LUK – – Bible en mashi du Congo

EMYANZI Y’AKALEMBE YAYANDIKAGWA NA MUTAGATIFU LUKA

Munkwa munene oku barhumisi ba Yezu na Ekleziya bakolaga na C.D.P.C.L., Bukavu bulya omu EBIBLIYA NTAGATIFU, Verbum Bible, Kinshasa 1992, rhudômire binwa binji bya mashi.

1

Enshokolezi

1 Bulya banji bacihânganyire okushûbûza emyanzi y’ebyarhuyishîre, 2 nk’oku rhwayimanyisibagwa na balya bayibonaga bonene kurhenga emurhondêro, bo bàli rhurhonzi na barhumisi b’ezo nderho, 3 nani nie nahumbaga eyo myanzi yoshi n’obushiru kurhenga aha murhondêro gwâyo, nalonz’ikuyandikirayo bwinjinja, yaga Teofili mukengwa, 4 ly’omanya bwinja oku ebinwa wayigîrizibagwa binali by’okunali.

I. Okuburhwa n’oburho bwa Yowane Mubatiza na Yezu

Malahika alêba okuburhwa kwa Yowane Mubatiza

5 Oku ngoma ya Herodi, mwâmi w’e Buyahudi, hàli mudâhwa muguma, ye wali Zakariya, w’ecihe^a c’Abiya, na mukâge ye wali Luzabeti, w’obûko bw’Aroni. 6 Bombi bàli bashinganyanya embere za Nyamuzinda, banakag’ishimba kwinja amarhegeko ga Nnâmahanga goshi na ngasi byoshi biyandisirwe. 7 Ci barhàjiraga mwâna, bulya Luzabetì yali ngumba, bombi erhi banakola bashosi. 8 Byanaciba ntyo! Erhi Zakariya adwîrhe akola omu ka-Nyamuzinda oku cihe c’omurhwe^b gwâge, 9 nk’oku abadâhwa banakomerera, acishogwa okuja omu ka-Nyamizinda n’okugend’igashâniza n’enshangi^c. 10 Nayo engabo y’abantu erhi edwîrhe yashenga embuga amango g’okugashâniza. 11 Okubundi ayagânwa na malahika wa Nyakasane, erhi ayimanzire oluhande lw’ekulyo kw’olutare lw’okugashâniza. 12 Zakariya erhi amubona afuduka, agwârhwa n’obwôba. 13 Ci olya malahika amubwîra, erhi: «Orhayôbohaga. Zakariya, bulya amahûne gâwe gayumvikîne: mukâwe Luzabeti âkuburhira omwâna-rhahana, wanayish’imuyîrika izîno lya Yowane. 14 Ayish’ikulêrhera obusîme n’obushagaluke, na banji bayish’icîshinga oku kuburhwa kwâge. 15 Bulya ayish’iba mukulu embere za Nyakasane; arhakanywa mamvu na ngasi cinyôbwa cijakwo engezo: ayunjula Mûka Mutagatifu kurhenga omu nda ya nnina; 16 na banji omu bene-lsraheli abagalula emwa Nyakasane Nyamuzinda wâbo. 17 Yenene amushokolera n’omurhima n’obuzibu bw’Eliya, agalulire abana emirhima ya b’ishe, n’abagomi âbagalule omu bumanye bw’abashinganyanya, ârheganyize Nyakasane ishanja limâna». 18 Zakariya anacishuza Malahika, erhi: «Cimanyîso cici namanyirakwo? Bulya nkola mushosi na mukanie mugikulu». 19 Malahika amushuza, erhi: «Nie Gabriyeli, oyimanga embere za Nyamuzinda. Narhumagwa okuyish’ikubwîra n’okukulerhera ogu mwanzi mwinja. 20 Okolaga waba kaduma, oyâbirwe n’okuderha kuhika olusiku okwo kwâba, bulya o­rhayemiîre akanwa kâni n’obwo kayish’iba omu mango gâko». 21 Abantu erhi badwîre balindira Zakariya embuga, banasômîrwe n’oku alegerîre omu ka­Nyamuzinda. 22 Erhi ahuluka, arhacihashag’ibadesa, bamanya oku ayagânirwe omu ka-Nyamuzinda. Naye akabakema, anayôrha kaduma. 23 Erhi ensiku z’ecihe câge zihwa, ashubira emwâge. 24 Erhi kugera nsiku, mukâge Luzabeti ayalala izîmi, acifulika myêzi isharhu, erhi: 25 «Ntyo kwo Nyakasane anjirire omu nsiku al’intengeza ecindêrhera enshonyi^d omu bantu!»

Maria abwîrwa emyanzi oku aba nnina w’Omuyôkozi

26 Omu mwezi gwa ndarhu^e, malahika Gabriyeli arhumwa na Nnâmahanga omu cishagala ciguma c’e Galileya, ciderhwa Nazareti, 27 emwa omubikira wàli oshebirwe n’omulume, izîno lyage ye Yozefu, w’omu mulala gwa Daudi; n’oyo mubikira izîno lyâge ye Mariya. 28 Erhi ahika omu mwâge, amubwîra, erhi: «Nkuhire omusingo, we oyunjwîre inema, Nyakasane ali haguma nawe»^f. 29 Erhi ayumva ntyo, afuduka, acidôsa gwo musingo muci ogwo. 30 Malahika anacimubwîra, erhi: «Orhayôbohaga, Mariya, bulya orhonyire emwa Nnâma­hanga. 31 Wâyalala enda, wâburha omwâna-rhabana, wanayish’imuyîrika izîno lya Yezu. 32 Ayish’iba mukulu, anayish’iderhwa Mugala w’Ow’enyanya; ayish’ihâbwa na Nyakasane Nyamuzinda entebe y’obwâmi bw’ishe Daudi; 33 âyîma omu nyumpa ya Yakobo emyâka n’emyaka, n’obwâmi bwage burhakayûrha». 34 Mariya anacibwîra malahika, erhi: «Kurhi okwo kwankaba ntanayishi mulume?» 35 Malahika amushuza, erhi: «Mûka Mutagatifu akuyandagalira, n’obuzibu bw’Ow’enyanya bwakubwîka ecihôbo^g. Co carhuma omwâna wâburha aba mutagatifu anaderhwe Mugala wa Nyamuzinda. 36 Mwene winyu Luzabeti naye ali nda y’omwâna-rhabana muli buia bugikulu bwage; guno mwezi gwo mwezi gwa ndarhu gw’owakag’iderhwa ngumba. 37 Bulya ntaco cirhankahashikana emwa Nyamuzinda». 38 Mariya anaciderha, erhi: «Nie mwambalikazi wa Nyakasane; mbone nka okwo odesire!» Malahika anacimuleka.

Bikira Mariya aj’irhangula Luzabeti

39 Muli ezo nsiku, Mariya ayimuka, akanya, aj’ebwa bishagala by’omu ntondo, omu murhundu gwa Yuda. 40 Aja omu mwa Zakariya, alamusa Luzabeti. 41 Luzabeti erhi ayumva omusingo gwa Mariya, omwâna ashabire omu nda yage; Luzabeti ayunjula Mûka Mutagatifu. 42 Anaciyakûza n’izù linene, aderha, erhi: «Oli mugishe omu bakazi, n’omwâna w’enda yâwe naye mugishe!». 43 Iragi lici nabwîne ene nnina wa Nnâhamwirhu aja aha mwâni? 44 Bulya ene izù ly’omusingo gwâwe linampika omu marhwiri, omwâna anshabira omu nda n’omwishingo. 45 Iragi lyâwe we wayemire oku ebi wabwîragwa na Nyakasane byâba!»

Bikira Mariya akuza Nyakasane

46 Mariya naye anaciderha, erhi:

«Omurhima gwâni gukuzize Nyakasane,

47 n’omûka gwâni gucishinzire bwenêne muli Nnâmahanga, Muyôkozi wâni,

48 bulya aloleriza obunyi bwa mwambali-kazi wâge. Neci kurhenga ene amashanja goshi ganderha muny’iragi,

49 bulya Ogala-byoshi anjirire ebirhangazo, Izino lyage liri litagatifu,

50 n’obwonjo bwâge buyorha bulumîre ensiku zoshi oku bantu bamurhinya.

51 Alambwîre emisi y’okuboko kwâge, ashandazamwo abacibonyi n’enkengêro zâbo mbi.

52 Akûzire ngasi bacibonyi oku ntebe zâbo, ahirakwo abirhohye.

53 Ayunjuza abakenyi birugu, n’abagale abalibirhakwo maboko mumu.

54 Ashibirira omurhumisi wâge Israheli, obwonjo bwâge burhuma,

55 nka kulya alaganyagya ababusi birhu, Ibrahimu n’omulala gwâge ensiku n’amango!»

56 Mariya abêra bo na Luzabeti nka myezi isharhu, agal’ishubira emwage.

Okuburhwa n’okukembûlwa kwa Yowawe

57 Erhi ensiku zâge z’okuburha ziyunjula, Luzabeti ahiraho mugala. 58 Abalungu na bene wâbo bayumva oku Nyakasane omufire bwonjo, banaciîshinga bo naye. 59 Erhi kugera nsiku munani, bayisha bal’ikembûla omwâna, balo­nz’imuyirika izîno ly’ishe Zakariya. 60 Ci nnina anacilahira, erhi: «Nanga, ayîrikwe erya Yowawe». 61 Bamubwîra, mpu: «Ci ntâye omu Bûko bwinyu ojira ery’izîno», 62 Banacikema ishe mpu aderhe izîno lihi alonzize bamuyirike. 63 Naye anacihûna ehipaho, ayandika, erhi: «Yowawe ly’izîno lyâge». Boshi banacirhangâla. 64 Ho na halya, akanwa kâge kayiguka n’olulimi lwâge lwashwekûka, arhondêra aderha n’okukuza Nnâmahanga. 65 Abâlungwè bâbo boshi bayôboha, n’ogo mwanzi gwalumîra omurhundu goshi gw’e Yudeya. 66 Ngasi bayumvagya ogo mwanzi boshi bagubika emurhima, mpu: «Oyu mwaâna âba mwâna muci?» Bulya okuboko kwa Nyakasane kwàli haguma naye^h.

Zakariya avuga omunkwa analêba

67 Naye ishe Zakariya ayunjula Mûka Mutagatifu, arhondêra okulêba, erhi:

68 «Ayagirwe Nyakasane, Nyamuzinda w’Israheli, bulya ayishir’irhangula n’okulikuza olubaga lwâge.

69 Arhumereza ihembeⁱ ly’obucire omu nyumpa y’omwambali Daudi.

70 Nka kulya aderhaga omu kanwa k’abalêbi bâge batagatifu ba mîra:

71 Lyo arhuciza oku babisha n’omu maboko g’abashombanyi birhu.

72 Ntyo afirîre balarha obwonjo, anakengêra endagâno yâge ntagatifu,

73 endahiro alahiriraga larha Abrahamu,

74 oku hano rhuba rhwamalikûzibwa omu maboko g’abashombanyi birhu,

75 rhwamukolera buzira bwôba omu butagatifu n’omu bushinganyanya, embere zâge ensiku zoshi z’obuzîne bwirhu.

76 Nawe, we hyana, wâderhwa mulêbi w’Ow’enyanya, bulya washokolera Nyakasane, orheganye enjira zâge;

77 ly’omanyisa olubaga lwâge obuyôkoke, lyo lubabalirwa ebyâha byâlwo;

78 omu lukogo lw’omurhima gwa Nyamuzinda wirhu lwarhulerhera Izûba^j lyarhenga enyanya,

79 oku kumolekera abali omu mwizimya n’omu mpehema y’olufu, n’okuyêrekeza amagulu girhu omu njira y’omurhûa».

Yowane Mubatiza omu irungu

80 Omwâna akula, ayushûka omu buzibu bw’omurhima, aj’ibêra omu iru­ngu kuhika olusiku aciyêrekanaga omu Israheli.

2

Okuburwa kwa Yezu

1 Byanaciba ntyo! Sezari Ogusti^k anacirhegeka mpu abantu b’igulu lyoshi baganjwe. 2 Ogwo gwo muganjo murhanzi gwajiragwa na Kwiriniyusi erhi ali murhegesi w’e Sîriya. 3 Banacigenda boshi okuyandikwa ngasi muntu omu cishagala câbo. 4 Yozefu naye arhenga e Galileya omu cishagala c’e Nazareti, ayinamukira e Yudeya omu murhundu gwa Daudi, guderhwa Betelehemu, ku­lya kuba àli muntu w’omu nyumpa n’omu bûko bwa Daudi. 5 Ajaga eyo munda mpu ayandikwe bo na mukâge Mariya, wali izîmi. 6 Oku bakola bali eyo mu­nda , ensiku zâge z’okuburha zahika . 7 Anaciburha omwâna-rhabana lubere^l lwâge, amubwîka n’orhushangi, anamugwîshiza omu ciranga, bulya ba­rhabonaga cirâlo omu nyumpa y’ebigolo . 8 Omu kabadu mwàli abangere ba­ dwîrhe balâlîra amaso gabo budufu. 9 Malahika wa Nyakasane anacibayagâna, n’ irenge lya Nyakasane lyabalangashanira hoshi hoshi: barhungwa n’obwôba. 10 Malahika anacibabwîra, erhi: «Murhayôbohe, bulya mmudwîrhîre omwanzi mwinja gw’obushagaluke bunene bwayish’iba oku lubaga lwoshi: 11 ene, omu cishagala ca Daudi, Omuyôkozi ammuburhîrwe , ye Kristu Nyakasane. 12 Ecimanyîso mwamumanyirakwo c’eci: mwabugana akabonjo kabwisirwe orhushangi kanagwishizîbwe omu ciranga». 13 Ho na halya , omwandu gw’engabo z’empingu gwayankana n’olya malahika , bakakuza Nyamuzinda, banaderha, mpu : 14 «Irenge enyanya kuli Nnâmahanga, n’en’igulu omurhûla oku bantu balonza aminja!» 15 Erhi bamalahika babarhengaho bashubira empi­ngu, balya bangere bajanamwo bône na nnene, mpu: «Rhugende nirhu e Betelehemu, rhulole bici byabîreyo , n’ oku Nyakasane anal’irhumanyisa». 16 Banacigenda bulibirha, bashimâna Mariya bona Yozefu n’omwâna w’akabo­njo agwishizîbwe omu ciranga. 17 Erhi bamubona, bagend’imanyisa kalya ka­nwa babwîragwa kuli oyo mwâna. 18 Nabo ngasi babayumvagya barhangâla bwenêne n’ebi babwîragwa n’abangere. 19 Mariya yehe abikirira ebyo binwa, anakabirhimanya emurhima gwage. 20 Abangere bagaluka, baja bakuza n’oku­sîma Nnâmahanga oku ebi bayumvîrhe n’ebi babwîne byoshi, n’oku bana­bwiragwa.

Yezu akembûlwa

21 Erhi nsiku munani zigera, go mango omwâna akembûlagwa, bamuyîrika izîno lya Yezu, nka kulya malahika anaderhaga embere ayâlalwe omu nda ya nnina.

Yezu ahânwa omu ka-Nyamuzinda

22 Erhi ensiku z’okushukûlwa kwâbo zihika, nka kulya irhegeko lya Musa linadesire, bamuheka e Yeruzalemu mpu bamuhe Nyakasane, 23 nka okuya­ndisirwe omu irhegeko lya Nyakasane: Ngasi mwâna-rhabana yeshi w’olubere ahânwe nterekêro ya Nyakasane, 24 bahâne n’enterekêro nk’oku bidesirwe omu irhegeko lya Nyakasane, mahali abiri ga ngûkù^m erhi banangoko babiri ba ngûkù. 25 Obwo erhi e Yeruzalemu eli omuntu, ye wali Simeoni. Oyo muntu ali mushinganyanya anarhinyaga Nyamuzinda. Akag’ilinga cînamula w’Israheli , na Mûka Mutagatifu erhi aba muli ye. 26 Mûka Mutagatifu ali erhi amuyêresire oku arhashub’ifa arhanaj’ibonakwo Kristu wa Nyakasaneⁿ. 27 Anaciyisha adwiîrhwe na Mûka Mutagatifu, aja omu ka-Nyamuzinda, n’erhi akabonjo Yezu kalêrhwa n’ababusi bâko mpu bakajirire nk’oku binayandisirwe omu irhegeko,

Simeoni akuza Nnâmahanga

28 amubagalira, akuza Nnâmahanga, erhi:

29 «Yagìrwa wankalekaga mwambali wawe,

nka kulya waderhaga wenene, acigendere n’omurhûla;

30 bulya amasu gani galozire oku buyôkozi bwâwe,

31 warheganyizagya amashanja goshi,

32 bulangashane bw’okumolekera amasbanja goshi

n’irenge ly’olubaga lwâni lw’lsraheli».

Obulêbi bwa Simeoni

33 Obwo ishe na nnina erhi badwîrhe bazânwa n’ebyo byaderhagwa kuli ye. 34 Simeoni anacibagisha, abwîra nnina Mariya, erhi: «Omanye oku oyu mwâna ayishire mpu abe iherero n’iciriro lya banji omu Israheli, abe cishombanya; 35 nawe wene engôrho yayish’ikubera omurhima, lyo enkengêro za mirhima minji zimanyikana».

Obulêbi bwa Ana

36 Hàli n’omulêbi-kazi, Ana, mwâli wa Fanuweli, w’omu bûko bw’Aseri. Ali akola mugikulu. Kurhenga obulamba bwâge, alamire n’iba myâka nda, 37 ayôrha mukana kuhika myâka makumi gali munani n’ini; arhàrhengaga omu ka-Nyamuzinda, akakolera Nnâmahanga buca buyira omu kucîshalisa n’omu kushenga. 18 Muli ako kasanzi, naye ashoshôka, arhondêra akuza Nnâmahanga n’okubwîra ngasi boshi bakag’ilinga obucunguzi bwa Yeruzalemu olwa oyo mwâna.

39 Erhi bayûs’iyukiriza ebirhegesirwe n’irhegeko lya Nyakasane, ba­shub’igaluka e Galileya, omu cishagala câbo c’e Nazareti. 40 Omwâna akula, ayushuka, anayunjula bumanye, n’inema lya Nyamuzinda lyaba muli ye.

Yezu ekarhi k’abayigiriza

41 Ngasi mwâka ababusi bage bakag’ija e Yeruzalcmu oku lusiku lukulu lwa Basâka. 42 Erhi ayunjuza myâka ikumi n’ibiri, bayirheremera nka oku banali bakomîre oku lusiku lukulu. 43 Erhi olusiku lukulu luhwa, bashubira eka, yehe omwâna Yezu asigala e Yeruzalemu n’ababusi bâge barhamanyiri. 44 Obwo bacikebwa mpu ali omu katundo k’abandi, bagenda lugendo lwa lusiku bamulongeza omu bene wâbo n’omu bâbo. 45 Erhi bamubula, banacigaluka e Yeruzalemu, baj’imulongezayo.  45 Erhi kugera nsiku isharhu, bamushanga omu ka-Nyamuzinda abwarhîre ekarhi k’abayigîriza, adwirhre abayumvirhiza anabadôsa. 47 Ngasi bamuyumvirhizagya, basômerwa n’obumanye n’amashuzo gâge. 48 Erhi bamubona, barhangâla. Nnina anacimubwîra, erhi: «Mwâna wâni, carhumire warhujira ntya? Lola oku sho nani rhwarhindibusire rhwaja rhwakulonza». 49 Naye abashuza, erhi: «Ci mwanongezagya? Ka murhàl’imu­manyire oku kukwânîne nshimbe^o ebya Larha?» 50 Ci bôbe barhayumvagya eco cinwa ababwîraga.

Yezu ashubira e Nazareti

51 Anacibunguluka bo na bo, aja e Nazareti, akabayumva. Nnina abikirira ebyo binwa byosbi cmurbima gwage. 52 Naye Yezu akula omu bumanye, omu busbùke n’omu nsbokano embere za Nyamuzinda n’embere z’abantu.

3

II. Amarheganyo g’enyigîrizo za Yezu

Enyigîrizo za Yowane Mubatiza (Mt 3, 1-12; Mk 1, 1-8)

1 Erhi Tiberi Sezari ashinga myâka ikumi n’irhanu oku ntebe y’obwâmi, Po­nsiyo Bilato erhi ali murhegesi w’Obuyahudi, Herodi erhi ali murhambo w’e Galileya, Filipo mwene wâbo erhi ali murhambo w’lturiya n’e Trakoniti, naye Lusaniya erhi ali murbambo w’Abilena; 2 Ana na Kayifa erhi bo badâhwa bakulu: Yowane mwene Zakariya ayumwa oluderho lwa Nyamuzinda omu iru­ngu^p. 3 Anacirhondêra ageragera omu cihugo ca Yordani, aja ahanûla obubati­zo bw’okucîyunjuza, lyo bababalirwa ebyâha, 4 nka kulya biyandisirwe omu citabu c’ebinwa by’omulêbi Izaya: «lzù ly’odwîrhe ayakûliza omu irungu: Rheganyagi enjira ya Nyakasane, yumanyagi bwinja ah’agera. 5 Ngasi lubanda lyunjuzibwe, na ngasi ntondo erhi hirhondo bigalagazibwe. Ngasi hakubire hakubulwe, na ngasi njira za rhubanda-rhubanda zibe njira nnongedu. 6 Na ngasi muntu ayish’ibona obuyòkozi bwa Nnamahanga.» 7 Anacikabwîra orhutu rhw’abantu bal’iyishire mpu ababatiza, erhi: «Mwe iburha lya cibugusha, ndi !ero wammuyeresire enjira y’okuyâka obukunizi bwayisha? 8 Lero mushabukekwo amalebe gakwânîne obucîyunjuze, murhanacîbwîraga mwene na mwene, mpu: «Kali larha ye Abrabamu!» Bulya mmubwîzire oku Nyamuzinda anahindula aga mabuye okuba bana b’ Abrahamu. 9 Ciru embasha ekola eri aha cisiki c’emirhi: kuziga ngasi murhi gu­rhayanyirikwo malehe minja gwatûbwa gunakwêbwe omu muliro». 10 Eyo ngabo yakamudôsa, mpu «Kurhi rhwajiraga obwo?» 11 Naye akabashuza ntya: «Ngasi ogwêrhe bishûli bibiri abigabâne n’orhagwêrhi, na ngasi ogwêrhe ebi­ryo naye kwo anajirage ntyo». 12 Abavurhîsa nabo bayisha mpu ababatize, banamubwîra, mpu: «Muyigîriza, kurhi rhujirage?» 13 Abashuza, erhi: «Murhakag’ihûna kulusha ebi mwàrhumagwa». 14 Abasirika nabo bamudôsa, mpu: «Nirhu kurhi rhwajira?» Ababwira, erhi: «Murhakag’ilibuza ndi; murhakag’ilega ndi busha, munasîme oluhembo lwinyu». 15 Obwo olubaga lwoshi lwacîkebwa n’okucîdôsa emurhima mpu nkaba Yowane ye Kristu. 16 Yowane anacibashuza, ababwîra, erhi: «Nie ono, ndwîrhe nammubatiza n’amîshi, ci hayishire omukulu kundusha, ntanakwânîni okumushwêkulira orhugozi rhw’enkwerho zâge; ye wâmmubatize muli Mûka Mutagatifu n’ornu Muliro^q. 17 Omu kuboko kwâge afumbasire olwîbo lw’okuyerûla, mpu ayerûlemwo ecibuga câge analunde amahemba gâge omu nguli; n’omulolo gôhe agudûlike omu cibeye c’omuliro gurhazima». 18 Bindi binji akazir’ikabahanûla, akabayigiriza Emyanzi y’Akalembe.

Yowane omu mpamikwa (Mt 14, 3-12; Mk 6, 17-29)

19 Ci erhi acikalihira mwâmi Herodi erhi Herodiyada, muka mwene wâbo orhuma, n’oku mabî goshi ajiraga, 20 ayushûla obundi bubî oku gandi goshi: anaciheba Yowane omu mpamikwa.

Yezu abatizibwa (Mt 3, 13-17; Mk 1, 9-11)

21 Erhi olubaga lwoshi luba lwamabatizibwa, n’erhi Yezu naye ayûs’ibatizibwa, agwîra okushenga, amalunga gayiguka, 22 na Mûka Mutagatifu amuya­ndagalira omu nshusho y’engûkù. lzù lyanacirhenga emalunga, erhi: «We Mugala wâni murhonyi, we nzigira bwenêne».

Omulala gwa Yezu (Mt 1, 1-17)

23 Erhi Yezu arhondêra okuyigiriza àli myâka nka makumi asharhu ali muburhe, banakag’imanya mpu aba mwene-Yozefu, mwene-Heli, 24 mwene­ Matati, mwene-Levi, mwene- Melki, mwene-Yanayi, mwene-Yozefu, 25 mwe­ne-Matatiyasi, mwene-Amosi, mwene-Nahumu, mwene-Hesili, mwene-Nagayi, 26 mwene-Mabati, mwene-Matatiyasi, mwene-Semeyini, mwene-Yozesbi, mwene-Yoda, 27 mwene-Yohanani mwene-Reza, inwene-Zorobabeli, mwene­-Salatiyeli, mwene-Neri, 28 mwene-Melki, mwene-Adi, mwene-Kozami, mwene-Elimadamu, mwene-Eri, 29 mwene-Yezu, mwene-Eliyezari, mwene-Yori­mu, mwene-Matati, mwene-Levi, 30 mwene-Simoni, mwene-Yuda, rnwene­ Yozefu, mwene-Yonamu, mwene-Eliyakimi, 31 mwene-Meleya, mwene-Mena, mwene-Matata, mwene-Natani, mwene-Daudi, 32 mwene-Yese, mwene-Obe­di, mwene-Bwozi, mwene-Sala, mwene-Nâsoni, 33 mwene-Aminadabu, mwene­ Adimini, mwene-Aramu, mwene-Hesoroni, mwene-Faresi, mwene-Yuda, – 34 rnwene-Yakobo, mwene-Izaki, mwene-Abrahamu, mwene-Tera, mwene­ Nakori, 35 mwene-Seruki, mwene-Ragu, mwene-Faleki, mwene-Eberi, mwe­ne-Sala, 36 mwene-Kayinani, mwene-Arifakisadi, mwene-Semu, mwene-Nuhu, mwene-Lameki, 37 mwene-Matuzala, mwene-Henoki, mwene-Yaredi, mwene­Maleleyeli, mwene-Kayinani, 38 mwene-Henosi, mwene-Seti, mwene-Adamu, mwene-Nyamuzinda.

4

Kristu ahima amashumi ga shetani omu irungu (Mt 4, 1-11; Mk 1,12-13)

1 Yezu ayunjula Mûka Mutagatifu, arhenga e Yordani, ahêkwa na Mûka omu irungu, 2 ajiramwo nsiku makumi ani ashumikwa na shetani. Ezo nsiku arhakozagya kalyo ekanwa, n’erhi ziyunjula, ashalika. 3 Shetani anacimubwîra, erhi: «Akaba oli Mwene-Nyamuzinda, bwîra eri ibuye lihi­ nduke mugati». 4 Naye Yezu amushuza, erhi: «Kuyandisirwe, mpu: Arhali mugati gône gujira omuntu, ci ajirwa na ngasi luderho lurhenga ekanwa ka Nyamuzinda». 5 Shetani anacimurheremana, amuyêreka caligumiza amâmi goshi g’en’igulu, 6 erhi: «Nakuha obwo buhashe bwoshi n’irenge ly’ago mârni goshi, bulya nabihîrwe, nani nambihe ngasi yeshi nnonzize. 7 Okamfukamira, nta kundi, byoshi byanaba byawe». 8 Yezu anacimushuza, erhi: «Kuyandisi­rwe, mpu: Wakaz’iharâmya Nyakasane Nyamuzinda wâwe, onakaz’imukolera yenene». 9 Okubundi anacimuhêka e Yeruzalemu, amuyimanza oku kanshonsho k’aka-Nyamuzinda, amubwîra, erhi: «Akaba oli Mwene-Nyamuzinda, hamira ahanshi, 10 bulya kuyandisirwe, mpu: Akurhegekera bamalahika bâge bakulange, 11 na mpu: Bakuhêke omu maboko gabo, olek’isârhala oku ibuye». 12 Yezu anacimushuza, erhi: «Kuyandisirwe, mpu: Irhondo orhashumikaga Nyakasane Nyamuzinda wâwe». 13 Erhi ayûsa ngasi nshumi, shetani arhang’imuleka^r.

