PRO – – Bible en mashi du Congo

1

EMIGANI משלי Mishlei

Enshokolezi

Ecitabu c’Emigani lwo lwiganyo lwinja bwenêne omu bitabu by’obumanye. Eco citabu cibâmwo enyigîrizo z’amango ga ngasi lubero, ga mîra. Ecigabi ca mîra bwenêne cibâmwo bihimbi bibirhi (10-22; 25-29) byàyandikagwa na Salomoni. Ye walolagwa ensiku zoshi nka muntu mwirhônzi kulusha abantu b’omu Israheli boshi. Cibâmwo n’eyindi migani yayandikagwa n’abandi bantu bashinganyanya na birhônzi; ci amazîno gâbo garhadesirwi (22, 17-24, 34). Ecitabu c’Emigani cifundisirwe n’enyimbo z’okukuza omukazi mutagatifu (31, 10-31).

Eci citabu ciyigîriza oku Nyamuzinda ahêmba obworhere bwinja bw’okuli, obuzigire, obucese bw’iroho n’obwirhôhye. Ci kwône anahane ngasi bijiro bibi bilwîsa obwo bwinja. Obwo bwirhônzi kuli kuderha kurhi? Kuli kukenga Nyamuzinda n’okumuyegemera yenene.

Rhwanâbone Obwirhônzi bucîderhera n’okucîkuza nka bwâgo bwâgo. Bwirhônzi bwa bene obwo buli bwa bûmvikane ekarhî kabwo bwone haguma na Nyamuzinda kurhenga ensiku zoshi, bwârhabire Nyamuzinda okulema igulu (8, 22-31). Bwo burhanzi rhwabona omu Bibliya ebyo binwa byarhôla obwirhônzi nka muntu nkana.

Buzira kuhabuka ciru n’ehitya, enyigîrizo z’eyo migani zirhalushiri ezi rhwàhabirwe na Yezu Kristu, bulya ye «Bwirhonzi bwa Nyamuzinda». Rhurhayibagiraga kandi oku idini ly’okunali lirhankaj’enyanya n’okuhimana nka lirhayimangiri oku muntu mukêngwa. Liguma liguma Endagâno Mpyahya ekolesa emigani ya muli eco citabu. Co cirhumire ngasi mukristu ayumvirhize anakenge ezo ngerêrezo z’ abirhônzi b’omu Israheli ba mîra.

EBIRIMWO

1. Mahano g’oburhimanya: cigabi 1-9.

2. Emigani mikulu ya Salomoni: c. 10, 1-22, 16 .

3. Emigani y’abandi birhônzi: c. 22, 17-24, 22 .

4. Eyindi migani y’abanya-bwenge bunji: c. 24, 23-34 .

5. Emigani ya Salomoni yayandikagwa n’abantu ba mwâmi: c. 25-29.

6. Ebinwa bikulu bya Aguri: c. 30 .

7. Emigani y’okuganja: c. 30, 15-33 .

8. Ebinwa n’amahano ga Lemuweli: c. 31, 1-9 .

9. lrenge ly’omukazi mwinja: c. 31, 10-31

Izino ly’ecitabu

1

1 Migani ya Salomoni, mwene Daudi, mwâmi w’Israheli:

2 oku kumanya oburhimanya n’ihano, oku kuyumva bwinja ebinwa bizibu;

3 oku kumanya abîgîrizibwa n’abalenga, okushinganyanya, okuba ntagengwa n’okurhondêza;

4 okuhereza abagûnda obulenga, n’omwana w’obusole obumanye n’obulenga bw’amakengu.

5 Omurhimanya ayumve, anayushûlemwo obulenga bwâge, n’omuntu mukengwa akûlemwo obulenga bw’okurhegeka;

6 amanyiyumva ebinwa bizibu n’emigani, ebinwa by’abarhimanya n’emigani yâbo.

7 Okurhînya Nyamuzinda, gwo murhondêro gw’oburhimanya, basirhe bwo barhakwirirwa burhimanya, barhakwirirwa n’ihano.

I. Enshula-mwanzi: Amahano gw’ oburhimanya

Omurhimanya kuyâka ayâka abîra babi

8 Yumva mwana wâni, ihano lya sho, orhahîraga okagaya akanwa nyoko akubwîra,

9 ciri cimanè ca kukwânana irhwe lyâwe, gali magerha omo igosi lyâwe.

10 Mwana wâni, erhi abanya-byâha bakalonza okukushumika, orhayêmêraga!

11 Erhi bakakubwîra mpu: «oyishe rhugende rhweshi, rhucibundike rhubulage omuko buzira igwarhiro, rhucifulike rhulinge omwêru-kwêru:

12 mpu rhubamiranguse kula okuzimu kunajira, rhubamire baguma-guma nka kula banayandagalira omu nshinda.

13 Mpu rhwabona ebinja-binji, enyumpa zirhu rhwazibûmba munyago,

14 Mpu wayesha ecigole haguma nirhu obone ogwâwe mwânya, nshoho nguma rhwakazibîkira rhweshi».

15 Mwana wâni, orhahîra okabakulikira omu njira bali, oyerekeze amagulu gâwe kuli n’enjira balimwo,

16 bulyala amagulu gâbo buhanya gayêrekîre, galibirhîre okugendibulaga omuko,

17 na bulyala kuli kurhamira busha, okulambûlira akasirha^a omu masù g’akanyunyi.

18 Abôla bonene bacîrhega, buhanya bwâbo bayunja-yunja.

19 Kwo azinda ali ntyo oli magene gw’okuzimba, amagene kuyisa gayisa oyu gamahândira.

Okuyumva amahano g’oburhimanya

20 Oburhimanya budwîrhe bwayakûliza^b omu njira, bulengezize izù omu ngô ziri emuhânda.

21 Aha mashanga-njira kuhamagala budwîrhe bwahamagala, aha nyumvi z’olugô^c, bugwerhe emyanzi.

22 Mpu «mmangaci mwaleka obuhwinja bwinyu ebi bingolo-ngolo? na ba-cinya-masheka kuhika mangaci erhi bâsheka? n’abahwinja, kuhika mangaci erhi bayânga obumanye?

23 Muyêrekere amahano gâni, nkola nâmmubwîra ogûndi emurhima, nâmmumanyisa ebinwa ngwerhe.

24 Kulya kuba nàhamagîre, kulya kuba nàlengezize okuboko na ntâye wàshibirîre,

25 Kulya kuba mwàgayaguzize amahano gâni goshi, murhanayemiri mmubwire,

26 Nani nkola nashekera obuhanya bumulikwo, nâsheka hano mujâmwo ecikângo.

27 Hano entemu emurhibukira nka nkuba ya cihônzi, hano obuhanya bwinyu buyisha nka mpûsi ya kalemêra, amango ebidârhi, n’ebibâmba byâmurhibukira.

28 Ago mango bâmpamagala ci ntadumizè, bânnonza barhânambonè.

29 Balahire obumanye, babula kwacîshoga okurhînya Nyakasane.

30 Barhalonzagya ihano lyâni, bàgayire ebi nàbabwîraga byoshi:

31 Bakolaga bâlya amalehe gw’obuhabusi bwâbo, bàyigurha amahano bàcihaga bône.

32 Bulya obuhûrha bw’omuhwinja bunamuyirhe, n’oburhashibirira bw’ebingolo-ngolo bunabihezè.

33 Ci kwône onyumva yehe âyôrha adekerire, anarhulûle buzira kuyôboha buhanya buci».

2

Obwirhônzi bunalange omuntu oku bîra babi

1 Mwana wâni, erhi wankayankirira ebinwa byâni, okanabîkirira amarhegeko gâni oku murhima gwâwe,

2 Okanarhega oburhimanya okurhwiri, onayerekezagye omurhima ebwa makengu.

3 Neci, erhi wankadôsa emirhima, erhi wankalakira obukengêre,

4 Erhi wankabulongereza kula balongereza ensaranga erhi wankabusikimba kula bahûmba obuhirhi,

5 Ago mango wanayumva okurhînya Nyakasane kwo kuderha kurhi, wanabandâna okurhînya Nyakasane.

6 Nyamuzinda ye hâna oburhimanya, Omu kanwa kâge mwo murhenga obumanye n’obûmva.

7 Abashinganyanya bo abîkîre obucire bwâge, yêne ye mpênzi ya balya basêza obudahemuka,

8 Yene ye mulanzi w’enjira z’obushinganyanya, ye mulanzi w’enjira z’abemezi bâge.

9 Ago mango wanamanya kurhi omuntu ashinganyanya, Kurhi abâ ntagengwa na kurhi arhondêza! Njira za bucire ezo zoshi.

10 Amango omurhima gwâwe gwâjâmwo oburhimanya, n’obumanye bushagaluse omurhima gwâwe

11 Ago mango, obwirhônzi bwanakulânga, n’obûmva bwânakubîka.

12 Kuderha mpu bakuyâse njira mbi, bakuyâse omuntu w’ebinwa by’obulyâlya,

13 Bakuyàse balya bakàlekêrera enjira nnûngêdu; balya baja baûìnda-bûnda omu njira z’omwizimya;

14 Balya bayumva basîmire okukola amaligo, banunirwe n’okubêra omu mahabwe.

15 Enjira zâbo zibâ za binzôngo-nzôngo, n’emikâba bayishamwo erhaba eshongîre.

16 Obwirhônzi bwâkulanga oku mukazi w’embuga^d, oku mukazi mugênzi n’oku binwa byâge by’olubohôlolo;

17 Olya wàlesire owabo bàkulaga bo naye, àyibagire eciragâne ca Nyamuzinda wâge.

18 Enyumpa yâge ehengemire ebwa lufù, n’enjira zâge yo ziyêrekîre ebwa mpehema.

19 Abaja emunda ali boshi barhalimwo ôgaluka, barhacifâ bâlabasire omu njira z’akalamo.

20 Ntyo kwo walambagira omu njira y’abantu nkana, kwo walanga enjira y’abashinganyanya.

21 Bulyala abantu bashinganyanya bo bâyishirya ecihugo^e, entagengwa zo zâyishicibêramwo;

22 Ci abaminya bôhe kukûlwa bayishikûlwa omu cihugo. Endyâlya kukagwa zâyishicikagwâmwo.

3

Ogwerhe oburhirnanya erhi anagwerhe ec’agwerhe

1 Mwana wâni, ebinwa nkubwizire obibikire emurhima, N’amarhegeko nkuhire, ogasêze, ogahire emurhima

2 Bulyala nsiku byakuyushûlira, n’emyâka y’akalamo n’omurhûla.

3 Obukûnda-lulema n’obudahemuka birhakujâga kulî! obiyambalire omu igosi, obiyandikire oku lwâsi lw’omurhima gwâwe.

4 Wâbona oku warhona onabe n’obuhashe omu masù ga Nyamuzinda n’ag’abantu.

5 Oyêgemere Nyamuzinda n’omurhirna gwâwe gwoshi, orhanahîraga okayêgemera obwenge bwâwe wenene.

6 Omu mirimo yâwe yoshi orhahîraga okamuhaba, Wâbona oku ayumanyanya enjira zâwe.

7 Orhacikebagwa mpu okola oli murhimanya: okazirhînya Nyakasane onayâke amabî;

8 Okwôla kwaciza omubiri gwâwe, kunabômbeze orhuvuha rhwâwe.

9 Okazikenga Nyakasane omu kumurhûla ebi ogwerhe, haguma n’ebirhanzi-rhanzi by’omu misi yâwe^f;

10 Ago mango enguli zawe zanayunjula ngano, n’emikenzi yâwe yanayunjulirana irivayi lihyahya.

11 Mwana wâni, orhakengulaga obuhane bwa Nyakasane, Orhanayumvagya kubi okakalihirwa

12 Bulya Nyakasane kwo akalihira oyu asîma, nka kula omulume akalihira omugala arhonya. Iragi ly’omurhimanya

13 Ali muntu muny’iragi obona âhika oku burhimanya, omuntu obona ahika oku makengu.

14 Bulya aha omuntu ankabona amagerha, ankabona oburhimanya: Obugwerhe ye yûnguka kulusha ogwerhe amasholo.

15 Bulushire amagerha citwìro; mw’ebi omuntu acîfinja byoshi nta kantu kabuhisirekwo.

16 Bufumbasire omu kulyo, omwandu gw’ensiku, n’omu kulembe obuhirhi bw’irenge!

17 Enjira bugera mwo ziri njira za masîma, n’emikâba bugeza mw’omuntu, ebwa murhûla^g ehêka.

18 Bubâ murhi gwa kalamo oku muntu obufumbasire; n’obugwerhe anashube muntu obêrîrwe.

19 Nyakasane bushinganyanya àlemagamwo igulu, àyimânika amalunga n’obukengêre.

20 Emisima bumanye bwâge bwàyihûmbaga, n’olumè bitû bikazilurhoza.

21 Mwana wàni, ebi byombi obisêzekwo amasù: obike ihano, olange n’obwirhônzi;

22 Byo byabâ buzîne bw’omurhima gwâwe, bunabe bulimbi bw’igosi lyâwe.

23 Ago mango wanashûrha enjira yâwe buzira bwôba n’okugulu kwâwe kurhasârhalè.

24 Aha kugwîshira orhâyumve côbà, n’amango okola ogwîshîre, irô lyâwe lyâbâ linunu.

25 Orhâyôbôhe cikângo, orhàyôbohè kurherwa n’abaminya.

26 Bulya Nyakasane abâ burhwâli bwâwe, acinga okugulu kwâwe oku mirhego.

27 Orhalahiraga ecijiro cinja oku muntu ocikwânîne, nk’ogwerhe obuhashe bw’okucijira.

28 Orhahîraga okabwîra omulungu, mpu: «genda, ogere lundi lusiku», erhi, mpu: «irhondo nâkuhâ», n’obwo kalya kântu kali omu nfune zawe.

