinsimuka atula nyâme, erhi: « Rhola omwana rhuyakire embuga enyumpa yahire ekola yarhuhorherakwo ». Banyakana bafuma olwo. Mpu kandi ali ahama olwishi lwa Nyamuziba luyunjwire, lero arhogeramwo, arhamanyaga kurhi olwishi lwamukwebire oku cikwi, agwarhiriza ajejuka, acigendera.
I.6.2. OMULALA GWA BENE BUHOLA
Emyanzi ya Bene BUHOLA eri minji. Fidèle Buhola amaderha oku hali owundi mwana zage ye CUBAKA-BUHENDWA. Oyo mwana naye mugala wani, aburhwa na mukulu wani Buhendwa Mpandole, nina ye M’Coya. !erhi mpika ahamwage muganirira kuli eyi myanzi y’ogu mulala, asomerwa, andosa, erhi: « Ka zahasha obwo? » Nani nti : » Muntabale okulongereza bene winyu, mwe muja mwagenda. ciru n’omu mikolo mukaba ba kuukengana n’okushambaza abantu ». ampa omurhima , ambwira , erhi: « Oje embere ocihangane nyemire oku ezi ntanya zawe ziri nyinja ». Abwira mukage, erhi: « Larha oyu, irhondo akaja hano nka ntahali munamuyankirire bwinja ». Anyereka omulala gwage: « Baa arhalwa ». Mwene winyu erhi akakubwira mpu baba, kwo kuderha « mukulu wani », erhi arhakushomba. Rhukengere oku: » Nta muzibaziba, nta mugweshe, nta murhinyirhinyi, nta muhaya, nta murongeronge, nta mulinjlinja, nta muhavu, nta mufuliru, rhweshi rhuli BANYALWIZI. Paolo adesire oku omu bakristu nta kabolo (Gal 3, 27-29). OWAYIRHE MWENE WABO IRHONDO ARHAGASHANAGA. Olwimbo lwa BUSHI CIHUGO CINJA LURHUBWIZIRE OKU RHWE BAGUMA. RHUSOME « ENNANGA Z’E BUSHI » RHWAYMVA KWINJA ERI IHANO
Murhabale abana birhu okubayereka bene zirhu, bene wabo, ,unakabaganirira kuli eyi myanzi. Oyu mudahwa Matabaro Chubaka Pierre ambwizire, erhi rhuli ahamwa Baduguza, mpu rhushibirire okukalongereza omu Mandiko Mêru Kwêru, bulya muba bunguke n’enyigirizo ziyerekire Abashi, Bene Mushi z’omu bûko bwa Levi (Olubungo 6, 19; Emibalè 26; 57-58). Rhurhayobohaga okulwisa amazibu bulya SHAKULWE MAJAMBI AYISIRE ENGWI N’AMABOKO ERHI YAMAMULYA ECIBUZI CAGE.
I.6.3. OMULALA GWA KAGALE
OMULALA GWA KAGALE : Oyo mushosi abusire omugala ye BULEFU, naye Bulefu aburha Muguma arhahama, naye Muguma arhahama aburha Ndumerume ye Bulefu oyimire. Acilondesa, aderha mpu Nnamahanga abwine oku abusirwe yene bona mwali wabo. Ashenga erhi Nyakasane onjire mbe ishanja linene. Nyamuzinda amuyumva qburha balume 25. NDUMERUME naye aja eruhya, arhuburhira ezi ntwali: Balyahamwabo, Mufungizi, Bagendabanga, Busime, Cirhuza, Kwokwo, ?unguakonkwa na bali babo. Balumuna ba Ndumerume bo bano: Kahukula, Kusinza, Aganze, Bamba, Zahinda, Kwigomba, Heri, Bafunyembaka, Biringanine, Matabishi, Masumbuko na bandi, ci owakag’iganira abayibagira bulya akola mugikulu. BIHULU ye waburhaga KaJUCI, asiga bene wabo e Mushenyi ajiyubaka e Cazi. Basigayo Mushema baj’iyubaka e Karhwa. Barhenga e Karhwa baj’iyubaka e Cigezi omu groupement ye Burhale. KAJUCI ohali ene ye Baguma. Banakamuderha mpu ye Bugala. Abana bage balimwo: Akili, Dunia, Angalia. CIRUGA mwene Kajuci aburha Basinyize, Katashi na Mukeke. Bab’e Ciriri. MUJUGWE naye aburha Zihalirwa, Ntakobajira, Kulimushina Mihigo. NSHOMBO aburha Muluka, Jean-Pierre na Bagalwa. NYAKAHAMA aburha Nkala ab’e Rubimbi. MUSHEMA ab’e Cazi, rhwacimulonza n’abage nabo. Nyakahama acigwerhe Nalungu, Gwabaluka na Mubalama. Omunyalwizi ye muguma n’omugezi, ahagurgera n’enuzi.