III. Yezu ayigîriza e Galileya

Omurhondero gw’enyigîrizo za Yezu (Mt 4, 12-17, 23; Mk 1, 14-15, 39)

14 N’obuzibu bwa Mûka Mutabatifu, Yezu ashubira e Galileya, n’irenge lyâge lyayunjula omu cihugo coshi. 15 Akaz’iyigîriza omu masinagogi gâbo, n’abantu boshi bamukuza.

Yezu e Nazareti n’e Kafarnaum ( Mt 13, 53-58; Mk 6, 1-6) (Mk 1, 21-28)

16 Anacija e Nazareti, co cishagala alereragwamwo; aja omu sinagogi omu lusiku lwa-sabato, nka oku anayôrheraga, ayimanga mpu asome. 17 Bamushumbiriza ecitabu c’omulêbi Izaya. Erhi abungûla ecitabu, ayirukira ahayandisirwe ntyala: 18 Omûka gwa Nyakasane kuli nie, bulya anshîzire amavurha^s, antuma mpu ngend’iyigîriza abakenyi emyanzi y’akalembe, mbale omwanzi gw’obuyôkozi, emw’abali omu mpamikwa, n’emwa emihûrha ogw’oku­shub’ikabona, ngalulire abarhindibuzibwe omurhûla, 19 nnandalike omwaka gw’obwonjo bwa Nyakasane. 20 Anacibunga ecitabu, acishubiza omurhumisi, abwârhala. Abali omu sina­gogi boshi bamuyêrekeza amasù. 21 Okubundi anacirhondêra ababwîra, erhi: «Ene, olu lwandiko lwamayunjula omu marhwiri ginyu». 22 Boshi bali bamuberîre càliho, banacirhangâla n’enderho nyinja zarhengaga omu kanwa kâge, mpu: «K’arhali mwene-Yozefu oyu?» 23 Anacibabwîra, erhi: «Ntahabiri oku mwambwîra ogu mugani, mpu: «We mufumu, ocîbuke wene! Birya byosbi ba­rhubwîraga mpu byabîre e Kafarnaumu, obijirage n’eno mwinyu». 24 Ashub’ibabwîra, erhi: «Okuli, mmubwîre, nta mulêbi oyankiriwa bwinja omu cihugo câbo. 25 Neci, mmubwîzire oku binali: hàli bakana banji omo Israheli amango g’Eliya, erhi enkuba ehangama myâka isharhu na myêzi ndarhu n’erhi ecizombo cizûka omu cihugo coshi, 26 nta muguma mulibo Eliya arhumirwe emwâge, ci emwa omukazi mukana w’e Sarepta, omu cihugo c’e Sidoni. 27 Na bashomyo banji bàli omu Israheli amango g’omulêbi Elizeyo; ntâye ciru n’omuguma wafumizwe muli bo, ci Nahamani yêne w’e Sîriya». 28 Erhi bayumva ntyo, abàli omu sinagogi boshi bakunira; 30 banaciyimuka, bamuhulusa omu lugo, bamuhêka oku cigonzi c’entondo ecishagala cabo càli ciyûbasirwekwo mpu bamulohe oku ncangu^t.  30 Ci larha wâni abagera ekarhî, acigendera.

31 Anaciyandagalira e Kafarnaumu, cishagala c’e Galileya; akabayigîriza o­lwa-sababo. 32 Basômerwa n’enyigîrizo zâge, bulya akag’iderha nka ogwêrhe obuhashe. 33 Mw’eyo sinagogi mwàli omuntu ogwêrhwe n’omuzimu mubî. Anaciyakûza n’izu linene, erhi: 34 «Cici rhufanwa, ewâni Yezu w’e Nazareti? Kali wayishire mpu orhuheze? Nkumanyire we ndi: Mutagatifu wa Nnâmahanga». 35 Yezu anacimukankamira, erhi: «Hulika, onarhengemw’oyu munto». Olya shetani anacimurhimba ahanshi embere z’abantu boshi, amurhengamwo buzira kumubabaza. 36 Boshi bageramwo omusisi, bakabwîrana bône na nnene, mpu: «Ema! Kwo kurhi oku? Ci adwîrhe arhegeka abashetani n’obuzibu n’obuhashe, banadwîrhe bahuluka!» 37 !renge lyage lyanacilumira hoshi hoshi omu cihugo.

Yezu afumya nnazâla wa Petro (Mt 8, 14-15; Mk 1, 29-31)

. 38 Erhi ahuluka omu sinagogi, aja aha mwa Simoni. Nnazâla wa Simoni erhi ashushîrwe bwenêne; banacimusengerera. 39 Amujaho, arhegeka lirya ishu­shira, lyamulîka. Anacizûka ho na halya, arhondêra abakolera.

Yezu afumya endwâla za ngasi lubero (Mt 8, 15-17; Mk 1, 32-34)

40 Erhi izûba lizika, ngasi boshi bali bagwêrhe abalwala ba ngasi buzamba, bamulerherabo. Naye akahirakwo ngasi muguma okuboko, abafumya. 41 Abashetani bakarhengamwo banji, bakayâma banaderha, mpu: «We Mwene-Nyamuzinda!» Ci akabakankamira n’okubahanza okuderha, bulya bàli bamanyire oku ye Kristu.

Yezu arhenga bufundafunda e Kafarnaumu ajaj’ageragera omu Yuda (Mt 1, 35-39)

42 Erhi buca, alikûla, acijira aharhali bantu. Orhutu rhw’abantu rhwakamulonza, n’erhi rhumuhikaho, rhwamuhagalika mpu arharhulekaga. 43 Naye anacibashuza, erhi: «Kukwânîne nyigirize emyanzi minja y’Obwâmi bwa Nyamuzinda omu bindi bishagala, bulya kwo kwarhumaga ntumwa». 44 Akayigîriza omu masinagogi g’e Yuda.

5

Yezu ahamagala abaganda bani barhanzi

1 Lero lusiku luguma erhi olubaga lumulundukîre mpu luyumve oluderho lwa Nnâmahanga, erhi naye ayimanzire eburhambi bw’enyanja y’e Jenezareti^u, 2 anacibona mârho abiri masîke eburhambi bw’enyanja; abashâna erhi bayômosire, badwîrhe bashuka orhweshe rhwâbo. 3 Anacijamwo bwârho bu­guma, bwa Simoni; amubwîra mpu aciyegûle hitya n’obwimango. Anacibwaârhala, arhondêra ayigîriza olubaga omu bwârho. 4 Erhi ayûs’iderha, abwîra Simoni, erhi: «Musûle amàrho emuhengere, rnurhege orhweshe rhwinyu». 5 Simoni amushuza, erhi: «Waliha, rhwalibusire obudufu bwoshi, rhurhana­bwîne cici; ci oku kanwa kâwe, nkolaga narhega». 6 Erhi baba bamajira ntyo, bagwârha nfi nyinji bwenêne, ciru orhweshe rhwâbo rhwalonz’irhulika. 7 Banacikema abâbo bali omu bundi bwârho, mpu bayish’ibagwâsa. Bayisha, bayunjuza amârho gombi, ciru hindi hitya galonz’ilohoma. 8 Simoni-Petro, erhi abona okwo, acirhimba aha magulu ga Yezu, erhi: «Ontengeho, Yagirwa, bulya ndi muntu munya-byâha!» 9 Bulya obwôba bwàli bumugwêrhe bo n’abàli bosni, erhi obwo budubi bw’enfi burhuma. 10 Yakobo na Yowawe, bene­Zebedeyo, bakag’igenda boshi na Simoni, nabo kwo n’okwo^v. Yezu anacibwira Simoni, erhi: «Orhayôbohaga: kurhenga ene bantu wakaz’iduba». 11 Okubundi banacisîka amârho gâbo, baleka byoshi, bamushimba.

Yezu afumya omushomyo (Mt 8, 1-4; Mk 1, 40-45)

12 Byanaciba ntyo! Erhi aba akola ali omu lugo luguma, hanaciyisha omu­ntu ohonyôsire lushomyo. Erhi abona Yezu, acirhimba oku idaho, amusengera, erhi: «Yagirwa, okalonza, wananfumya». 13 Naye anacilambûla okubo­ ko, amuhumakwo, anamubwîra, erhi: «Nnonzize, fumaga». Ho na halya olu­shomyo lw’olya muntu lwazimangana. 14 Anacimuhanza mpu arhabwîraga ndi, erhi: «Ogende, oj’iciyêrekana emwa omudâhwa, onaj’ihâna entûlo erhegesi­rwe na Musa, ebe cêrekane c’okufuma kwâwe». 15 Irenge lyâge lyaja lyalumîra hoshi, na bantu mwandu bakamushubûkira mpu bamuyumve, anabafumye endwâla zâbo. 16 Ci yehe akaciyegûlira omu irungu, akashenga.

Yezu afumya omuntu ohozire enjingo (Mt 9. 1-8; Mk 2, 1-12)

17 Kwanaciba lusiku luguma erhi adwîrhe ayigîriza. Hàli Abafarizeyi n’abayigîriza b’Amarhegeko^w bahubukaga omu ngasi cishagala c’e Galileya n’e Yuda n’e Yeruzalemu, n’obubashe bwa Nyakasane erhi bumulimwo mpu lyo afumya. 18 Hanaciyisha abantu babarhwîre omuntu ohozire enjingo oku ncingo; balonza oku bamuhisa omu nyumpa n’oku bamuhira emhere zâge. 19 Erhi babula aha bamugereza erhi ngabo y’abantu erhuma, banacishona oku nyu­mpa, bamugereza aha burhungiri, bamuyandagaza n’encingo kuhika omu kagarhî k’abantu embere za Yezu. 20 Erhi abona obwemêre bwâbo, amubwîra, erhi: «We mulume, ebyâha byâwe byamarhenzibwa». 21 Abafarizeyi n’aba­ shamuka b’ihano barhondêra bakengera omu murhima, mpu: «Ye ndi oyu walogorha ntya? Ka hali owankarhenza ebyâha arhanali Nnâmahanga yenene?» 22 Yezu abona enkengêro zâbo, abashuza, erhi: «Cirhumire mukengêra ntyo omu mirhima yinyu? 23 Kuci kulembu kulusha, okuderha, erhi: ebyâha byâwe byamarhenzibwa, erhi okuderha, erhi: yimuka, olambagire? 24 Lero lyo mumanya oku Mwene-omuntu agwêrhe obuhashe bw’okukûla ebyâha en’igulu, -anacibwîra nyakuhola enjingo, erhi-: «Nkurhegesire oyimuke, oyanke encingo yâwe, oj’emwâwe». 25 Ho na halya, ayimuka embere z’abantu boshi, abarhula erya ncingo àli agwishirekwo, acijira emwâge, aj’akuza Nyamuzinda. 26 Boshi barhangâla, bakuza Nnâmahanga; bageramwo omusisi, banarhondêra baderba, mpu: «Rhwabwîne ebirhangâzo ene».

Yezu abamagala Levi (Mt 9,9; Mk 2, 13-14)

27 Enyuma ly’okwo, anacihuluka, abona omuvurhîsa, ye Levi, erhi atamîre e kagombe k’okuhôza, amubwîra, erhi: «Nshimba!» 28 Anacileka byoshi, ayimu­ka, amushimba.

Yezu alya haguma n’abanya-byâha (Mt 9, 10-12; Mk 2, 15-17)

29 Levi amurheganyiza idinie omu mwâge; bavurhîsa mwandu n’abandi bantu nabo bàli oku cibo bo nabo. 30 Abafarizeyi n’abashamuka bâbo b’ibano bagaya, banabwîra abaganda bage, mpu: «Cirhuma mulira munanywera hagu­ma n’abavurhîsa n’abanya-byâha?» 31 Yezu anacibashuza, erhi: «Barhali bantu bagumaguma balonza omufumu, ci abalwâla. 32 Ntayishaga nti nd’ilonza abêru-kwêru, ci abanya-byâha, lyo bacîyunjuza».

Baja kadali oku kucishalisa (Mt 9, 14-17; Mk 2, 18-22)

33 Nabo banacimubwîra, mpu: «Ci abaganda ba Yowane banacîshalise kanji kanji n’okushenga, n’ah’Ahafarizeyi kwo n’okwo, ci wehe abâwe balya bana­nywe!» 34 Yezu abashuza, erhi: «Ka mwankashalisa abîra b’omuhya-mulume n’omuhya-mulume aciri haguma nabo?» 35 Ensiku zacibayishira, amango ba­nyagwa^x omuhya-mulume, zo ensiku bâcîshalisemwo ezo». 36 Ashub’ibabwîra ogu mugani, erhi: «Ntâye obera eciremwo c’omwambalo muhyahya akacilemeka oku mwambalo mukulûkulù; n’owalemeka ntyo, erhi abezire gulya mwambalo muhyahya, na cirya ciremwo c’omwambalo muhyahya cirhankayumânana na gulya mukulûkulù. 37 Kandi ntâye ohongolera amamvu mahyahya omu rhubindi rhukulûkulù; n’owahongoleramwo, galya mamvu ma­hyahya ganabera orhubindi, amamvu gacîbulajikire, abule n’orhubindi. 38 Ci amamvu mahyahya gaja omu rhubindi rhuhyahya. 39 Na nta muntu wanywire oku mamvu makulûkulù^y wankacilonza amahyahya. Bulya anaderha, erhi: «Amakulûkulù go manunu».

6

Entumwa zatwa emibuli y’engano (Mt 12, 1-18; Mk 2, 23-28)

1 Byanaciba ntyo! Erhi ayish’agera omu mashwa olwa-sabato, abaganda bâge bakakonola emihuli y’engano, baja bayinyira omu nfune banayibujegera. 2 Okubundi baguma omu Bafarizeyi bababwîra, mpu: «Cirhumire mujira okuhanzîbwe olusiku lwa sabato?» 3 Yezu abashuza, erhi: «Ka murhasag’isoma kurhi Daudi ajiraga erhi akola ali bufa n’ishali, bo n’abali boshi? 4 Oku ajaga omu ka-Nyamuzinda, ayanka amantu g’enterekêro, alya, aha n’abâbo, n’obwo gàli gahanzîbwe okulîbwa n’abarhali badâhwa bonene?» 5 Anacibabwîra, erhi: «Mwene-omuntu ye Nna-olwa-sabato».

Yezu afumya omuntu ohozire okuboko (Mt 17., 9-14: Mk 3, 1-6)

6 Olundi lwa sabato, aja omu sinagogi, arhondâra ayigîriza. Mwàli omuntu ohozire okuboko kulyo. 7 Abashamuka b’ihano n’Abafirizeyi bakamuhengûza mpu babone erhi amufumya olwa-sabato, lyo bamushobeka. 8 Ci yehe erhi amanyire entimarhima zâbo. Anacibwîra olya muntu obozire okuboko, erhi: «Yimuka, oj’ekarhî». Anaciyimuka, ayimanga. 9 Okubundi Yezu ababwîra, e­rhi: «Nammudôsa: ka kuyemêrîrwe okujira kwinja olwa-sabato ahali h’okujira kubî, okuciza obugumaguma bw’omuntu ahali h’okubuheza?» 10 Anacibageza­ mwo amasu boshi, abwîra olya muntu, erhi: «Lambûla okuboko kwâwe». Akulambûla, n’okuboko kwâge kwafuma. 11 Bôhe banacigwârhwa n’omûngo, haja kadali bône na nnene mpu kurhi bajira Yezu.

Entumwa ikumi n’ibiri (Mt 10, 1-4; Mk 3, 13-19)

12 Mw’ezo nsiku, arheremera oku ntondo, aj’ishenga; alâla ashenga Nyamuzinda obudufu bwoshi. 13 N’erhi buca, ahamagala abaganda bâge, aciîshoga ikumi na babiri muli bo, abaha izîno ly’entumwa: 14 Simoni, amuyirika izîno lya Petro, n’omulumuna Andreya; Yakobo na Yowane; Filipo na Ba­rtolomeyo; 15 Mateyo na Torna; Yakobo mwene-Alfeyo na Simoni oderhwa Sha-bushiru; 16 Yuda mwene-Yakobo na Yuda w’e Keriyoti owamulenganya­gya.

Engabo y’abantu yakulikira Yezu (Mt 4, 24-25; Mk 3, 7-12)

17 Anaciyandagala bo nabo, ayimanga omu cirêre c’entondo. Hàli ngabo nyinji y’abaganda bâge n’abantu mwandu b’e Yuda yoshi n’e Yeruzalemu, n’entambi z’e Tiri n’e Sidoni, 18 bayishaga rnpu bamuyumve, anabafumye endwâla zâbo; na ngasi boshi balibuzibagwa n’abashetani bafuma. 19 Olwo lubaga lwoshi lwakag’ilonza okumuhumakwo, bulya obuzibu bwamurhengamwo bwakâg’ibafumya boshi.

Enyigîrizo ntanzi. Ab’iragi (Mt 5, 1-12)

20 Okubundi anacilikira abaganda bâge mw’amasù, aderha, erhi:

«Iragi li­nyu mwe bakenyi, bulya obwami bwa Nyamuzinda buli bwinyu.

21 Iragi linyu mwe mushalisire buno, bulya mwaciyigurha.

Iragi linyu mwe mudwirbe mwala­ ka buno, bulya mwacisheka.

22 Iragi linyu abantu bakammushomba, baka­ mmukaga, bakammujacira n’okushologorbwa n’izino linyu mpu libi Mwene-omuntu orhumire. 23 Olwo lusiku musime munacishinge, bulya oluhembo lwinyu lwâbe lunene omu mpingu. Kwo bîshe bajiriraga abalêbi ntyo.»

Abahanya

24 «Ci muli bahanya mwe bagale, bulya mugwêrhe oluhembo!

25 Muli baha­nya mwe muyigusire buno, bulya mwacisealika!

Muli bahanya mwe mudwîrhe mwasheka buno, bulya mwacilaka munabande endulu!

26 Buhanya bwinyu mukasimwa n’abantu boshi^z! Kwo bishe bajiriraga abalêbi b’obunywesi ntyo.»

Okuzigira abashombanyi (Mt 5, 39-46)

27 «Ci mwe mudwîrhe mwayumvirhiza mmubwîzire: Muzigire abashomya­nyi, abammushomba mubajirire aminja; 28 abammuhehêrera mubahe obwangà, abammushobeka mubasengerere. 29 Omuntu akakurhimba oluhi omu irhama, onamuhindulir’erindi; n’owakunyaga ecishûli câwe, orhamuhagalikaga oku lu­bega. 30 Ngasi okuhùnyire onamuhe, n’okunyazire ehi ogwêrhe, orhacihi­shubiriraga. 31 Oku mulonza abandi bammujirire, ninyu ntyo kwo mubajirira­ge. 32 Mukazigira abammuzigira, luhembo luci mukwânîne? Bulya ciru n’aba­nya-byâha bazigira ababazigira. 33 N’erhi mwankajirira kwinja abammujirira aminja, luhembo luci mukwânîne? Ciru n’abanya-byâha nabo banajire ntyo. 34 N’erhi mwankahoza abamulangalire oku bayish’immuholôla, luhembo luci mukwânîne? Ciru n’abanya-byâha banahoze abanya-byâha mpu lyo bayi­sh’iholôlwa nk’oku bahozagya. 35 Mwehe muzigire abashombanyi binyu, muji­re aminja, munahoze buzira okulangalira okuholôlwa, lyo oluhembo lwinyu luyish’iba lunene, munayish’iba bana b’Oli-enyanya; bulya yehe aba mwinja oku bantu babî n’abarhakûla bwâsi.

Okufa abandi obwonjo n’okubarhabâla (Mt 7, 1-2; Mt 4, 24)

36 «Mube ba-bwonjo nk’oku Sho aba wabonjo. 37 Murhakag’itwa oluli omu mwa bene, irhondo bankatwa oluli ornu mwinyu; murhakag’iyagîriza, ninyu murhakayagîrizibwa; mukababalira, ninyu mwâbabalirwe. 38 Mukahâna, ninyu mwâhâbwe: Iugero nkana, lusindagîrwe, ludundaganyîbwe, luyunjwîre, baâmmuhirire omu nshoho. Bulya olugero mwagereremwo, lwo ninyu mwânagererwemwo».

Omuntu arhaderha ecirhamuli omu murhima (Mt 15, 14; 10, 24-25; 12, 33-35; 7, 16-18; 7, 3-5)

39 Ashub’ibabwira omugani, erhi: «K’omuhûrha gwankalangula omuhûrha enjira? K’erhankarhogera yombi omu nyenga? 40 Owayiga arhalusha ornuyigiîriza; ci omwigîrizibwa mwimâna aba nk’omwigîriza wâge. 41 Cirhuma olola e­ hyasi hiri omu isù ly’owinyu, orhanabona enduluma y’omurhi eri omu isù lyâwe? 42 Kurhi wankabwîra owinyu, erhi: «Yaga, lemba nkudokôle ehyasi hikuli omu isu», n’obwo orhabwini enduluma y’omurhi ekuli omu isù? Eyi ncuku! orheng’irhenza enduluma y’omurhi ekuli omu isù, ly’obona oku wadokôla ehyasi hiri omu isù ly’owinyu. 43 Nta murhi mwinja guyanakwo amalehe mabî; na nta murhi mubî guyanakwo amalehe minja. 44 Bulya ngasi murhi gumanyirwa oku irehe lyago; oku kashûgishûgi barhahumbakwo magâka, n’o­ku bulengo barhashongakwo mujoco. 45 Omuntu nkana omu muhako mwinja gw’omurhima gwâge arhenza aminja; n’omuntu mubî omu muhako mubî gw’omurhima gwâge arhenza amabî. Bulya ebifukanîne emurhima, kanwa kâge kabiderha.

Abaganda b’okuli (Mt 7, 21. 24-27)

46 «Cirhuma mumbwira: Yagirwa, Yagirwa, murhajira n’oku nderha? 47 Ngasi oja emunda ndi, oyumva ebinwa byani anabijire, nammuyêreka ndi ashusha. 48 Ashusha omuntu wayûbakaga enyumpa, abanda eciriba, ahumba bwenêne, ahika oku lwâla. Erhi amîshi gasîka, olwîshi lwacihonda kuli erya nyumpa, ci lurhahashag’iyidunda, bulya yali eyûbasirwe oku lwâla. 49 Naye oyumva anabule okujira, ashusha omuntu wayûbakaga enyumpa yage oku mu­henyi, buzira ciriba. Erhi olwîshi lucicihonda kuli yo, yacihongokera ho na ha­lya; !ero obuhanya bw’erya nyumpa bwacibêra nyanduma!»

7

Yezu afumya omurhumisi w’omukulu w’abasirika (Mt 8. 5-10, 13; Yn 4, 46-54)

1 Erhi ayûs’ibwîra olubaga ebyo binwa, aja omu Kafarnaumu. 2 Obwo erhi murhambo muguma wa basirika igana omwambali agogomîrwe bwenêne ali obufa, erhi anali murhonyi w’omurhambo. 3 Erhi ayumva emyanzi ya Yezu, anacimurhumira abashamuka b’Abayahudi^a, mpu bagend’imusengerera ayi­sh’imufumiza omwambali. 4 Erhi bahika hali Yezu, bashenga banamubwîra, mpu: «Akwânîne ajirirwe ntyo; 5 bulya azigira obûko bwirhu^b, ciru yene wa­rhuyûbakiraga isinagogi». 6 Obwo Yezu anacilikûla bona bo. Erhi ayêrekera ebwa nyumpa, olya mukulu w’abasirika arhuma abîra bâge, erhi: «Mâshi, Nya­ mwagirwa, orhacirhamye, bulya ntakwânîni oje omu mwâni. 7 Kwo kwa­ rhumaga ncîyaga niene nti ntakaja emunda oli. Ci oderhe cinwa ciguma cone­ne, na mwambali wâni afuma. 8 Bulya nani, ciru akaba kurhegekwa ntegekwa, njira nani abasirika nkulire obwo. Nambwîre oyu, nti: genda, anagende. Nka­bwîra owundi, nti: yisha, anayishe. Na nkabwîra mwambali wani, nti: jira hirebe, anahijire». 9 Erhi Yezu ayumva okwo, asomerwa, ahindukira engabo yali emukulikire, aderha, erhi: «Mmubwire okuli, ciru omu Israheli ntasag’ibo­ na obuyemere bungan’aha». 10 N’erhi abarhumagwa bashubira eka, bashimâna olya murhumisi wàli bufa akola mutaraga.

Yezu afùla mugala w’omukana w’e Nayimi

11 Okubundi anaciyanka enjira aja omu cishagala ciderhwa Nayimi. Abaga­nda bâge n’engabo nyinji y’abantu bamukulikira. 12 Erhi akola ahika omu ihulukiro ly’olugo, abona babarhwîre omufu: àli mwâna-rhabana cusha wa nnina, naye erhi na mukana; n’engabo erhali nyi y’abantu b’oku lugo erhi bamulusize. 13 Erhi Nyakasane amubona, amufa bwonjo, amubwîra, erhi: «O­rhalakaga». 14 Anaciyegera, ahuma oku nkundabaniha. Abàli babarhwîre bayimanga. Anaciderha, erhi: «We musole, nkurhegesire ozûke!» 15 Olya nya­kufa abwârhala, arhondêra aganira. Yezu amuha nnina. 16 Boshi bagwârhwa n’obwôba, banacikuza Nyamuzinda, mpu: «Omulêbi mukulu azûsire muli rhwe, na Nnâmahanga ayishir’irhandûla ishanja lyâge». 17 Ogwo mwanzi gwanacilanda omu Buyahudi mwoshi n’omu cihugo coshi c’eburhambi.

ldôso lya Yowane Mubatiza n’obuhamîrizi bwa Yezu kuli ye (Mt 11, 1-15)

18 Obwo abaganda ba Yowane bamushambalira eyo nyanzi yoshi. 19 Yowa­ne ahamagala babiri omu baganda bâge, abarhuma emunda Yezu àli, erhi: «Ka we olya wâyishe, erhi wundi rhwalinga?» 20 Abo bantu erhi bamuhikaho, bamubwîra. mpu: «Yowane Mubatiza arhurhumire emunda oli mpu: «Ka we olya wâyishe, erhi wundi rhwalinga? 21 Muli ako kasanzi, anacifumya bantu banji endwâla, obuzamba n’abashetani, anahurhûla mihûrha minji. 22 Okubu­ndi anacibashuza, ababwîra, erhi: «Mugend’ibwîra Yowane ebi mwabwîne n’ebi mwayumvîrhe^c: emihurha edwîrhe yabona, abahozire amagulu badwîrhe bafuma, ebihuli bidwîrhe byayumva, abafu badwîrhe û, abakenyi hadwiîrhe babwîrwa Emyanzi y’Akalembe. 23 N’iragi lyâge orhasârhiri erhi nie ntuma!» 24 Zirya ntumwa za Yowane erhi ziba zamagenda, arhondêra abwîra olubaga ebya Yowane, erhi: «Bici mwàli mujir’ilâba omu irungu? Ka lusheke lwahuliganyibwa n’empûsi? 25 Bici mwalig’ilâba? Ka muntu ayamhirhe ernyambalo y’obugale? Ci abayambala emyambalo y’obugale n’abalonza amasima, omu nyumpa z’ebwâmi baha. 26 Bici mwalig’ilola? Ka mulêbi? Neci ntyo, ciru kulusha omulêbi. 27 Oyo ye kuyandikirwe: Lola, narhuma entumwa yâni embere zâwe, nti ekurheganyize enjira. 28 Mmubwîzire oku omu bàbusirwe n’omukazi boshi, nta mulêbi oli mukulu kulusha Yowane Mubatiza; ci kwônc oli munyi^d kulusha abâbo omu Bwâmi bwa Nyamuzinda, amulushire obukulu. 29 Olubaga lwoshi lwamuyumvirhe, ciru n’abanya-byâha babwîne oku Nyamu­zinda ayazîze, babatizibwa obubatizo bwa Yowane. 30 Ci erhi Abafarizeyi n’abashamuka b’ihano balahira bwabatizibwa naye, bagayaguza ihano lya Nyamuzinda^e.