29 Orhahîraga okasîngira omulungu obulyâlya, n’obwo yehe acikwikubagire.

30 Orhagwarhiraga omuntu oku lûnu wamulôngôza, na nta kubî akujirire,

31 Orhayagalagwa n’omuntu w’embaka, orhanahîraga okacîshoga enjira zâge.

32 Bulyala abahalanjisi Nyakasane arhababâkwo, abantu nkana bwo arhonya.

33 Enyumpa y’omumînya eba ehehêrirwe na Nyakasane, enyumpa y’abashinganyanya ôohe eba ngishe.

34 Ayishishekera ba-cinya-masheka, ci abagûnda kurhona bârhona emwâge.

35 Irenge gwo mwânya gw’abarhimanya, ebingolo-ngolo byôhe okukobwa kokabo kashâmbala.

4

Okucîshoga oburhimanya

1 Bana bàni, yumvi enyigîrizo za sho, murhege okurhwiri lyo mumanya obwenge.

2 bulya nyigîrizo nyinja nâmuhâ: murharhibaga akanwa kâni.

3 Nàli muburhe: mugala wa lârhâ! nàli mwinja na murhonyi omu masù ga nyâmâ.

4 Nàbwîne Lârha akazimbwîra, erhi: Omurhima gwâwe gusâze ebinwa byâni, osêze amarhegeko gâni wâlama.

5 Oyanke oburhimanya, oyanke obwenge, orhayibagiraga, orhacihambûlaga oku mahano gâni.

6 Orhabusigaga nyuma, bwâkulanga, oburhonye bwakubîka.

7 Omurhondêro gw’oburhimanya; kuyanka oburhimanya kuguza ebi ogwerhe byoshi obone amakengu^h.

8 Obushamâmbire, bwakuhira enyanya, bwâshuba irenge Jyâwe okubuhôbera,

9 Oku irhwe lwâwe bwâdekerezakwo ecimanè cikukwânîne bwâkuhêreza ecimanè c’irengeⁱ.

Okucîlanga oku bantu babi

10 Yumva mwana wâni, yumva ebinwa nâkubwîra; wâbona oku emyâka y’akalamo kâwe yâluga

11 Njira ya burhimanya nkuyeresire, omu njira nnungêdu nkugezize.

12 Omu kulambagira amagulu gâwe ntâco câgahanza, ciru wankakûla omulindi, orhâsarhalè.

13 Ogwarhe enyigîrizo orhazirhibaga, ozilange, ko kalamo kâwe.

14 Orhageraga omu njira z’abaminya, orhayishaga omu njira z’abantu babi.

15 Okaziziyâka orhazigeragamwo, onagere kuli orhaluke.

16 Bulya barhaja irô barhanajikola amaligo, barhabona irô nka barhacijira enkûmba;

17 na bulya mugati gwa bumînya balya, n’irivayi banywa lya buhagwè.

18 Enjira y’abashinganyanya kw’eri nka bucè bwa lubûngu-bûngu, bwo buyisha bwakula kalinde kaba kasirahinga.

19 Enjira y’abaminya kwo eyôrha nka mwizimya, Abarhamanya bici bibasarhazize.

Okucîrhega-rhega

20 Mwana wâni yùmva bwinja ebinwa byâni, emyanzi nâkubwîra oyirhege okurhwiri.

21 Erhafulumukaga isù lyâwe, oyibikire oku nyômvu y’omurhima.

22 Kulya kuba kali kalamo oku muntu wamâyihikakwo, ganali magala oku mubiri gwoshi.

23 Olange omurhima gwâwe, kulusha ebindi byoshi, gwo guba nshôko y’obuzîne.

24 Akanwa kaderha ehigalu-galu okacîke karhakulirânaga, n’omunwa gubêsha, gurhakugeragaho.

25 Amasù gâwe gakazilola embere, n’obusù bwâwe bukaziyerekera embere zâwe.

26 Okaziyumanyanya emikâba wagera-mwo, n’enjira zâwe zoshi zikazibâ zikomire.

27 Orhadungiraga ekumosho erhi ekulyo, okugulu kwaze okuyâse obubî.

5

Omanye omukazi mugênzi

1 Mwana wâni, yumvirhiza oburhimanya bwâni, rhega ihano lyani okurhwiri.

2 Ly’omanyilanga enkengêro zâwe, lyo n’akanwa kâwe kamanyibîka emyanzi, omukazi w’ecishûngu orhahîra okamukonolera amasù^j.

3 bulyala akanwa k’omugênzi, bûci bwa muke kâgegena, n’ebinwa byâge byo biyêngûla kulusha amavurha.

4 Ci kwône binazînde^k erhi kwo byalula nka mutuzo, kwo binayôjiha nka ngôrho ya môji abirhi.

5 Amagulu gâge yo garhandalikira ebwa lufù, n’igenda lyâge yo lihêka ekuzimu.

6 Lirhayerekera omu njira y’akalamo, ci libâ igênda lyadûnga-dûnga burhashîbirira bici.

7 Yumvagya nkubwire, mwana wâni, orhazigaga hajira ebyakuyibagiza ebinwa by’oku kanwa kâni:

8 enjira yâwe erhâgeraga bofi naye, orhanahìraga okaliràna olumvi lw’enyumpa yâge.

9 Ehyâwe byankanatweza ab’embuga, n’ehy’omu misi yâwe hirìbwe nabâgera;

10 wakazînda erhi okola wayâma, obone bamâkulya amagala n’akabale,

11 Wakazìnda erhi okola wayàma, obona bamakulya amagala n’akabale,

12 onayakûze, erhi: «oku nàbwîne nagayaguza amahano, n’oku nabwîne omurhima gwâni gwarhenguha obuhanûzi;

13 erhi ntayumvagya izù lyàbakazagimbwiriza, n’abàkazaginyigîriza ntabayumvirhizagya;

14 mpu hindi hitya ntahanyagalira aha ngombe^l, omu ndêko y’abashamuka.

15 Kazi onywe amîshi g’omu mugomero gwâwe, mîshi gàrhenga omu iriba lyâwe.

16 Amîshi g’amaliba gâwe garhakazagihululira embuga, n’enyîshi zâwe zirhajaga omu ngô z’emubânda.

17 Ziyôrhe ziri zâwe wene, ci murhazishângiraga n’abâgera!

18 Enshôko yâwe ekayâgirwa! Osîme mukâwe w’eburho.

19 Kashafu kazigirwa, mutwira gwa kashafu, ayôrhe akuganiza; n’ibêre lyâge likazikuhiramwo orukara, onakaziyôrha orhonya okurhonya akurhonya.

20 Mwana wâni cankarhuma warhebwa n’omukazi mugenzi, cankarhuma wâziga wàyêgemera ecifuba c’omugera wâgera?

21 Omanye oku amasù ga Nyakasane kubona gabona omuntu, kulolêreza galolêreza igênda lyâge.

22 Omumînya anagwarhwe omu mirhego y’amabî gâge, anashwekerwe n’omu migozi y’ecâha câge yenene.

23 Kufà anafà bulya arhabwirwa, n’isirhe lyâge kubabula lyânamubabule.

6

Okucîhâna cikinja

1 Mwana wâni, omunyâge ecirondo bulyala acîhanyire ncungura oku w’ihanga, na kuli oyu orhamanyiri omuhûnekwoye ecikinja.

2 erhi ankaba wàcîshwesire n’ebinwa wàderhaga wene, erhi ankaba wàgwâsirwe omu binwa byâwe wenene;

3 alaga oku wajira mwana wâni: ocirikûze, obwola wàcîhanyire omu nfune z’omulungu^m: onakanye otule omulungu wâwe,

4 amasù gâwe orhagahaga irò, n’engohe zâwe orhazirhamûlaga.

5 Ocîrikûze nka kashafu omu murhego, nka kulya akanyunyi kafulumuka omu lusi.

Omwôlo n’ebinyegere

6 Genda olole ebinyegere oyu mwôlo! Sinza engeso zabyo, oyigirekwo oburhimanya:

7 hirhajira murhambo, birhajira mulezi, birhajira obiyimangire omu mukolo.

8 Cânda birheganya ebiryo byabyo, n’amango g’okusârûla lyo bihaka olwîko lwâbyo.

9 Oyu mwôlo-mwôlo wêki, ogwîshîre kuhika mangaci? Mangaci warhengamwo eri irô lyâwe?

10 Mpu: «warhangihûnga hitya», mpu: «warhangibâ nka wahira olugobe oku lundi, mpu: «warhangibâ nka waheba okuboko oku kwabo ocîhêngeke!»

11 Oku obuligo bwahanda aha mwâwe nka mubalama, n’ecizômbo cikutulisirekwo amatumu!

Endyâlya erhamera ngohe

12 Endyâlyaⁿ, muntu wa busha! egenda ehêngwire akanwa wâni!

13 eje yagohya gohya erhânayimusa kugulu, enabulija yashâsa eminwe!

14 Murhima mugalu-galu ogurhahiga agarhali maligo, gurhanahwa gurhâzûsa mmanja.

15 Kuhera gwanahere buzira kulâlira, gurhibuke gurhakanabukwa.

Ebikabulirwa

16 Ebi Nyakasane ashomba biri ndarhu, n’ebi omurhima gwâge gurhabonakwo biri nda:

17 Amasù gw’omuntu ogayana, olulimi lw’omunywesi enfune zibulaga omukô gw’omuntu mwêru-kwêru;

18 Omurhima guhizire emihigo mibi, amagulu gakanyize mpu gajikola amaligo:

19 Omuhamirizi wahamiriza obunywesi, na cishombanya washombanya abaguma.

Amahano gw’omuzire mushamuka

20 Mwana wâni, kazi olange amahano ga sho, orhanarhibaga amahano ga nyoko.

21 Okaziyôrha ogasêgìze oku murhima, okazigayambalira omu igosi.

22 Gakazikuhabûla omu njira zâwe, gakuyimangire amango oli irô, gakuganîze amango watulûka.

23 Bulyala irhegeko kabâ kamole, n’enyigîrizo bubâ bumoleke; okukalihirwa n’okuyigîrizibwa eri njira ya kalamo^o.

24 Kuderha mpu bakulange oku mukazi w’ecirala, n’oku lubohôlolo lw’omukazi mugênzi.

25. Omurhima gwâwe gurhâgalagwa n’iranga lyâge, omanye wankarhebwa n’okukoma-komya kw’engohe zâge.

26 Bulyala omukazi w’ecishûngu^p hihimbi hya mugati alonza, mukâ bene yehe kunyaga anyaga omuntu akalamo, n’obwo kali ka citwîro cidârhi.

27 K’omuntu ankayâkiza (kufulika) omuliro oku ndâ, n’emishangi ayâmbirhe ebule bwabôyôka?

28 K’omuntu ankalabarha oku màsèsè anabule bwahîra omu lushândo?

29 Kwo abâ ntyo omuntu oyiguza mukâ owâbo, owamâhumakwo mukâ bene arhayêra.

30 Omuntu ozimbira enda nk’ashalisire, arhatumuzibwa.

31 Ci kwône akagwarhwa, anagalule kali nda kalushire, ciru ahane n’ebiri omu mwâge byoshi.

32 Omuntu wâhusha yehe eri mbula-murhima, ôkola ebiri ntyo erhi mûhera.

33 Gucîlerhere empimbo n’amasheka, n’ishêmbo gucihira-kwo ntyo, lirharhenga.

34 Bulyala emitula n’obukali bw’iba wa nyamukazi, birhamuzigira ababalira ahâi h’okocîhôla.

35 Arhâyemere ciru empôngano nguma, arhayemere bici ciru bakaluza empyûlo.

7

Omukazi mugênzi arhankacîshingikwa

1 Mwana wâni olange bwinja ebinwa nkubwizire obîkirire amarhegeko nkuhìre.

2 Olange amarhegeko gani gakuciza, amahano gani gabe nka mbonyi y’amasù gâwe.

3 Amahano ogashwêkere oku minwe yâwe, ogayandike oku lwâsi lw’omurhima gwâwe.

4 Obwire oburhimanya erhi: we mwâli wirhu n’obwenge obubwire, erhi: we mwîra wâni

5 Lyo bakucînga oku mûkazi mugênzi, oku mukazi w’ebinwa by’olubohôlolo.

6 Aha idirisha ly’enyumpa yâge ayêgemera, akazilola omu ngô y’emuhanda.

7 mpu ahali ankabona omu bana bahunyi omurhabana (mwinja) muhwinja.

8 Lero muguma anacigera omu muhanda, aha irhwêrhwè lyago, hofi n’enjira y’enyumpa ya nyamukazi

9 bwamanajinga omwizimya gûkola guli, obudufu bwacîbulwire n’ehizimya erhi ho ndi aho.

10 Nyamukazi kwo kuja emunda nyamwana ali, nyamukazi ayambîrhâge nka mbaraga, anacibwikîre obusù n’omushângi.

11 Oku arhahusa buderha, kwo arhânadêkerera haguma; amagulo gâge garhabêra omu nyumpa.

12 Nk’arhali omu mihanda erhi mwo ali omu ngô z’emuhânda, erhi arhegîre ah’irhwêrhwè ly’omuhânda.

13 Nyamukazi kwo kugwârha olya mwana, amuhôbera, àmubwîra buzira nshonyi:

14 Erhi «nali wa kurherekêra enterekêro ya nyabuholwe^q, ene lyo nanashalaga ecihângo.

15 Bwo bula nyishire cmunda oli, nti nyishikulônza namanakushingâna!

16 Ecibwarhalo cani nacibûmbire bibwîkwa, nalambûlirakwo amalikâni g’e Mîsiri

17 Encingo yâni nayishahulîzekwo amavurha g’akisûnunu, amavurha ga alowesi^r na cinamumu.

18 Yishaga, amasîma rhugalaluke bulinde buca, oleke rhuyumve ebinuna.

19 Omulume nn’emwâni arhali aha kâ; àgenzire, àbalamire ekuli.

20 Ahêsire enshoho yâge y’amâgerha, okugaluka aha mwâge erhi omwêzi gukola mukulu!»

21 Nyamukazi àmuhima n’orhwanzi rhunji-rhunji, amushisha-shisha n’obulimirhizi, àmuhêka.

22 Nyamwana omu buhunyi bwâge àmukulikira, kula enkâfu enakulikira odwîrhe akêre; kula akashafu kagwarhwa omu murhego,

23 empiru erînde ekarhula obudiku. Kula akanyunyi kanahenekera obulembo, karhanamanyiri oku kufà kàjifià!