I.6.4. OMULALA GWA KABOBYA KA BUHOLA
KABOBYA aburha Kahumba na Mukoma. Kahumba aburha MACHARA, Kahima na Zirhebana kuli M’Kadurha MACARA aburha Bafunyembaka, Bahizire, Cibalonza, Mulume oderhwa na Mwambali . WIRHEBANA qburha Habamungu, Bulonza na bali babo. Kahima aburha Eliya, Hamuli, Balagizi, Weba, Pacho na bali babo.
Erhi BUHOLA arhenga e Mushenyi, alidwirhe abalumuna na bamwishe. alidwirhe Kabobya, Muhangangabo, Baguga Kajonjaga, Kishishirha, Katatizi na MPURANYI. Mwene wabo MALEMBA naye ayisha n’omugala MUSHOBOZI na KOBA na NNAKAHUGA, na NTAVIGWA. Bo bajirekwo e RUBONA. Kbobya na ZAHINDA baja e NDUBA. Malemba aja aha Nnirhundwe. HWAMA ye Mpuranyi aj’e NAMAYANGE. BUHOLA Burhangane aja aha Musiru gwa Nyangezi boshi na Baguga.
OWAKAGERA e LOLONGE, arhulamukize Zagabe za BUHOLA. owakagera e NAMAYANGE , arhulamukize HWAMA; owakagera e MUSIRU arhulamuse shakulwe BUHOLA, owakagera e NIRHUNDWE arhulamumize MALEMBA; owakagera e Mushenyi, yo eri amavuha ga bashakulwe, arhulamukize Kashanga, Ntalugwika, Mushema; Zaluke, Ntamugale, Marandura; owakagera e KAHINGA arhulamukize RWABANDA na CIRAYI; owakagera e CIBANDA Kaziba arhulamukize MPANGO na BIRANGO; owagera e BUDALI , Kashangà Kaziba arhulamukize BUDALI; owagera e Lwanguku oku bwami arhulamukiwe NHOKANYI Mirindi; owakagera e BUHEMBWA Kaziba arhulamukize KAKEZI; owakagera. ENGABO YA MWAMI ERHAGANJWA , MUKONKWA
I.6.5. OMULALA GWA NTAVIGWA MWENE KOBA
NTAVIGWA mwene KOBA, aburha Makura, Rutega, Karuku, Bahige na Kamosho. Makura aburha Muguma arhahama na Byamungu. Kamosho aburha Mudekereza na Gilbert. Rutega aburha Manone na Juvenal na balibabo. Karuku aburha Jean-Marie, Munike, Berckmans, Badesire, Zihalirwa, Kabalama, Murhûla, Ntamunguwowabo, Kujirakwinja, Zoki. Mudekereza gwa Kamosho aburha Safari, Barhimukwe, Mugisho, Munguahâna. Rhugwasanye mwene Bishikwabo aburha Musafiri na Kwokwo.
I.6.6. OMULALA GWA BAGANDA MWENE RWIZIBUKA
Baganda aburha Cuma, Irenge, Matmuabiri, Cirhuza, Benjamin, na bali babo. Buhendwa mwene Rwizibuka, aburha Cubaka, Murhûla, Aganze, Mbirizi na bali babo. Cubaka mwene Buhendwa aburha Munguampire, aciri n’eruhya! Kabasha mwene Rwizibuka, aburha Nshokano, Mugisho, Katabana. Nshokano qburha Bahati, anqciri eruhya! Mugisho mwene Kabasha aburha aburha Isha, anaciri eruhya!
I.7. EMILALA ERI EKAZIBA
I.7.1. OMULALA GWA BUDALI
I.7.2. OMULALA GWA NSHOKANYI
I.7.3. OMULALA GWA BADUGUZA
Baduguza aburha Malekera, Rugomoka, Joweri, Namukoma, Maliza na bali babo. Baduguza oyimire ye MALEKERA. Rugamika aburha balume ndarhu. Bobalimwo Banike, Kalambire, Kazingufu na Bizimana.
Malekera ye Baduguza oali, aburha Bunani, Mubaza na banyere barhanu. Banike aburha omwana, amuha izino lya shakulu wage Baduguza Yoweri Ahuli na banyere babirhi. Kalembire aburha Rugamika, Murhûla na banyere bani. Maliza aburha Mugombekere , naye agwerhe eyindi ngabo yirhu. Rumaliza aburha Maliza Thaddhée na Konkwa. Omulala gwa Kajira mugabi-Kagwerhe, aburha Mulemangabo, Aganze, Munguwalutwe, Rhusenge na Akonkwa na bali babo. Mukulu wage Bashombe naye agwerhe engabo erhali nyi. Bishikwabo Mubalama aburha aburha cikwanine, Mushagalusa na Faraja.