Olubanja lw’abantu b’ensiku za Yezu (Mt 11, 16-19)

31 «Ndi nankagererakwo abantu b’er’iburha? Ndi bashusha? 32 Bashushire abana babwârhire oku irango, badwîrhe bahamagalana banabwîrana, mpu: «Rhushuba rhwammuzihira akarhêra, murhanasâmire; rhwabanzire endûlù, murhanalasire!» 33 Yowane Mubatiza anaciyisha, arhàlyaga mugati arhàna­nywaga mavu; mwaderha, mpu: «Alimwo shetani!» 34 Mwene-omuntu ayisha, erhi alya ananywa; mwaderha, mpu: «Lolagi omulyi mukulu n’omulalwe, mwîra w’ebishungu n’ow’abanya-byâha!» 35 Ci kwônene obushinganyanya bw’Obwirhonzi^f bwamanyîbwe n’abana bâge boshi».

Omukazi munya-byaha aberwa obwonjo

36 Mufarizeyi muguma amulâlika mpu aj’irya emwâge. Anacija omu mw’o­lya Mufarizeyi, atamala aha cîbo. 37 Hayisha mukazi muguma munya-byâha w’omu cishagala. Erhi ayumva oku ali oku cibo omu mw’oyo Mufarizeyi, anaciyish’adwîrhe ecihakabiro c’omugavu. 38 Ayimanga enyuma aha magulu gâge, arhondêra amuvugumulira emirenge oku magulu anayihôrhola n’emviri z’oku irhwe lyâge; akamununugurha amagulu anagashîga omugavu. 39 Olya Mufarizeyi wàli omulalisire, erhi abona okwo, acidôsa emurhima, erhi: «Oyu muntu acibaga mulêbi, anali amanya rnukazi muci oyu wamuhumakwo n’o­bworhere bwâge: ali munya-byâhal» 40 Yezu anacimushuza, amubwîra, erhi: «Simoni, ngwêrhe oku nakubwîra». Naye, erhi: «Mwigiriza, derhaga». 41 «Bashi babiri bàli omu mwenda gw’owâbo muntu; omurhanzi erhi acihozize ngoyi^g irhanu, owa kabiri mafundo arhanu. 42 Erhi babula eci bajuha, ababêrwa obwo­njo bombi. Ohi muli bo wamuzigira kulusha?» 43 Simoni ashuza, erhi: «Ncikebirwe nti olya nyakubabalirwa oku binji». Anacimubwîra, erhi: «Wade­sire oku binali». 44 Anacihindukira olya mukazi, abwîra Simoni, erhi: «K’obwîne oyu mukazi? Najîre muno mwâwe, orhanshusire magulu; yehe a­mvugumulire emirenge oku magulu, anagahôrhola n’emviri zâge. 45 Orhanûnugusire; yehe, ahajirîre muno, arhaj’ihusa okunûnugurha amagulu. 46 Orhanshizire mavurha omu irhwe; yehe anshîzire omugavu oku magulu. 47 Kuli okwo, nkubwîre: akulîrwe ebyâha byâge binji, bulya azigire bwenêne. Ci ngasi obabalirwa bunyi, bunyi azigira». 48 Anacibwîra olya mukazi, erhi: «Wakulîrwe ebyâha byâwe». 49 Abàli oku cîbo baguma naye barhondêra okuciîdôsa emurhima, mpu: «Ye muntu muci oyu orhenza ciru n’ebyâha?» 50 Anacibwîra olya mukazi, erhi: «Obwemêre bwâwe bwakucizize; cîgendere n’obuho­lo.»

8

Abaganda-kazi ba Yezu

1 Kwanaciba kandi erhi adwîrhe ageragera omu ngo n’omu bishagala, ayi­sh’ahanûla anayigîriza Emyanzi Minja y’Obwâmi bwa Nyamuzinda; na balya Ikumi-na-babiri erhi bamukulikîre, 2 haguma n’abakazi afumagya abashetani babî n’endwâla: Mariya Magadalena, owarhenzibagwamwo bashetani nda; 3 Yowana muka Kuza, murhambo wa Herodi; Suzana, na bandi banji ba­kag’ibarhabâla n’ebirugu byâbo.

Omugani gw’owajag’imîra emburho (Mt 13, 1-9; Mk 4, 19)

4 Erhi engabo nyinji y’abantu ecilundumana n’erhi abakag’ihubuka omu bi­shagala byoshi bamushimba, anacibatwa ogu mugani, erhi: 5 «Omuhinzi ana­ cihuluka mpu aj’imîra emburho zâge. N’erhi aba akola adwîrhe amîra, mburho nguma zarhogera eburhambi bw·enjira; zalabarhwa, n’orhunyunyi rhwacilira­zo. 6 Ezindi zarhogera omu lukarabuye; erhi zimera, zaciyumira erhi kubula mîshi kurhuma, 7 Ezindi zarhogera omu mishûgi; erhi emishugi emera haguma nazo, yazihuhya. 8 Ezindi zarhogera omu budaka bwinja; zamera zanaburha ngasi nguma igana». Erhi aba adwîhe aderha ntyo, anaciyakûza, erhi: «Ogwêrhe amarhwiri g’okuyumva, ayumve!»

Ecirhuma Yezu ayigîriza omu migani : (Mt 13, 10-11. 13; Mk 4, 10-12)

9 Abaganda bâge bamudôsa ogwo mugani kwo kuderha kuci. 10 Anaciba­bwîra, erhi: «Mwehe mwahirwe okumanya amahwe gw’Obwâmi bwa Nyamuzi­nda; ci abandi bakaz’ibwîrwa omu migani, lyo bakalola barhanabone, bakanayumvirhiza barhanayumve^h.

Amahugulo g’omugani gwa nyakumîra emburho (Mt 13, 18-23; Mk 4, 14-20)

11 «Ogwo mugani gw’ogu: Emburho lwo Luderho lwa Nyamuzinda. 12 Abali eburhambi bw’enjira, bo balya bayumvîrhe; okubundi shetani ayisha, arhwerûla lulya Luderho, omu mirhima yâbo, mpu lyo balek’iyôkoka bakaye­mêra. 13 Nabo ab’omu lukalabuye, bo balya bayumva Oluderho, baluyankirire banasîmire; ci erhi nta mizì bagwêrhe: baba bantu bayemêra kasanzi, n’amango g’amashumi, banacîyegûla. 14 Ezarhogeraga omu mishûgi, bo balya bayumvîrhe; erhi bacigenda, ebihamba, obuhirhi n’amasîma g’eby’eng’igulu byabahuhya, barhanacibonaga oku bayânakwo amalehe. 15 Nazo ezarhogeraga , omu budaka bwinja, bo balya bayumvîrhe Oluderho n’omurhima nkana na mwinja, balushibirira, banayerakwo amalehe omu bushibirizi bwâbo.

Omugani gw’akamole (Mk 4, 21-22; Mt 10, 26)

16 «Ntâye oyâkiza akamole okukafulika, nisi erhi okukahira omu nterulè, ci emugamba kamanikwa, lyo abaja omu nyumpa babona obulangale. 17 Bulya ntâco cifulisirwe cirhakafulûlwa, na nt’ihwe lirhakarhulika n’okumanyikana na boshi. 18 Kuziga murhege amarhwiri oku ebi muyumva! Bulya ogwêrhe ye wâhâbwe, naye orhagwêrhi, ciru n’ehi acîkubagire mpu agwêrhe, âhinyagwaⁱ».

Ababusi na bene wâbo Yezu (Mt 12, 46-50; Mk 3, 31-35)

19 Nnina na bene wâbo^j banaciyisha emunda ali, ci babula oku bamuhika­ kwo erhi ngabp erhuma. 20 Bamubwîra, mpu: «Nyoko na bene winyu abo bali embuga bakulonza». 21 Naye anacibashuza, erhi: «Nyâma na bene wirhu bo ngasi bayumva ecinwa ca Nyamuzinda n’okucijira».

Yezu arhiìza omulaba (Mt 8, 23-27; Mk 4, 35-41)

22 Byanaciba ntyo! Lusiku luguma anacija omu bwârho bo n’abaganda bâge, ababwîra, erhi: «Rhuyikirire ishiriza». Banacisokera emuhengere. 23 N’erhi baba badwîrhe bavugama, ahunga. Empûsi yanacizûka, yatula omula­ba omu nyanja; obwârho bwayunjula mîshi, babona bakola bali omu kaga. 24 Banacimujaho, bamutula, mpu: «Mâshi Muyigiriza, kufa kuno!» Anacizûka, akalihira empûsi n’ebivumba by’omulaba; byahulika, n’omurhûla gwaba. 25 Okuhandi ababwîra, erhi: «Ngahi obuyemêre bwinyu buli?» Banacigeramwo omusisi, banarhangâla; balolanakwo bône na nnene, mpu: «Lero ye ndi oyu? Ci yehe adwîrhe arhegeka empûsi n’enyanja, binamuyumve!»

Yezu alikûza omuntu w’e Jerazeni walimwo shetani (Mt 8, 28-34; Mk 5, 1-20)

26 Banaciyikirira omu cihugo e’ Abajerazeni, ishiriza ly’e Galileya. 27 Oku anayômoka, tundu oku muntu w’eco cishagala walimwo bashetani. Kurhenga mîra, arhaciyambalaga, arhanacilalaga omu nyumpa, ci omu byûsho. 28 Erhi abona Yezu, ayâma, acirhimba aha magulu gâge, aderha n’izu linene, erhi: «Bici rhufanwa nawe, Yezu Mwene-Nyamuzinda w’Enyanya? Orhandibuza­gya, mâshi we okonkwa!» 29 Yezu erhi adwîrhe arhegeka oyo shetani mpu arhengemwo oyo muntu. Bulya kanji oyo shetani ali amuzimuhire; bakamula nga mushwêke n’enyogi n’emigozi; kurharhumaga arhakatwa emigozi, n’olya shetani akamukuruhana erubala. 30 Yezu amudòsa, erhi: «We ndi izîno lyâwe?» Naye ashuza, erhi: «Murhwe», bulya alimwo bashetani banji. 31 Banacimuhûna mpu arhabarhegekaga baje omu kuzimu^k. 32 Aho hàli obuso bunene bw’engulube, erhi ziyabusire oku ntondo. Balya bashetani bamuhûna mpu abayemêrere babe zo bajamwo. Anacibayemêrera. 33 Obwo balya bashetani banacirhengamwo olya muntu, baja omu ngulube; abuso bwahona oku manga, bwagend’iciloha omu nyanja, bwanacizika. 34 Abangere erhi babona oku bya­bîre, bakûla omulindi, baj’ishwâlîza ogwo mwanzi omu cishagala n’omu ndimiro. 35 Abantu banacishagamuka mpu baj’ilola oku byabîre. Erhi bahika hali Yezu, bashimâna olya abashetani barhengagamwo atamîre aha magulu ga Yezu, akola ayambirhe anagwêrhe obukengêre bwâge; bayôboha. 36 Ababonaga oku byaba, babarhondêreza oku oyo muntu walimwo bashetani afumaga. 37 Okubundi olubaga lwoshi lw’ecihugo c’Abajerazeni lwayinginga Yezu mpu abarhenger’eka, bulya bàli bayôbohire bwenêne. Naye anacishonera omu bwârho, acigalukira. 38 Olya muntu walimwo abashetani amusengera mpu abêre bo naye; ci Yezu amusêzera anamubwîra, erhi: 39 «Shubira emwinyu, ogend’iganira ngasi byoshi Nnâmahanga akujirîre». Anacihira njira, aj’alumîza omu cishagala coshi ngasi kwoshi Yezu amujirîre.

Yezu afumya omukazi walwala omududu, anafâla mwali wa Yayiri (Mt 9, 18-26; Mk 5, 21-42)

40 Erhi Yezu agaluka, olubaga lwamuyankirira, bulya bakag’imulinga boshi. 41 Hanaciyisha omuntu, mpu ye Yayiri, wali mukulu w’esinagogi. Anacicîrhimba aha magulu ga Yezu, amushenga mpu aje emwâge; 42 Bulya ali agwêrhe omwâna w’obunyere wa cusha, wa myâka ikumi n’ibiri muburhe, erhi anali bufa. Erhi akola ayija, olubaga lunji lw’abantu lwàli lumukulikîre lwamugorha. 43 Lero omukazi walwalaga omududu kurhenga myâka ikumi n’ibiri, erhi abafumu bamuyûsize ebintu na ntâye wamufumize, 44 amuyisha nyuma, amuhuma oku mukubo gw’ecishuli, na ho na halya ecirhambo câge cahuba. 45 Yezu anacidôsa, erhi: «Ndi ompumirekwo?» Boshi erhi bahakana, lero Petro n’abâbo bamubwîra, mpu: «Muyigîriza, ngabo y’abantu eyo ekulundumînekwo enakugosire». 46 Yezu, erhi: «Omuntu ampumirekwo, bulya nayumvirhe obuzibu bwantengamwo». 47 Olya mukazi erhi abona agwâsirwe, anaciyisha, aj’ageramwo omusisi, acirhimba aha magulu gâge, acîshobeka embere z’abantu boshi, ababwîra ecarhumaga amuhumakwo n’oku afumiraga oku liguma. 48 Anacimubwîra, erhi: «Mwâna wâni, obuyemêre bwâwe bukufumize; ocigendere n’obuholo». 49 Oku acidwîrhe aderha, muntu muguma wahubukaga emwâge ayish’ibwîra omukulu w’esinagogi, erhi: «Mwâli wâwe amarhengamwo omûka; o­rhacirhamagya Omuyigîriza. 50 Erhi Yezu ayumva ako kanwa, amubwîra, erhi: «Orhayôbohaga; êkwonene, afuma». 51 Erhi ahika omu nyumpa, arhazigaga owamukulikiramwo, orhali Petro na Yowane na Yakobo, bo n’ishe na nnina wa olya mwâna-nyere. 52 Boshi erhi badwîrhe bamulakira banabanda endulu. Anaciderha, erhi: «Murhalake, bulya omwâna arhafiri, ci al’îro». 53 Bamushekera, bulya bàli bamanyire bwinja oku anafire. 54 Yehe amugwârha okuboko, ayakûza, erhi: «We mwâna, zûka». 55 Omûka gwamushubiramwo, anacizûka ho na halya. Okubundi arhegeka mpu bamuhe ebi alya. 56 Ababusi bâge barhangala bwenêne; abakomêreza bwenêne mpu ntâye babwîrage ogwo mwanzi.

9

Yezu arhuma Entumwa zage (Mt 10, 5, 9-14; Mk 6, 7-13)

1 Ahamagala balya Ikumi-na-babiri, abaha obuhashe n’obuzibu oku ba­shetani boshi n’oku ndwâla mpu bazifumye. 2 Abarhuma okugend’ihanûla Obwâmi bwa Nyamuzinda n’okufumya endwâla. 3 Anacibabwîra, erhi: «Mu­rhahekaga kantu oku njira, ciru akarhî, ciru oluhago, ciru obuntu, ciru igerha; murhanacihundikiraga bishûli bibiri. 4 Ngasi nyumpa mwankanajamwo, mubêremwo kuhika mugende. 5 N’abâbule okummuyankirira, munarhenge muli lulya lugo, mugukumule akatulo kammuli oku nshando, kube câgizo ci­nyu kuli bo». 6 Banacilikûla, bazunguluka ebishagala, baja bayigîriza Emyanzi y’Akalembe banafumya abalwâla ngasi hoshi.

Herodi na Yezu (Mt 14, 1-2; Mk 6, 14-16)

7 Mwâmi Herodi anaciyumva oku àli adwîrhe ajira kwoshi; ahaba kurhi ajira, bulya baguma bakag’iderha, mpu: 8 «Eliya oyo ogalusire», n’abandi mpu: «Muguma w’omu balêbi ba mîra ofûsire». 9 Naye Herodi, erhi: «Yowane? Ka ntamutwaga irhwe! Aligi ndi oyo ndwîrhe nayumva baderha ntyo?» Akalonzalonza okumubona.

Entumwa zashubûka; Yezu aluza emigati (Mt 14, 13-21; Mk 6. 30-44; Yn 6, 1-13)

10 Erhi entumwa zishubûka, zamurhondêreza ebi zajirire byoshi. Anaciba­yanka, aciyegûla aharhali bantu ebwa cishagala ciguma ciderhwa Betisayida. 11 Ci engabo erhi emanya, yamuguma omu ciralo. Abayankirira bwinja, abashambalira Emyanzi y’Obwâmi bwa Nyamuzinda, n’abàli balwâla, abafumya. 12 Obwo izûba lyarhondêra okuzonga. Balya Ikumi-na-babiri bamujaho, bamubwîra, mpu: «Lika olu lubaga, lugend’ilonza aha lwahanda n’ebi lwalya omu bishagala n’omu bigala bya hofi-hofi, bulya irungu lino rhulimwo». 13 Anacibashuza, erhi: «Mubahe ebi balya mwenene». Nabo, mpu: «Rhurhagwêrhi cindi aha nyuma ya migali irhanu yonene na nfi ibiri. Nkaba rhwêne rhugend’igula ebiryo by’okulisa aba boshi». 14 Bulya bàli nka balume bihumbi birhanu. Anacibwîra abaganda bage, erhi: «Mubabwârhaze rhudêko rhudêko, ngasi cirundo bantu makumi arhanu». 15 Banakujira, babwârhaza abantu boshi. 16 Okubundi ayanka erya migali oku eri irhanu na zirya nfi zombi, agalamira emalunga, abigisha, abibega, abihereza abaganda bâge mpu bagabulire oluba­ga. 17 Banacirya boshi, bayigurha. Bashubûza ebyasigalaga: birhiri ikumi na bibiri bya nshangukizà.

Petro amanya oku Yezu ali Nyamuzinda (Mt 16, 13-16; 20; Mk 8, 27-30)

18 Lero kwanaciba lusiku luguma, erhi adwîrhe ashenga lwihwêko, erhi ali bo n’abaganda bâge, abadôsa, erhi: «Olubaga kurhi luderha mpu nie ndi?» 19 Banacimushuza, rnpu: «Yowane Mubatiza; abandi mpu muguma omu balêbi ba mîra wafûsire». 20 Ababwîra, erhi: «Ninyu mwe, kurhi muderha mpu nie­ ndi?» Petro anacishuza, erhi: «Kristu wa Nyamuzinda». 21 Okubundi anacibahanza mpu barbabwîraga ndi.

Yezu abwîra obw’oburhanzi abaganda bâge oku ayish’ibabazibwa (Mt 16, 21; Mk 8, 31)

22 Erhi: «Mwene-omuntu akwânîne ababale bwenêne n’okunenwa n’abagu­la, abajinji b’abadâhwa n’abashamuka b’ibano, ayirhwe, n’olusiku lwa kasha­rhu afûke.»

Ebi owalonz’ishima Yezu arhegesirwe okujira (Mt 16, 24-27; Mk 8, 34-38)

23 Akababwîra boshi, erhi: «Owalonz’inshimba, acilahire yenene, abarhule omusalaba gwâge ngasi lusiku, ankulikire. 24 Bulya owâlonze okuciza obuzîne bwâge, ye wâbuheze; ci owâheze obuzîne bwage nie ntuma, ye wâbucize. 25 Bici kwankakwânana omuntu okuba mwâmi w’igulu lyoshi, erhi ankaciheza erhi okucîshereza yenene? 26 Bulya ngasi yeshi wâbe nshonyi nie ntuma n’enderho zâni zirhuma, oyo Mwene-omuntu ayish’imubêra nshonyi, amango ayish’iyisha omu irenge lyâge n’ery’Ishe na bamalahika batagatifu.

Obwâmi bwa Nyamuzinda buli hofi (Mt 16, 28; Mk 9,11)

27 «Mmubwire okunali: hali baguma muli aba bali aha barhakabona olufu, barhanaj’ibona Obwâmi^l bwa Nyamuzinda».

Yezu ahinduka obusu (Mt 17, 1-9; Mk 9, 2-10)

28 Erhi kugera nka nsiku munani ayûsiz’iderha ebyo binwa, anaciyanka Pe­tro na Yakobo na Yowane, arheremera oku ntondo, aj’ishenga. 29 Erhi aba akola adwîrhe ashenga, enshusho y’obusu bwâge yahinduka, n’emyambalo yâge yaba myêru, yalangashana. 30 Obwo bantu babiri bakâganira bo naye: bo Musa na Eliya. 31 Banacibonekana omu irenge, bakâshambala emyanzi y’okugenda^m kwâge ayish’iyunjuliza e Yeruzalemu. 32 Petro n’abâbo erhi bazidohîrwe n’îro. Erhi basinsimuka, babona irenge lyâge, na balya bantu bo­mbi bayimanzire bo naye. 33 Erhi abo bantu bayegûka, Petro abwîra Yezu, erhi: «Waliha, kuli kwinja rhubêre hano; rhuyûbakeho rhuyumpa rhusharhu: higuma hyâwe, ehindi bya Musa n’ehindi hya Eliya». Erhi arhacimanyiri bici a­dwîrhe aderha. 34 Oku acidwîrhe aderha ntyo, olwikungu lwayisha, lwababwîka. Erhi olwikungu lubabwîkira, abaganda barhungwa n’obwôba. 35 N’izu lyanaci­ rhengamwo lulya lwikungu, erhi: «Oyu ye Mugala wâni, ye Mwishogwa wâni: mumuyumve». 36 Eryo izu erhi liyumvikana, erhi Yezu akola ali yenene. Bana­cihulika, mw’ezo nsiku barhabwîraga ndi eci babwîne.

Yezu alibirhakwo shetani w’lsirhe (Mt 17, 14-18; Mk 9, 14-27)

37 Byanaciba ntyo! Erhi buca, bakola bayandagala oku ntondo, ngabo nyi­nji yamuyishira. 38 Obwo muntu muguma omu lubaga anaciyakûza, erhi: «Mâshi Mwigîriza, nkuhunyire ololekwo mugala wâni; bulya ali wa cusha. 39 Shetani anakaz’imugwârha, ho n’aho anagwîrira okuyâma, anamuzunguza, amugalagule kagali kûmu n’okumurhumbya kafula; anayish’imuîka erhi amamuyumy’amîshi, erhi anamuyâgazize. 40 Nahunyire abaganda bâwe nti bamulibirhekwo, ci barhahashire». 41 Yezu anacishuza, erhi: «Er’iburha libula-buyemêre na linya-mabî, kuhika mangaci nayôrha ninyu erhi kulembera nammulembera? Lerhaga mugala wâwe hano». 42 Nyamwâna erhi ayegera, shetani anacimurhi­mba oku idabo, amuzunguza anamugalagula kagali kûmu. Yezu anacikankamira olya shetani, afumya omwâna, amugalulira ishe. 43 Boshi barhangâla banasômerwa n’obukulu bwa Nyamuzinda.

Yezu abwîra abaganda bage obwa kabiri oku ayish’ibabala (Mt 17, 22-23; Mk 9, 30-32)

Okubundi erhi boshi baba badwîrhe basômerwa n’ebyo akag’ijira, anaci­bwîra abaganda bâge, erhi: 44 «Lolagi mwehe ebinwa mwabîka emurhima gwinyu: Mwene-omuntu akwânîne ahânwe omu maboko g’abantu». 45 Ci kwônene bôhe barhayumvagya olwo luderho, lwayôrha lufulike mpu lyo barhaluhugûke; banarhinya okumudôsalwo.

Ndi mukulu kulusha abâbo? (Mt 18, 1-5; Mk 9, 33-37)

46 Ehidali byanacizûka muli bo, mpu: ndi mukulu muli bo kulusha abâbo? 47 Ci Yezu amanya enkengêro z’emurhima gwâbo, ahamagala omwâna w’eci­rhaba, amuhira aha burhambi bwâge, 48 anacibabwîra, erhi: «Ngasi wâyankirire oyu mwâna lzîno lyâni lirhuma, erhi nie ayankirîre; bulya oli murho kulusha abâbo muli mwe, ye mukuluⁿ».

Orhali mushombanyi erhi mwîra (Mt 9, 38-40)

49 Yowawe anacimubwîra, erhi: «Yagirwa, rhwabonaga omuntu alibirha­ kwo abashetani oku lzîno lyâwe, rhwalonz’imuhanza, bulya arhakukulikira haguma nirhu». 50 Ci Yezu anacimushuza, erhi: «Murhamuhanzagya, bulya orhali mushombanyi winyu erhi mwîra winyu».

IV. Yezu arheremera e Yeruzalemu

Yezu ayankiriwa kubî omu cishagala ciguma e’e Samâriya

51 Erhi ensiku zâge z’okurhenga en’igulu zihika^o, anacihiga okuja e Yeruzalemu. 52 Arhuma obugo embere zâge. Nabo balikûla, baja omu cishagala ciguma c’Abasamâriya mpu bamurheganyize icumbi. 53 Ci barhamuya­nkiriraga^p, bulya ali ayêrekirc e Yeruzalemu. 54 Erhi babona ntyo, abaganda bâge, Yakobo na Yowane, bamubwîra, mpu: «Yagirwa, k’olonzize rhurhegeke omuliro gumanuke emalunga^q, gubasingônole?» 55 Anacihindamuka, abakalihira, erhi: «Murhamanyiri· murhima muci mugwêrhe? 56 Mwene-omuntu arhi­shag’iheza abantu, ci okubaciza». Banacigwârha enjira y’okuja omu cindi ci­ shagala.

Ehi owalonz’iba ntumwa arhegesirwe okujira (Mt 8, 18-22)

57 Erhi baba badwîrhe bagenda, muntu muguma amubwîra, erhi: «Nâkushimba ngasi hoshi wankaja». 58 Yezu anacimushuza, erhi: «Banyambwe bajira obulumba, n’orhunyunyi rhw’omu rnalunga rhujira enyôgo; Mwene-omuntu yehe arhajira aha ankaheba irhwe». 59 Abwîra owundi, erhi: «Nkulikira». Naye, erhi: «Waliha, orhang’indika ngend’ibisha larha». 60 Yezu anacimu­shuza, erhi: Oleke abafu babishe abafu bâbo; wehe ogend’iyigîriza Obwâmi bwa Nyamuzinda»^r. 61 Owundi, erhi: «Waliha, nakukulikira, ci orhang’indika nj’isêzera ab’emwirhu». 62 Yezu anacimushuza erhi: «Ngasi yeshi wamafumbarha enfuka, akashub’ikabagana^s enyuma, erhi arhakwânîni Obwâmi bwa Nyamuzinda».