24 Yumvagya nkubwire mwana wâni, yumvirhiza ebinwa nâkubwîra:

25 Omanye omurhima gwâwe gwankanahabukira emunda ow’ecishungu ali. Orhanahabukiraga omu njira zâge,

26 bulyala enkûmba àjizire zirhali nyi, ciru nabali bazibu-zibu abalambika.

27 Enyumpa yâge njira y’ekuzimu^s, mwandagalo guja omu lugò lw’abafire.

8

Yûmva kurhi Burhimanya ayakûza

1 K’arhali kuyakûza okwo oburhimanya budwîrhe bwayakùza? K’arhali kuhamagala okwo obûmva bwahamagala

2 Oku busongerwe bw’entôndo, omu mulimbwa, aha mashanganjira ho butwirire ccirâlo;

3 aha mihango y’olugo, aha bagerera baja omu lugo ho bayâkûlîze.

4 Mpu: «mwe mbwizire mwe balume, mwe nyakûzize mwe muburhwa n’abantu.

5 Mwe bagûnda muyige obulênga, ninyu mwe bahwinja mujâge mwayengeha.

6 Muyumve, bulya mwanzi-nyalyanzè nâderha, na bulya binwa bya bushinganyanya byârhenga omu kanwa kâni

7 Binwa by’oku akanwa kâni kâderha, obulyâlya burhambâ ekanwa.

8 Ebinwa by’ekanwa kâni byoshi bibâ bya bushinganyanya, birhabâmwo burhebanyi birhabâmwo nzônza.

9 Byoshi bibâ bishingânîne oku muntu oyûmva bibâ bishongêze oku muntu ogwerhe obumanye.

10 Murhonye ihano ahâli ha amagerha, Obumanye erhi bwo ahàli h’amasholo.

11 Bulyala oburhimanya bwo bukulu, aha magerha, nta kantu wankabugerera kwo. Yûmva oku oburhimanya bwacîvuga

12 Niene Burhimanya, nie Nn’obulenga, nie nâsingaga obulenga, nasînga n’amakengu.

13 Okurhînya Nyakasane kwo kushômba obubî; oku nshômba okucîbona kwo nshômba n’okugayana, obworhere bubî n’akanwa kanywesi.

14 Nie njira ihano, nie njira okukoza omu binwa nie nn’obukengere, nie nn’obuhashe.

15 Nie mbwiriza abâmi oburhegesi, n’abagula nie mbabwiriza okujira amarhegeko.

16 Nie mbwiriza abarhambo kurhi bârhambula olugaba, n’abazuzi kurhi bâtwa emmanja.

17 Nsîma abânsîma, abannôngereza banambone.

18 Obugale n’irenge emwâni bishûndwa, ebinja-binja n’obushinganyanya kwo na kwo.

19 Amalehe nyàna, go makulu aha masholo gacîre obushanja bwâni bwo bukulu oku marhale mîshogwa.

20 Mwo nyisha omu njira z’obushinganyanya, omu njira z’amarhegeko,

21 nka nalônza ngaze balya bansîma, nka nalônza mbûmbe enshoho zâbo.

Burhimanya bukola byoshi

22 Nyakasane àli angwerhe emurhondêro gw’emikolo yâge, embere ajire emikolo yâge mirhanzi-rhanzi.

23 Kurhenga ensiku n’amango erhi ndi muleme, kurhondêrera emurhondêro, embere igulu lirhangire.

24 Amango enyênga erhàli ecihaba naburhwa, erhi enshôko zahulula zirhacihabâ.

25 Embere entôndo zigwìkwe nàburhwa, erhi n’orhushozi rhurhacishongêra amango rhwàhabà.

26 Arhâli acijira igulu n’amashwa, nisi erhi orhujuma rhurhanzi-rhanzi rhw’akatulo k’igulu?

27 Amango àyimanikaga amalunga erhi ho ndi; amango àtwaga eciriba oku nyanya z’omuhengere,

28 amango àsezagya ebitû by’emalunga, amango àyumanyanyagya enshòko z’enyênga,

29 amango àtwiraga enyanja olubibi, n’amîshi garhatwe olwo lubibi.

30 Ho nàli aha burhambi bwâge erhi ndwîrhe nabirhondekeza byoshi, nakazimushasa ngasi lusiku, nakazisharhira ngasi mango omu masù gâge.

31 Nkola n’àrhabira oku igulu, nàkazisîma okukômerana n’abana b’abantu. Oyûmva ye lyà n’entânda

32 Muyumvagye bana bâni: bali bany’iragi abalanga enjira zâni.

33 Muyumvirhize enyigîrizo lyo mubâ barhimanya, murhazigayaguzagya.

34 Ali muny’iragi omuntu wanyûmva, omuntu oyîza ngasi lusiku aha nyumvi zâni.

35 Bulyala ombwîne erhi abwîne akalamo, kurhona àrhona omu masù ga Nyamubâho;

36 Ci ongayisize erhi iroho lyâge akolire buligo: ngasi yeshi onshômba erhi lufu arhonyize.

9

Burhimanya abâzire

1 Burhimanya àjire aho^t ayûbaka enyumpa yâge, àyigwikira mitûngo nda^u;

2 Abâga ebimasha byâge, àkanda irivayi anarheganya ameza gâge.

3 Ajire aho àrhuma abambali-kazi, mpu bâgendiyakûza omu irângo oku lugo:

4 Mpu: «ndi orhagwerhi kwâge? mpu ayishe emunda ndi» n’omusirhe, kwo Burhimanya amubwizire:

5 erhi: «yisha olye oku mugati gwâni, onywe n’oku irivayi nàkandaga».

6 Erhi «muleke isirhe mwabona akalamo, mugere omu njira y’okuli»

Nyânga oshekera abandi

7 Ohakanya omugambanyi anacishômbanye, okalihira enkola-maligo anacîjacizè.

8 Orhahakanyagya omugambanyi mwankanashômbana, ohakanye omurhimanya akusîma

9 Ohe omurhimanya, abâ murhimanya kulusha; obwirize omushinganyanya: àyushûla obumanye bwâge.

10 Omurhondêro gw’obushinganyanya kuba kurhînya Nyakasane: Obumanye bw’abatagatifu^v bwone bwenge.

11 Bulyala niene nâkulugiza ensiku, nie nâkuyushùlira emyâka wâlama.

12 Okabâ murhimanya obûnguke buli bwâwe, okabâ mugambanyi wene kwânababaza.

Nyamusirhye w’omukazi

13 Nyamusirhye w’omukazi arhadekerera, ali muhwinja arhanayishi bici.

14 Atamire aha luso lw’omu mwâge, oku ntebe omu irango ly’olugo,

15 Mpu ahamagale àbâgera, àbali omu njira yâbo.

16 Mpu: «ndi ociri cirhaba?», «agere eno munda» n’omulume musirhe ye nyâma wâni abwizire,

17 Erhi: «amîshi mazimbano^w go ganuna!» n’omugati gw’ebirhangâzo gurhahimwa manyunyà.

18 Na kuziga nya-mulume arhishi oku aho hali empehema, n’oku abalâlike ba nyamusirhye w’omukazi, omu rhubanda rhw’ekuzimu bali.

10

Oburhimanya n’obuhwinja

1 Migani ya Salomoni. Omwana murhimanya ye mushagalusa^x w’ishe. Omwana musirhe burhè anajira nnina.

2 Eby’obushambo birhaciza, obushinganyanya bôhe bunakûle omuntu omu lufu.

3 Nyakasane arhaziga omushinganyanya afà n’ishali, ye na zigulula amagene g’enyankola-maligo.

4 Njingo zihozire, buligo afulusa, njingo zikanyire bugale afulusa.

5 Ohaka cânda ye mwenge, oj’irô amango basârûla ye bya-nshonyi.

6 Omugisho gwa Nyakasane oku irhwe ly’omushinganyanya kufà murho kurhuma enkola-maligo yâgokôla.

7 Izino ly’omushinganyanya irenge lija, izîno ly’enkola-maligo cibolwe.

8 Mwenge oyemêra bamurhegeke, omuhwinja w’akalimi kuhera anahera.

9 Oshûrha enjira yâge kwône, âgenda arhimûsirwe, oja ayahuka arhabula cishobesire.

10 Olola ayûbisire amasù, analîse owundi n’amagala, ci okalihira omuntu anamulola omu masù, anamushubize omurhima omu nda.

11 Akanwa^y kw’omushinganyanya nshôko ya buzîne, akanwa k’enkola-maligo kôhe, ntambala kabâ kabwikire.

12 Enshombo kadali ezûsa, n’obuzigire bunabwikire obubî bwoshi.

13 Akanwa kw’omugula, burhimanya bubâ-mwo, oku mugongo gwendyâlya mibâmbu ekubâ,

14 Barhimanya babîka Obumanye, akanwa kw’omusirhe kôhe:ye côkeza, Oburhimanya n’obugale

15 Obugale bw’omuhirhi, lwo lwakiro lwâge, obubî bw’omugûnda, bunali bulya bukenyi bwâge.

16 Ikola ly’entagengwa kuciza liciza, ci obûnguke bw’enkola-maligo kuheza buheza.

17 Njira ya kalamo, okubika ihano wàhabagwa, ntadûndwa yehe kuhabuka anahabuka. Okuderha kubi n’okuderha kwinja

18 Akanwa kashingânîne kanafunge entambala, ôderha akanwa kabi erhi muhwinja.

19 Oderha bwenêne arhabula ah’akubîze^z, ôlanga akanwa kâge erhi mwirhônzi.

20 Olulimi lw’entagengwa gaba marhale gacire, omurhima gw’enkola-maligo gurhagwerhi citwiro cinganaci!

21 Akanwa k’entagengwa kanashalûle rubannda, ci abakenyi omu bukenyi banafira. Entagengwa n’omumînya

22 Mugisho gwa Nyakasane gugaza omuntu, emisi yone-yone erhajira cici.

23 Omusirhe asîma abulage omuko, omuntu wabona yehe akûnda âgendekere oburhimanya.

24 Omumînya ebi arhînya byo anabona, omushinganyanya naye oku acifinjire kwo anabona.

25 Erhi entambala ehwa erhi nanta mumînya ocihali, ci omushinganyanya erhi ye kola oyimanzire kulya kw’ensiku n’amango.

26 Kula enkalishi eyôrha omu mino, n’omugi omu masù kwo n’omwôlo ayôrha omu masù gw’owamurhumaga

27 Okurhînya Nyakasane kunayushulire omuntu ensiku emyâka y’omumînya yôhe kunyihya bayinyihya.

28 Okulinda kw’abarhimanya gubâ mwishingo, ebi abaminya bacîkubagira kufànânda binafànânda.

29 Nyakasane abâ Côbohwa c’enkola-maligo, abâ Lwakiro lw’entagengwa

30 Nta mango omushinganyanya ankadûndagana, enkola-maligo zohe zirhâyûbake omu cihugo.

31 Akanwa k’omushinganyanya burhimanya karhengamwo; olulimi lubi kushugulwa lwâshugulwe.

32 Akanwa k’omushinganyanya binja karhengamwo; n’akanwa k’enkola-maligo, maligo kanarhengamwo.

11

Obushinganyanya kwago n’obulyâlya kwago

1 Kuli Nyakasane, omunzâni gusherire binali bikabulirwa, ci kwône omunzâni guyumanîne gwo gurhona emunda ali.

2 Aha akagayo kajire erhi cihemu cinahajire, aha obwirhohye bwàjire erhi burhimanya bunahajire.

3 Abashinganyanya murhima gwa budahemuka gubalangûla enjira: enkola maligo bulyâlya bwazo bunazihabula.

4 Olusiku lw’omutula, obugale burhâjire bici, Obushinganyanya bôhe bunakûle omuntu omu lufu.

5 Obushinganyanya bw’omuntu nkana bunamukâbûlire enjira, oku omumînya ashaya omu bumînya bwâge.

6 Entagengwa bushinganyanya bwazo buziciza, enkonola-masù mwo zinagwa omu mirhego yazo.

7 Omumînya erhi afa, n’obulangalire bwagc bunahirigirhe, okulînda kw’ababî kufànanda kufananda.

8 Omushinganyanya anafume entânya. n’enkola-maligo ebe yo ezigwamwo.

9 Akalimi k’endyâlya kanagayîse abalungu, n’obumanye bw’abashinganyanya bubalikûze!

10 Abashinganyanya bakabêrwa, olugo lunasîme, enkola-maligo ekabâ buligo, banacishînge.

11 Mugisho gwa bashinganyanya guzûsa olugo, n’akanwa k’enkola-maligo kalushâbe.

Abagula bayinjiha ekà

12 Omuntu ogaya owabo erhi muhwinja, omwenge yehe anacihulikire.

13 Ow’akalimi anabase amahwe, oku omwikubagirwa afulisire omwanzi gwa bene.

14 Aharhali murhambo, abantu kuhona banahona, obwôloloke bunali omu kujira abahanûzi.

15 Kulengana analengana omuntu ocîkubagira ecigolo omuntu ocìlanga oku mirhego arhabà kurhi.

Orhugani-gani

16 Omukazi mwinja liba irenge ly’iba, ci omukazi oshomba obushinganyanya anabonese omuntu nshonyi.

17 Obâ lukogo minja acîjirira yenene, omuntu ohâna erhi kucîbikira acîbikìre yêne, ci omuntu ominya erhi yêne ocimînyize.