I.7.4. OMULALA GWA BIRASHA
I. 8. EMILALA ERI EBUHAYA – KABARE
Abajaga e Buhaya mukulu wabo ye NNENGUKU. Aburha Lunyenywe. Lunyenywe aburha Lwenya, Lwenya aburha. Lwenya na Lunywe
I.7. 5. OMULALA GWA MPANGO
I.7.6. OMULALA GWA BIRANGO
ABAMPIRE OMURHIMA OKUJIRA OBU BUSAGASI
Lwa Kalindarhu 25 gwa 5 2019, nabugana BADUGUZA MALEKERA. Oyu mushamuka wirhu erhi manya oku naye munyalwizi naderha oku namubona ciru bici byakaba. Nacihangana nahika aha mwage. Nashanga badamire n’ebigolo byage byalimulamusa, bulya Nnamahânga ajira ebirhangazo, erhi bamubwira oku ndi ahamwage ahuluka ambona. Andamusa n’obukenge nabona anashagalusire, namudosa nti: « Ka we Baduguza? », naye,erhi : « Neci ». Namubwira oku kusengera nasengera akaba ahashire. andosa mpu bici nalonza okusengera. Narhondera naderha ezi nderho nyanisire ziyerekire omulala gwirhu. Erhi ayumva enkengero zani n’emyanzi ndesire asima bwenene; anyegereza omu mwage, anyereka omulala ngasi abanali ahamwage, ampa n’amazino ga boshi, ciru n’abali emahanga. Agishwe bwenene. Aderha,erhi: « Mwene wirhu arhakarhenga hano arhanalilri ananywe. Buzinda rhwasengerukana n’obushagaluke bunene; Ambwira, erhi: « Mashi, okagera hano nk’obwine akasanzi, hali ahamwinyu, hali ahamwa basho na bashakulûza.
Erhi nkolaga namarhondera nayandika ehi higurha nacifinja owakahintabalakwo ahihebe oku hyuma-nshongêza, anyushulire n’oku myanzi. Akubule n’amandiko omu lundi lulimi. Padiri Pierre Matabaro Chubaka ca Bazega ba Namuhiri gwa Mutabesha gwa Mpuranyi ya Buhola bwa Majambi, ahubuka e Roma namuganirira. Ezi ntanya n’eyi myanzi erhi bimuja omu marhwiri asima bwenene. Namubwira bene wirhu banyankirire n’okunshagalukira ezi ntanya. Ambwira mpu muyereke naye Baduguza amulolekwo. Rhwaciheba njira, nayisha namugwarhira oku kuboko erhi aza,banyize, rhwacifunda ahamwa mwene wirhu Baduguza. Mukage nyâma wirhu M’Kaboyi ye rhwashanzire. Naye erhi agwerhe ebigolo birimulamusa na bikengwa. Oyo muzire agishwe/ Arhuyankirira n’obushagaluke bunene. Arhuma bajilola Baduguza, erhi amanarhutamaza, anarhuha amishi g’okunywa. Erhi entwali yirhu Baduguza eyisha yarhubona yasima. Rhwaganira ebiyerekire ogu mulala n’abahali ene 2019. Ebiyerekire Nyamuzinda, Ebibliya yayigulwa, rhwakolesa enderho n’enyigirizo zirimwo. Rhwashenga Lulema ,rhwwalya, rhwanywa, rhwaderha n’emyanwi y’obwololoke. Okushenga n’okukuza Lulema kwo rhwafudisiremwo. N’emigisho erhasigalaga nyuma. Erhi rhulirwaganira nabona nka bashakulûza bali ekarhî kirhu bulya rhurhaderhaga bya bulyalya erhi bya kushaba. Olusiku nabwine olwo lusiku bwankengeza Bazega na mukulu wage Zagabe na Mushosi na Buhola Ntashobolwa na Koba Kitukitu Ntagarurwa
OBUYEMERE BWO BUNAYUSHULA OMULALA
Yumvi bene wirhu, oku Amaruba emwa Abahebraniya gadesi erhi gamashambâla oku luhembo bakomberaga obuyemere bahabwa n’okukunga oburhwali bwabo omu cigabi ca 11:
“Co cirhumire nirhu, obu rhuwungulusirwe n’ecitu cityo c’abahamiriwi, kukwanine rhurhibe ngasicihanzo, rhunaleke ebyaha birhuwonzire rhugende bulibirha, rhujilwa n’oburhwali eyo ntambala erhurheganyizibwe… kuhika buno murhasang’idwa muko erhi kulwisa caha kurhuma….. mwayegîre entondo ya Siyoni n’ecishagala ca Nyamuzinda ozîne; mwayegîre Yeruzalemuw’empingu, n’emirhwe ya bamalahika barhankaganjwa, yo ndêko y’olusiku lukulu, mwayegîre ecinyabuguma c’enfula ziyandisirwe omu mpingu; mwayegire Nyamuzinda mutwi w’emanja z’abantu boshi, n’emyûka y’abashinganyanya yahisire oku bwîmâna; mwayegîre Yezu, mulagizi w’endagano mpyahya, m’omuko gwage gurhucêsa gunalushire ogw’Abeli okumany’iderha” (Maruba emwa Ambahebraniya 12, 1.4. 22-24).
YO MAYOGOLO AJIRE EYO.