10

Yezu arhuma baganda makumi gali nda na babîri (Mt 9, 37-38; 10,9-16; 11, 21-24; Mk 6, 8-11)

1 Enyuma ly’aho, Nyakasane ashub’icîshoga bandi makumi gali nda na babiri, abarhuma babiri babiri embere zâge, mpu bamushokolere okuja omu ngasi cishagala na ngasi hantu anâgere yenene. 2 Ababwîra, erhi: «Emyâka y’okusârûlwa eri minji, ci abakozi banyiha; hunagi Nn’emyaka arhume abakozi omu myâka yâge. 3 Mugendage! Mubwîne oku mmurhumire nka bana­buzi omu karhî ka bacihazi. 4 Murhahekaga mvumba, erhi luhago, erhi nkweêrho, murhanalamusagya ndi omu njira. 5 Ngasi nyumpa mwânajemwo, murhang’iderha, mpu: «Omurhûla mw’eyi nyumpa!» 6 Mukaba muli omwâna w’omurhûla, omurhûla gwinyu gwanamudekererakwo; erhi akaba arhamuli, gwana­mmugalukira mwe nagwo. 7 Munabere mw’erya nyumpa, mulye munanywekwo ebi banagwêrhe; bulya omukozi akwânîne oluhembo lwâge. Murhajaga omu n’omu. 8 Ngasi cishagala mwânajemwo, bakammuyankiriramwo, munalye ebi bammurheganyîze; 9 mufumye abalwâla bamuli, munabwîre abantu, mpu: «Obwâmi bwa Nyamuzinda bummuli hofi». 10 Ci ngasi cishagala mwânajemwo bakabula kummuyankirira, munaje omu mashango gaco, muderhe, mpu: 11 «Ciru n’akatulo k’ecishagala cinyu kali karhunanîre omu nshando, rhukagukumwîre, nti rhummusigireko , ci kwônene mumanyage oku Obwâmi bwa Nyamuzinda buli hofi». 12 Mmubwîre: olwo lusiku Sodoma ayish’ibabalirwa kulusha eco cishagala. 13 Buhanya bwâwe, Korozayini! Buhanya bwâwe, Betisayida! Bulya ebisômerîne byajizirwe emwinyu, bicijiragwa e Tiri n’e Sidoni, rhinga kurhenga mîra bacibabazagya banatamale omu luvu, bacîyunjuze. 14 Co cirhumire, olusiku lw’olubanja, Tiri na Sidoni bayish’ibabalirwa kummulusha. 15 Nawe Kafarnaumu, k’omanyire mpu walîha kuhika omu malunga? Wayish’ibungululwa kuhika omu kuzimu. 16 Ngasi ommuyumva, erhi nie ayumvirhe; n’omugayaguza, erhi nie agayaguzize; n’owangayaguza, erhi olya wantumaga ye agayaguzize».

Ecankarhuma abaganda ba Yezu bashagaluka

17 Balya makumi gali nda na babiri bashubûka banashagalusire, mpu: «Waliha, ciru n’abashetani badwîrhe barhuyumva Izîno lyâwe lirhuma!» 18 Anacibabwîra, erhi: «Nalangire Shetani arhoga emalunga nka mulazo. 19 Neci, nammuhîre obuhashe bw’okulabarha enjoka n’engobe, n’obuhashe bwoshi oku mushombanyi, na ntâco cammubabaze. 20 Ci murhashagalukaga oku kuba abashetani badwîrhe bammuyumva, ci mushagaluke oku kuba amazîno ginyu gali mayandike omu mpingu^t».

Emyanzi y’ Akalembe yamanyibwe n’abirhohye. Ishe n’Omugala (Mt 11, 25-27)

21 Ho n’aho, Yezu afuduswa na Mûka Mutagatifu, acîshinga, erhi: «Nkukuzize, Larha, Mwâmi w’empingu n’igulu, bulya ebyo wabifulisire ab’obukengere bunji n’abirhonzi, wabifulûlira abirhohye. Neci, Larha, bulya kwo walonzize ntyo. 22 Nahîrwe byoshi na Larha, na ntâye oyishi Omugala ye ndi arhanali I­she, na ntâye oyishi lshe ye ndi arhanali Mugala, erhi oyu Omugala olonzize okumufulûliraye».

Iragi ly’abaganda ba Yezu (Mt 13, 16-17)

23 Okubundi anacihindamukira abaganda bâge, ababwîra kwâbo, erhi: «lragi ly’amasù gabwîne ebi mudwîrhe mwabona! 24 Bulya, mmubwîre, balêbi na bâmi banji bàcifinjire okubona ebi mudwîrhe mwabona, barhanabibonaga, n’okuyumva ebi mudwîrhe mwayumva, barhanabiyumvagya!»

Irhegeko lirhanzi omu marhegeko goshi (Mt 22, 34-40; Mk 12, 28-31)

25 Obwo mulenga muguma w’Amarbegeko anaciyimanga, alonza okumurhega, amudôsa, erhi: «Waliha Mwigîriza, kurhi nankajira lyo mbona akalamo k’ensiku n’amango?» 26 Anacimubwîra, erhi: «Omu Marhegeko, cici ciyandisirwemwo? Cici osomamwo?» 27 Naye amushuza, erhi: «Okâzigira Nyakasane Nyamuzinda wâwe n’omurhima gwâwe goshi, n’omûka gwâwe gwoshi n’emisi yâwe yoshi n’obukengêre bwâwe boshi; n’owinyu nka oku ocîzigira wenene». 28 Yezu amubwîra, erhi: «Washuzize bwinja; ojire ntyo, wabona akalamo».

Omugani gw’Omusamâriya mwinja

29 Ci yehe erhi acilonza okucirhenza enshonyi, abwîra Yezu, erhi: «Owirhu ye ndi?» 30 Yezu assuza, erhi: «Muntu muguma arhengaga e Yeruzalemu, aya­ndagalira e Yeriko, !ero agwa omu maboko g’ebishumusi; erhi biba byamamunyaga ebi ali adwîrhe byoshi byamanamushurha, byamuleka cirunda, byacige­ndera. 31 Mudâhwa muguma anaciyandagala muli eyo njira; erhi amubona, acigerera. 32 Muleviti^u muguma kwo n’okwo, erhi ahahika, amulikira amasù, acizongera. 33 Ci erhi Musamâriya^v muguma mubalama amuhikaho n’erhi amubona, amufa lukogo. 34 Anacimujaho, amutunga^w ebibulu, abidubulirakwo amavurha n’idivayi, amushonêsa oku ndogomi yâge, amuhêka omu k’ebigolo, amulwâza. 35 Erhi buca, ajira mafundo abiri, agaha nn’ak’ebigolo, amubwîra, erhi: «Omulwâze bwinja, na ngasi coshi wankakolêsa kulusha aho, hano ngaluka, nkulyûle», 36 Muli abo basharhu, ndi odesire mpu ye wabo olya wagwâga omu mahoko g’ebishumusi?» 37 Ashuza, erhi: «Olya wamufâga bwonjo». Naye Yezu amubwîra, erhi: «Ogende, nawe oj’ijira ntyo».

Marta na Mariya

38 Byanaciba ntyo! Erhi baba bali omu njira, Yezu aja omu lugo luguma; mukazi muguma, ye Marta, anacimuyankirira omu mwâge. 39 Oyo mukazi àli agwêhe omulumuna, izîno lyâge ye Mariya; yehe acibwârhalira aha magulu ga Nyakasane, akayumva ebinwa byâge. 40 Naye Marta erhi arhubanukîrwe n’emikolo minji y’okurheganya ebi bamushêgera. Anaciyimuka, amujaho, erhi: «Waliha, k’orhabwîni oku mulumuna wâni andekîre omukolo nienene? Mâshi omumbwîrire angwâse». 41 Nyakasane anacimushuza, erhi: «Marta, Marta, odwîrhe wakoyakoya^x wanalibuka na binji; nobwo ciguma conene cikwânîne. Mariya ye wacîshozire omwanya mwinja kulusha; arhakagunyagwa».

11

Oku rhwakashenga Larha (Mt 6, 9-13)

1 Kwanaciba lero erhi ali hantu haguma adwîrhe ashenga, erhi ayûsa, muguma omu baganda bage amubwîra, erhi: «Yagirwa, orhubwîrize nirhu okushenga, nka kulya Yowane abwîrizagya abaganda bâge.» 2 Anacibabwîra, erhi: «Nka mwashenga, mukaderha ntya: Larha, Izîno lyâwe likuzibwe;

Obwâmi bwâwe buyishe;

3 Orhube ene akalyo kirhu ka ngasi lusiku;

4 Orbubabalire ebyaha birbu,

bulya nirhu ruhubabalira ngasi yeshi orhuli omu mwenda;

orhanarhuhiraga omu mashumi».

Omwîra orhagoheka

5 Ababwîra, erhi: «Muguma muli mwe erhi ankaba ajira omwîra, ayi­sh’imutula aha karhî k’obudufu, erhi: «Mwîra wâni, mpoza migati isharhu, 6 bulya omwîra wâni ambalamîre ntanagwêrhi eci namuzimâna». 7 Naye amu­shuzize omu nyumpa, anamubwîre, erhi: «Orhambere irhwe; mîra lwahamika­gwa, nankola ngwishîre n’abana bâni; ntankacizûka nti nkuhe». 8 Olya erhi ankashub’ikakomamba, mmubwizire oku, ciru ankaba arhazûsiri mpu amuhêre obwîra, anazâka erhi burhe burhurna, amuhe ngasi eci alonza».

Obuhashe bw’ensengero (Mt 7, 7-11; Yn 14, 13-16)

9 «Nani mmubwizire: Muhûne mwahâbwa, mulonze mwarhôla, mukomambe mwayigulirwa. 10 Bulya ngasi ohûna anahâbwe, na ngasi olonza anarhôle, n’okomamha oku lumvi anayigulirwe. 11 Mubusi ndi muli mwe, omugala erhi a­nkamuhùna obuntu, ankamuha ibumba? Nisi erhi ankamuhûna enfi, ka ankamuha empiri? 12 Nisi kandi erhi amuhûne iji, ka ankamuha ihiri? 13 Mwe babî, akaba muyish’iha abana binyu ebinja, Sho w’empingu yehe k’arhalushe okuha abamuhûnyire Mûka Mutagatifu!»

Yezu arhayimbanwa na Belzebubi (Mt 12. 22-29; Mk 3, 22-27)

14 Anaciba adwîrhe alibirhakwo shetani, n’oyo shetani erhi wa kaduma. E­rhi shetani akarhengamwo, kalya kaduma kaderha, n’olubaga lwarhangâla. 15 Ci baguma muli bo baderha, mpu: «Belzebubi, omurhambo w’abashetani, ye ahulusamwo abashetani». 16 N’abandi balonza okumurhangula, bamuhûna ecimanyîso cahubuka oku nkuba. 17 Ci yehe abona enkengero zâbo, ababwîra, erhi: Ngasi bwâmi buciberamwo, kuhya buhya, n’enyumpa zanakahongokera oku zindi. 18 Naye shetani, akaba acigabiremwo yenene, kurhi obwâmi bwâge bwankaciyimanga? Bulya mudesire mpu oku buzibu bwa Belzebubi ndibirha­ kwo bashetani. 19 Akaba oku buzibu bwa Belzebubi ndibirhakwo bashetani, oku buzibu bwa ndi abana binyu^y babalibirhakwo bo? Lero bo bayish’iba bacîranuzi binyu. 20 Ci akaba oku munwe^z gwa Nyamuzinda ndibirhakwo ba­shetani, kwo kuderha oku Obwâmi bwa Nnâmahanga bwayishire eno mwinyu. 21 Entwâli ecibabizize ekalalîra enyumpa yâge, ntâye wankahuma oku birugu byâge. 22 Ci erhi hankayisha omulushire burhwâli, akanamuhima, anamunyaga emirasano yoshi ali acikubagire, n’ebi amunyagaga, anabigabaguza».

Orhali na Yezu erhi mushombanyi (Mt 12, 30)

23 «Oyu rhurhali rhwe naye, erhi mushombanyi, n’orharhôla haguma nani, erhi kushandâza ashandâza».

Omuzimu mubî w’enshubîrizi aminya (Mt 12, 43-45)

24 «Shetani akarhenga omu muntu, anaje ageragera aharhali mîshi, aje alo­nza ah’arhamûkira. Akahabula, anaderha, erhi: «Ka ncishubirire mulya mwâni narhengaga». 25 Erhi amuhika, anashimâna muli muhyajire munabambirwe bwinja. 26 Anagenda obwo, alerhe bandi bashetani nda babî kumulusha; n’erhi bajamwo, banacilambûliramwo. Okubundi obworhere buzinda bw’oyo muntu bwanaba bubî kurhaluka oburhanzi».

lragi ly’okuli

27 Lero oku adwîrhe aderha ntyo, mukazi muguma omu lubaga anaciyakuûza, erhi: «Iragi ly’enda yakuhêkaga n’amabêre gakuyonsagya!» 28 Ci yehe amu­shuza, erhi: Iragi lyabo erhi bo abayumva ecinwa ca Nnâmahanga n’okucila­ngal»

Ecimanyiso ca Yôna (Mt 12, 38-42)

29 Erhi orhutu rhw’abantu rhumulundûkira, arhondêra okubabwîra, erhi: «Eri iburha liri iburha libî; lyalonza ecimanyîso, n’ecimanyîso ntâco lyâbona ecirhali cimanyîso ca Yôna^a. 30 Bulya, nka kulya Yôna aberaga abantu b’e Ninive cimanyîso^b, kwo na Mwene-omuntu ayìsh’iba kuli eri iburha. 31 Omwâmi-kazi w’Ebulyo^c ayish’ija lubanja n’eri iburha, aliyagirize, bulya arhengaga e­nyuma y’ebihugo mpu ayish’iyumva obushinganya bwa Salomoni; n’olushire Salomoni, y’ono oli hano! 32 Abantu b’e Ninive bayish’ija lubanja n’eri iburha, banaliyâze, bulya bacîyunjuzize erhi bayumva enyigîrizo za Yôna; n’olushire Yôna, y’ono oli hano!»

Omugani gw’akamole (Mt 5, 15; 6, 22-23; Mk 4, 21)

33 «Ntâye oyakiza akamole okukafulika omu nterulè erhi omu byâsi, ci oku ngondôzo kamanikwa, lyo abaja omu nyumpa babona obulangale. 34 Akamole k’omubiri gwâwe, lyo isù lyâwe. !sù lyâwe likaba ligumaguma, omubiri gwâwe gwoshi gunabe n’obulangashane; ci erhi lyankalwâla, nagwo omubiri gwâwe gwanaba n’omwizimya. 35 Ocidôsc erhi ohulangale bukulimwo burhali mwizimya! 36 Omubiri gwâwe gwoshi^d gukaba n’obulangale, buzira cirumbu ciri omu mwizimya, gwoshi gwanabêra omu bulangale nka kulya akamole kakumoleke­ra n’obulangale bwâko».

Yezu akalihira Abafarizeyi n’abasbamuka b’ihano (Mt 23, 13-32)

37 Oku acidwîrhe aderha, Mufarizeyi muguma anacimulâlika mpu aj’irya emwâge. Anaciyija, atamala oku cîbo. 38 Erhi abona okwo, olya Mufarizeyi arhondêra acîdesa emurhima mpu arhacîkalabire embere z’okulya. 39 Ci Nyaka­sane amubwîra, erhi: Mwe Bafarizeyi, mushuka ebiri emugongo gw’akabehe n’embehe, ci erhi munayunjwire bushungu n’obubî! 40 Ebi bingolongolo! Owajiraga ebiri emugongo k’arhali ye wajiraga n’ebiri omu ndalâla? 41 Muhêreze abakenyi ebi mugwêrhe erhikwo, na ntyo byoshi byammubêra bicêse. 42 Ci kwônene, buhanya bwinyu mwe Bafarizeyi, bulya muhâna entûlo y’emento^e n’eruta n’eya ngasi lushogo, mugal’iyibagira obushinganyanya n’obuzigire bwa Nnâmahanga! N’obwo byo mukwânîne okurhang’ijira ebyo, buzira okuyibagira ebirhanzi. 43 Buhanya bwinyu, mwe Bafarizeyi, bulya musîma okubwârhala oku ntebe ntanzi omu masinagogi n’okulamusibwa oku mmâna! 44 Buhanya bwinyu, bulya mushusha enshinda zirhabonekana, ciru n’abantu banazigerekwo barhanamanyiri!» 45 Muguma omu bashamuka b’ihano ashuza, erhi: «Muyigîriza, omu kuderha ntyo, kurhujacira orhujacîre nirhu!» 46 Naye, erhi: «Ninyu mwe bashamuka b’ihano, buhanya bwinyu! Bulya munabarhuze abantu emizigo erhankagalwa, n’obwo mwêne ciru murhayihumakwo n’omunwe gwinyu! 47 Buhanya bwinyu, mwe muyûbakîsa enshinda z’abalêbi, n’obwo basho bo babayirhaga! 48 Ntyo muli bahamîrizi b’ebijiro bya basho, munabiyemêra; bulya bo babayirhaga, ni­nyu muyûbaka ebyûsho byâbo! 49 Co cirhumire Obushinganya bwa Nyamuzi­ nda buderha: Nabarhumira abalêbi n’entumwa, bâyirhamwo baguma banabalibuze, 50 lyo eri iburha liyish’idôsibwa omuko gw’abalêbi gwabulajisire kurhe­nga okulemwa kw’igulu, 51 kurhenga omuko gw’Abeli kuhika omuko gwa Zakariya, owanigiragwa omu ka-Nyamuzinda ekarhî k’oluhêro n’ahatagatifu. Okuli, mmubwîre, ebyo byoshi byabarhuzîbwe eri iburha. 52 Buhanya bwinyu, mwe bashamuka b’ihano! Bulya mwayansire olwigulo lw’obumanye^f. Mwene murhacimujaga, nabo abàli bamuja, mwabahagalika!» 53 Erhi ahuluka, abashamuka b’ihano n’Abafarizeyi barhondêra okumukunirira bwenêne n’okumudôkereza binji binji, 54 bakamurhega mpu lyo aderha akanwa karhuma bamushobeka.

12

Okuderha okuli buzira bwôba

1 Erhi engabo nyinji emuzunguluka, ciru baguma bakalabarha abandi, arhondêra okubwîra abaganda bâge, erhi: «Mumanye engezo y’Abafarizeyi, bwo bulyâlya. 2 Ntâco cifulisirwe cirhakafulûlwa, na nt’ihwe lirhakarhulika. 3 Kuziga ebi mwaderhîre omu mwizimya, byoshi byayish’iderhwa izuûba lyabasha, n’ecimwajaga mahwe omu kurhwiri muli omu nyumpa, cayish’iyakuzibwa oku mmâna. 4 Mwe bîra bâni, mmubwîzire nti murhayôbohaga abantu bayirha omubiri, n’enyuma ly’aho babule ecibankashub’ijira. 5 Nkolaga nammuyêreka ndi mukwânine okuyôboha: muyôbohe Olya wankab’amayirha, akashub’ihasha n’okukweba omu nyenga y’omuliro. Neci, mmubwîzire, y’oyo ye muyôbobage^g. 6 Ka bitora birhanu birhagulwa bujuma bubiri? Na ntâco muli byo ciyibagirwa na Nyamuzinda! 7 Ciru n’emviri z’irhwe linyu ziri nganje zoshi. Murhayôbobaga; mulushire olugù lw’ebitora. 8 Ka mmubwîre: ngasi yeshi waânkuze embere z’abantu, naye Mwene-omuntu anâmukuze embere za bamalahika ba Nyamuzinda. 9 Ci owandahire embere z’abantu, ayish’ihakanwa embere za bamalahika ba Nyamuzinda. 10 Na ngasi yeshi wajacire Mwene-omu­ntu, anababalirwe; ci omuntu wâlogorhere Mûka-Mutagatifu, arhakababalirwa^h. 11 Amango mwâhekwe omu masinagogi n’embere z’abacîranuzi n’abarhegesi, murharhamaga mwarhanya mpu kurhi mwasamba erhi binwa bici mwaderha. 12 Bulya Mûka Mutagatifu ayish’immubwîra ho na halya ebi mukwânine okuderha».

Okurhahira omurhima omu by’en’igulu

13 Muntu muguma omu lubaga anacimubwîra, erhi: «Waliha Mwigîriza, o­mbwîrire mwene wirhu rhugabâne akashambala kirhu». 14 Anacimushuza, erhi: «Ewe larha, ndi wanjiraga mucîranuzi nisi mugabi w’ebirugu by’akashambala kinyu?» 15 Okubundi anacibabwîra, erhi: «Mumanye murhabaga ba kajijiⁱ, bulya omuntu obuzîne bwâge burhaba omu bunji bw’ebirugu byâge». 16 Anacibatwa omugani, erhi: «Hàli muntu muguma mugale, ishwa lyage lyananaciyêra bwenêne. 17 Anacirhimanya, erhi: «Kurhi najira obu ntagwêrhi aha nahaka emyâka yâni? 18 Acidesa, erhi: «Namamanya oku najira: nkola naâshâba enguli zâni, nyûbake engali kulusha, mwo nâhaka emyâka yâni n’ebirugu byâni byoshi. 19 Obwo mbwire omurhima gwâni, nti: «We murhima, okola ogwêrhe birugu binji muhako myâka erhali minyi; ojage waluhûka, olye, onywe onajire idinie». 20 Ci Nyamuzinda anacimubwîra, erhi: «Eci cingolo­ngolo! Kali obu budufu bw’ene bayish’ikuyanka omûka! N’ebyo walundisire byayishig’iba bya ndi obwo?» 21 Kwo ali ntyo ngasi muntu ocilundikira yene ahâli h’okugalira Nnâmahanga»^j.

Okucikubagira Nnamahanga (Mt 6, 25-33)

22 Okubundi anacibwîra abaganda bâge, erhi: «Co cirhumire mmubwîra: «Murharhanyagya oku buzîne bwinyu mpu bici mwalya n’oku mubiri gwinyu mpu bici mwayambala. 23 Bulya obuzîne bulushire ebiryo n’omubiri gulushire emyambalo. 24 Mulole bahungwe: bahbarhwera barhanasârûla, barhajira irhindikiro erhi nguli, Nyamuzinda agal’inabalîsa! Ka murhabalushiri bwenêne! 25 Ndi muli mwe, ciru ankahangaza, wankahash’iciyushulira ikoro liguma oku buzîne bwâge? 26 Akaba ciru ebinyi biyâbîre obuhashe bwinyu, cirhumirâge mukacirhamya oku bindi? 27 Mulole kurhi obwâso bumera: burhakola bu­rhanaluka. Mmubwîzire oku ciri Salomoni omu irenge lyâge lyoshi arhayambalaga nka hyaso higuma muli rhwo. 28 Kuziga Nnamahanga akayambika ntyo ehyasi hiri omu ishwa ene n’irhondo hyakwêbwa omu cibeye, ba­ nyamubula-buyemêre, k’arhammujirire okulushire aho? 29 Murhakag’irhanya mpu cici mwankalya, nisi mpu cici wankanywa; mumanye murhacihiraga omu ntanya. 30 Bulya ebyo byoshi bapagani b’en’igulu bo babilonza. Mwehe Sho ayishi oku mubilagîrirekwo. 31 Kuziga mulonze Obwâmi bwâge, n’ebyo byoshi mwayish’ibiyûshulirwa. 32 Murhayôbohaga, mwe buso busungunu, bulya Sho alonzize okummuha Obwâmi.

Okuguza ebirugu birhu n’okuha abakenyi (Mt 6, 20-21)

33 Muguze ebirugu binyu, murhabâlemwo abakenyi. Mucilukire emvumba zirhashaja, munacibikire omuhako gurhahwa omu mpingu, emunda ecishambo cirhahika n’enundo erhalunda. 34 Bulya aha omuhako gummuli ho n’omurhima gwayish’immuba.

Okucîrheganya n’okuba masù oku mango Nnawirhu agaluka (Mk 3, 35: Mt 24, 43-51)

35 Muhwinje bwinja munafumbarhe orhumole rhwinyu rhutwâne. 36 Mube nk’abantu bâlinga nnawâbo hano arhenga oku buhya, erhi ayisha lyo bamuyi­gulira amakomamba oku lumvi. 37 Iragi lyabo abashi nnawâbo ashimâna bali masù hano ayisha! Okuli, mmubwîre, ayish’ikenyera, ababwârhaze aha cibo câge, akabageramwo, abagabulire. 38 Ayishe oku iro lirhanzi, ayishe oku i­rya-bantu, akabashanga bali ntyo, iragi ly’abo bashi! 39 Muyumve bwinja: acibaga nnakà ankamanya akasanzi ecishambo cayisha, arhankagoheka ciru ehitya, arhankanaleka enyumpa yâge eberwe. 40 Ntyo ninyu mube masù, bulya amango murhishi go Mwene omuntu anayishe». 41 Petro anacimubwîra, erhi: «Waliha, ka rhwenene otwîre ogo mugani, ni boshi?» 42 Nyakasane ashuza, erhi: «Ndi baderha mpu ali mwimangizi mwikubagirwa na mwirhonzi, oyu nnawâbo anasigîre aha mbuga, ayish’iha abâbo bashi ogwâbo mulengo gw’engano omu mango gakwânîne? 43 Iragi ly’oyo mushi, oyu nnawâbo ashimâna adwîrhe ajira ntyo hano ayisha! 44 Okuli mmubwîre, ayish’imurhambuza oku byâge byoshi. 45 Kwônene, oyo murhumisi erhi ankaderha emurhima, erhi: «Nnawirhu alegamir’igaluka», okubundi arhondêre ashûrha abambali n’abambali-kazi, agwîre okulya, okunywa n’okukaluka, 46 nnawâbo oyo mushi ayish’iyisha olusiku n’akasanzi arhamanyiri, amukage anamuganjire omu bago­ma. 47 Naye omushizi oyishi eci nnawâbo asîma, arhanacirheganye, arhanajire oku nnawâbo alonza, ayish’ishûrhwa empimbo. 48 Naye owakozire ebikwânîne okushûrhirwa, ci arhamanyaga, ayish’inyulikwa, ci arhali bwenêne. Ngasi wahîrwe binji, ayish’idôsibwa binji, na ngasi wabîsîzwe binji, ayish’ilyuzibwa kulusha.

Yezu arhàl’ilerha murhûla en’igulu (Mk 10, 38; Mt 10, 34-36)

49 Muliro^k nal’ilerha en’igulu, nanalonza bwenêne guyàke! 50 Ngwêrhe obubatizo^l nayish’iyankirira, nampangalîre omurhima kuhika buyunjule! 51 Ka mumanyire mpu murhûla nal’ilerha en’igulu? Nanga, mmubwîzire, ci kukoza abantu. 52 Bulya kurhenga buno, omu nyumpa ya bantu barhanu, bayi­sh’icîgabamwo basharhu bâlwisa babiri, na babiri balwise basharhu. 53 Abantu bayish’icîgaba^m, omubusi akoze omugala, n’omwâna akoze ishe; omuzire akoze omwâli, n’omwâli akoze nnina; omukazi akoze omwalikazi, n’omwalikazi ako­ze nnazâla».

Okumanya ebimanyîso by’amango (Mt 16, 2-3; 5, 25-26)

54 Ashub’ibwîra olubaga, erhi: «Mukabona ecitù ciyimuka Ebuzikiro, mu­nayirukire mwaderha, mpu enkuba yamahinda, erhi kwo binali ntyo. 55 Nayo empûsi y’Ebulyo ekahûsa munaderhe, mpu idûrhu lyâba, erhi binali. 56 Ezi ndyâlya, munamanyirire obusù bw’ecihugo n’obw’emalunga! Cirhumirage murhacimanya aga mangoⁿ? 57 Cirhuma murhamanya mwenene ecimmukwânîne okujira? 58 Ntyo okahêka oyu muli kadali naye lubanja emwa omucîranuzi, onacisêze muyûkize omu njira, arhag’ikuhêka embere z’omucîranuzi, naye omucîranuzi arhag’ikuha omuganda, n’omuganda arhag’ikuhira omu mpami­kwa. 59 Nkubwîre, orhamurhenge orhajaj’ilyûla obujuma buzinda».