18 Enkola-maligo enabone oluhembo lwayirheba, omuntu omîra obushinganyanya yehe, oluhembo lwâge ho luli.

19 Omuntu mushinganyanya kalamo acîfulukiza, okuhenekera amaligo kubâ kucîhêka ebwa lufû.

20 Omu masù ga Nyakasane emirhima mibî bibâ bikabulirwa, bo arhonya abw’olugêndo nkana

21 Okuli! Omubi arhâbule buhanwa. obûko bw’abashinganyanya bôhe kucira bwacira.

22 Mulinga gwa masholo oku izûlu ly’engulube: mukazi mwinja buzira bwenge.

23 Omwifinjo gw’abashinganyanya ebwa kucira guba guyêrekîre, omulangaliro gw’enkola-maligo gôhe guba gwa busha.

24 Hali abagaba ebyâbo babuligala, abandi balunde ebirugu oku bindi, banabulikena.

25 Omurhima gujira aminja gwabêrwa, odômera abandi naye àyishidômerwa.

26 Oyôrhana engano yâge kubehêrerwa ahehêrerwa n’olubaga, ci omuntu ogulìza abandi engano kusîmwa asîmwa.

Mpara-magara arhabula kuguma àbîre

27, Olwira obwinja kurhona alonza olwira obubî abubona.

28 Ocîkubagira obugale abushâyamwo, abashinganyanya kwo bajinîrira nka buhasi.

29 Oleka aha mwâge bashûbuka mpûsi asigalana, omuhwinja âzinda erhi àbarhulira omushinganyanya.

30 Emburho y’obushinganyanya yo emerakwo omurhi gw’akalamo enkola-maligo zàhêkwa n’amango garhajihika.

31 Erhi omushinganyanya ahemberwa hanola igulu, omumînya n’omunya-byâba bôhe kurhi byâyishibâ?

12

Ehinja erhi na hinja, ehibi erhi na hibi

1 Osîma bamubwirize asîma amanye, ci oshomba okukalihirwa erhi muhwinja.

2 Omuntu okola bwinja, anacilerhere okurhonyibwa na Nyakasane, ci omuntu ocîkubagira enkengêro zâge yêne, erhi nkola-maligo.

3 Nta muntu obubî buzibuhya, omushinganyanya yehe aba kadûndu-ntashugulwa.

Enyumpa zifulika binji

4 Omukazi nkana irenge ly’îba, omukazi mûmaguza ciba cibolwe omu rhuvuha.

5 Emihigo y’abashinganyanya ebâhya budahemuka, ci emihigo y’enkola-maligo eba ya kurhebana.

6 Ebinwa by’enkola-maligo: mirhego ya kuyirha bantu, ci akanwa k’abashinganyanya kanakazihaza mpu bakanagwa mw’eyo mirhego.

7 Enkola-maligo ekaja oku idaho, erhazûka, enyumpa y’abashinganyanya yôhe eyôrha eyimanzire.

8 Omulume adulirwa obwirhônzi bwâge, ow’omurhima gurhashinganini yehe kugaywa anagugayirwa.

9 Omuntu ogwerhe omushizi wâge ye mukulu, ahâli h’omuntu ocikuza yêne agali bula omugati.

10 Entagengwa ebâ egendêrîre ebintu byayo, omurhima gw’enkola-maligo gôhe gubâ mumînya.

11 Ohinga ishwa lyâge anakûlemwo omugati ayigurha, ci okulikira ebilôrho erhi musirhe.

Olulimi cibâ côji

12 Bigalu-galu enkola-maligo zicîfinja, ci kwône emizi y’abantu bashinganyanya eri omu idaho linja.

13 Enkola-maligo enagwarhwe omu murhego erhi kalimi kayo karhuma, omushinganyanya yehe acîrhenze ahabi.

14 Oku mukolo gw’akanwa kâge, omuntu anayigurhe ebinja, n’oku omuntu àkozire kwo anahêmbwa.

15 Omusirhe mpu enjira yâge eshingânîne. omurhimanya yehe anarhangidôsa ihano.

16 Omuhwinja anayêrekane oburhe bwâge ho na halya, omwenge yehe anabe nk’arhali ye bajizire burhe (bagayisize).

17 Okuderha okunali kuba kuhamiriza obushinganyanya, na cali-ho c’obunywesi, erhi wundi munywesi.

18 Omuntu oderha duba, kwo ayagazanya nka ngôrho, ci olulimi lw’abashinganyanya kufumya lufumya.

19 Olulimi luderha oku binali luba lusêzire ensiku zoshi, ci olulimi lunywesi, ensimiko yalwo ya hisanzi hisungunu hyône.

20 Cigadu cizinda omu murhima gwabagerereza amaligo, oku abaja-nnâma b’omurhûla bôhe bâsigalana obusîme.

21 Omushinganyanya nta buhanya bumurhibukira, enkola-maligo zôhe buhanya zifulusa.

22 Nyakasane arhakwirirwa akanwa kabêsha bo arhonya abaderha okunali.

· 23 Omuntu mwenge anafulike ebi ayishi, omurhima gw’omuhwinja gwône gwône gufulûla isirhe lyago.

24 Kuboko kulenga ye warhegeka, kuboko kuhozire ashige owâbo.

25 Omutula omu murhima gw’omuntu njingo guvuna, akanwa kinja kwôhe kushagalusa kashagalusa

26 Omuntu ohala amagala erhi mwira wâge orhumire eri ntagengwa, endyâlya zôhe njira yazo ezihabula.

27 Omwôlo arhashushagiza hisîmba, obugale bw’omuntu bunali bukômbedu bwâge.

28 Omu njira y’obushinganyanya mwo akalamo kabâ, enjira y’emihabuka yôhe ebwa lufu ehêka.

13

Omwana oderha bwenêne

1 Omwana mwenge asima bamubwirize, oshekasheka arhûmva amango bamamukalihira.

2 Oku mukolo gw’akanwa kâge, omuntu analume oku hinja, ci amâgene g’endyâlya ntambala egabuka.

3 Olanga akanwa erhi mûka gwâge alanzire, oderha bwenêne kuhera anahera.

Okumanyikolesa ebirugu

4 Omwôlo hw’alingira aha ali, ci birhacîlerha byône, ba bushiru babiyigurha.

5 Entagengwa erhakwirirwa binwa bya bunywesi, camaganwa oku abêsherana kw’anahemulana.

6 Bushinganyanya bubika enjira y’obudahemuka, obwamaganwa kushûbula bushûbula nnabwo.

7 Hali oba arhajira cici, abulihimba amagale, hali n’oba ali nnabyo abulinaba mukenyi.

8 Ecicûngula omuntu, biba birugu byâge; omukenyi yehe arhayumva nka ye shimbirwe.

9 Akamole kabashinganyanya kaba kakolire, erhi n’itara ly’abâmaganwa lyâzima. 10 Akagayo, nnôngwe katula; aha bakengana ho oburhimanya bushûndwa.

11 Obugale buyisha duba kuyônda buja bwayônda; oburhondera hitya, bwo buja bwakula.

12 Okulangalira ehi omuntu arhahikakwo, kulîsibwa n’amagala, murhi gwakalamo okubona ehi omuntu acîfinja.

13 Ogaya ihano erhi muhera, okenga irhegeko ye wanacira.

14 Ihano ly’omukulu nshôko ya kalamo, bulyo bwa kubona aha walufù arhegîre. 15 Obwirhônzi bw’omuntu w’amakêngu bunarhume arhona; enjira y’abarhebanyi ebâ nzibu.

16 Omuntu wabona yeshi erhi ajâ eruhya, erhi amarhangidôsa ihano; omuhwinja yehe acîbirindike n’isirhe lyâge.

17 Ntumwa mbî erhuma omuntu ajâkwo obuhanya, entumwa nkana mugisho.

18 Buli buhanya zinali nshonyi okurhiba ihano, omuntu okuyemêra ahanûlwa buli bwâmi .

Oluhembo lw’oburhimanya

19 Okuhikakwo ehi omuntu acîfinjaga, kunashagaluse omurhima. Abasirhe barhakwirirwa okuyaka amabî.

20 Okômera abagula naye anabe mugula, okômera abahwinja anashube wundi 21 Obuhanya buba bukulikire lumino-mino omunya-byâha, abashinganyanya bwôhe oluhembo lwabo guli mugisho: munene.