13

Okucîyunjuza n’okuyemêra amalumwa

1 Muli ako kasanzi hanaciyisha abantu, bamubwîra emyanzi ya balya Bagalileya Bilato agushaga omuko gwâbo omu gw’enterekêro zâbo. 2 Anacibashuza, ababwîra, erhi: «Ewe, ka mumanyire mpu aho Bagalileya bàâgwerbe ebyâha kurhaluka abâbo Bagalileya boshi, okwenge bamalibuzibwa ntyo? 3 Mmubwîzire oku nanga! Ci akaba murhacîyunjuzizi, mweshi kwo mwânahungumuka ntyo. 4 Nisi erhi balya ikumi na munani bahoneragwa n’omutungo omu Silowe, ka mwamanya mpu bo babihire kurhaluka abâbo b’e Yeruzalemi boshi? 5 Mmubwizire oku nanga! Ci akaba murhaciyunjuzizi^o, mweshi kwo mwânahirigirha ntyo».

Omugani gw’omulehe gurhayàna

6 Ashub’ibabwîra ogu mugani, erhi: «Muntu muguma àli agwêrhe omulehe omu lukoma lwâge lw’emizâbîbu. Ayish’al’ilonza amalehe kuli gwo, arhagabonaga. 7 Anacibwîra okonda lulya lukoma, erhi: «Ekola myâka isharhu eno erhi nyisha nd’ilonza amalehe kw’ogu mulehe, ntanagabona. Lero ogutwe; cici gucirîrakwo obudaka?» 8 Naye amushuza, amubwîra, erhi: «Mâshi Waliha, oshub’iguleka, ogu mwâka naguyûhirire nguhirekwo n’emyâvu. 9 Nkaba gwayâna lero… N’akaba nanga, oyish’igutwa.»

Yezu afumya omukazi ògonyahire olwa-Sabato

10 Anaciba adwîrhe ayigîriza omu sinagogi olwa-Sabato. 11 Mwàli mukazi muguma olimwo shetani w’obuzamba kurhenga byanda ikumi na munani; erhi àgonyahire arhankanahash’icîyimusa. 12 Erhi Yezu amubona, amuhamagala, anamubwîra, erhi: «Ewe nyoko, wamafuma obuzamba bwâwe!» 13 Okubundi amuhirakwo amaboko. Ho na halya, anacigonyôka, akuza Nyamuzinda. 14 Ci omukulu w’isinagogi akunira, bulya Yezu arnafumya omuntu omu lwa-Sabato. Anacibwîra olubaga, erhi: «Ensiku z’okukola ziri ndarhu; muli ezo nsiku mukayisha mufumibwe, ci arhali omu lwa-Sabato». 15 Nyakasane anacishuza, erhi: «Ezi ndyâlya! Ka ngasi muntu muli mwe arhahulusa enkafu erhi endogo­mi yâge omu lusiku lwa Sabato, aj’iyinywêsa? 16 N’oyu mwâli w’Abrabamu wàli oziringisirwe na shetani kurhenga myaka ikurni na munani, k’arhàli akwânîne yeki ashwêkûlwe ezi ngoyi olwa-Sabato?» 17 Erhi aderha ntyo, ensho­nyi zagwârha abashombanyi bâge boshî, ci olubaga lwôhe lwoshi lwasîma ebi­rhangâzo byoshi akag’ijira.

Omugani gw’emogomogo y’emburho y’esinapi (Mt 13, 31-32, Mk 4, 30-32)

18 Anaciderha, erhi: «Lwiganyo luci nankashushanya Obwâmi bwa Nyamu­zinda? Cici nankabugererakwo? 19 Kwo buli nka mogomogo y’emburho y’esi­napi^p omuntu ayankaga, ayimîra omu kwâge; yakula yanaba murhi, orhunyunyi rhwayish’ikayûbaka omu mashami gâgwo».

Omugani gw’olwango (Mt 13, 33)

20 Ashub’iderha, erhi: «Cici nankagererakwo^q Obwâmi bwa Nyamuzinda? 21 Kwo buli nka lwango omukazi ayankaga, aluheba omu nshâno ya mirengo i­sharhu, kuhika yoshi yalinda ebumbugurha^r».

Omuhango mufunda. Obwami bwa Nyamuzinda bwanyagwa Abayahudi buhâbwe abapagani (Mt 7, 13-14; 25, 10-12; 7, 22-23; 8, 11-12; 19, 30; Mk 10, 31)

22 Aj’agera omu bishagala n’omu ngo, erhi aj’ayigîriza anali omu njira y’okuja e Yeruzalemu. 23 Muntu muguma amubwîra, erhi: «Waliha, ka banyi bâyokoke?» 24 Anacibashuza, erhi: «Mucisêze okugerera omu muhango mufu­nda; bulya, mmubwîre, banji bayish’ilonza okugera barhanahashe. 25 Amango nnanyumpa aba amayimuka amanahamika olumvi, ninyu mwamayôrha embuga, murhondêra mwakomamba, mpu: «Mâshi Waliha, orhuyigulire ni­rhu», ayish’immushuza, erhi: «Ntishi muli ba ngahi». 26 Ninyu obwo mwârho­ndêre okumubwîra, mpu: «Rhwalîre rhwananywa haguma nawe, wayigîrize n’emwirhu». 27 Naye anâmushuze, erhi: «Ntishi muli ba ngahi; ntengiho, muje aha ntashigirwa, mwe banyankola-maligo mweshi!» 28 Lyo mwayish’ihôgera n’okukenyeza amîno, mubona Abrahamu n’Izaki na Yakobo n’abalêbi boshi omu Bwâmi bwa Nyamuzinda, ninyu mubona oku mwakabulîrwe embuga. 29 Bayish’ihubuka Ebushoshokero^s n’Ebuzikiro bw’izûba, Emwênè n’Emuko­ndwè, bayish’ishangira Obwâmi bwa Nyamuzinda. 30 Neci, hali abazinda bâbe barhanzi^t, hali n’abarhanzi bâbe bazinda».

Obwenguza bwa Herodi

31 Aho honênè, baguma omu Bafarizeyi bamujaho, banamubwîra, mpu: «Ogende, orhenge kuno, bulya Herodi alalîre okukuniga». 32 Anacibashuza, e­rhi: «Mugende, muj’ibwîra oyo nyambwe ntyâla: «K’orhabwîni, ndwîrhe nalibirhakwo bashetani, ndwîrhe nafumya abantu ene n’irhondo, n’olusiku lwa kasharhu nyûkirize^u! 33 Ci ene n’irhondo na lisirhondo^v kukwânîne ngende, bu­lya kurhali kwinja omulêbi afire omurhali omu Yeruzalemu.

Yeruzalemu, Yeruzalemu! (Mt 23, 37-39)

34 «Yeruzalemu, Yeruzalemu! Obu oniga abalêbi n’okubanda entumwa bakurhumirwe amabuye, kanga nalonzize okukumakuma abana bâwe nka ku­lya engoko eyûbarhira abanangoko bayo omu byûbi… orhanalonzagya! 35 Mumanyage! obu mukola mwâlekerwa enyumpa yinyu mushaka. Neci, mmubwîzire oku murhakacishub’imbona kuhika olusiku mwâderhe, mpu: Aganze oyishire oku izîno lya Nyakasane!»

14

Yezu afumya omuntu w’akabunda olwa-Sabato (Mt 12, 11; Lk 13, 15)

1 Okuhandi Yezu anacija omu mwa mukulu muguma w’omu Bafarizeyi mpu ayikule, nabo bakàmuhengûza. 2 Obwo erhi muntu muguma wa­lwâla akabunda ali embere zâge. 3 Yezu anacibwîra abashamuka b’ihano n’Abafarizeyi, erhi: «Ewe, ka kuyemêrîrwe okufumya omu lwa-Sabato erhi nanga?» 4 Bagumagumya. Anaciyanka olya mulwaâla, amufumya, amulika. 5 Okubundi ababwîra, erhi: «Ndi muli mwe, omugala, nisi erhi enkafu yâge ya­nkarhogera emugoke, alek’iyizikûla ho na halya omu lwa-Sabato?» 6 Banacibula oku bankamushuza.

Okucîshoga ebibwârhalo (Mt 23, 12)

7 Okubundi atwa abàli balâlisirwe omugani, bulya amabona okubacîshoga ebibwârhalo by’embere. Anacibabwîra, erhi: 8 «Nka oli mulâlike oku buhya, orhahîra mpu ocidêkereze oku ntebe ntanzi, bulya erhi omukengwa kukulusha ankayisha anali mulâlike naye, 9 owammulâlika mwe naye alek’ikubwîra, erhi: «Hundusa oyu oku ntebe», lyo orhaj’itamala n’enshonyi oku ntebe y’enyuma. 10 Ci irhondo okalâlikwa, onagend’icitamalira oku ntebe nzinda, lyo owakulâlikaga, hano ayisha, akubwîra, erhi: «Mwîra wâni, yegera embere! Obwo wanakengwa na balya muli balâlike mwe nabo. 11 Bulya ngasi muntu ocikuza a­rhohibwa, naye ocirhohya akuzibwa».

Abakwânîne okulâlikwa

12 Anacibwîra n’olya wali omulâlisire, erhi: «Nka wajira idinie lya mûshi e­rhi lya bijingo, orhalâlikaga bîra bâwe, erhi bene winyu, erhi ab’omulala gwinyu, erhi bâlungwè bâwe bagale, lyo barhish’ikulâlika nabo, lunalek’iba luhe­mbo lwâwe. 13 Ci nka wajira idinie, onahamagale abakenyi, ebirema, abakuna­gizi n’emihûrha. 14 Obwo wanayish’ibona iragi, kulya kuba barhagwêrhi ecibakugalulira! Bulya wayish’igalulirwa aha bufûke bw’abimâna».

Abalâlike balahiraga okuyisha (Mt 22, 2-20)

15 Muguma wa muli balya balâlike, erhi ayumva ntyo, amubwîra, erhi: «Iragi lyâge owânalye oku biryo by’omu Bwâmi bwa Nyamuzinda!» 16 Naye anacimushuza, erhi: «Muntu muguma anacijira idinie, alâlika bantu banji. 17 E­rhi amango g’okulya gahika, arhuma omwambali mpu aj’ilâlûla abalâlike, erhi: «Mpu muyishage, bulya byoshi biri birheganye». 18 Ci bôhe baba nka balaganîne boshi, barhondêra okuhûna obwonjo. Omurhanzi, erhi: «Nzind’igula ishwa, kukwânîne ngend’ilirhangula; nkuhunyire, ombabalire». 19 Owundi, erhi: «Nzind’igula mahali arhanu ga nkafu^w, nkol’ij’igageza, nkuhunyire, ombabalire». 20 Owundi aderha, erhi: «Nzind’ija omu buhya, co cirhumire ntayisha». 21 Olya muganda erhi agaluka, abwîra nnawâbo okwo. Nnanyumpa anacikunira, abwîra omwambali, erhi: «Okanye, oje omu mashanganizo n’omu njira, ngasi bali bakenyi n’ebirema, n’emihûrha, n’abakunagizi, obalêrhe». 22 Omwambali, erhi: «Waliha, najizire nk’oku warhegekaga, n’obugali ho buci­ri». 23 Nnawabo olya mushi amubwîra, erhi: «Ogonye engo n’enjira, osêze abantu bayishe, kuhika enyumpa yâni eyunjule. 24 Bulya mmubwîzire oku balya bantu bali balalike barhâbayize ciru n’omuguma oku idinie lyâni».

Owalonz’ishimba Yezu aleke byoshi

25 Ngabo nyinji yamukulikira. Anacihindamuka, ababwîra, erhi: 26 «Omu­ntu walonz’inshimba, akaba arhashombiri ishe, na nnina, na mukâge, n’abana bâge, na bene wâbo, na bâli bâbo, ciru n’obuzîne bwâge, arhankaba muganda wâni. 27 N’orhabarhwiri omusalaba gwâge, akankulikira, arhankaba muganda wâni. 28 Ndi muli mwe, akalonz’iyûbaka omutungo, arharhang’ibwârhala, akaganja bici gwafa n’okulola erhi agwêrhe ezaguyunjuza; 29 arhag’ibanda eciriba busha arhanayunjuze omutungo, lyo n’abantu bagera barhamushekera, mpu: 30 «Loli omuntu warhondêraga okuyûbaka, lero ayabirwa n’okuyu­njuza!» 31 Nisi, mwâmi ohi wankarhabala mpu aj’ilwîsa owîbo mwâmi, abule kurhang’ibwarhala agerêreze erhi n’omurhwe gwâge gwa bibumbi ikumi ahash’ikoza owâbo nn’ebibumbi makumi abiri? 32 Bulya erhi ankarhinya, anarhuma obugo, owâbo aciri kulî, mpu bayumvanye. 33 Ntyo ninyu kwo na kuguma: ngasi yeshi orhalesiri ebi ajira, byoshi, arhankaba muganda wâni.

Olwiganyo lw’omunyu (Mt 5, 13; Mk 9, 50)

34 Omunyu guba mwinja. Ci kwônene erhi gwankagaga, bici gwankacilu­ngwamwo? 35 Gurhankacikwânana omu ishwa ciru erhi oku câvu: gwanakabu­lirwa erubala. Ogwêrhe amarhwiri g’okuyurnva, ayumve!»

15

Migani isharhu y’olukogo lwa Nyamuzinda:

1 Obwo abavurhisa n’abanyabyâha bamulirâna boshi mpu bayumve e­nyigîrizo zâge. 2 Lero Abafarizeyi n’abashamuka b’ihano bakadwira omu nda nk’ihiri, mpu: «Oyu muntu adwîrhe ayankirira abanya-byâha analira haguma nabo!»

1. Ecibuzi cihezire (Mt 18, 12-14)

3 Anacibatwa ogu mugani, erhi: 4 «Ndi muli mwe ojira bibuzi byâge igana, ciguma cikahera, orhaleka birya bindi makumi gali mwenda na mwenda omu bulambo, akakulikira cirya cihezi­re kuhika acibone? 5 N’erhi acirhimâna, anacihira aba lurhugo n’obu­shagaluke. 6 Erhi ahika eka, anayâkûza abîra n’abalungu bâge, ababwîre, erhi: «Musîme haguma nani, bulya ecibuzi câni, càli cihezire, nacibwîne!» 7 Kwo n’okwo, mmubwîre, bwayish’iba bushagaluke omu mpingu oku munya-byâha muguma ocîyunjuzize kulusha bantu makumi gali mwenda na mwenda bimâna barhalagiriri okucîyunjuza.

2. Obujuma buhezire

8 «Nisi, mukazi ohi ogwerhi ifundo ly’amagerha, liguma limuhere, abule kutwâna n’okuhyajira enyumpa, alongereze kuhika alirhôle? 9 N’erhi aba amalirhôla, anayâkûza abîrakazi n’abalungu bâge, erhi: «Musîme haguma nani, bulya igerha lyàli limpezire nalibwîne!» 10 Kwo n’okwo, mmubwîre, hayish’iba obusbagaluke emwa bamalahika ba Nyamuzinda oku munya-byâha mu­guma ocîyunjuzize».

3. Omwâna mulalahi

11 Ashub’iderha, erhi: «Muntu muguma agwârhe bagala babiri. 12 Omurho anacibwîra ishe, erhi: «Larha, mpânâni ebyâni birugu by’obwîme. Ishe anaci­bagabira ebirugu byâge, 13 Erhi hagera nsiku nyi, olya mwâna ashana ebiku­nga, alikûla, aja omu cihugo c’ihanga, Erhi ahikayo, ashandâza ebirugu byâge omu bulalahi. 14 Erhi ab’amahwerwa na byoshi, ecizombo cikali cazûka mulya cihugo, abona oku amakena, 15 Anacikanya, aj’ishiga mushamuka muguma wa muli cirya cihugo, Anacimuhira oku irango mpu akamuyâbulira engulube, 16 Obwo akacifinja okushalûka n’ebyûla, engulube zakag’irya; ci abula ciru owamuhâbyo. 17 Acijamwo, erhi: «Bashi banga baba aha mwirhu badwîrhe bayigurha, nani oku nafira eno munda n’ishali! 18 Ema! Nkola nalikûla, nje emunda larha ali, mubwîre, nti: «Larha, nabihîre Nnâmahanga nawe. 19 Ntaci­shingânîni okuderhwa mugala wâwe: onjire nka muguma omu bambali bâwe». 20 Anacigandûla, aja emw’ishe. Erhi aba aciri kuli, ishe amulangira, ayumva o­ bwonjo bwamugwârha; anaciyisha ali bulibirha, amuyâbabira, amuhôbera. 21 Omugala amubwîra, erhi: «Larha, nabihîre Nyamuzinda nawe, ntacishingânîni nderhwe mugala wâwe». 22 Obwo ishe abwîra abambali, erhi: «Mubanguke, mulerhe gulya mwambalo gw’obulimbi, mumuyambike; mumuhire e­ngolo ekuboko n’enkwêrho emagulu. 23 Mulêrhe ecimasha cishushagîre, muci­bâge, rhulye rhunajire olusiku lukulu. 24 Bulya oyu mwâna wâni ali afire, lero afûsire; àli ahezire, lero abonesire!» Banacirhondêra okujira olusiku lukulu. 25 Obwo enfula yâge erhi yahinzire. Erhi afuluka, akol’ahika eka, ayumva omulimba gw’ennanga n’amasâmo. 26 Anacikema mwambali wâbo muguma, amudôsa, kurhi. 27 Naye amushuza, erhi: «Mulumuna wâwe oyo oyishire; sho amabâga ecimasha cishushagîre, bulya amubwîne mugumaguma». 28 Anaciku­nira bwenêne, arhanacilonzagya ciru okuja omu nyumpa. Okubundi ishe ahuluka mpu amuyinginge. 29 Ci yehe ashuza ishe, erhi: «Ndi byanda binga erhi kukukolera nkukolera? Ntazig’ivuna omu kanwa kâwe ciru n’eliguma. K’oj’o­ mpîre nieki ciru omwâna-hene mpu mmulye nanjiremwo idinie rhwe n’abirhu? 30 Lero ene mugala wâwe waherezagya ebyâge byoshi omu bakazi b’ebishungu ayisha, yehe wamamubâgira ecimasha cishushagîre!» 31 Ishe anacimubwîra, erhi: « Mwâna wâni, wehe ensiku zoshi rhuba rhwembi, n’ebyâni byoshi biba byâwe. 32 Ci kwàli kurhuyâmânîne okujira olusiku lukulu n’okushagaluka, bu­lya mulumnna wâwe àli afìre, lero afûsire; àli ahezire, lero abonesire!»

16

Omulanzi mulangûza

1 Asbub’ibwîra abaganda bâge; erhi: «Hàli mulume muguma mugale, e­rhi ajira omurhindisi w’ebirugu byâge. Banacimushobeka emwa nnawâbo mpu adwîrhe ashandâza ebirugu byâge. 2 Amurhumiza, amubwîra, erhi: «Kurhi kulya nayumvîrhe baderha kuli we? Nyêreka ebirugu olanga, bulya orhacibe murhindisi». 3 Olya murhindisi anacirhanya, erhi: «Lero kurhi najira obu nnawirhu antenza omu burhindisi bwâni? Okuhinga ntakubashe, n’okuja nahûna nka mukenyi, enshonyi zayish’ingwârha. 4 Namamanya oku najira lyo nyish’ibona owanyigulira hano nkûlwa omu burhindisi». 5 Okubundi ahamaga­la muguma muguma abàli omu myenda ya nnawâbo. Anacidôsa omurhanzi, e­rhi: «Mwenda muci walîre nnawirhu?» 6 Naye, erhi: «Mirengo igana ya mavurha». Amubwîra, erhi: «Yanka ecerhe câwe, bwârhala, oyandike duba makumi arhanu». 7 Anacibwîra owundi, erhi: «Nawe, mwenda muci walîre nnawirhu?» Naye, erhi: «Mirengo igana ya ngano». Amubwîra, erhi: «Yanka ecerhe cawe, oyandike makumi gali munani». 8 Nnawabo olya mulanzi mulanguza amuku­nga mpu ajizire obwenge^x. Bulya abana b’er’igulu bo bayengeha omu bâbo kulusha abana b’obulangasbane.

Okukolêsa kwinja ebirugu (Mt 25, 21; Lk 19, 17; Mt 6, 24)

9 «Nani mmubwîzire nti mukome amîra n’ebirugu by’enshamu, hano mubi­nyagwa, lyo abo bîra bammuyankiriza omu ibwârhalo ly’emyâka erhaganjwa. 10 Omuntu oba mwikubagirwa omu binyi, ye na mwikubagirwa omu binene; n’oba ncuku omu binyi, ye na ncuku omu binene. 11 Mukaba murhabîri bikubagirwa omu birugu by’enshamu^y, ndi wankaciyish’immulangîsa ebirugu by’okunali? 12 Na mukaba murhali bikubagirwa omu kantu ka bene^z, ndi wa­ nkacimmuha ehyaba hinyu? 13 Nta mushi wankashiga bâmi babiri: bulya ana­shomba muguma azigire owundi, erhi acîshwêkere kuli muguma, ajande owundi. Murhankahash’ikolera Nyamuzinda n’ebirugu».

Abafarizeyi basîma ebirugu (Lk 18, 9; Mt 23, 28)

14 Ahafarizeyi basîma ebirugu erhi bayumva ntyo, bamugayaguza bwenêne. 15 Anacihabwîra, erhi: «Mwe muciderha bimâna embere z’abantu, ci Nyamuzi­nda amanyire emirhima yinyu. Bulya eci abantu bakunga, co cishologorha Nyamuzinda.

Misi egaba Obwami bw’empingu (Mt 11, 12-13)

16 «Kuhika Yowane gàli Marhegeko n’Abalêbi^a; kurhenga aho, Emyanzi y’Obwâmi bwa Nyamuzinda yayigîrizibwe, na ngasi muntu akola acisêza okuhikamwo n’emisi.

Amarhegeko gali g’ensikn n’amango (Mt 5, 18)

17 «Kuli kulembu irunga n’igulu bigere kulusha okurhenza mparafu nguma y’Irhegeko.

Obuhya liri ifundo lirhankafundûka (Mt 5, 32; 19, 9)

18 «Ngasi yeshi ohulusa mukâge akanayanka owundi, erhi kuhusha ahu­shire; naye oherula omukazi ohulusîbwe n’iba, erhi kuhusha ahushire.

Omugale mubî na Lazaro

19 «Hàli muntu muguma mugale, erhi ayambala emyenda midukula n’ey’ecitwîro cihamu, na ngasi lusiku erhi kulya ebiryo by’olusiku lukulu. 20 Hàbaga na mukenyi muguma, ye Lazaro, akayish’icîlambulira aha luso lw’e­ nyumpa yâge, anali ahwîre bulema. 21 Akacifinja okulya obushangulikiza bwakag’irhoga oku cîbo c’olya mugale. Ebibwa nabyo byakamugugumakwo, byanakamumîma ebihulu. 22 Lero olya mukenyi anacifa, ahêkwa na bamalahika omu cifuba^b c’Abrahamu. Olya mugale naye afa, abishwa. 23 Erhi aba akola ali omu kuzimu, ayumva amalibuko; agalamira enyanya, alangira Abrahamu na Lazaro omu cifuba câge. 24 Anaciyakûza, erhi: «Mâshi larha Abrahamu, ombabalire, orhume Lazaro avumvuze omunwe gwâge omu mîshi, nyokolesemwo olulimi, bulya nàhire ntugurhira muno rnuliro.» 25 Abrahamu amushuza, erhi: «Mwâna wâni, okengere oku wahâbirwe aminja omu bugumaguma bwaâwe n’oku Lazaro abwîne amabî. Lero buno akola asîmire, nawe oli omu malibuko. 26 Na kulusha aho, aha karhî kirhu ninyu hali enyenga ndi: ngasi balonza okuhubuka eno mpu baje emwinyu banayabirwa, n’ab’eyo barhayikirira emwirhu. 27 Olya mugale anacishuza. erhi: «Nkuhunyirage, mâshi larha, orhume Lazaro aha mwirhu, 28 bulya njira bene wirhu barhanu; abayigiîrize, balek’iyish’ija muno hantu h’amalibuko». 29 Naye Abrahamu, erhi: «Ba­gwêrhe Musa n’Abalêbi; babayumve». 30 Olya mugale amushuza, erhi: «Arhali ntyo, mâshi larha Abrahamu, ci muguma omu bafîre erhi ankaja emwâbo, banacîyunjuza». 31 Abrahamu anacimubwîra, erhi: «Bakaba barhayumvirhizi Musa n’Abalêbi, ciru hankaba owafûka omu bafîre, barhankamuyumva».

17

Owasârhaze owâbo (Mt 18, 6-7; Mk 9, 42)

1 Anacibwîra abaganda bâge, erhi: «Kurhankahashikana harhabe okusârhaza, ci kwônene buhanya bwâge owâkulerhe! 2 Kwankamukwânana kulusha ashwêkerwe ibuye ly’olwanjikwa omu igosi anakwêbwe omu nyanja, ahali h’okusârhaza muguma muli aba bana barho. 3 Mucilange!

Okurhabala ohabire n’okubabalira orhutumuzize (Mt 18, 15, 21-22)

«Erhi owinyu ankajtra kubî, omukalihire, n’akacîgaya, omubabalire. 4 Ciru ankakubîhira kali nda omu lusiku luguma na kali nda akuyishire, erhi: «Nciîgayire», onamubabalire».

Obuyemêre buhasha byoshi (Mt 17, 20)

5 Entumwa zabwîra Nyakasane, mpu: «Orhuyushûlire obuyemêre». 6 Nya­kasane ashuza, erhi: «Mucigwârhaga obuyemêre bungana emogomogo y’e­mburbo y’esinapi, mwânabwîra ogu murhi, mpu: «Kunduka, oj’imera mula nyanja», gwanammuyumva.

Okurhumikira abirhu n’obwirhobye

7 «Ndi muli mwe ojira omwambali ohinga nisi erhi oyâbula ebintu, wa­nkamubwîra afuluka, erhi: «Kanya duba oj’irya? 8 Abule okumubwîra erhi­ kwo, erhi: «Onteganyize ebiryo, ohwinje bwinja, ontumikire^c kuhika nyûs’irya nanyûs’inywa; nawe ogal’iyish’irya onanywe?» 9 Ewe! K’anavuga oyo mwa­mbali omunkwa bulya ajizire nka oku ali arhegesirwe? 10 Ninyu kwo n’okwo; nka mwamayûs’ijira ebi murhegesirwe, muderhe, mpu: «Rhuli barhumisi ba busha; ntâco rhwajizire cirhàli cirhegeke».

Yezu afumya bashomyo ikumi

11 Kwanaciba, erhi akola ali omu njira y’okuja e Yeruzalemu, agera elubibi lw’e Samâriya n’olw’e Galileya. 12 Erhi aja omu cishagala ciguma, bantu ikumi balwâla olushomyo bamujayo. Bayimanga kulî. 13 Banaciyakûza, mpu: «Mâshi Yezu Mwigiriza, orhufe nirhu bwonjo» 14 Erhi ababona, ababwîra, erhi: «Mugendag’icîyêrekana emwa abadâhwa». Erhi bakola bali omu njira mpu bayije, banacifuma. 15 Muguma muli bo, erhi abona oku afumire, agaluka, aj’akuza Nnâmahanga n’izù linene. 16 Acîrhimba aha magulu ga Yezu, amuvu­ga omunkwa. Oyo muntu àli Musamâriya. 17 Obwo Yezu anaciderha, erhi: «K’arhali oku banali ikumi boshi bafumire? Balya bandi mwenda ngahi? 18 Nta wundi wagalusire mpu ahe Nyamuzinda irenge ecirhali eci cigolo conene!» 19 Okubundi amubwîra, erhi: «Yimanga, ocigendere; obwemêre bwâwe bwa­ kucizize».

Obwami bwa Nnâmahanga bwàyishire

20 Abafarizeyi bamudôsa mpu mangaci Obwâmi bwa Nyamuzinda bwâyi­she. Anacibashuza, erhi: «Obwâmi bwa Nyamuzinda burhamanywa amango buyisha, 21 na ntâye wankaderha mpu: bwo buno nisi erhi bwo bula! Bulya Obwâmi bwa Nyamuzinda buli ekarhî kinyu».

Olusiku lwa Mwene-omuntu (Mt 24, 15-44)

22 Anacibwîra abaganda bâge, erhi: «Ensiku zaciyisha, mucîfinje okubona lusiku luguma lwa Mwene-omuntu^d, murhanalubone. 23 Bayish’ikammubwîra, mpu: «Y’oyo oli hano!» nisi, mpu: «Y’oyo oli hala!» Murhayijaga murhanayilibirhiraga. 24 Bulya nka kulya omulazo gumoleka omu bitù kurhenga Ebushoshôkero kuhika Ebuzikiro, ntyo kwo Mwene omuntu ayish’iyisha Olu­siku lwage. 25 Kwônene burhanzi kukânîne ababale kunene n’okulahirwa n’eri iburha. 26 Nka kulya byàbaga omu mango ga Nuhu, kwo byanayish’iba omu nsiku za Mwene-omuntu. 27 Bakag’ilya banakanywa, bakasheba banaka­ shebwa, kuhika lulya lusiku Nuhu ajaga omu nkugè; ecihonzi càyisha, càbahombya boshi. 28 Na nka kulya byàbaga omu mango ga Loti, bakalya banaka­nywa, banagula banakaguza, bakabiba banakayûbaka. 29 Ci olusiku Loti arhe­ngaga e Sodomo, enkuba y’omuliro n’ey’ecibiriti yania, yabasingônola boshi. 30 Ntyo kwo byayish’iba Olusiku Mwene-omuntu anaciyêrekane. 31 Muli olwo Lusiku, omuntu wâbe oku burhungiri bw’enyumpa, akaba ebirugu byâge biri omu nyumpa, arhayandagalaga mpu abirhôle; n’owâbe ali omu ishwa, kwo na kuguma, arhashubiraga nyuma. 32 Mukengêre olwa muka-Loti^e. 33 Owâlonze okuciza obuzîne bwâge, anâbuheze, n’owâbuheze, anâbulamye. 34 Ka mmu­bwîre: muli obwo budufu, bantu babiri bâbe bali haguma aha ncingo nguma, rnuguma ahêkwe n’owâbo alekwe; 35 bakazi babiri bâbe badwîrhe bashwera haguma, muguma ahêkwe n’owâbo alekwe; [ 36 bantu babiri banâbe bali omu i­shwa, muguma ahêkwe n’owâbo alekwe»]. 37 Nabo banacimushuza, mpu: «Ngahi, Waliha?» Ababwîra, erhi: «Ngasi aha omurhumba gwâbe ho n’enyu­nda zâshubûkire^f».

18

Omucîranuzi mubî n’omukana orhagoheka

1 Ashub’ibabwîra omugani mpu kukwânîne okushenga ensiku zoshi bu­zira kurhama, erhi: 2 «Omu cìshagala ciguma mwàli omutwî w’emanja o­rhàrhinyaga Nyamuzinda arhanacigonzagya ndi. 3 Muli eco cishagala mwàli na mukana muguma; akamushimba anamubwîra, erhi: «Ontwîre olubanja rhwe n’owirhu!» 4 Ajira nsiku nyinji erhi arhenguha. Buzinda acija emurhima, erhi: «Ciru akaba ntarhinya Nyamuzinda ntanacigonza ndi, 5 obu oyu mukana anakambera irhwe, namutwîra olubanja, lyo arhakômerera okukayish’imbera irhwe». 6 Okubundi Nyakasane anaciderha, erhi: «Ka muyumvirhe oku oyo mucîranuzi mulyâlya adesire? 7 Ewe, ka Nnâmahanga abishogwa bâge bamubirikira buca-buyira arhabatwîra olubanja? K’alegam’ibarhabâla? 8 Mmubwîzire oku ayish’ibatwîra olubanja duba. Kwônene, k’amango Mwene-omuntu ayisha anâshimâne obuyemêre^g en’igulu?».

Omufarizeyi n’omuvurhîsa (Mt23, 12; Lk14, 11)

9 Nabo balya bamanya mpu bali bimâna banagayaguza abâbo, ababwîra ogu mugani, erhi: 10 «Bantu babiri banacirheremera omu ka-Nyamuzinda mpu baj’ishenga; muguma àli Mufarizeyi n’owâbo muvurhîsa. 11 Olya Mufarizeyi ashingalala, ashenga ntya emurhima gwâge, erhi: «Yagirwa Nnâmahanga, nkuvuzire omunkwa, bulya niehe ntaba nk’abandi bantu, bishungu, ndyâlya, bago­nyi, erhi nka oyu muvurhîsa; 12 ncishalisa kabiri omu mugobe, nantûla ecihimbi ca kali ikumi c’ebirugu byâni byoshi». 13 Olya muvurhîsa yehe aj’icîbêrera erhali hofi, arhanaderhaga ciru mpu agalamire enyanya, ci akacîkomamba ecifuba, erhi: «Yagirwa Nnâmahanga, onfe bwonjo nie munya-byâha!» 14 Mmubwîzire oku oyu ashubîre emwâge ali mwêru-kwêru, owâbo nanga. Bulya ngasi ocîkuza arhôhibwa, n’ocirhôhya akuzibwa».

Yezu àgisha abana barho (Mt 19, 13-15; Mk 10, 13-16)

15 Bakamulerhera ciru n’abana barho mpu abahumekwo. Abaganda bâge erhi babona ntyo, babakalihira. 16 Ci Yezu abahamagala, erhi: «Muleke baje aha ndi, mumanye murhabahanzagya. Bulya ababasbusha, Obwâmi bwa Nyamuzinda buli bwâbo. 17 Okuli, mmubwire, orhayankiriri Obwâmi bwa Nyamuzinda nka mwâna murho, arhakabujamwo».

Omuntu wàli ogwêrhe birugu binji ( Mt 19, 16-22; Mk 10, 17-22)

18 Murhambo muguma amudôsa, erhi: «Waliha Mwigîriza mwinja, kurhi njirage lyo mbona akalamo k’ensiku n’amango?» 19 Yezu amubwîra, erhi: «Cirhumire onderha mwinja? Ntâye oba mwinja aha nyuma za Nnâmahanga yenene. 20 Oyishi amarhegeko: Orhahîra okahusha, orhahîra okaniga, orhahîra okazimba, orhahîra okahamîriza obunywesi; okaz’ikenga sho na nyoko». 21 Olya naye, erhi: «Ebyo byoshi nyôrha mbishimba kurhenga oburho bwâni». 22 Yezu erhi ayumva okwo, amubwîra, erhi: «Ciguma cône cikusigalîre: ebi ojira byoshi obiguze, ohe abakenyi, wayish’iba n’omuhako omu mpingu; okuhandi oyishe, onkulikire». 23 Ci yehe erhi ayumva ntyo, oburhe bwamugwârha, bulya ali mugale bwenêne.

Okuhika omu mpingu kw’omugale kuli kudârhi (Mt 19, 23-26; Mk 10, 23-27)

24 Yezu erhi abona oku agayire, aderha, erhi: «Okuhika omu mpingu kw’omugale kuli kudârhi! 25 Bulya okugeza enjavu omu murhule gw’ensinge kwo kulembu kulusha okuhisa omugale omu Bwâmi bwa Nyamuzinda!» 26 Abàyumvagya baderha, mpu: «Ndi wâcungukage obwo?» 27 Anacibashuza, erhi: «Okurhankahashikana emw’abantu, kwanahashikana emwa Nnâmahanga».

Oluhembo lw’abalesire eby’en’igulu (Mt 19, 27-29; Mk 10, 28-30)

28 Obwo Petro anaciderha, erhi: «Obu rhuli aha, rhwàlesire byoshi, rhwa­kushimba!» 29 Naye ababwîra, erhi: «Okuli, mmubwîre, ntâye wâleke enyumpa yâge, erhi mukâge, erhi bene wâbo, erhi ababusi, erhi abana bâge Bwâmi bwa Nyamuzinda burhumire, 30 abule kuhâbwa binji kulusha en’igulu n’akalamo karhahwa omu mango gâciyisha».

Yezu alêba obwa kasharhu oku ayish’ibabazibwa (Mt 20, 17-19; Mk 10, 32-34)

31 Okubundi Yezu ayanka balya ikumi na babiri, ababwîra, erhi: «Rhw’ono rhwâyinamukira e Yeruzalemu: ebyayandikiragwa Mwene-omuntu n’Abalêbi byoshi bikola byâyunjula. 32 Bulya ayish’ihânwa emwa abapagani, ashekerwe, ajâcirwe, anamesherwekwo. 33 Na baba bamamushûrha emikoba, bamuyirhe. Ci^h olwa nsiku isharhu ayish’ifûka». 34 Ako kanwa barhakatwâga ihuzihuzi ciru ehitya; lwayôrha luderho lufulike kuli bo, barhanamanyaga kwo kuderha kuci.

Omuhurha gw’e Yeriko (Mt 20, 29-34; Mk 10, 46-52)

35 Erhi akola ahika e Yeriko, omuhûrha gwàli gutamîre eburhambi bw’e­njira, gudwîrhe gwahûnira obuligo. 36 Erhi guyumva engabo yagera, gwadôsa mpu kwo kuderha kurhi okwo. 37 Bagubwîra, mpu: «Yezu w’e Nazareti oyo wagera». 38 Gwanaciyakûza, erhi: «Mâshi Yezu, Mwene-Daudi, onfe nani bwonjo!» 39 Nabo abantu bàli bashokwîre bagukankamira mpu guhulike. Ci gôhe gwahangaza, gwalushîsa, erhi: «Mâshi Mwene-Daudi, onfe nani bwonjo!» 40 Obwo Yezu anaciyimanga, arheregeka mpu bamulêrhere oyo muntu. Erhi amuhikaho, amudôsa, erhi: 41 «Cici walonza nkujirire?» – Naye, erhi:» Yagirwa, nti mbone nani!» 42 .Yezu amubwîra, erhi: «Bonaga! Obuyemêre bwâwe bwakufumize». 43 Ho na halya ayirukira abona; amukulikira, aj’akuza Nnamabanga. Nalwo olubaga erhi lubona, okwo, lwajîra Nyamuzinda irenge.

19

Zakeyo

1 Erhi aja omu Yeriko, ahulukana omu lugo. 2 Hanaciyisha mulume muguma, mpu ye Zakeyo; àli mukulu w’abavurhîsa, anali mugale. 3 Alo­nza okulolakwo Yezu n’okumumanya, ci ayabirwa erhi ngabo nyinji erhuma, bulya ali mmofi. 4 Okubundi anacikanyiriza, ashokola, aj’ishigira oku muhumbahumba, mpu amubone, bulya yo yali njira yâge. 5 Erhi Yezu ahahika, agalamira enyanya, amubwîra, erhi: «Zakeyo we, shonôka duba, bulya ene aha mwâwe naja». 6 Anacishonôka bimbirirnbiri, amuyankirira aha rnwâge n’omwishingo. 7 Ngasi bantu babonaga, bakacîduduma boshi n’okuderha, mpu: «Ahanzire aha mw’omunya-byâha!» 8 Zakeyo ayimanga, abwîra Nyaka­sane, erhi: «Waliha, ebirugu byâni nâbigabamwo kabiri, mpe abakenyi cigabi ciguma; n’akaba hali oyu nalenganyize oku byâge, nâmugalulira kâni». 9 Yezu anacimubwîra, erhi: «Ene obucire bwàjîre mw’eno nyumpa, bulya oyu naye ali mwâna w’Abrabamu. 10 Bulya Mwene-omuntu ayishiraga okulonza n’okuciza ngasi càli cahezire».

Omugani gw’amarhale (Mt 25, 14-30)

11 Erhi olubaga luba ludwîrhe lwayumvirhiza ebyo binwa, ashub’ibatwa omugani, bulya ali hofi n’e Yeruzalemu, nabo erhi badwîrhe bacikêbwa mpu Obwâmi bwa Nyamuzinda bwâyirukira bwaboneka caligumizaⁱ. 12 Anaciderha, erhi: «Muluzi muguma anacilikûla, abalamira omu cibugo c’ihanga, mpu aj’irholayo obwâmi, ashub’inagaluka. 13 Ahamagala bambali ikumi, abaha marhale ikumi ga magerba, ababwîra, erhi: «Mukârhimbûla kuhika ngaluke». 14 Ci abashi bâge erhi bamushomba; bamukulikiza entumwa zaj’iderha, mpu: «Rhurhalonza rhumushige». 15 Okubundi erhi agaluka anacîyankiraga bulya bwâmi, arhumiza balya bashi ahaga amagerha gâge, mpu alole bunguke buci ngasi muguma ayungusire. 16 Omurhanzi ayisha, erhi: «Waliha, irhale lyâwe lyayungusire marhale ikumÌ». 17 Amubwîra, erhi: «Kwokwo, mushizi mwinja bulya wabîre mwikubagirwa oku kantu kasungunu, okolaga walagira bishagala ikumi». 18 Owa kabiri ayisha, erhi: «Waliba, irhale lyâwe lyayungusire marhale arhanu». 19 Anacimubwîra naye, erhi: «Warhegeka nawe bishagala birhanu». 20 Owundi ayisha, erhi: «Waliha, irhale lyâwe eri nal’imbîsire libohe omu irhu. 21 Bulya nal’inkuyôbohire, kulya kuba orhahimwa kukaliha: onabîkûle eci orhabîkaga, onasârûle eci orhahingaga». 22 Anacimubwîra, erhi: «Oku kanwa kâwe wenene nâkutwîra, wâni mushizi mubî! Wali omanyire oku ndi muntu mukali, obîkûla eci arhabîkaga n’osârûla eci arhahingaga! 23 Carhumirage amagerha gâni orhagahêka omu mbîko? K’erhi nyisha ntakabwinekwo obunguke?» 24 Okubundi abwîra abambali, erhi: «Mumuyanke irhale lyâge, mulihe nna-marhale ikumi». 25 Nabo, mpu: «Waliha, ci agwêrhe marhale ikumi!». 26 «Ka mmubwire: ngasi ogwêrhe ye wayish’ihâbwa, acibêre mugale; naye orhagwêrhi, n’ebinyi agwêrhe bamunyagusâbyo. 27 Nabo abasbombanyi bâni bàlahiraga mpu ntabe nnawâbo, mubandêrhere, munabanigire omu malanga gâni».

V. Enyigîrizo za Yezu omu Yeruzalemu

Yezu aja omu Yeruzalemu (Mt 21, 1-11; Mk 11, 1-11; Yn 12, 12-16)

28 Erhi ayûs’iganîra ntyo, anacishokola, ayinamukira e Yeruzalemu. 29 Erhi akola ahika e Betifaje n’e Betaniya, hofi n’entondo y’Emizeti, arhuma babiri omu baganda bâge, erhi: 30 «Jimwo cira cishagala cirhuyêrekire; hano muhika­mwo, mwâshimâna omucukà gw’endogomi gurhasag’igendwakwo na muntu guli mushwêke. Mugushwêkûle munagulêrhe. 31 Na hakaba owammudôsa, mpu: «Cici mugushwêkûlîre?» munamubwîre, mpu: «Nyakasane wagulonza». 32 Banacilikûla, bashimâna nka kulya anababwîraga. 33 N’erhi baba bakola ba­dwîrhe bashwêkûla gulya mucukà gw’endogomi, benego bababwîra, mpu: «Cici mwashwêkûlira ogwo mucukà gw’endogomi?» 34 Nabo bashuza, mpu: «Nyakasane agulonza». 35 Okubundi balêrhera Yezu gulya mucukà gw’e­ ndogomi. Banacigubambakwo ebishûli byâbo, bashonezakwo Yezu. 36 N’erhi aba akola adwîrhe agenda, abantu bakabamba ebishûli byâbo omu njira. 37 E­rhi ahika oku mwandagalo gw’entondo y’Emizeti, omu bushagaluke, engabo y’abaganda bâge yoshi yarhondêra okukuza Nyamuzinda n’izu linene oku bisômerîne byoshi babwîne, mpu: 38 «Agayirwe oyu Mwâmi oyishire oku izîno lya Nyakasane! Omurhûla omu irunga n’irenge enyanya bwenêne!»

Yezu ayemêra obukuze bw’abaganda bâge (Ml 21, 14-16)

39 Obwo baguma omu Bafarizeyi bàli omu lubaga bamubwîra, mpu: «Mwigîriza, hulisa abaganda bâwe». 40 Naye abashuza, erhi: «Mmubwîzire oku erhi bankahulika, amabuye ganayâma».

Yezu àlakira Yeruzalemu

41 Erhi akola ahika omu cishagala, arhondêra okucilakira, erhi: 42 «Ocima­nyage nawe olusiku lw’ene ebyakulerhera omurhûla! Ci buno bifulisirwe omu masù gâwe. 43 Bulya ensiku zâcikuyishira, abasbombanyi bâwe bâkugorhe banakuzonge enyunda zoshi, 44 bâkushekenye oku idaho we n’abana bâwe bakulimwo^j. Ciru barhakakulekerakwo ibuye oku lindi, kulya kuba orhama­nyaga amango wal’irhandûlwa».

Yezu àhulusa abakag’iguliza omu ka-Nyamuzinda (Mt 21, 12-13, Mk 11, 15-17; Yn 2, 14-16)

45 Anacija omu ka-Nyamuzinda, arhondêra okuhulusa abakag’iguliza n’okuguliramwo. 46 Ababwîra, erhi: «Kuyandisirwe oku: Enyumpa yâni eri nyumpa ya kushengeramwo. Mwehe mwayijizirage ishubûkiro lya bishungu»^k.

Enyigîrizo za Yezu omu ka-Nyamuzinda (Mt 11, 18)

47 Akayigîriza ngasi lusiku omu ka-Nyamuzinda. Abajinji b’abadâhwa n’abashamuka b’ibano n’abarhambo b’olubaga bakalonza oku bamuyirhamwo, 48 ci bakubula, bulya olubaga lwoshi lwàli lumurhegîre omu kuyumvirhiza enyigîrizo zâge.

20

Abayahudi badôsa Yezu ngahi obuhashe bwâge burhenga (Mt 21. 23-27; Mk 11, 27-33)

1 Lusiku luguma anaciba adwîrhe ayigîriza omu ka-Nyamuzinda anahanûla Emyanzi y’Akalembe, abajinji, b’abadâhwa n’abashamuka b’ihano n’abagula bw’olubaga bayisha. 2 Banacimubwîra, mpu: «Rhubwîre buhashe buci ojiramwo ebi byoshi? nisi ndi wakuhaga weki obu buhashe?» 3 Yezu anacibashuza, ababwîra, erhi: «Nani nammudôsa kanwa kaguma. Mbwiri: 4 Obubatizo bwa Yowane, k’empingu bwahubukaga erhi emw’abantu?» 5 Bajânamwo bône na nnene, mpu: «Rhukaderha nti empingu, akola a­rhudôsa, erhi: «Carhumaga murhacimuyemêra?» 6 Na rhukaderha nti emw’abantu, olubaga lwoshi lwanarhubanda amabuye, bulya bayishi bwinja oku Yowane anali mulêbi». 7 Okubundi banacishuza, mpu barhayishi aha bwahubukaga. 8 Naye Yezu ababwîra, erhi: «Nani ntammubwîre ninyu buha­she buci njiramwo ebi».

Omugani gw’abahinzi babî (Mt 21, 33-46; Mk 12, 1-12)

9 Anacirhondêra okubwîra olubaga ogu mugani, erhi: «Muntu muguma anacigwîka olukoma lw’emizâbîbu, alulangisa abahinzi, agal’icibalamira nsiku nyinji. 10 Erhi amango gahika, arhuma omwambali emwa bahinzi mpu ahâbwe naye oku mburho y’emizâbîbu. Balya bahinzi bamushûrha banamushugunuka­ kwo maboko mumu. 11 Ashub’irhuma owundi mwambali. Naye bamujira buligo, bamujâcira banamushugunukakwo maboko mumu. 12 Ashub’irhuma owa kasharbu. Naye bamuyâgaza banamulibirhakwo. 13 Nn’olukoma acîj’emurhima, erhi: «Kurhi najira? Narhuma mugala wâni ntonya bwenêne; nkaba yeki bakenga». 14 Balya bahinzi erhi bamutumirhakwo amasù, baja muligânwè, mpu: «Y’oyu ye wâyîme; rhumunige, rhube rhwe rhuyish’iciyîmira muli byo». 15 Banacimuhulusa mulya lukoma, bamuniga. Kurhi olya nn’olukoma ayi­sh’ibajirira? 16 Ayish’iyisha, aherêrekeze balya barhindisi b’olukoma, na lulya lukoma lwâge aluhe abandi». Erhi bayumva ntyo, bamubwîra, mpu: «Okwo kurhabâga la!» 17 Naye anacibamôlera amasù, erhi: «Kwo kuderha kuci okûla kuyandisirwe: lbuye abûbasi bagayaguzagya^l, lyo lyayishir’iba kaboko ka nyu­mpa? 18 Ngasi wâhirime kuli eryo ibuye ajonjolekana, naye oyu lyâhonerekwo, lyayish’imuvungunyula». 19 Aho abajinji b’abadâhwa n’abasbamuka b’ihano balonza oku bamugwârha^m, ci bayôboba olubaga. Bàli bayumvirhe oku ogo mugani bo aguderhîre.

Okuvurhira Sezari (Mt 22, 15-22; Mk 12, 13-17)

20 Bamushimbulula, harhuma ebyumverhezi. Ebyo byumverhezi byabone­ka nka bantu nkana, lyo birhega Yezu omu nderho binamuhâne emwa abakulu b’ecihugo n’emwa omurhegesi. 21 Banacimudôsa, mpu: «Ewe Mwigîriza, rhuyishi oku oderha onayigîriza eby’okunali, orhanalola cikono ca muntu, ci enjira ya Nyamuzinda onayiyigîrize nka oku enali. 22 Ka kukwânîne rhukavurhira Sezari erhi nanga?» 23 Naye bulya àli amanyire obulyâlya bwâbo, anaciba­bwîra, erhi: «Cirhumire mwantega’? 24 Nyêreki olufaranga muvurha. Eyi nsbu­sho eri ya ndi? N’aga mandiko?» 25 Bamushuza, mpu: «Bya Sezari». Naye, erhi: «Aboo! Ebya Sezari bigaluliragi Sezari, n’ebya Nyamuzinda mubihe Nyamuzinda». 26 Ntyo barhacibonaga oku bankamuyagiriza omu nderho zâge embere z’abantu; barhangâla n’ishuzo lyâge, baguguma.

Okufûka kw’abafire (Mt 22, 23-33; Mk 12, 18-27)

27 Baguma omu Basaduceyi, bo balya bakaderha mpu nta bufûke bw’abafîre, bamujaho, bamudôsa, mpu: 28 «Ewe Mwigîriza, Musa arhurhegesire mpu irhondo mwene wâbo omuntu akafa, nka alesire omukazi arhanasiziri mwâna, mwene wâbo anayinjire olya mukana, ahe mwene wâbo iburha. 29 Lero haligi balondana nda. Omurhanzi ayanka omukazi, afa buzira mwâna. 30 Owa kabiri ayinjira olya mukazi, afa naye buzira mwâna. 31 Owa kasharhu naye amuyinjira. Boshi oku bànali nda kwo n’okwo, bafa buzira kusiga mwâna. 32 Buzinda nyamukazi naye anacifa. 33 Ewe, aha kufûka kw’abafù, ayish’iba muka-ndi muli bo? Bulya ayansirwe na bantu nda». 34 Yezu anacibashuza, erhi: «Abâna b’eri igulu bayanka abakazi n’okuyankwa n’abalume. 35 Ci balya bayish’ikwânana okushangira obuzîne bwâyisha n’okufûka omu bafù, barhakasheba barhakanashebwa; 36 bulya barhakacifa bundi: kwo banacibêrere nka bama­lahika, bâna ba Nyamuzinda, bo bâna bw’obufûke, 37 N’oku abafù bâfûke, Musa naye akumanyisize, halya aganîre olw’lshaka, erhi aderha oku Nyakasa­ne ye Nyamuzinda w’Abrahamu, ye na Nyamuzinda w’Izaki na Nyamuzinda wa Yakoboⁿ. 38 Arhali Nyamuzinda wa bafù, ci wa bazîne; bulya ye boshi balamira». 39 Obwo baguma omu bashamuka b’ihano bashuza, bamubwîra, mpu: «Mushana Mwigîriza, wadesire bwinja!» 40 Bulya barhàcihalizagya mpu bamudôsa akantu.

Kristu mugala wa Daudi na Nnawâbo (Mt 22, 41-45; Mk 12, 35-37)

41 Anacibabwîra, erhi: «Cirhuma baderha mpu Kristu ali mwene-Daudi? 42 N’obwo Daudi yenene adesire omu citabu c’Ennanga, erhi: Nyakasane a­bwîzire Nnâhamwirhu, erhi: Tamala ekulyo kwâni, 43 kuhika abashombanyi bâwe mbayandaze burhaba aha magulu gâwe^o. 44 Akaba Daudi amudesire mpu ye Nnawâbo, kurhi ankacibaga mugala?»

Obulyâlya bw’abashamuka b’ihano (Mt 23, 6-7; Mk 12, 38-40)

45 Abantu boshi erhi baba badwîrhe bamurhegêra, anacibwîra abaganda bâge, erhi: 46 «Mucilange oku bashamuka b’ihano, abasîma okulambagira bayambirhe ebishûli birîrî n’okulamusibwa oku mmâna n’okubwârhala oku ntebe z’embere omu masinagogi n’ebibwârhalo birhanzi oku cîbo: 47 aba­nyomanya ebirugu by’abakana banaderha amasala malîmalî g’oburhebanyi. Bâbone olubanja lukali kulusha!»

21

Entûlo y’omukana (Mt 12, 41-44)

1 Erhi alambûla amasù, abona abahirhi badwîrhe baheba entûlo zâbo omu mucîmba gw’ecibîkiro, 2 Abona na mukana muguma wa buligo ahebamwo nkonola ibiri za bujuma. 3 Anaciderha erhi: «Mmubwîre okuli, oyu mukana mukenyi ahânyire kulusha boshi. 4 Bulya aba boshi bahânyire entûlo oku bisigala omu bunguke bw’ebirugu byâbo, ci yehe omu bukenyi bwâge ahiânyire ebyankamubîsire byoshi anali agwêrhe».

Enyigîrizo z’okuyûrha kw’igulu – Enshokolezi (Mt 24, 1-3; Mk 13, 1-4)

5 Erhi baguma baba badwîrhe baderha mpu aka-Nyamuzinda kayûbasirwe n’amabuye minjinja kanabambirwe n’ebindi by’entûlo bya ngulo ndârhi, ababwîra, erhi: 6 «Ebyo byoshi mudwîrhe mwasinza, ensiku zâciyisha, harhakasigala ibuye oku lindi lirhashâbirwi», 7 Bamudôsa, mpu: «Yagirwa Mwi­gîriza, mangaci okwo kwâbe na cimanyîso cici camanyîse oku ebyo biri hofi?»