22 Omugula, binjikulu, asigira akashambala kâge, ebi abahwinja basiga, mushinganyanya obiyîmamwo.

23 Ishwa lyomukenyi likahîngwa linashalûle, haligi nâbafà erhi kubula bushinganyanya kurhuma.

24 Obîkiriza ehirhi hyâge, erhi omugala anashômba, omusîma bwenêne amukubûla.

25 Omushinganyanya alya anayigurhe, endà y’enkola-maligo erhahwa kulalikira ishali.

14

Oburhimanya lwago n’obuhwinja lwago

1 Burhimanya yêne ocîyûbakira, omusirhe yêne ocîshâbira.

2 Okulikira enjira nnungêdu akenga Nyakasane, n’oshômba enjira zâge amugayaguza.

3 Omu kanwa komusirhe muba enzônza y’obucîbone, abarhimanya bôhe kanwa kabo kababîka.

4 Aharhali mpânzi zahinga erhi na nta ngano, âhali empânzi nzibu-nzibu ho n’omwâka guluga.

5 Câliho c’okunali arhabêsha, câliho w’obwihâmbi kubêsha abêsha.

6 Omugambanyi anacihâmbe mpu ashìmba oburhimanya, okuyigîrira kw’omurhimanya kurhabâ kuzibu.

7 Okaziyâka omusirhe, wakanahaba iderha ly’abalenga.

8 Oku muntu mwenge, okucìlanga-langa buli burhimanya, ci isirhe ly’abahwinja kunali kurhebana kwône.

Hali enjira y’abenge n’ey’abahunyi

9 Endyâlya kushekera Nyamuzinda azishekera, entagengwa zôhe kurhonya azirhonya.

10 Omurhima guyishi burhe bwâgo, n’orhali nnagwo arhashângîra busìme bwagwo.

11 Enyumpa y’endyâlya kuhya yânahye, oku ecihândo c’entagengwa cayôloloka.

12 Hali enjira eboneka nnungêdu, ebulizinda erhi yahêka ekuzimu.

13 Amasheka ganayishemwo oburhe, n’obusîme buzinde erhi eri mirenge.

14 Omurhima mugalu-galu gunayumve gusîmire enjira zagwo, n’omuntu nkana anayumve asîmire omukolo gwâge.

15 Idâga lyo liyemera ngasi oku banalibwizire, omwenge yehe anakazilola bwinja ah’âgera.

16 Omurhimanya arhahimwa kurhìnya n’okuyâka obubî, omuhwinja yêhe aburhûngane mpu ali ntwâli.

17 Obâ burhe duba anakole ebigalu-galu, omurhimanya yêhe binji alêmbera.

18 Isirhe gwo mwânya gw’idâga, abalenga bôhe, obulenga co cimanè câbo.

19 Enkola-maligo zâcihwere oku idaho, ziharamye entagengwa, n’abaminya basengerere aha lumvi lw’omushinganyanya.

Omukenyi n’omugale

20 Omukenyi ciru n’omulungu anamushombe, omugale yêhe abira bâge babâ banji.

21 Okushomba omukenyi bulenzi, muny’iragi obêra abakenyi bwonjo.

22 K’okukola amaligo kurhali kuhaba? lukogo na burhonyi oku muntu omalira ebinja obushiru.

23 Ngasi mukolo gujira obûnguke, ow’akalimi cizômbo ayunguka.

24 Ecimanè c’abarhimanya: obulenga bwâbo, ishûngwe ly’abahwinja: isirhe lyâbo.

25 Câliho orhabêsha anagalukire omûka gw’omuntu, ci enderha-kubirhi, bunywesi enaderha.

26 Okurhînya Nyakasane kwanayêgemerwa, kunabe lwâkiro lw’abana bâge.

27 Okurhìnya Nyakasane: nshôko ya buzìne nshôko ya kufumya omuntu emirenge y’olufû.

28 Irenge lya mwâmi kuba na ngabo nyinji; muhona oku muluzi abantu bakamunyihira.

Omurhimanya ye na mwirhônzi

29 Omuntu orhûza, bwirhônzi acirhegeka-mwo, ci omukali erhi musirhe.

30 Amagala gw’omuntu erhi omurhima gudêkerire, ci obwagalwa cibolwe omu rhuvuha.

31 Okulibuza omugûnda kubâ kugayisa Owamulemaga; ci okubonera omukenyi obwonjo, kukuza Omulemi wâge.

32 Omumìnya bumînya bwagc bunamulâmbika, omushinganyanya yehe omu budahemuka mwo ashànga olwakiro.

33 Omu murhima gw’obwirhônzi mwo oburhimanya bubêra, ci burhimbwa omu murhima gw’abahunyi.

34 Bushinganyanya burhuma ishânja lyayôloloka, okukola amaligo kwo kubonesa amashânja nshonyi.

35 Omushizi mwirhônzi ye rhona ebwâmi, n’okulângalira kwâge kunamucinge arhagitumula.

15

Hali akanwa kinja, hali n’akanwa kabi

1 Okushuza kwinja kunarhûze oburhe, ci okushuza kubî kunazûse embaka.

2 Akanwa k’abarhimanya bishingânîne kaderha, ci akanwa k’ebingolo-ngolo bya bunganyi kaderha.

3 Ngasi hoshi amasù ga Nyakasane gali, gali ebulâbi bw’abinja n’ababî.

4 Olulimi lurhûliriza abandi: murhi gwa kalamo ci akalimi kabî kubabaza kababaza omurhima

5 Muhwinja ogayaguza ihano ly’ishe ci oyemêra bamuhakanya erhi mwenge.

6 Enyumpa y’omushinganyanya eluza ebinja, ci ebi endyâlya efulusa biluza emmanja.

7 Bumanye akanwa k’omurhimanya kamira, ci omurhima gw’omubwinja, nanga.

8 Kuli Nyakasane enterekêro y’enkola-maligo, bishweka, ci omusengero gw’entagengwa bwenêne agurhonya.

9 Kuli Nyakasane olugendo lubi bikabulirwa, ci okulikira obushinganyanya, ye rhona emund’ali.

10 Omuntu ocirhenza omu njira ali wa kukalihirwa bwenêne, omuntu orhûmva ihano yehe kufâ anafâ.

11 Erhi abaga ekuzimu n’enyenga biri omu masù ga Nyakasane, (lero) omurhima gw’ababurhwa n’abantu, gohe kurhi?

12 Omugambanyi arhakwirirwa bamudûnde, arhanayerekera ahali abagula.

13 Omurhima gushagalusire gushesa obusù, murhima ali burhe bikûbi abanda.

14 Omurhima gw’oburhimanya gukûnda ihano, akanwa k’abahwinja kohe isirhe likanunira.

15 Kàlibwire arhajira lusiku lwinja, kashagali yehe ngasi lusiku erhi na lukulu.

Enkomedu nyinja

16 Ebinyi birikwo okurhînya Nyakasane, byo bikulu aha buhirhi bulikwo entanya.

17 Ennambi y’ebishogo-shogo haguma n’obuzigire, yo nkulu aha mpanzi eshushagire enalikwo enshômbo.

18 Omuntu osîma okukunira anazûse ennongwe, omuntu mwirhônzi yehe ayirhûze.

19 Enjira y’omwolo eba eyunjwire mishûgi, enjira y’obushinganyanya gubâ mulimbwa mugali?

20 Omwana murhimanya ye mushagalusa w’ishe, muhwinja ogaya nnina.

21 Isirhe, lyo omuhwinja asîma, oku omwenge ashfrha enjira yâge.

22 Aharhali buhabftzi, emihigo kufananda efanànda, ci ahali abahabftzi banji, emihigo kuyunjula eyunjula.

23 Omuntu asima alike akanwa kinja, ci kandi bwenêne kulusha asima akoze omu kushuza.

24 Enjira y’akalamo enahise omwirhônzi enyanya, emuyase enjira yàja ekuzimu.

25 Nyakasane kushâba ashâbira abagambanyi, ci olubibi lw’omukana kuyumanyanya aluyumanyanya.

26 Nyakasane ashômba emihigo y’obulyâlya ci akanwa kinja, kalya k’obukenge, kurhonya akarhonya.

27 Osîma eby’obushambo anacishâbire enyumpa, olahira okuhêmbwa yehe kucira acira.

28 Omurhima gw’abashinganyanya binjinja gugerereza, akanwa k’endyâlya kôhe kaluzagye ebigalu-galu.

29 Nyakasane aba kuli n’endyâlya, abashinganyanya bôhe anayumve omusengcro gwâbo.

30 Okulolwa bwinja kushagalula kushagalula omurhima, omwanzi mwinja gunasêze amavuha haguma.

31 Okurhwiri kuyumvirhiza owakukalihira, kwanabêra ekarhi kabarhimanya.

32 Owâleka ihano erhi kugaya acîgayire, oyumva owamukalihira anarhôle obwenge.

33 Okurhînya Nyakasane, kunayigîrize oburhimanya, obwirhohye bubâ bushokolire irenge.

16

Emihigo y’omurhima yo ebâ y’omuntu

1 Emihigo y’omurhima yo y’omuntu, n’okushuza kwo kwa Nyakasane.

2 Omu masù gw’omuntu enjira zâge zibâ nka zishingânîne, ci kwône Nyakasane yehe ye hombaganya emirhima.

3 Oyâbuze Nyakasane emikolo yâwe, emihigo yâwe yâyunjula obwo.

4 Nyakasane àjizire ngasi kantu erhi anamanyire ecirhumire, ciru n’enkola-maligo yâlemerwa olusiku luhanya.

5 Bishwêka omu masù ga Nyakasane, omurhima gw’akagayo, owa bene oyo barhâmusige ciru.

6 Olukogo lw’oburhabêsha bwo bulyûla ebyâha, okurhînya Nyakasane kwo omuntu ayâkamwo obubî.

7 Nyakasane akarhonya obworhere bw’omuntu, anamuliranye ciru n’abashombanyi bâge.

8 Ehinyi hy’omu budahemuka, hyo hikulu oku binji by’obungûnganya.

9 Omurhima gw’omuntu gwo gucîshoga enjira, ci kwône Nyakasane ye sêza amagulu g’omuntu omu njira?

Abâmi Nyamuzinda bagwâsa

10 Omu kanwa ka mwâmi mwo murhenga akanwa, nk’atwa olubanja akanwa kâge karhahalabuka.

11 Omunzani n’ensahani z’obushinganyanya: bya Nyakasane, ciru n’obuzirho bwa sùnzu: nabo mukolo gwâge.

12 Ecishologosa abâmi: kukola amaligo, bulyala obushinganyanya go makòndo g’entebe.

13 Kanwa ka bashinganyanya karhona ebwâmi, mwâmi asima oderha ebishingânîne.

14 Oburhe bwa mwâmi, ntumwa ya lufû, murhimanya oburhûza.

15 Oyu obusù bwa mwâmi bwashekera erhi amâlama, n’olukogo lwâge kwo luyôrha nka nkuba ezinda nyuma.

16 Aha omuntu ankarhôla amasholo ankarhôla oburhimanya, n’aha omuntu ankabona amarhale ankabona obwirhônzi.

17 Enjira y’abashinganyanya kunali kuyâka abagoma, omuntu ocîrhega-rhega ye langa akalamo kâge.

18 Kagayo kashokolera okurhibuka, n’omuhîmbo gw’omuntu gwo gushokolera okuhûnguluka.

19 Aha omuntu ankashângira omunyago n’abagayana, ankacîbêra mugûnda omu banyînyi.

20 Oyumvirhiza hwinja ihano linamucize, n’ocîkubagira Nyakasane ali muny’iragi.

21 Ow’omurhima mwirhônzi ye baderha murhimanya, n’omutûdu omu binwa ye derha ebyayumvûbwa.

22 Obwirhônzi kuciza buciza nnabwo, isirhe ly’abahwinja bwo na buhane bwâbo.

23 Murhima gwa mwirhonzi gurhuma aderha akanwa kashingânîne, gwo gunarhuma aderha ebyayumvûbwa.

24 Iderha linja cigukulu ca bûci, linanune ekanwa licize n’omubiri.

25 Hali enjira eboneka nnungêdu, ebulizinda erhi ckuzimu yahêka.

26 Ishali ly’omukozi ye linakolera, bulyala iralà akanwa kayumvîrhe lyanamusêza.

Nyamuzinda ye Lugaba

27 Omuntu wa busha busha anazûse obuhanya, akanwa kâge kabâkwo oguli nka muliro batwânyire.

28 Ow’endyâlya ntambala anatula, n’ow’omwanzi kukoza anakoza aha ayinjibîne.

29 Ow’ebihalârhi anarhebe owabo, amugeze omu njira erhali yo.

30 Ozibire mpu lyo agerêreza obulyâlya, olumire amino, akozire amaligo

31 Okumera emvi, kuyambala ecimanè c’okukengwa, mwo ciboneka omu njira y’obushinganyanya.

32 Omuntu orhûza ye mukulu oku ntwâli, n’ohira omurhima omu nda, ye mukulu hali cirimisi wanyaga ebihugo.

33 Omu mubungo gw’omwambalo bahira obuhanya, obucîrânuzi buba bwa Nyamuzinda.

17

Obwirhônzi

1 Ecikâmbi c’omugati mûmu omuntu alya n’omurhûla, co cikulu aha nyumpa eyunjwire nyama z’enterekêro y’omu mbaka.

2 Omushizi mwenge ye mukulu hali bene nnakâ basirhe, âyishishângira akashambala haguma nabo.

3 Omuliro gurhangula amarhale, n’ecibêye amasholo. emirhima yôhe Nyakasane oyirhangula.

4 Omumînya akanwa kabi ko ayumvirhiza, n’omurhebanyi kanwa kanywesi ayumvirhiza.

5 Oshekera omukenyi erhi Omulemi wâge agayisize, n’oshekera ohanyagîre, arhabula kuhanwa.

6 Ecimanè c’abashosi: bana b’abana babo, okukengwa kw’abana erhi ishe.

7 lderha lirhakwanana musirhe, nalwo lulimi lunywesi, lurhahimwa kushuha omuluzi

8 Omu masù g’oyihâbirwe, entanda ebâ njuma ya citwiro cidârhi.

9 Obwikira ecibi c’owundi erhi bwîra akomire, ci oja adcrha ccibi ca bene anashombanye aba ayinjibine.

10 Okukalihirwa kuyumvisa omwenge, n’eminyuli ikumi ebule buyumvisa idâga.

11 Omubi arhalonza oburhali bugoma, ci muganda mumînya banamurhumira.

12 Aha omuntu ankashigâna omusirhe ogurusire. ankabugâna mpunga banyazire abana.

13 Ogalula obubî oku bwinja, obuhanya burhankarhenga aha mwâge.

14 Okuzusa olubanja kuba kufukulira amîshi, onacîzibuke lwo lurhacikula.

15 Okulika omugoma, n’okutumuza omwêru-kwêru, bibirhi Nyakasane ashomba ebyo.

16 Obugale omu nfune z’omuhwinja erhi bwa bici? Ka mpu agule mwo oburhimanya? Ci arhajira irhwe!

17 Mwîra wa muntu obâ amuzigire ngasî mango, kw’anabâ nka mwene wabo omuntu omu mbaka.

18 Ali muhwinja omuntu oshiga haguma n’owabo agalibâ ye cihana yêne ncungura.

19 Okusîma akadali kuba kusîma empimbo, n’olengeza izu erhi kushâba alonza. 20 Ow’omurhima mubi arhabêrwa, n’ow’akalimi kuhanyagala ahanyagala.

Obuhwinja burhabukwa

21 Oburha omuhwinja mutula aburhira, nta kushagaluka kw’ishe w’ecingolo-ngolo.

22 Omurhima gurhwângusire, bufumu nkana, murhima-ali mungo, anayumye omuntu orhuvuha.

23 Endyâlya enalye bufûnda-fûnda, entânda y’okuhabula obushinganyanya, 24 Entagengwa ebwa burhimanya eyerekeza amalanga, amasù g’omuhwinja gôhe, kuzimêra gazimêra enyuma ly’ebihugo.

25 Omwana muhwinja mutula gw’ishe, gwo na mûngo gw’omuzire wàmuburhaga. 26 Kurhaba kwinja okuhôngesa omushinganyanya, n’okushûrha abarhambo kuciri kubî kulusha.

27 Omuntu ogera ebinwa byâge erhi amanyire, n’ow’omurhima mwirhonzi ye mwenge.

28 Ciru n’omusirhe akahulika naye anabonekane nka mugula, orhabumbwire akanwa anabonekane nka mwenge.

18

Obuhwinja isirhe

1 Owayîrha obwîra arhabula ngwarhiro, ngasi ihano erhi na libî.

2 Omuhwinja arhadôsa mirhima, ci asîma bamanye ngasi kumuli emurhima.

3 Ah’obulyâlya bwàjire harhabula kagayo, owatûha kutumula arhanga.

4 Ebinwa by’omurhimanya, nyânja ya mogôge, nshôko ya buzîne, lwîshi luyunjwire.

5 Kurhaba kwinja okuyumva endyâlya, n’okuyâgîsa omurhimanya omu kutwa olubanja,

6 Olulimi lw’ecinganyi lunacihêke ekagômbe, n’akanwa kaco kanatule entembala.

7 Ecinganyi kanwa kaco kaciyisa, n’olulimi lwaco, gubâ murhego guyôrha gucirhezire.

8 Ebinwa by’omwanzi gw’obunywesi, kwo biri nka bihimbi bya nyama nnûnu, binywengerera omu nda kuhika kuli nya-mulà.

9 Ngasi oyôlohera omukolo, ye muguma bone kashâba.

10 Izino lya Nyakasane ye: Nkingi-nzibu. mwo omushinganyanya ayâkira barhanacimuhikekwo.

11 Omugale ebirugu byâge lwo na lwakiro lwâge, oku bwâge mpu côgo cizibu cimuzônzire.

12 Omurhima gw’omuntu nka gwasherera, kuhîmba gurhânga, ci nka gwaja irenge kurhôha gurhanga.

Omurhima ye muntu

13 Oshuza arhanaciyûmva, kuyêrekana ayêrekana obuhwinja bwamubonesa nshonyi;

14 Endwâla, omurhima gw’omuntu gwanayirembera, ci omurhima omuntu amàrhiba, ndi wankaguzûsa?

15 Omurhima gw’omurhimanya gukûnda ihano, okurhwiri kw’abarhimanya kusîma kuyumve bwinja.

16 Nyalulêrha nta lûmvi arhigula, anahike ciru n’omu masù g’abakulu.

17 Orhangiderha aha ngombe ye bahâ n’olubanja, erhi owabo ayisha balushubiremwo.

Okuyirha n’okuciza, olulimi lukugwerhe

18 Kuyêsha cigole kutwa akadali; kwo kunafunga ba-ciri-misi.

19 Omuntu orhabirwe na mwene wabo, kw’ali nka lugo luyûbake buzibu. n’abîra kwo bali nka kahamikizo kazibu-zibu.

20 Mukolo gwa kanwa wanda ayigurha, omuntu, mukolo gwa kanwa kâge ashêga.

21 Okuyirha n’okuciza, olulimi lukugwerhe, abalusîma bayûmva eci lubâmwo. 22 Owàbwîne omukazi erhi hinja arhôzire, erhi ngalo ya Nyakasane abwîne.

23 Iderha ly’.omugûnda, kusengera; omugale arhashuza n’oburhali bukali.

24 Hali abîra bakenya omuntu, hali n’aba omuntu arhonya kulusha mwene wabo.

19

Dibi-dibi garhali magulu

1 Omugûnda orhali mudahemuka ye mukulu, oku mugale w’omusirhe na wa kanwa kabî.

2 Obushiru burhâgerereza burhali bwo, n’amagulu mabidu-mabidu ganahabuke. 3 Obuhwinja bw’omuntu bunamusherêgeze amajira, omurhima gwâge gubâge Nyakasane ye gutumuza.

4 Obugale buluza abîra, omukenyi yehe ciru n’omwîra muguma anamuyâke.

5 Omuhamirizi w’obunywesi ârhakabula buhanwa, naye kanywesi yêne ârhakafuma buhane.

6 Omuntu ohâna, banji bamusengera, ohâna boshi bamurhonya.

7 Erhi bene wabo omuntu wamâkena bamushomba boshi, kurhi abîra bâge boki bankabulaga bwamuyâka.

8 Owabwîne ahika oku mûka, anacîtakire, n’omuntu okola n’oburhimanya ye bandana obucire.

Okurhuza kw’omugula

9 Omuhamirizi w’obunywesi arhabula buhanwa, naye kanywesi yêne, kuhera ânahere.

10 Obwigusi burhakwanana musirhe, omujà naye kushuhwa ashuhwa n’okurhegeka ba nnawabo.

11 Oburhimanya bw’omulume bumanyirwa oku kurhûza kwâge, n’irenge lyâge lirhalibirira ebigalu-galu.

12 Okukaliha kwa mwâmi kwo kuyôrha nka mululumo gwa ngoromora, okurhonya kwâge kwo kuyôrha nka lumè oku byasi.

13 Omwana muhwinja buhanya bw’ishe, omukazi w’embaka kw’ali nka mirhônyi yarhoga oku nyumpa bur hahusa.

14 Enyumpa y’ebirugu, kashâmbala k’ishe wa muntu, ci omukazi mwirhônzi, ngalo ya Nyakasane.

15 Obwôlo njingo buvuna, murhima mwângu, arhafuma ishali.

Murhima mwinja omuntu asîmirwa

16 Olanga amarhegeko kucilânga acilânga yêne, ci omuntu olekerera enjira yâge kufâ ajifâ.

17 Obabalira omukenyi erhi Nyakasane abîsize, yêne ye wâjuhe.

18 Ohane mugala wâwe liciri duba, ci kwône orhacîhiraga oku ntuli y’okumuyirha.

19 Omukali yêne ocijira, okumulekerera kunali kuyushûla obuhanya bwâge.

20 Oyumve ihano onaleke bakuhakanye, lyo ozinda oli murhimanya.

21 Emihigo y’omurhima gw’omuntu eluga, ci omuhigo gwa Nyakasane gwo guêra.

22 Murhima mwinja omuntu asîmirwa, n’omukenyi ye mukulu aha munywesi.

23 Okurhînya Nyakasane eba njira ya kalamo, ecimubâ co cinamubâ, n’omubâ arhaganya buligo.

Okuhanùla

24 Omwôlo analikire okuboko oku cishânjo, arhânakuhise ciru n’ekanwa.

25 Shûrha ogayana, omuhwinja ayengehe, kalihira omwenge akûlemwo ihano.

26 Okolera Ishe amaligo akanahulusa nnina, ali mwana muhanya na muhehêrere.

27 Mwana wâni, olekage n’okuyumva amahano, akaba kuyâka walonza okuyâka ebinwa by’oburhimanya.

28 Muhamiriza mubi oshekera abashamuka e kagombe, akanwa k’endyâlya kugulinjika kagulinjika amaligo.

29 Akarhi kanali ka kuhana abagambana, n’empimbo zibâ zirinzire omugongo gw’abahwinja.

20

Omwenge anayâke endalwe, obukali n’obwôlo

1 Idivayi liyishi oku lishekera omulume, n’amamvu galuza akadugundu; ocirhegago nta burhimanya agwerhe.

2 Okukaliha kwa mwâmi, kwo kuyôrha nka mululumo gwa ngoromora; omujira burhe anacîzûkize nyammanjà.

3 Buli bulume okuyogôlo embaka, muhwinja ocihîra muli zo.

4 Omwôlo arhahinga nk’abandi bâhinga, nka bakola basârûla ye murhanzi, ci lerhaga!

5 Ihano omu murhima gw’omuntu, kwo liri nka mugemero mulîri, mwo omwenge âgendidômera. Nta mwinja obula ishêmbo

6 Bantu banji baciderha binja, ci omwikubagirwa ndi wankamubona?

7 Omushinganyanya, ilabarha lyâge, lya mudahemuka; abana asiga, abasiga bany’iragi.

8 Mwâmi otamire aha kagombe mmanja àtwa, ajira amasù gayerûla ngasi hibi.

9 Ndi wamkaderha, erhi: «omurhima gwâni gucire», ntayimbwâkwo câha»? 10 Obuzirho oku bwâbo, omulengo oku gundi, bibirhi Nyakasane arhakwirirwa ebyo.

11 Amashârha gw’omwana murho, ganayêrekane erhi ebijiro byâge byâyishibâ bya bucese n’obushinganyanya. Birharhenga aharhali kanwa kinja

12 Okurhwiri kuyumva, n’isu libona, byombi Nyakasane wàbijiraga.

13 Omanye orharhonyagya iro wankanakena, ozibûke waluza ebiryo orhaluse.

14 «Birhali byo, birhali byo», gwârhi owâgula, kurhânahangè arhaja acìshinga.

15 Banasime amasholo n’omwandu gw’amagerha, ci kwône ntâco cikwanana omuntu nka kanwa kamanyire emyanzi.

Bwirhonzi bulwa amatumu

16 Omunyâge ecirondo bulyala acîhanyire ncungura oku w’ihanga, na kuli oyu orhamanyiri omuhûnekwoye ecikinja.

17 Omugati gw’obushuma guyishi oku gununira omuntu, erhi gucîbûmba akanwa gushube mushênyi!

18 Omuhigo maliano ga bandi gaguzibuhya, n’amatumu bwirhônzi bugalwa.

19 Ow’akalimi anabase amahwe, orhahîra okakômera oderha bwenêne. 20 Oderha ishe na nnina buligo, ânazimirwe n’akamole omu ndunduli y’omwizimya.

21 Obugale burhangira duba n’okukula duba, bunazinde erhi burhacibona mugisho.

Okucîkubagira Nyamuzinda

22 Orhaderhaga, erhi: nacîhòla», ocîkubagire Nyakasane yêne âkulikûza.

23 Nyakasane ashomba obuzirho oku bundi, omunzâni bagolongohize gurhahimwa kubiha.

24 Nyakasane yêne olangûla amagulu gw’omuntu enjira, kurhi omuntu ankaciderheraga mpu amanya bwinja enjira alimwo?

25 Guli murhego oku muntu okuhamagaza erhi: «eyi eri nterekêro!» n’enyuma ly’eciragâne aciganye. Omûka kamole kamoleka omurhima

26 Omwâmi murhimanya kuyêrûla ayêrûla enkolamaligo, abulibarhogeza-kwo amaligo gâbo.

27 Omûka gw’omuntu kabâ kamole ka Nyakasane, kamoleka omuntu yeshi kuhika oku nyômvu y’omurhima.

28 Obukenge n’obudahemukira mwâmi bo balanzi bamulanga; obukenge byo bikondo by’entebe yâge.

29 Buzibu basimira abana b’emisole, n’abashosi mvi bakengerwa.

30 Ebibande byajababa muko bwo bufumu buhasha obumînya, empimbo aha nsholo y’omurhima zihika.

21

Okukola ebishingânîne

1 Omurhima gwa mwâmi kwo guli omu nfune za Nyakasane nka mugezi gwa mîshi, emunda alonzize yo anaguhengulira.

2 Omu masù g’omuntu yêne, enjira zâge zoshi zishingânîne, ci Nyakasane yehe mirhima ahombaganya.

3 Okukola ebishingânîne bikwânîne omu masù ga Nyakasane, kwo kukulu aha nterekêro.

4 Okulolera abandi oku cirhugo kugayana, enkola-maligo erhakola agarhali maligo.

5 Omwirhônzi murhima adôsa na kuyunguka ayunguka, ebya duba-duba cizombo binafulusa.

6 Obugale burhenga omu bunywesi cihemu, oku burhimanga kwo bunali bwa mihera yalonza olufù.

7 Obulala bw’enkola-maligo bwo bwânazihezè, bulyala zàlahire bwakola ebishingânîne.

Rhinga bwinja bwonene bujirwa

8 Enjira y’enkola-maligo erhashongera, ebijiro by’entagengwa byohe bibâ bishongire.

9 Aha omuntu ankabera haguma n’omukazi w’embaka, ankacijira oku kanshôsho k’enyumpa.

10 Enkola-maligo erhalongeza bandi kalamo, aha bwâge owabo arhankababalirwa.

11 Bakahana omugâmbanyi, omunyi anabe murhimanya, n’omurhimanya bakamuhanûla anayengehe.

12 Omushinganyanya analolereza enyumpa y’endyâlya; abulindike enkola-maligo omu buhanya.

13 Ofuka amarhwiri mpu arhagiyumva izù ly’omukenyi, naye ânaciyâme abule n’ecishuzize.

14 Ebihânwa bushâla-shâla binarhûze oburhe, n’ebihânwa bufunda-funda binarhûze obukali.

15 Oku mushinganyanya, okukola ebishingânîne kulyâ ntânda, ci, oku nkola-maligo, kurhahimwa câbà. Ow’amîru arhagala

16 Ocikûla omu njira y’obwirhônzi omu ndêko y’abalinda-mboho afuduka akola ali.

17 Ow’amîru arhagala, ntakwo agale omuntu osîma amamvu n’amashushi.

18 Enkola-maligo yo ncungulà y’entagengwa, n’endyâlya yo eba ncungulà y’abashinganyanya.

19 Aba wankabêra nyumpa nguma n’omukazi w’embaka oyôrha arhûnzize, wankacîbêrera omu cihugo cirhabâmwo ndi.

20 Aba mw’omurhimanya habâ ebinja, habâ n’amavurha, omuhwinja yehe abishandâze.

21 Okulikira enjira y’obushinganyanya n’ey’olukogo, ye hika oku kalamo n’oku irenge.

22 Omurhimanya ànahime olugo lw’entwâli, anahôngole olwâkiro bacîkubagira.

23 Olanga akanwa n’olulimi lwâge, oku mutula acilanga.

Banyamakobwa bali banji

24 Izîno ly’omuntu ogambana, onagayana: ye Nyamakobwa, ngasi ebi akola kagayo abikolamwo.

25 Enyifinjo z’omwôlo kuyîrha ziyîrha, bulyala enfune zâge zirhaziga zakola.

26 Enkola-maligo enalegerere yacifinja ebya bene, oku omushinganyanya ahâna ebyâge. 27 Enterekêro enkola-maligo zirherekèra erhi na bishwèka, k’oliìnga lyobe bakazirhcrekèra n’omurhima gubizire amaligo.

28 Ohamiriza obunywesi erhi muhera, ci omuntu orhangiyumvirhiza ye manyiderha.

29 Endyâlya busu bukulu eciha, omushinganyanya yehe kulola aj’alola aha âgera.

30 Nta burhimanya, nta bwirhônzi, na nt’ihano lyankacigererakwo Nyamubâho.

31 Olusiku lw ‘okulwa, abantu biterusi barheganya, ci kwône Nyamuzinda ye boshi banasengera mpu abahimire.

22

Okubâ n’izîno linja

1 Aha wankaluza ebirugu, wankajira izîno nkana, aha wakashegema amarhale n’amasholo, wankaja irenge.

2 Omugale n’omugunda babuganine mw’oku: bombi Nyakasane wàbalemaga.

3 Omwenge akabona obuhanya anabuyâke, abahwinja bôhe mpu barharhaluka, bayandûle.

4 Oluhembo lw’obwirhohye n’okurhînya Nyakasane, bubâ irenge n’akalamo.

Ebikwânana izîno ly’omuntu

5 Mishûgi n’emirhego omu njira y’ababî, omuntu ocilanzire yehe kuyâka ayiyâka.

6 Oyigîrize omwana wâwe enjira âgeramwo, âbâ akola mushosi erhi yo anacibâmwo.

7 Mugale orhegeka abakenyi, ohuna mpu bamuhoze, ye mujâ w’owamuhozagya.

8 Orhwêra amaligo buhanya ahaka, karhi ka burhe bwâge kamushurha.

9 Ayagirwe mâshi omuntu obâ lukogo, omuntu ohâ mukenyi oku cijumbu!

10 Ohuluse omugambanyi entambala ehwe; embaka n’ebijâci byanarhûla.

11 Nyakasane arhonya emirhima ecîre, oyishiderha ye mwâmi arhonya.

12 Masù ga Nyakasane galanga omurhimanya, ci kwône ebinwa by’endyâlya ye bibula-buza.

Ebibihya izîno

13 Omwôlo nk’aderha, mpu: «entale eri embuga», erhi: «banyirhira omu muhânda». 14 Akanwa k’abakazi b’embuga ebâ nyènga, oyu Nyakasane ashombire ye yirhogeramwo. 15 Obuhwinja buba bunanîre oku murhima gw’omwana, akarhi k’obuhane kanamulikûze kuli bwo. 16 Okurhindibuza omukenyi kubâ kumugaza, n’okushobôza omugale kubâ kumukenya.