Ebimanyîso birhanzi n’omurhondêro gw’amalibuko (Mt 24, 4-14; Mt 10, 17-22; Mk 13, 5-15)

8 Naye, erhi: «Mumanye murhârhebwa, bulya banji banayishe oku izîno lyâni, bâderhe, mpu: «Nie (Kristu)», mpu na «amango gahisire!» Mumanye murhabakulikiraga. 9 Amango mwayumve baderha ebîrha n’obugoma, mu­rhayôbohaga; bulya kukwânîne ebyo birhang’iyisha, ci obuzinda erhi bu­rhac’iba» 10 Okubundi ababwîra, erhi: «Ishanja lyârhere erindi ishanja, n’o­bwâmi obundi bwâmi. 11 Hâbe omusisi munene gw’idaho, n’ecizombo n’ecâhirà byâbe hanji; hayish’iba n’eby’okuyôbohya, n’emalunga yârhenge ebima­nyîso binene. 12 Ci embere y’okwo kwoshi, barhang’immugwârha, bammulibuze, bammuhâne omu masinagogi n’omu mpamikwa, banammuheke embere z’abâmi n’abarhegesi izîno lyâni lirhumire. 13 N’okwo kwayish’iba buhamîrizi bwinyu. 14 Mumanye bwinja oku kurhakwânîni mulonze ebi mwayish’iderha: 15 bulya niene nâmmuhe akanwa n’obumanye abashombanyi binyu barhankahash’ilahira erhi okuhima. 16 Mwâhânwe ciru n’ababusi binyu, na bene winyu, na baci binyu n’abîra binyu; bayish’iyirha banji muli mwe; 17 mwânashombwe na boshi izîno lyâni lirhuma. 18 Ci kwônene nta luviri lugu­ma lw’oku irhwe linyu lwâhere. 19 Bulêmbêzi bwinyu mwâcizemwo obuzîne bwinyu!

Amalibuko ga Yeruzalemu (Mt 24, 15-20; Mk 13, 14-18)

20 «Ci amango mukabona Yeruzalemu azungulusirwe n’engabo, munanye oku okushâbwa kwâge kukola kuli hofi. 21 Obwo abali e Yudeya bâyakire oku ntondo; nabo abali omu lugo bâhuluke; n’abali omu mahirinji barhaderhaga mpu bacishubira omu lugo. 22 Bulya ezo nsiku zâbe nsiku za buhane, lyo ngasi kwoshi kwayandikagwa kuyunjula. 23 Abakazi bâbe bali ndà erhi abâbe badwîrhe bayonsa ezo nsiku, bâsômerwa!

Amalibuko gâlerhwe n’abapagani n’obuja (Mt 24, 21; Mk 13, 19)

«Bulya hâbe malibuko manji omu cihugo n’obukunizi kuli eri ishanja. 24 Bayish’igera oku bwoji gw’engôrho, bayish’ihêkwa buja omu mashanja gwoshi, na Ycruzalcmu ayish’ilabarhwa n’abapagani, kuhika amango g’abapagani gahike^p.

Okugeramwo emusisi kw’igulu n’okuyisha kwa Mwene-omuntu (Mt 24. 29-30; Mk 13. 24-26)

25 «Hayish’iba ebimanyîso omu izûba n’omu mwêzi n’omu nyenyêzi; n’omu igulu amashanja gayish’iba burhe ganayish’irhanya bayumva enyanja eku­ngula. 26 Abantu bâfe n’obwôba omu kulinda ebyayish’iba omu igulu; bulya eby’oku nkuba byâgeremwo omusisi. 27 Go mango babone Mwene-omuntu ayi­sh’alembêra omu citù n’obuhashe n’irenge linji. 28 Amango okwo kwârhondêre okuba, muyinamule amalanga, mugalamire enyanya, kulya kuba obuyôkoke bwinyu buli hofi».

Amango Mwene-omuntu ayisha (Mt 24, 32-35; Mk 13, 28-31)

29 Anacibabwîra olwiganyo, erhi: «Mulole olwinganyo oku mulehe n’oku yindi mirhi yoshi. 30 Ekarhondêra okuyâna, mwânamanya oku ecanda ciyiruka. 31 Ninyu kwo na kuguma: amango mwabona okwo kuba, munamanye oku O­bwâmi bwa Nyamuzinda buli hofi. 32 Mmubwîre okuli, eri iburha lirhagere n’okwo kurhaba kwoshi. 33 Irunga n’igulu byâgere, ci ebinwa byâni birhakagera.»

Okuba masu

34 «Mumanye emirhima erhazidoheragwa n’amasîma g’omubiri, endalwe n’okucîrhanya oku by’en’igulu, ly’olwo lusiku lurhammuyishira cifudukwè. 35 Bulya abantu boshi b’igulu lyoshi kwo lwayish’ibayishira nka murhego. 36 Kuziga mube masu, munashenge ngasi mango, lyo mukwânana okuyish’ifuma ebyo byâyishe byoshi n’okuyish’iyimanga embere za Mwene-omuntu buzira bwôba».

Ensiku nzinda za Yesu en’igulu (Mt 21, 17; Mk 11, 11. 19; Yn 8, 2)

37 Mushi, akag’iyigîriza omu ka-Nyamuzinda; ci erhi kwabaga bijingo, akagend’iyiza obudufu bwoshi oku ntondo ederhwa ntondo y’Emizeti. 38 N’erhi kwabaga sêzi mucêracêra, olubaga lwoshi lwakamushimba omu ka-Nya­muzinda mpu bayumve enyigîrizo zâge.

22

V. Amababale n’okufa kwa Yezu

Abashombanyi ba Yezu balagânana okumuyirha. Yuda alenganya Nnawâbo (Mt 26, 1-5; 26, 14-16; Mk 14, 1-2; 14, 10-11; Yn 11, 47-53; 13, 2.27)

1 Olusiku lukulu lw’emigati erhalimwo lwango, luderhwa Basâka, lwaba hofi. 2 Abajinji b’abadâhwa n’abashamuka b’ihano bakag’ilonza oku bankayirhamwo Yezu, bulya bakag’iyôboha olubaga. 3 Lero Shetani ajamwo Yuda, oderhwa w’e Keriyoti, muguma wa muli balya ikumi na babiri. 4 Akanya, aj’idôsa abajinji b’abadâhwa n’abakulu b’abalanzi b’aka-Nyamuzinda kurhi ayish’ibahâye. 5 Nabo basîma bwenêne, bamulaganya okumuha enfaranga 6 Ayemêra, anakalonza oku amuhâna mahugwe olubaga lurhamanyiri.

Amarheganyo ga Basâka (Mt 26, 17-19; Mk 14, 12-16)

7 Olusiku lw’emigati erhalimwo lwango lwahika, go mango gàli garhegesi­rwe okubâgira Basâka 8 Arhuma Petro bo na Yowane, erhi: «Gendi, muj’irhurheganyiza Basâka, rhumulye». 9 Nabo, mpu: «Ngahi olonzize rhuj’imurheganyiza?» 10 Ababwîra, erhi: «Hano muja omu lugo, mwashimânamwo omuntu obarhwire akabindi k’amîshi. Mumukulikire omu nyumpa ankanajâmwo. 11 Mubwîre nn’enyumpa, mpu: «Omwigîriza mpu:. Ngahi eri enyumpa nâlîramwo Basâka haguma n’abaganda bani?» 12 Naye obwo amuyêreka enyumpa y’enyanya ngali enabambirwe; mwo mwarheganyiza». 13 Balikûla, ba­shimâna kulya anababwîraga; barheganya Basâka.

Balya Basâka (Mt 26, 29; Mk 14, 25)

14 Erhi amango gahika, aja oku cîbo bo n’Entumwa zâge. 15 Anacibabwîra, erhi: «Nal’ingwêrhwe n’omwifinjo munji gw’okulya oyu Basâka^q baguma ninyu ntac’ibabala. 16 Bulya, mmubwire, ntakac’imulya kuhika ayunjule omu Bwâmi bwa Nyamuzinda». 17 Okubundi ayanka akabehe, avuga omunkwa, erhi: «Ya­nki, mugabâne mwene na nnene; 18 bulya, mmubwîre, ntakacishub’inywa kuli eyi mburho y’omuzâbîbu kuhika Obwâmi bwa Nyamuzinda buyishe».

Yezu ajira Obukaristiya (Mt 26, 26-28; Mk 14, 22-24; 1K, 11, 23-25)

19 Anaciyanka omugati, avuga omunkwa, ogubega, abaha, erhi: «Eci ciri mubiri gwâni gwahânwa mwe murhumire. Mukâjira ntyo kube kukanke­ngera». 20 Nako akabehe kwo n’okwo, erhi bayûs’irya, erhi: «Aka kabehe co ciragâne cihyabya omu muko gwâni gwabulagwa mwe murhumire».

Yezu aderha oku Yuda amulenganya (Mt 26. 20-25; Mk 14, 17-21)

21 «Ci okuboko kw’owandenganya kw’oku haguma nani oku cîbo. 22 Neci. Mwene-omuntu acikolera nka oku ayàndikîrwe; ci kwônene buhanya bwâge ; omuntu Mwene-omuntu anâhânwe naye!» 23 Nabo bajânamwo bône na nnene mpu ndi muli bo wankajira ntyo.

Ndi mukulu omu bâbo (Lk 9, 46; Mt 20, 25-27; Mk 10, 42-44)

24 Akadali kabazûkamwo mpu ndi mukulu muli bo. 25 Anacibabwîra, erhi: «Abâmi b’amashanja bagarhegeka, nabo abagwêrhe obubasbe kuli bo balonza okuderhwa mpu «Muhanyi w’ebintu». 26 Kwônene mwehe arhali ntyo; ci oli mukulu muli mwe, abe nka ye murho, n’omurhegesi abe nka ye murhumisi. 27 Bulya, ndi mukulu kulusha? K’otamire oku cîbo nisi erhi olya odwîrhe akolera abâlya? K’arhali otamire oku cîbo? Nie ono ndi ekarhî kinyu nk’odwiîrhe akolera abâbo!

Oluhembo lw’Entumwa (Mt 19, 28)

28 «Ninyu mwe mwabêzire haguma nani omu malibuko gâni, 29 mmubîkîre Obwâmi nka kulya Larha abumbîkîre: 30 lyo mulya munanywere oku cîbo câni omu Bwâmi^r bwâni. Mwâbwârhale oku ntebe z’obwâmi, mutwe olubanja lw’e­ milala ikumi n’ibiri y’Israheli.

Yezu alêba oku Petro amuhakana (Mt 26. 31-35; Mk 14, 27-31; Yn 13, 36-38)

31 «Simoni, Simoni, ala oku Shetani alonzize okummushengeshera nka mahemba; 32 ci nakulagîre, obuyemêre bwâwe burhahimagwa. Nawe hano ogaluka, orhwalihye^s bene winyu». 33 Amubwîra, erhi: «Yagirwa, ncirheganyize okugenda haguma nawe omu ngoyi n’ebwa kufa». 34 Amushuza, erhi: «Ka nku­bwîre Petro, oluhazi lurhabike orhampakana kasharhu ene mpu orhanyishi».

Amango g’entambala

35 Anacibabwîra, erhi: «K’erhi mmurhuma buzira mvumba na buzira nshoho na buzira nkwerho, hali akantu mwabuzire?» 36 Nabo, mpu: «Ntâko». Ababwîra, erhi: «Lero ngasi ogwêrhe emvumba ayirhôle, n’enshobo kwo na kwo; n’orhayigwêrhi, aguze ecishûli câge, agule engôrho^t. 37 Bulya, mmubwîre, kukwânîne aka kanwa k’ Amandiko kayunjule kuli nie: Aganjirwe omu bagoma^u. Neci, ebinyêrekîre byaling’iyunjula». 38 Bamubwîra, mpu: «Waliha, hano hali ngôrho ibiri». Naye, erhi: «Zirhali nyi ezo!»

Yezu oku ntondo y’Emizeti (Mt 26, 36-46; Mk 14, 32-42)

39 Ahuluka, anacilikûlira oku ntondo y’Emizeti nk’oku anayôrheraga n’abaganda bâge bamukulikira. 40 Erhi ahika, ababwîra, erhi: «Mushenge mulek’ihimwa n’amashumi». 41 Okubundi anacicîyêgûla ikano lyankabandwa irongo; afukama, ashenga, erhi: 42 «Mâshi Larha, okalonza onyegûlekwo aka kabehe^v! Kwône arhali oku nalonza, ci oku walonza we kwo kubage!» 43 Malahika arhenga empingu, amubonekera, anamuzibuhya. 44 Omu kugogomerwa n’oburhe, ashenga, alushîsa, n’entubano yâge yaba nka ntonyi za muko zakag’irhogera oku idaho. 45 Erhi ayûs’ishenga, aja emunda abaganda bâge bàli, abashimâna bali îro erhi hburhuma. 46 Ababwîra, erhi: «Kurhi mwahunzirage? Zûki, mushenge, mulek’ishumikwa».

Yezu agwârhwa (Mt 26, 47-56; Mk 14. 43-50; Yn 18, 3-11)

47 Oku acidwîrhe aderha, engabo yayisha. Olya oderhwa Yuda, muguma wa muli balya ikumi na babiri, erhi abashokolîre. Anaciyêgera Yezu, amunûnugurha. 48 Yezu amubwîra, erhi: «Yuda we, ka kunûnugurha walenga­nyamwo Mwene-omuntu!» 49 Erhi babona okukola kwaba, abàli na Yezu bamubwîra, mpu: «Yagirwa, ka rhulike engôrho?» 50 Muguma muli bo anaciyi­rîkira mwambali w’omudâhwa mukulu, amushishimbula okurhwiri kulyo. 51 Yezu aderha, erhi: «Mulekerage aho». Amuhuma oku kurhwiri, amufumya. 52 Okubundi Yezu anacibwîra balya bàli bamuyishîre, bo bajinji b’abadâhwa, n’abakulu b’abalanzi b’aka-Nyamuzinda, n’abagula, erhi: «Ka ndigi cishungu obu munshimbire n’engôrho n’amahiri? 53 Nobwo ngasi lusiku nàli haguma ni­nyu omu ka-Nyamuzinda, murhanampumagakwo. Ci gakola mango ginyu gano n’obwâmi bw’omwizimya^w».

Petro ahakana Nnawâbo (Mt 26, 69-75; Mk 14, 66-72; Yn 18, 15-18, 25-27)

54 Erhi bayûs’imugwârha, bamugendana, bamuhêka omu mw’omudâhwa mukulu. Naye Petro amuguma omu cirali. 55 Banacitwâna omuliro omu côgo, bagugorha; Petro naye atamala ekarhî kâbo. 56 Muja-nyere muguma erhi amu­bona atamîre anadwîrhe akalûka, amunêka, anaciderha, erhi: «Oyu naye boshi bàli!» 57 Anacihakana, erhi: «Màshi we- mukazi, ntamwishi». 58 Erhi kugera hisanzi hitya, owundi amubona, amubwîra, erhi: «Nawe oli wa muli bo!» Ci Pe­tro ashuza, erhi: «Mâshi yaga, ntali wa muli bo». 59 Erhi hagera nka nsâ nguma, owundi ahamîriza, erhi: «Neci kwo binali, oyu naye bo naye bàli; bulya naye ali Mugalileya!» 60 Naye Petro, erhi: «Mâshi yaga, ntishi okwo odesire». Ho na halya, oku arhaciyûs’iderha, oluhazi lwàbika. 61 Obwo Nyakasane akabagana, alikira Petro kwo amasù. Naye Petro akengêra ecinwa Nyakasane àmubwîraga, erhi: «Ene, embere oluhazi lubike, wampakana kasharhu». 62 Ana­cihuluka, aj’arhonga omulenge.

Yezu àjâcirwa (Mt 26, 67-68; Mk 14, 65)

63 Nabo abantu bàli balanzire Yezu bamushekera banamujira buligo. 64 Bamurhuba obusù, banakamudôsa, mpu: «Lêba ndi okushusire!» 65 Bàmuyôlera bijâci binji.

Yezu embere z’abagula bw’olubaga (Mt 26, 57-66; 27, 1; Mk 14, 53-64; 15, 1; Yn 18, 12-14. 19-24)

66 Erhi buca, abagula b’olubaga, bo bajinji b’abadâhwa n’abashamuka b’ihano, bashubûzanya. Banacimuhêka ekagombe, mpu: 67 «Akaba we Kristu, orhubwîre». Anacibashuza, erhi; «Ciru nankammubwîra, murhanyemêre, 68 na nkammudôsa, murhanshuze. 69 Ci kurhenga buno Mwene-omuntu abwârhala oku ntebe yâge ekulyo kw’obuhashe^x bwa Nyamuzinda!» 70 Boshi, mpu: «Ewe, k’oligi Mwene-Nyamuzinda!» Abashuza, erhi: «Murhahabiri: ndi ye!» 71 Nabo, mpu: «Bici rhwacilongeza abahamîrizi? Ka rhwenene rhurhacîyumvîze oku aderha!»

23

1 Boshi oku banali, bayimuka, bamuhêka emwa Bilato.

Yezu embere za Bilato (Mt 27, 11-14; Mk 5, 2-5; Yn 18, 29-38)

2 Barhondêra okumulega, mpu: «Rhwashimanyire oyu muntu adwîrhe ago­mêsa olubaga anahanza mpu irhondo barhacivurhiraga Sezari, n’okucîderha mpu ye Kristu Mwâmi». 3 Bilato anacimudôsa, erhi: «Ka we mwâmi w’Abayahudi ?» – Naye ashuza, erhi: «Neci: wakudesire». 4 Bilato anacibwîra abajinji b’abadâhwa». 5 Bòhe basimika, mpu: «Agomêsize olubaga omu kuyigîriza omu cihugo coshi c’e Buyahudi, kurhenga e Galileya emunda arho­ndêreraga kuhik’eno». 6 Obwo Bilato erhi ayumva akwo kanwa, adôsa mpu k’oyo muntu ali Mugalileya. 7 Erhi amanya bwinja oku ali muntu w’oburhegesi bwa Herodi, amurhuma emwa Herodi. Obwo erhi naye ali e Yeruzalemu mw’ezo nsiku.

Yezu embere za Herodi

8 Herodi erhi abona Yezu asîma bwenêne; bulya kurhenga mîra erhi acifinja okumubona, kulya akag’iyumva emyanzi yâge, erhi analangalîre okulola oku ajira ecisômerîne. 9 Amudôkereza bwenêne, ci yehe arhamuyalulaga. 10 O­bwo erhi abajinji b’abadâhwa n’abashamuka b’ihano ho bali; barhàhusagya okumushobeka. 11 Okubundi Herodi n’omurhwe gwâge bamugayaguza n’okumushekera. Amuyambîsa ecishûli cêru^y, ashub’imugalula emwa Bilato. 12 Kurhenga olwo lusiku lonêne, Herodi na Bilato bakoma obwîra, n’obwo burhanzi barhabonanagakwo.

Yezu ashub’ihêkwa emwa Bilato (Mt 27, 15-26; Mk 15, 6-15; Yn 18, 38-19, 16)

13 Bilato anacihamagala abajinji b’abadâhwa n’abarhambo n’olubaga, aba­bwîra, erhi: 14 «Mwandwirhîre oyu muntu mpu agomêsizc olubaga; nani ene mmudôsa embere zinyu, ntamubwînekwo izâbyo lici muli birya byoshi mwamu­shobekaga. 15 Ciru na Herodi, bulya arhugalulireye, kuziga ntâco oyu muntu ajizire cikwânîne ayirhwe. 16 Nkolaga namuhana nnamulike». 17 [Lyàli i­rhegeko okubashwêkulira muntu muguma oku lusiku]. 18 Ci olubaga lwoshi lwanaciyâma, mpu: «Oyu afe, orhushwêkulire Baraba!» 19 Oyo Baraba àli mu­ntu washwêkeragwa obugoma bwàbaga omu cishagala haguma n’obushungu bw’okuniga. 20 Omu kulonza okulîka Yezu, Bilato ashub’ibadôsa. 21 Bòhe bayâma, mpu: «Omubambe! Omubambe oku musalaba!» 22 Ashub’ibabwîra o­bwa kasharhu, erhi: «Ewe, kubî kuci ajizire? Ntâco cikwânîne okufa namu­bwînekwo. Kuziga nkola namuhana ngal’imulîka». 23 Ci bôhe bayâma, balu­shîsa, balonza mpu abambwe oku musalaba, n’okuyâma kwâbo kwaja kwayu­shûka. 24 Bilato obwo atwa mpu bibe nk’oku balonzize. 25 Anacishwêkûla olya wali oshwêkîrwe obugoma n’obunizi, bulya ye balonzagya; naye Yezu, abahâye mpu bamujire nk’oku basîmire.

Enjira y’omusalaba (Mt 27, 45-50; Mk 15, 33-37; Yn 19, 25-30)

26 Erhi bakola bamudwîrhe, bagwârha Simoni, muntu w’e Kirena, erhi afuluka; bamusêza mpu abarhule omusalaba bo na Yezu. 27 Ngabo nyinji y’abantu yamukulikira, n’abakazi bajaga bamulakira banabanda endûlù. 28 Ye­zu anacibahindamukira, ababwîra, erhi: «Mwe bakazi b’e Yeruzalemu, murha­ndakiraga, ci mucîlakire mwenene mulakire n’abana binyu! 29 Bulya ensiku zâciyisha, go mango bâderhe, mpu: «lragi ly’engumba n’enda zirhaburha n’a­mabêre garhonsagya!» 30 Go mango bârhondêre okubwîra entondo, mpu: «Murhufûnike!» 31 Bulyala bakajira ntya oku murhi mubishi^z, kurhi byayish’iba oku murhi mûmu?» 32 Bahêkwa haguma naye bandi bantu babiri babî mpu baj’inigwa.

Yezu abambwa oku musalaba (Mt 27, 35-38; Mk 15, 24-28; Yn 19, 17-24)

33 Erhi bahika ahantu haderhwa Kalvariyo^a, bamubamba oku musalaba haguma na balya banyankola-maligo, muguma ekulyo, owundi ekumosho. 34 Yezu anaciderha, erhi: «Larha, obafe bwonjo, bulya barhamanyiri eci ba­dwîrhe bajira». Bagabâna emyambalo yâge, bayiyesha cigole.

Yezu agayaguzibwa anajâcirwa oku musalaba (Mt 27, 39-43; Mk 15, 29-32)

35 Olubaga Iwayimanga, lwakalolêreza. Ci abarhambo bôhe bakamu­shekera, mpu: «Acizize abandi, lero naye acîfumagye yenene akaba ye Kristu, Mwishogwa wa Nnâmahanga!» 36 Abasirika nabo bamushekera: bamuyegêra, bamuhêreza enkalishi, mpu: 37 «Akaba we mwâmi w’Abayahudi, cîcizagye wenene!» 38 Aha irhwe Iyâge hàli bayandisirwe ezi nderho, mpu: «Oyu ye Mwâmi w’Abayahudi».

Ecishambo cicîyazize cacunguka

39 Muguma muli birya bishambo byàli bibambirwe oku musalaba amujâcira, erhi: «Kali we Kristu? Cilîkuzagye, onarhulikûze nirhu!» 40 Ci owâbo amuka­nkamira, erhi: «Ciru nawe orhayôbohiri Nnâmahanga, n’obwo oli omu malibu­ko maguma mwe naye! 41 Rhwehe rhugakwânîne, bijiro birhu rhwalyûla; ci yehe nta cibî ciguma àjizire». 42 Anacibwîra Yezu, erhi: «Yagirwa, onkengêre hano ohika omu bwâmi bwâwe». 43 Yezu anacimushuza, erhi: «Okuli, nku­bwîre, ene lyonene waba haguma nani omu Paradizo».

Yezu afa oku musalaba (Mt 27, 45-50; Mk 15, 33-37; Yn 19, 25-30)

44 Obwo zàli nka nsà ndarhu, izûba lyàzima; n’omwizimya gwàbwîka igulu Iyoshi kuhika amafuluko^b. 45 Omwenda gwàli mumanike aha karhî k’aka-Nya­muzinda gwàsharhuka mpande ibiri. 46 Okubundi Yezu anaciyâma n’izù linene, erhi: «Larha, mpizire omûka gwâni omu maboko gâwe^c». N’erhi ayûs’iderha ntyo, arhengamwo omûka.

Erhi Yezu ayûs’ifa (Mt 27, 51-56; Mk 15, 38-41; Yn 19, 31-37)

47 Omukulu w’abasirika erhi abona okwo, akuza Nyamuzinda, erhi: «Neci, kwo binali, oyu muntu ali mwimâna!» 48 Nazo engabo z’abantu zoshi zàl’idesire mpu zilole, erhi zibona oku byamàba, zashubira eka erhi zanaja zacishûrha ecifuba. 49 Abîra bâge boshi n’abakazi bamukulikiraga kurhenga e Galileya, bayimanga kuli, bakalâba.

Yezu abishwa (Mt 27, 57-61: Mk 16, 42-47; Yn 19, 38-42)

50 Hanaciyisha muntu muguma, ye Yozefu. Ali w’omu ihano, muntu nkana na mushinganyanya. 51 Yehe arhàli ayemîre igulu n’ebijiro byâbo. Ali w’e Arimatiya, cishagala c’omu Buyahudi, akag’ilinda Obwâmi bwa Nyamuzinda. 52 Anacija emwa Bilato mpu amuhûne omubiri gwa Yezu. 53 Erhi aba amàgu­manula, àguboha omu mwenda ànagubisha omu nshinda yàli mpumbe omu lwâla. Eyo nshinda erhàli esag’ibishwamwo muntu. 54 Lwàli lusiku lwa Ma­rheganyo^d, n’olwa-Sabato erhi lukola luli oburhondêra. 55 Nabo balya bakazi barhengaga e Galileya haguma naye, erhi bakulikira Yozefu, balola enshinda n’oku omubiri gwâge gubishirwe. 56 Okubundi banacigaluka, barheganya obukù n’omugavu. N’erhi luba lwa-Sabato, bashiba nka oku birhegesirwe.

24

VII. Okufûka kwa Yezu n’okurheremera kwâge omu mpingu

Abakazi babonekerwa na bamalahika (Mt 28, 1-8; Mk 16, 1-8; Yn 20, 1-2)

1 Olusiku lurhanzi lw’omugobe mucêracêra, baja ebwa cusho, erhi ba­dwîrhe gulya mugavu bàli barheganyize. 2 Bashimâna ibuye lihirisirwe lirhanaciri oku nshinda. 3 Ci erhi baja omu cusbo, barhashimânagamwo omubiri gwa Yezu. 4 Erhi baba badwîrhe barhanya emurhima kuli okwo, babonekerwa na bantu babiri bayambirhe emyambalo myêru ikungè. 5 Banaciyôboha banayunika obusù oku idaho. (Balya bantu babiri) bababwîra, mpu: «Ewe, ci mwalongeza ozîne omu bafù? 6 Kali arhaciri bano; afûsire. Mukengêre oku ammubwîraga amango aciri e Galileya, mpu: 7 «Kukwânîne Mwene-omuntu ahânwe omu maboko g’abanya-byâha, abambwe oku musalaba, n’olwa kasha­rhu afûke». 8 Banacikengêra enderbo zâge.

Entumwa zalahira okuyemêra (Mt 28, 10-17; Mk 16, 10-11. 14; Yn 20, 18. 25. 29)

9 Erhi barhenga ebwa cusho, baganirira balya ikumi na muguma n’abandi boshi ebyo byoshi. 10 (Abo bakazi) bàli Mariya Magadalena, na Yowana, na Mariya, nnina wa Yakobo. N’abandi bakazi bali haguma nabo, nabo bakubwîra entumwa. 11 Ci ebyo binwa babilola nka by’isirhe, barhanabiyemêraga.

Petro ebwa cusho (Yn 20, 3-10)

12 Kwônene Petro alikûla, akanyiriza ebwa cusho. Ci erhi ayinama mpu ahengûze, arhabonaga erhali myenda^e yônene. Ashub’icigalukira, aj’azanwa n’ebyo byabîre.

Yezu abonekera baganda babiri omu njira y’Emausi (Mt 16, 12-13)

13 Olwo lusiku lwônênè, babiri muli bo bajaga omu lugo lwa lugendo lwa stadi makumi gali ndarhu^f kurhenga e Yeruzalemu. Olwo lugo izîno lyâlwo lwo Emausi. 14 Bakag’ishambâla emyanzi ya kulya kwoshi kwabîre. 15 Lero erhi baba badwîrhe basbambâla n’okudalika, Yezu yenênè abayegera, bagenzikanwa. 16 Cikwône amasù gâbo garhabashigimubona. 17 Anacibabwîra, erhi: «Myanzi mici eyi mwayisha mwaganîra bugenda-njira munali burhe?» 18 Muguma muli bo, ye Kleofasi, amushuza, erhi: «Lero wamaba wene omu banya-Yeruzalemu w’okurhamanya ebizind’iba mw’ezi nsiku!» 19 Naye, erhi: «Bici ebyo?» Nabo bamushuza, mpu: «Ebiyêrekîre Yezu w’e Nazareti. Ali mulêbi munya-buhashe omu bijiro n’omu nderho embere za Nyamuzinda n’ez’abantu boshi, 20 n’oku abajinji b’abadâhwa n’abakulu birhu bamuhânaga mpu atwîrwe okufa, banamubamba oku musalaba. 21 Rhwàli rhumanyire nti ye wayôkola Israheli; n’ene lwo lusiku lwa kasharhu kurhenga bibîre ntyo! 22 Ciru bakazi baguma b’emwirhu barhufudusize. Ene sêzi mucêracêra bàli ebwa cusho; 23 n’ene babula omubiri gwâge, bayish’iderha mpu babonekîrwe na bamalahika, bababwîra mpu ali mugumaguma. 24 Baguma muli rhwe bajîre ebwa cusho, bashimâna okwo balya bakazi baderhaga kwo n’okwo; ci yenene barhamubwîne!» 25 Obwo anacibabwîra, erhi: «Aba bahwi­nja n’ab’emirhima mizibu oku kuyemêra ebyaderhagwa n’Abalêbi! 26 Ewe! ka kurhàli kukwânîne Kristu ababale ntyo lyo aja omu irenge lyâge?» 27 Arhondêrera kuli Musa n’Abalêbi boshi, abahugûla ngasi byoshi byàli bimuyêrekîre omu Mândiko. 28 Erhi bayegera lulya lugo bàjagamwo, ajira nka owaja kuli kulusha. 29 Banamusêza, mpu: «Bêra haguma nirhu, bulya bikola bijingo bwamanayi­ra». Anacija omu lugo mpu abêre haguma nabo. 30 Erhi aba akola ali oku cîbo haguma nabo, anaciyanka omugati, avuga omunkwa, agugisha, n’erhi aba amagubega, abagabira. 31 Amasù gabo gazibûka, bamumanyirira; ci yehe anacihirigirha omu masù gâbo. 32 Banacijânamwo, mpu: «Ewa! k’emirhima yirhu erhakag’iyâka ene akarhuganîza omu njira n’okurhuhugûlira Amandiko?» 33 Ho na halya bagandûla, bashubira e Yeruzalemu, bashimâna balya bànali boshi. 34 Banacibabwîra, mpu: «Kwo binali! Nyakasane afûsire, anabonekîre Simoni!» 35 Nabo babaganûlira oku byabaga omu njira n’oku bamumanyaga omu kubega omugati.

Yezu abonekera Entuma

36 Oku banacidwîrhe baganira ntyo, Yezu apamuka ekarhî kabo, ababwîra, erhi: «Omurhula kuli mwe!» 37 Banacijuguma, bageramwo omusisi mpu bamayagânwa n’omuzimu. 38 Anacibabwîra, erhi: «Cirhumire muyôboha n’e­ntanya zimmuja emurhima? 39 Loli amaboko n’amagulu gâni, oku nie ono nienênè! Mummamarhe, mulole; bulya omuzimu arhajira mubiri erhi rhuvuha nk’oku mubwîne mbigwêrhe». 40 Erhi aba adwirhe aderha ntyo, abayêreka amaboko n’amagulu gâge. 41 Balahira kwayemêra erhi mwishingo gurhuma, banakazânwa. Anacibabwîra, erhi: «Ka nta cirîbwa mugwêrhe hano?» 42 Bamuhereza ecihimbi c’enfi nyôce. 43 Aciyanka, acirya banabona.

Enyigîrizo nzinda oku Ntumwa (Mt 28, 18-20; Mk 16, 15-16; Ebj 1, 7-8)

44 Okubundi anacibabwîra, erhi: «Byo nakag’immubwîra ebi erhi nciri haguma ninyu: oku kuhika ebinayandikiragwa omu citabu ca Musa n’omu Balêbi n’omu Nnanga biyunjule». 45 Obwo abalangaza obukengêre lyo bayumva Amandiko. 46 Ababwîra, erhi: «Kristu àli ayandikîrwe okubabala n’okufûka omu bafu olusiku lwa kasharhu; 47 n’oku amashanja goshi, kurbondêrera e Yeruzalemu, gâyigîrizibwa obucîyunjuze bw’okubabalirwa ebyâha oku Izîno lyâge. 48 Ninyu mwe muli babamîrizi b’okwo. 49 Nkolaga nani nammurhumira olya walaganyibagwa na Larha. Mwebe mubêre muli cino cishagala kuhika mu­bwîkwe n’obuzibu bw’enyanya!

Yezu arheremera empingu (Mk 16, 19-20; Ebj 1 , 9-12)

50 Anacibabulukana, abahêka olunda lw’e Betaniya; alambûla amaboko, abagisha. 51 Oku adwîrhe abagisha, anacicîyegiìla kuli bo, amânamânwa omu malunga. 52 Nabo erhi baba bamaharàmya, bashubira e Yeruzalemu bashagalusire bwenêne. 53 Barhàrhengaga omu ka-Nyamuzinda bakuza Nnâmahanga n’okumuvuga omunkwa.

---

 ^a1.5 : Abadâhwa bàli bagabirwe omu mirhwe, na ngasi murhwe gwàgwêrhe ecihe cago c’okukola omu ka-Nyamuzinda. Zakariya àli wa murhwe gw’Abiya.

 ^b1.8 cihe c’omurhwe: Ngasi murhwe gwakag’ikola mugobe muguma.

 ^c1.9 : Ogwo mukolo gwàli gwa kulanga omuliro n’omugavu byàli embere z’ahatagatifu.

 ^d1.25 : Emwa Abayahudi, obugumba bwakag’ilolwa nka nshonyi na cìru nka buhane bwa Nnâmahanga.

 ^e1.26 Mwêzi gwa ndarhu kurhenga okuyalalwa kwa Yowane Mubatiza.

 ^f1.28 : Omu bakazi we mugishe (Lola omulongo gwa 42).

 ^g1.35 : Okuyalalwa kwa Mwami Yezu guli mukolo gwa Nnâmahanga. Ecibôho c’Ow’enyanya, kuli kuderha oku Bikira Mariya âyunjula obuzibu bwa Nyamuzinda, n’oku izîmi lyâge lyâba mukolo gwa Nyamubaho yenene.

 ^h1.66 : Kwo kuderha oku Nyakasane akag’imulanga.

 ⁱ1.69 : Ihembe, co cimanyîso c’obukulu n’obuzibu.

 ^j1.78 Eryo Izûba lyarhenga enyanya, ye Masiha.

 ^k2.1 : Sezari Ogusti, mwâmi w’e Roma kurhenga omwâka gwa 30 embere z’okuburhwa kwa Kri­stu kuhika omwâka gwa 14 kurhenga okuburhwa kwa Kristu. Abantu b’igulu lyoshi, kwo kuderha abàli idako ly’obubashe bw’e Roma.

 ^l2.7 : Barhadesiri oku alondirwe, bulya omwâna cusha anaderhwa nfula erhi lubere.

 ^m2.24 : Yozefu na Bikira Mariya bàli bakenyi, n’eyo nterekêro yabo yàli ya bukenyi.

 ⁿ2.26 : Kristu wa Nyakasane, ye Masiha, owashîzirwe amavurha gw’obwâmi, lyo agalulira Nnâmahanga irenge lyâge

 ^o2.49 : Kuli kwinja okuyumva ababusi, ciru liri irhegeko lya Nnâmahanga. Ci hali amango o­mwâna arhegesirwe okurhayumva ababusi, nka Nnâmahanga yene akulonza. Nyamuzinda a­rhajisibwa kadali: akarhegeka, nta wundi wankaciderha mpu atwa omu kanwa kâge. Kukwânîne ababusi bayumve okwo, lyo barhacihira enyanya lya Nnâmahanga omu kurhegeka abana bâbo.

 ^p3.2 : Omu mwaka gwa 28 erhi 29.

 ^q3.16 : Obubatizo Yowane akag’ihâna lirhali isakramenta. Bwàli bubatizo bwa kucîyunjuza e­byâha. Bucîyunjuze bwimâna bwakag’irhenza ebyâha. Obubatizo bwa Yowane bwàli marheganyo g’lsakramenta ly’Obubatizo bwa Mwâmi Yezu, bwo bubatizo bw’okuli burhurhengeza ecâha c’ecisisi haguma n’ebindi byâha byoshi. Obwo bubatizo burhenza ebyâha n’obuzibu bwa Mûka Mutagatifu. Kwo burhushuka n’okurhucêsa nka kulya omuliro gucêsa n’okuyôca ngasi izinga.

 ^r4.13 : Shetani arhamulekaga lwoshi, ci arhang’igenda, alinga amango ashub’igaluka. Ago ma­ngo, go mango g’amalumwa ga Mwâmi Yezu (Lk 22-23) ci Yezu ye wahimire Shetani (Lk 24; Ebj 2) n’ebindi.

 ^s4.18 : Okushîgwa amavurha kuli kujirwa mwâmi, kuli kucishogwa na Nnârnahanga oku mukolo gwâge. Omwâka gw’obwonjo bwa Nyakasane, go mango ga Masiha.

 ^t4.30 oku «ncangu», kandi rhwanaderha: «oku mmanga»

 ^u5.1 «Jenezareti», liri iderha lya nfarasè. Okuyegêra ecihebraniya n’ecigereki, rhwanaderha: «Genezareti».

 ^v5.10 : Andreya, mulumuna wa Petro àli muli bo, ci Luka arhamudesiri, bulya àli omu bwârho buguma bo na Petro.

 ^w5.17 : Abayigiriza b’Amarhegeko, bo bashamuka b’ihano erhi bayandisi.

 ^x5.35 go mango Mwâmi Yezu, ye muhya-mulume, afà.

 ^y5.39 : Amamvu erhi idìvayi likulûkulù n’omwambalo mukulûkulù, go marhegeko g’abamîra; nago amamvu erhi idivayi lihyahya n’omwambalo muhyahya, zo nyigîrizo mpyahya zidwîrhwe na Abakomîre amamvu makulûkulù barhankanunirwa n’amahyahya.

 ^z6.26 Aba igulu liderha bahanya, bo Mwami Yezu aderha b’iragi, n’ab’igulu liderha bany’iragi, bo Mwâmi Yezu aderha bahanya. Kuziga owalonza iragi ly’en’igulu, arhakacilangalira iragi lya bambali ba Yezu; n’owalonza iragi ly’obukristu arhahiraga omurhima gwâge oku by’en’igulu

 ^a7.3 7, 3: Abo bashmnuka barhali balya b’ihano ly’e Yeruzalemu. Bàli bagula b’emwa oyo murha­rnho w’abasirika.

 ^b7.5 : Ali mupagani mwinja, aka Korneliyo (Ebj 10-11).

 ^c7.22 «Ebimwabwîne n’ebi mwayumvirhe» , byo bisomerîne byàli bimanyîso byalêbagwa n’omulêbi lzaya mpu bimanyîse oku Masiha avishire.

 ^d7.28 : Oli munyi omu Bwâmi bwa Nvamuzinda alushire Yowane obukulu: kuli kuderha oku abantu b’Amalaganyo mahyahya balushlre ab’Amalaganyo makulûkulù iragi. Yowane aciri w’omu Malaganyo makulûkulù.

 ^e7.30 : Erhi bagayaguza obubatizo bwa Yowane, balahira obwonjo bwa Nyarnuzinda bw’okulonz’icungula abantu.

 ^f7.35 : Abana b’obushinganyanya bw’Obwirhonzi bwa Nyamuzinda zo ntumwa za Yezu na ngasi boshi bayankirîr’enyigîrizo za Yezu n’ez’Omushokolezi wâge Yowane.

 ^g7.41 : Magerha ikumi, lyo ifundo; na mafundo ikurni (erhi magerha igan’a), lwo lugoyi.

 ^h8.10 : Loya lz 6,9.

 ⁱ8.18 : Bulya Entumwa zo zayish’iba baja-bugo b’Emyanzi y’Akalembe. 8, 19: Bene wâbo Yezu: bo balya b’omulala gwa Nnina Mariya na Yozefu Mutagatifu.

 ^j8.19 Nnina na bene wâbo: Ojira oku Nnâmahanga alonza, agwêrhe obuzine bwa Nyamuzinda omu murhima gwâge, oyo ye nnina na mwene wâbo Mwâmi Yezu.

 ^k8.31 : Abo bashctani barhalonz’ija omu kuzimu, n’obwo yo emwaho. ‘

 ^l9.27 : Obwâmi bwa Nyamuzinda bwarhangire erhl Mwâmi Yezu arhondêra okuyigîriza abantu. Bwâyisha lwoshi hano Mwene•omuntu afa anafûke, na hano Ekleziya erhondêra okulumîra omu igulu.

 ^m9.31 9, 31: Okugenda kwa Yezu: kuli kuderha okufa kwage.

 ⁿ9.48 : Omu Bwâmi bwa Nyamuzinda, omu Ekleziya, omurho ye mukulu, n’omukulu ye murho. Owalonz’ikula, akwânîne acirhohye; n’owacikuza, anarhohibwa.

 ^o9.51 : Okubabala, okufa, okufûka n’okurheremera empingu kwa Mwâmi Yezu.

 ^p9.53 . : Abasamâriya n’Abayahudi barhanywêranaga mîshi, ntyo oyêrekire e Yeruzalemu arhankaya­nkirîrwè n’Abasamâriya.

 ^q9.54 Omuliro gumanuke emalunga: Aho ho Yakobo na Yowane bayîrikagwa izîno lya Bowanerge, erhi bene-enkuba (Mk 3, 17).

 ^r9.60 : Owalonz’ikulikira Yezu arhankacihanzwa na cici, akwânîne aleke eby’en’iguiu n’okushwira ebya Nnâmahanga.

 ^s9.62 : Okulikîre Mwâmi Yezu arhaciyemêrirwi okulola nyuma n’okukabagana eby’asigaga omu iguiu.

 ^t10.20 Mushagaluke: Ciguma cône cankalerhera omukristu enshagali omu mikolo yâge: okujira obulonza bwa Nnâmahanga. Okwo kwône kwankarhuma rhwakwânana oluhembo lw’empingu, Ebindi byoshi, ciru byankaba bisômerîne n’ebirhangâzo, biri bya busha, akaba rhurhalonzamwo irenge lya Nyamuzinda n’akalamo k’ensiku n’amango.

 ^u10.32 : Omuleviti: muntu w’omulala gwa Levi; gwo mulala gwa balya bakag’ikola omu ka-Nya­muzinda; mpu Mushi, rhucîkebwa shakulûza w’Abashi ali w’oku bûko bwa Levi naye (Lub 6, 19).

 ^v10.33 Omusamâriya: Oyo muntu wagwâga omu maboko g’ebishumusi àli Muyahudi; n’Abayahudi bàli basho­mbanyi b’Abasamâriya. Oyo Musamâriya mwinja Iuli lwiganyo kuli rhwe: obuzigire burhalola ola ali wa mulala muci, burhalola ali w’idini lici; burhishi mwiru erhi mwêru erhi mudukula: ngasi mu­ntu ali mwene-wirhu, bulya ciri ciremwa ca Nyamuzinda na mwene Larha w’empingu.

 ^w10.34 amutunga ebihulu, kuli kuderha arhuba ebihulu

 ^x10.41 : Ahali h’okukoyakoya oku by’en’igulu, rhukoyakoye oku by’Obwâmi bw’empingu erhi­ kwo. «Iragi lyabo abayumva ecinwa ca Nyamuzinda, banacibikirire emurhima».

 ^y11.19 : Omu Buyahudi mwàli abantu bàl’igwêrhe obuhashe hw’okuhulusa abashetani. Okuderha mpu oku buhashe bwa Belzebubi Yezu alibirhakwo bashetani, kuli kujacira abandi Bayahudi bahîrwe obwo buhashe. Bulya okuhengulira Belzebubi obuhashe bw’okuhulusa abashetani, kuli kujira abana bâbo baganda ba shetani. Abo bana b’Abayahudi bo bayish’itwîra ababajacira ntyo olubanja.

 ^z11.20 : Omunwe gwa Nyamuzinda: buzibu bwâge, Nyamuzinda-Mûka.

 ^a11.29 – cimanyîso: Kwo kuderha ecisômerîne c’okuyêrekana obuhashe bwa Yezu.

 ^b11.30 : Kulya Yôna ayerekaga abantu b’e Ninive enjira y’okucira, ntyo kwo Mwâmi Yezu al’ìjirira Abayahudi; ci bôhc balahira.

 ^c11.31 «Ebulyo»: emunda omuntu oli alola ebushoshokero ehebire okuboko kulyo, kandi bayiderha «mukondwè» erhi «ifo». «Ebulembe», yo erigi emunda omuntu ahebire okuboko kulembe, kumosho. Kandi bayiderha e «mwênè», erhi e «ruguru»

 ^d11.36 mubiri gzoshi omu bulangale: Owalonz’iyumwa enyigîrizo za Yezu, abe n’obukengêre n’omurhima mugumaguma.

 ^e11.42 Emento n’eruta ziri mburho za citwîro ca ntyantya.

 ^f11.52 : Lwigulo lw’obumanye bw’Amandiko matagatifu. Ntyo barhuma abantu barhamanya enjira y’Obwâmi bwa Nnâmahanga. Kulusha aho, badwîrhe bahanza abantu okuyankirira enyigirizo za Mwâmi Yezu.

 ^g12.5 : Nyamuzinda yène wa kuyôbohwa, bulya yene ogwêrhe obuhashe bw’okuheza lwoshi n’okuciza. Ci obwo bukwânine okurhabâlwa n’obulangalire, bulya Nyamuzinda ali Larha.

 ^h12.10 : Lola amahugulo: Mk 3, 29.

 ⁱ12.15 : Okuba wa kajiji: kushwira erhi okuziga eby’en’igulu n’okubihubira,

 ^j12.21 okugalira Nnâmahanga kuli kubika amakwânane g’empingu

 ^k12.49 Muliro gwa kucêsa n’okudûrhubaza emirhima

 ^l12.50 : Obubatizo bwa Mwâmi Yezu gwo mababale n’okufa kwâge.

 ^m12.53 Okwo kucîgabamwo n’okukozanya, kuli kuderha oku abayêmire Yezu bakozibzakwo enta,bala n’abarhamuyemîri

 ⁿ12.56 : Mango ga Masiha: gamanyikana oku bisômerîne hyage.

 ^o13.5 : Omu masu g’Abayahudi, amalumwa càli cimanyîso c’obuhane bwa Nnâmahanga. Bôhe, bàli bacikebirwe mpu abo bâbo banigagwa n’abàhoneragwa n’omutungo bo bàli babî, mpu n’abandi barhabonaga ago mababale bàli bêru-kwêru. Hali amango Nnâmahanga akarhumira abinja ama­babale en’igulu, n’ababî abaleke. Co cirhumire ntâye ciru n’omuguma okwânine okulonz’imanya omahwe ga Nyamuzinda, bulya rhweshi rhuli banya-byâha, na rhweshi rhukwânîne rhulyûle ebyâha birhu n’eby’ abirhu bantu.

 ^p13.19 : Lola amahugulo: Mk 4,32.

 ^q13.20 Migani minji ekulikirîne omu milongo yayisha aha idako

 ^r13.21 : Obwami bwa Nyamuzinda, yo Eklezya. Olwo lwango, lwo lwiganyo lw’Akanwa ka Mwâmi Yezu; n’enshâno lwahebwamwo, lyo igulu.

 ^s13.29 : Empande ini z’igulu oku muntu oyêrekire emunda izûba lishoshôka: Ebushoshokero, Ebuzikiro, Ebumosho n’Ebulyo: kandi rhwanaderha, Buzùka-zûba, Buzika-zûba, Emwênè n’Emukondwè.

 ^t13.30 : Ahalì h’okulonz’imanya erhi abishogwa bâbe banyi erhi banji, kukwânine okuciyunjuza lyo rhuyish’iba omu bishogwa. Bulya arhali okuba ba mulala gw’lhrahimu kwo kwankaciza omu­ntu; arhanali okuba omu barhanzi kwârhurne abantu bacunguka, nanga! Cîntu ciguma cône caârhume rhwacunguka: okuyemêra kristu n’okucisêza okukulikira amarhegeko n’obulonza bwa Nnâmahanga.

 ^u13.32 : Okuyûkiriza kwa Yezu, kwo kufa n’okufuka kwâge.

 ^v13.33 : Ene, irhondo na lisirhondo, zo nsiku Mwâmi Yezu aciri en’igulu. Hano ezo nsiku ziyu­njula, anagwârhwa aj’ifira omu Yeruzalemu.

 ^w14.19 : Nkafu za kuhinga.

 ^x16.8 : Arhali bubi bw’oyo mulanzi bwo nnawabo amukungire, ci bwenge n’obwirhonzi bwâge, bw’okurheganya amango akaba arhacigzerhi burhindisi. Oku mukristu gali amango rhwarhenga en’igulu, ebi rhwaligwêrheyo byoshi byasigala.

 ^y16.11 : Ebirugu by’emshamu, byo birugu byoshi birhukwanana oku by’en’igulu; n’ebirugu by’okunali, byo birhukwânana oku mûka n’oku buzîne bw’ensiku n’amango.

 ^z16.12 : Ngasi kantu karhakwânini oku mûka gwirhu n’oku buzîne bwirhu bw’ensiku n’amango, kali kantu ka bene. Ehirhu, hyo hirya hyankarhurhabâla okuyish’icunguka.

 ^a16.16 : Embere Mwâmi Yezu ayishe, Amarhegeko n’enyigîrizo z’Abalêbi birhahikaga omu bulonza n’omu mirhima y’abantu. Buno, Amarhegeko garhaciri manjî, likola liguma lyône: obuzigire n’okucisêza omu kukolera Nnâmahanga.

 ^b16.22 : Okuhêkwa omu cifuba c’Abrahamu, kwo kuhêkwa omu Bwâmi bw’empingu n’okuj’isîmamwo haguma n’Abrahamu, ishe w’ahemêzi boshi.

 ^c17.8 ontumikire, kurhumikira, kurhumika cirhali «ciswahiri» mpu:« kutumikia»

 ^d17.22 : Amango amalumwa gabayishira, abaganda ba Yezu bayish’icifinja okubona Yezu ciru lusiku luguma, mpu abarhulirize, barhanamubone.

 ^e17.32 Olwa muka’Loti: Lola Murh 19, 26.

 ^f17.37 : Kulya enyunda zicigusha ahali omurhumba, ziyigurhe, ntyo kwo n’abishogwa bayish’ishubûkira MwâmiYezu omu lusiku lw’amasîma garhahwa.

 ^g18.8 Lola Mt 24, 2: «Bulya amabî gayish’iyûshûka, obuzigire bwa banji bwânyihe».

 ^h18.33 « ci» ahâli ha «na», biyêrekine oku Luka ayishi ecigereki bwinja. Abâbo bakag’ihiraho «na» n’obwo ye «waw» kantalinganana oyu w’ecihebraniya erhi ciharamiya. Abâbo barhabonaga oyo «waw» bahira ho «kai» orhenzire omu waw inversif gzarhu abanfransa, kuderha «na», amango wamabikulikanya ecigereki.

 ⁱ19.11 Enyigîrizo n’ebisômerîne bya Mwâmi Yezu byàli bimanyisize abantu oku ye Masiha. Co cirhumire bàli balangalire mpu nkaba akola arhondêra Obwâmi bwâge. Ogu mugani guli gwa kumanyisa oku buciri kulî

 ^j19.44 : Bulya barhayankiriraga Mwâmi Yezu wal’ibalêrhera enshokano n’obuzigire bw’Ishe Nyamuzinda. Obwo bulêbi buyêrekîre okushâbwa kwa Yeruzalemu omu mwâka gwa kali 70 enyuma za Kristu.

 ^k19.46 : Lola Iz 56, 7; Yer 7, 11.

 ^l20.17 : Lul 117 (118), 22.

 ^m20.19 : Ahâla, Abayahudi bo abo bahinzi babî, bayumvirhe oku omugani gubayerekire. Nabo abahinzi bayish’ihâbwa olukoma ahâli h’Abayahudi, bo bapagani b’igulu lyoshi bahamagirwe okuja omu Ekleziya n’okuba bâna ba Nnâmahanga.

 ⁿ20.37 : Lub 3, 1-6: Ishaka lyagulumira.

 ^o20.43 : Lui 109 (110), 1.

 ^p21.24 : Amango g’abapagani, go mango abapagani baba bishogwa ahâli h’Abayahudi, n’ago mango gayunjula olusiku Abayahudi bâje omu Ekleziya ya Mwâmi Yezu. Lola Rm 11, 11-32.

 ^q22.15 Basâka

 ^r22.30 : Entumwa zâshangîre Obwâmì bwa Yezu.

 ^s22.32 : Petro ye Mukulu w’Ekleziya yoshi, ye langa obuyemêre, ye warhwalihya abâbo.

 ^t22.36 : Entumwa zâshombwe n’abantu boshi: kukwânîne zicilwîre.

 ^u22.37 : Iz 53, 12; Lk 23, 32

 ^v22.42 : Akabehe, go mababale.

 ^w22.53 : Obwâmi bw’omwizimya: bwo bwâmi bwa Shetani.

 ^x22.69 : Lul 109(110), 1

 ^y23.11 cishûli cêru: Mwambalo gwa baluzi, mpu lyo acinaguza Yezu.

 ^z23.31 : Erhi Yezu ajirirwa ntyo, ye mwêru-kweru (omurhi mubishi gurhagulumira), rhwe babî kurhi rhwayish’ijirirwa (omurhi mûmu, gukajakwo omuliro, kugulumira gugulumira).

 ^a23.33 Kalvario, erhi Golgota: Ho hantu h’empanga.

 ^b23.44 : Omu nsà mwenda, go mafuluko e Bushi bulya ohinga e Bushi arhayaka midi co cirhuma afuluka ako kasanzi.

 ^c23.46 : Lul 30, 6.

 ^d23.54 : Marheganyo, go na malâliro ga Basâka.

 ^e24.12 : Emyenda n’ebitambara byàli bibohire omubiri gwa Yezu.

 ^f24.13 Stadi makumi gali ndarhu : Lwàli lugendo lwa bilometri nka ikumi na bibiri, zo nsà ibiri.