III. Ebinwa by’abarhimanya

17 Binwa bya burhimanya, orhege ebinwa byâni okurhwiri, orhege omurhima ly’obimanya bwinja.

18 Bulyala wâyumva osîmire okubibikirira oku murhima gwâwe, n’okubona byoshi bikuli ngasi mango omu kanwa.

19 Kuderha nti okaziyôrha ocikubagire Nyakasane, kwo kurhumire nalonza okukumanyisa ene enjira washimba.

20 Ka ntabonaga nàkuyandikira bigabi makumi asharhu, bya mahano n’obulenga?

21 Kuderha, nti omanye okunali, onahashishuza n’ebinwa bikwânîne ngasi yeshi wakudôsa.

22 Orhanyagiraga omukenyi okubâ mukenyi, n’ohanyagire orhamulibulizagya aha lûmvi.

23 Bulya Nyakasane ye basambira, n’abahaguzi, yêhe mûka abahêka.

24 Orhayinjibanaga omuntu okunira bwenêne, orhakaz’îgigenda n’omuntu oba burhe duba.

25 Wakanayîga enjira zâge. obone wamâfâ.

26 Orhabaga wa muli balya bashurha omu nfune, bacihâna cikinja oku myenda.

27 Erhi wankaba orhagwerhi ebi wâjuha, banakunyonyôla n’encingo ogwishirakwo.

28 Orhahira okahindula olubibi lwa mira, oku abashakulûza bâwe bàtwaga.

29 K’obwîne omuntu mubidu omu kukola? ye wankakolera mwâmi oyo, arhakayôrha akolera abantu kwône.

23

Omushigo gurhahasha ngasi mulume

1 Nk’oli oku cîbo mweshi n’omukulu, onalole bwinja ehiri embere zâwe.

2 Akaba odambiha, ohire akêre aha mumiro gwâwe.

3 Orhacifinjaga ebiryo byâge by’olununirizi, hyankanaba biryo bya kurhebana.

Omwonganwa

4 Orhacîrhamagya mpu walwira okuhirhira, oleke n’okuyungukira oku bandi.

5 Obuhirhi obukonolire amasù, orhabubwini. Bulyala kwo bujira ebyubi nk’ikozi, lyo liyakira oku nkuba.

6 Orhahira okalîra haguma n’omwônganwa, orhahîra okacîfinja ebiryo byâge;

7 Bulya ebi âgerereza emurhima gwâge, ye nyamuderha erhi: «mâshi lyaga onasûze», n’obwo omurhima gwâge gurhakulikwo.

8 Wâshala ehi wamâmira, obone wamaheza ebinwa binja wacikazâg’iderha.

Amahano gw’obulezi

9 Irhondo orhahîraga okaderhera omu kurhwiri kw’ecingolo-ngolo, cankanagayaguza oburhimanya bw’ebinwa byâwe.

10 Orhahîraga okahindula olubibi lwa mira, orhayankaga n’amashwa g’enfûzi,

11 bulyala Ogala-byoshi ye mwihôzi wabo, ye wânayanka olubanja lwabo akuyâgîrize.

12 Omurhima gwâwe ogurhegêre, gurhegêre ihano, n’amarhwiri gâwe ogarhege ebinwa by’abalenga.

13 Orhahîraga okababalira omwana mpu orhâmuhana, bulyala erhi wankamushûrha, akarhi karhâmuyirhe.

14 Kâli ciru okamushûrha akarhi karhankamuyirha, kwakûla omûka gwâge ekuzimu.

Oburhimanya n’omurhima

15 Mwana, wâni, erhi wankanabâ ogwerhe omurhima gw’oburhimanya, nani ogwâni murhima gwanarhimûkwa.

16 Obulâ bundi omu ndâ bwanarhâmba, bubona akâwe kanwa kâderha ebishingânîne. 17 Omurhima gwâwe gurhayagalagwa n’enkola-maligo, ci guyôrhe gurhînya Nyakasane ngasi mango.

18 Bulyala irhondo ho liri, n’obulangalire bwâwe burhâfanânde.

19 Nkubwire mwana wâni, obe murhimanya, onayêrekeze omurhima gwâwe omu njira nnungêdu.

20 Orhahîraga okakerekera ekarhî ka ba-cambali-nzoga, nisi erhi ekarhî k’àbaziga enyama,

21 bulyala abanywi bakulu n’ab’amîru banacikenye, n’obwôlo bunarhume omuntu ayambala obwikûnjè.

22 Okaziyûmva sho wàkuburhaga, orhanagayaga nyoko mpu akola mugikulu.

23 Olonze okumanya okuli, ci orhabaga: «mpemba-nkubwire» ocihangane omanye oburhimanya, ihano n’okumany’iyumva.

. 24 Okubâ ishe w’omushinganyanya: kulya ntânda; okubâ ishe w’omurhimanya: busìme bunji.

25 Orhangishagalusa sho, n’omuzire wàkuburhaga naye ashagaluka.

26 Mwana wâni, yumva nkubwire; amasù gâwe gayêrekere amahano nâkuhà:

27 Omukazi w’ecirala: lushâyo; n’omukazi w’embuga, iriba lya bunwa buhûnde!

28 Bwifulikwe alinga nka cishûngu, na barhebwa banji ajira ekarhî k’abalume.

Obulalwe

29 Ba «namahera», na ba «yajoowe» baba ba ndi?

Zibâ za ndi entambala?

ebà ya ndi emirenge? Zibâ za ndi empimbo?

Gabâ ga ndi amasù g’ebirenge-renge?

30 Bibâ bya bala barharhenga aha c’âmamvu, bibâ bya mudûmbi-orhashubûka.

31 Orhahîra okakonolera amamvu amasù: mpu ala nka gayinjiha! Mpu alà nka gabirira bwinja omu kabêhe, mpu ala oku gahona bunyi-bunyi!

32 Ganazînde erhi galumana nka njoka, gakômole nka njoka ya mpiri!

33 Amasù gâwe gabone ebingeru-ngeru obwo, n’omurhima gwâwe guderhe eby’amahabwe;

34 Nâwe obe nka muntu ogwîshîre omu nyanja emuhengere, erhi nka muntu ogwîshîre oku murhi.

35 «Banshûsire na ntaho hânduma! «bambàmbwîre, ntanayumvîrhe! «mangaci nazûka nshubihûna orhùndi!»

24

1 Orhahîraga okayônganwa n’enkola-maligo, orhanalonzagya okuzikômera.

2 Bulyala omurhima gwâbo gurhagerêreza ebirhali bigalu-galu, n’akanwa kabo karhahâna erhali mihigo mibî.

3 Burhimanya omuntu ayûbakamwo enyumpa, bwirhônzi omuntu ahûmbamwo eciriba cayo;

4 Bushiru bubûmba enguli y’omuntu, bira binja-binja byoshi bija ecibuye.

5 Aha omuntu ankaluza emisi ankaluza oburhimanya, aha ankabâ ciri-misi, ankabâ mulenga.

6 Bulyala kuyêsha kwinja emirhima: kuhima ntambala, n’okubâ na bahanûzi banji kwo kuhimira omuntu.

7 Omuhwinja mpu oburhimanya buli enyanya bwenêne, arhanabumbûla kanwa aha ngombe.

8 Olonza okujira amabî, ye baderha cishûngu!

9 Omuhwinja arhalôrha ebirhali bibi, n’omugambanyi, abandi barhamubâkwo.

10 Akaba wàrhibire omurhima olusiku lw’amarhangulo, erhi obuzibu bwâwe bunali ntabwo.

11 Ogalukire abâhêkwa ebwa lufù, ofûngire n’abadwirhwe nk’eyajibâgwa.

12 Ka kwo wâyishiderha, erhi: kâli rhurhâli rhumanyire? K’orhamanyiri oku Olyala olâba emirhima ntâco ahabire? K’orhamanyiri oku omulanzi olànga omurhima gwâwe, Oku arhahabiri bici? Ye wahêmbe ngasi muguma nk’oku ànakozire.

13 Okazirya oku bùci mwana wâni, bulya bubâ bwinja, n’ebigukulu hy’obûci hirhahimwa kununa omu kanwa.

14 Ntyo kwo n’oburhimanya nabwo buli omu murhima gwâwe, erhi wankabuhikakwo wanabona ensiku, n’obulangalire bwâwe burhâfânandè.

15 Orhahîraga okahira omurhego omu nyumpa y’omushinganya, orhanamushâbiraga enyumpa.

16 Bulyala kali nda omushinganyanya akulumba anashubizûka, ba-nyankola-maligo bôhe kugwa bagwa omu buhanya.

17 Erhi omushombanyi wâwe ankakulumba, orhacishîngaga; omurhima gwâwe gurhasîmaga mpu obwenge amâsârhala.

18 Nyakasane akanagaya omu kubona ntyo, obone arhacimurhûzirikwo mûngo.

19 Orhahîraga okalubira enkola-maligo, orhayagalagwa n’endyâlya,

20 Bulya nta irhôndo ly’enkola-maligo: akamole k’endyâlya kuzima kanazima.

21 Mwana wâni, orhînye Nyakasane, orhînye na mwâmi, orhahîraga okajira oyu wagomera muli abwo bombi;

22 Bulya obubane bwâbo burhalâliza, na bulya, ndi omanyire citumule cici bâyishikuhirakwo bombi?

IV. Ebindi binwa by’abarhimanya

Okugwasanya

23 Ebi nabyo biri binwa bya barhimanya: Okulola ola ye ndi nka watwa olubanja, kurhabâ kwinja.

24 Obwîra omumînya mpu ali mushinganyanya, kuhehêrerwa ahehêrerwa n’amashanja, kugaywa anagaywa n’abandi.

25 Ci kwône abatwa olubanja bwinja, banayumve basîmire: mugisho banajâkwo.

26 Omuntu wakushuze bwinja ^a, erhi hinûnugurho akuhizire oku kanwa.

27 Orheganyize omukolo gwâwe embuga, oshubija aho ohînge ishwa lyâwe^b, wabona oku watunga enyumpa yâwe.

28 Orhahîra okayêmera duba obuhamirizi bwayâgiriza omulungu, orhanahîra okarheba omuntu n’akâwe kanwa.

29 Orhaderhaga, erhi: nâmukolera ebi ànkolire! erhi naha ngasi muguma nk’oku ànakozire»

Obwôlo

30 Nàgeraga aha kw’omwòlo, aba ishwa ly’ecingolo-ngolo,

31 Alà oku lyoshi lyàli limeziremwo omushadu, lyoshi lyàliyumjwire mishûgi, n’olugurhu-gurhu lw’amabuye erhi lwàhongosire.

32 Omu kubona ntyo nadôsa emirhima, okubona ebyo kwàmpà ezo nkengêro.

33 Mpu «wârhangibunga hitya, warhangibâ nka waheba olugohe oku lundi, warhengibâ nka wahira okuboko oku kwabo, ocihêngeke;

34 Oku ecizômbo cahânda aha mwâwe nka mubalama, n’ecizômbo cakutulikakwo amatumu!»

25

V. Ecitabu ca kabirhi c’ emigani yayandikagwa na Salomoni

1 Lâba eyindi migani ya Salomoni, yàyandikagwa na bambali ba Hezekiyahu, mwâmi w’eYudeya.

2 Okufulika omwanzi, liba irenge lya Nyamuzinda, ci okusholera olubanja liba irenge lya mwâmi.

3 Amalunga go gabâ enyanya n’igulu lyo liba idako, omurhima gw’abâmi gwohe libâ ishâmba.

Ebwâmi erhabêra orhali mwîrhônzi

4 Ecûma, ocibalazekwo amazi g’ecûma, wabona oku cayisha cirî-cirî;

5 Okûle endyâlya omu masù ga mwâmi wàbona oku entebe yâge yasêra omu bushinganyanya.

6 Orhahîraga okacihiramwo amakangarasa nk’oli omu masù ga mwâmi, orhanahîraga mpu wâjitamala halya h’abakulu-bakulu:

7 Bulya aha bankakuyôza omu burhwâli, bankakubwîra mpu «ogere».

Ebi amasù gâwe gàbwîne, 8 orhabihêkaga duba-duba aha kagombe, bulya kurhi okolaga wajira obwo, erhi owinyu ankakuyâgîriza?

9 Olongôle mweshi n’owinyu, ci kwône orhabasagya ihwe lya bene;

10 nnalyo akanakuyûmva obone amâkugaya, nâwe wene oheze olukêngwa.

11 Akanwa kalîke amango mînja, irehe lya masholo oku mbale y’amarhale.

12 Ehigondo hy’amasholo n’enjuma y’amasholo gacire, kwo binali nka kanwa k’omurhimanya wakalihira okurhwiri kwayumva.

13 Omurhumwa mûmva, kw’ali omu masù g’owamurhumaga nka mishi maholo-maholo amango bâsârûla, garhuliriz’omurhima.

14 Omuntu ohâna omulagi arhâjirè, kw’ali nka bitû n’empûsi erhakulikîrwi na nkuba.

15 Oburhûza bunarhume omurhambo agômba, olulimi lw’omuntu murhûza lunabeze akavuha.

16 Erhi wankashânga obûci, onalye oyigurhe, ci kwône omanye wankacîhakabo, wankanagogwa.

17 Orhahîraga okakômera enyumpa y’omulûngu, akanarhama obone mwamâshombana. 18 Omuntu ohambâra omwalungwe, buli buhiri, ngôrho, mwampi mwôji.

19 Okucìkubagira endyâlya olusiku luhanya, kunashube lino libolo, kugulu kwâhegera.

20 Okuhogola ensirha n’emboho eri, kuba kubulagira enkalishi oku cibânde, kuyimbira omurhima guli burhe.

21 Omushombanyi wâwe erhi ankashalika, onamushalûle, erhi ankagwarhwa n’enyôrha, onamuhe anywe.

22 Kuli kuliìnda amakala oku irhwe lyâge, Nyakasane akugalulira.

23 Hali empùsi elerha enkuba, olulimi luba mwanzi nalwo lunalerhere omuntu oburhe.

24 Aba omuntu ankabèra nyumpa nguma n’omukazi mudârhi, ankayûbaka oku kanshòsho k’enyumpa.

25 Omwanzi mwinja gwarhenga emahanga, kwo guli nka mìshi aba mumiro gw’omuntu oli nyòrha.

26 Omushinganyanya oyôbohire enkola-maligo, ye muguma n’iriba lilabarhanyè nisi erhi nshôko bahemwîre.

27 Okulya obiki bunji kurhabà kwinja, okurhehwa n’ehinwa by’oluhohòlolo nakwo kurhabà kwinja.

28 Olugo lw’omwerûlè, lulya lurhalikwo côgo, lwo lugumà n’omuntu orhajira murhima.

26

Obuhwinja burhabukwa

1 Oku ecânda cishuhwa n’enkuba y’olubula erhi nkuba kwône, kwo n’omusirhe ashuhwa n’olukengwa.

2 Kula akafûnzi kaburuduka, na kulira ehiremberembe hiheneka, kwo n’enfûlago y’obumâma egênda ciru.

3 Nka kula bayîkira eciterusi akarhi, n’ecihêsi omukoba kwo banabikira abahwinja emihini.

4 Orhahîra okadumiza omusirhe oku isirhc lyâge, wakanabà akâge nâwe.

5 Omusirhe omushuze nk’oku isirhc lyâge linali, akâmanya mpu ali murhimanya.

6 Kubula-bula na kucîtwa amaboko, okurhuma omuganda w’ecingolo-ngolo.

7 Entege z’ow’akagulu zirhajira nsimiko, zo nguma n’omugani omu kwanwa k’ecingolo-ngolo.

8 Kunanîriza ibuye oku mujaleti, okuha ecingolo-ngolo irenge.

9 Omugani omu kanwa k’ecingolo-ngolo, ihaji lya kashugi-shugi omu nfune z’omulalwe.

10 Omulwî wâlasha ngasi muntu wacìgerera, ye muguma n’omuntu oziga akolerwa n’ecingolo-ngolo.

11 Kulira akabwa kashubirira ebishaliza, kwo n’omuhwinja naye ashubirira obuhwinja bwâge.

12 K’okola oshanzire omuntu ôcibwîne burhimanya? Omusirhe ye mukulu hali ye.

13 Omwôlo erhi engoromora eri emuhanda, «entale eri emuhanda!»

14 Omwôlo kwo ahinduluka aha ncîngo, kula olumvi luhinduluka omu mulirango.

15 Omwôlo anazinde alikira okuboko oku cishânjo, okukuyêrekeza ekanwa kumurhamye.

16 Omwôlo kw’amanya mpu ye murhimanya olushine, walusha bantu nda bashuza n’obwirhônzi.

17 Okucihira omu lubanja lwa bene, kubâ kugwârha amarhwiri g’akabwa.

18 Kwo ali ak’omusirhe walasha omuherho gulikwo emyampi êkolire, gulikwo n’empiru n’olufù,

19 omuntu orheba owabo, abuliderha, erhi: «byâli bihinza!»

20 Cibula ca nshâli cizimya omuliro entambala nayo enahwe nka nta rukozo-wâkoza.

21 Omuntu mukunizi kw’azûsa akadali kulira, amakala gazûsa omuliro, kulira bahira enshâli oku cîko.

22 Ebinwa by’omuntu w’omwânzi bubâ bununîrizi, buyandagalira omu nda kuhika oku nyômvu.

23 Buhomo oku nyûngu y’ibûmba, ko kanwa k’omuntu oganira n’olubohôlolo, n’obwo omurhima gwâge guli mubi.

24 Oshombana ajira oku arhebana n’ebinwa, n’obwo omurhima gwâge guyubarhîre obulyâlya;

25 ciru akaderha n’obwonjo, orhamuyemeraga, bulyala omu murhima gwâge muli bigalu-galu nda.

26 Enshômbo hali amango ecihundikira obulenga, omu ndêko mwo eciyêrekanira.

27 Ohûmba omwîna anagugwemwo, ohirika ibuye linamugalukekwo.

28 Olulimi lunywesi lushômba okuli, akanwa kashigîriza kushâba kashâba.

27

1 Orhacikubagiraga omulegerege gw’irhôndo, bulya orhamanyiri bici byarhenga mw’ogu gw’ene.

2 Wundi wâkukûnga ci arhali kanwa kâwe wene, muntu wârhenga kuli ci arhali wene.

3 lbuye lizidoha n’omushenyi kwo na kwo, ci omûngo omusirhe alerhera omuntu gucilushire.

4 Omutula gubâ mumînya, n’obukali gubâ muhûsi, omûngo gw’owamânyagwa gwohe ndi wankagulîndira?

5 Aha wankasîmwa n’orhaderha, wankakalihirwa n’owakubwîririra.

6 Omwîra anakulubira obone n’oku alubire, ci omwânzi anakuhôbera erhi anakuhigîre.

7 Mumiro guyigusire anagalule obûci, mumiro gushalisire ananunirwe n’ebilulu.

8 Omuntu ogenda-genda ahike kulî n’ecihugo àburhagwamwo, kwo ali nka akanyunyi kayâbukira kuli n’olwogo lwako.

9 Amavurha gabaya bwinja kushagalusa gashagalusa omurhima, nakwo okujira omwîra nkana kunabômbeze omurhima.

10 Orhahîra okalekêrera omwîra wâwe nisi erhi omwîra wa sho, orhahîra okaja aha mwa bene winyu olusiku oli burhe. Mwîra oli hofi, ye mukulu hali muci wa muntu oli kuli.

11 Mwana wâni, hinduka murhimanya lyo oshagalusa omurhima gwâni, lyo mmanya oku nashuza ngasi abangayisize.

12 Omwenge akabona obuhanya anacîfulike, omuhwinja yehe mpu abugeraho aciyandulire!

13 Omunyâge ecirôndo, bulyala acihânyire ncungulâ oku w’ihanga, na kuli oyu orhamanyiri omuhûnekwoye ecikinja.

14 Omuntu wagisha owabo n’izu linene sêzi-sêzi^c, abandi banamugânjire omu balozi!

15 Omukazi w’embaka ye muguma na kula obona emirhônyi, era mirhônyi ehona oku nyumpa burhahusa olusiku lw’omudûmbi.

16 Ogwerhe owa bene oyo erhi mpûsi agwerhe, n’okuboko kwâge kulyo mavurha kufumbasire.

17 Cûma cirhyaza ecûma, muntu oyengehya owabo.

18 Olanga emizeti ye nayirya amalehe. olanga nnawabo ye naja irenge.

19 Kulira obusù burhashusha bwâbo, kwo n’emirhima y’abantu erhashushana.

20 Wa-nyênga na Wa-kuzimu, abo bombi barhîgurha. kwo n’amasù gw’omuntu garhîgurha.

21 Hali ecibeye c’amarhale hali n’eca amasholo: Omuntu yêne okwânîne ayirukire ayumva ebinwa by’okulimîrhiza.

22 Omusirhe ciru wankamushakulira omu cishakulo; isirhe lyâge lirhankamurhengakwo.

23 Omanye ebintu byâwe bwinja, abusò bwâwe obushîbirire;

24 bulyala obugale burhabâ bw’ensiku n’amango. obuhirhi burhasigirwa iburha n’erindi.

25 Oba wamâkolôla, n’oburheme bwamavûnda. wamânasingula ebyasi by’oku ntôndo,

26 obe n’abana-buzi ly’obona eci wâyambala, obe na bihebe nka binga wakatwamwo olubanja lwamashwa gâwe;

27 obe na marha manji ga mpene, bibe bijumbu kuli we, oku ba aha mwâwe na kuli bambali-kazi bâwe.

28

1 Omumînya anayâke na ntâye omulibisirekwo; omushinganyanya yehe kwo abâ adekerire nka mwana wa ntale.

2 Bubi bwa ba-ciri-misi butula entamhala, omurhimanya ayifûnge.

3 Omumînya wâlibuza omuhanya, ye muguma n’enkuba yâshereza emyâka, olônze eciribwa, ocibule!

4 Omuntu okulekerera irhegeko: kuyinjibana enkola-maligo, ci omuntu oshimba irhegeko, arhabona oku nkola-maligo.

5 Enkola-maligo zirhumva hishingânîne, abalonza Nyakasane bôhe byoshi bayumva.

6 Owabâ ali mukenyi nka anali mudahemuka, ye mukulu oku muntu w’enjira z’ebinzongo-nzongo ciru akabâ mugale.

7 Oshimba irhegeko ye mwana mwenge, okômera enkonola-masù anabonese bene ishe nshonyi.

8 Omuntu ogala n’eby’obungûnganya n’oyungukira oku bandi, analundikire abâyishibigabira abakenyi.

9 Omuntu ocîfuka amarhwiri mpu bankanamukengêza amarhegeko omusengero gwâge gurhahika.

10 Omuntu ohabulira obushinganyanya omu njira mbi, arhakabula bugwa omu mwina ahûmbaga yêne.

11 Omugale kwo aderha mpu ali murhimanya, n’obwo omugûnda w’amakengu anamuyenje anamugwase.

12 Abashinganyanya bakayaza ntâye orhasima, endyâlya zikaja eruhya abagula banayôngoloke muguma-muguma.

13 Omuntu ofulika amabî gâge kuyabirwa anayabirwa, ci omuntu ocîshobeka akanagaleka kubabalirwa anababalirwa,

14 Iragi lyâge omuntu oyôrha akomekire, ci kwône omuntu w’omurhima muzibu nk’ibuye, kuhanyagala anahanyagala.

15 Kw’ali nka ntale yalûmba, nka ciryanyi ciri ishali, omuntu obihira olubaga.

16 Omuluzi akabula bwâge bwenge ly’anyagana, oshômba eby’obuhagwe ye rihya ensiku.

17 Oyu balibirhakwo mpu ayîsire omuntu, ânalinde ahika aha nshinda erhi kuyâka ayâka, orhahîra okamuhumakwo.

18 Omuntu ojira obwôrhere bushingânîne ârhakabâ kurhi, ci omuntu odûngira eyi n’eyi: arhabula olunda arhogîre!

19 Omuntu ohinga ishwa lyâge ye nabona ecijumbu ayikula, n’olibirha oku mpûsi ye yîgurha ecizômbo.

20 Orhabêsha ye banabûmba mugisho, olonza okugala duba arhabula butumula.

21 Kurhaba kwinja okujira akanânâ, ci kwône ehihimbi hy’ecijumbu hinarhume omuntu alyâlyanya.

22 Owa amâgene anabishwire, ahabe oku olusiku lw’ecizômbo luciri nyuma.

23 Okalihira omuntu anazinde erhi arhona, kulusha ow’akalimi kalimîrhiza.

24 Ozimba ishe na nnina mpu «cirhali câha» erhi alingiyinjibana ebishambo.

25 Mwonganwa otula entambala, oyêgemera Nyakasane arhakabona itâka.

26 Ocîkubagira obwenge bwâge yenene erhi muhwinja, omuntu ogenda acîrhônzire arhabâ kurhi.

27 Omuntu oha abakenyi arhashalika, ci kwône ogenda azibire erhi mujâcire.

28 Endyâlya zikayimuka, abantu banacîfulike ci kwône zikaherêrekera, abashinganyanya banaluge.

29

1 Omuntu oyumva bamukalihira acikenyegule, kukenyuka anakenyuka burhalûnga.

2 Nka barhimanya barhegeka, olugaga lunayumve lusîmire, nka ndyâlya ziri oku ntebe, olubaga kulaka lulaka.

3 Omuntu orhonya oburhimanya ye simîsa ishe, orhonya abakazi b’ebishungu, kusherêza anasherêza e birugu byâge.

4 Bushinganyanya mwâmi ayôlolosamwo ecihugo, ow’obuhagwe yehe kusherêza acisherêza.

5 Olimîrhiza owundi, erhi murhego mulabarhe amufulisire.

6 Endyâlya enalambagire erhi enali ntege, omushinganyanya yehe âgenda ashagalusire.

7 Omushinganyanya anakaziyumva olubanja lw’abakenyi, endyâlya erhishi-luyumvirhiza.

8 Abagambanyi banayôce ekà, ci abagula bôhe aha bali kufûnga bafûnga entambala. 9 Omugula wajisa omusirhe kadali, anakaliha erhi ashese ci erhi anayâzire.

10 Ebishungu birhabona oku mushinganyanya, abashinganyanya bôhe kugendêrera bagendêrera obuzîne bwâge.

11 Muhwinja oziga omutula gwamurhaluka^d, omurhimanya yêhe anagurhûlirize.

12 Omurhambo okâyumvirhiza ngasi binwa bya bunywesi, abambali boshi oku banali barhabonekemwo orhali mubi.

13 Omugûnda n’omugale babuganine muli oku: bombi Nyakasane obamolekera mûshi.

14 Omwâmi otwira abagûnda olubanja n’abushinganyanya. entebe yâge kusera yânayôrhe esêra.

15 Okushûrhwa n’okukalihirwa binahe omuntu oburhimanya omwana balekêrera ye bonesa nnina nshonyi.

16 Nka nkola-maligo ziri oku ntebe ly’obubî buluga, ci kwône abashinganyanya banayishibona oku zahunguluka.

17 Okazihanûla mugala wâwe, wâbona oku acikushagalusa, anarhume omurhima gwâwe gwarhimûkwa.

18 Nka nta mulêbi, olubaga lunabe nka kulya balunika, yêhe w’iragi omuntu oshimba irhegeko.

19 Omujà arhadundwa na binwa, anabe abiyumvîrhe arhânabishimbè.

20 K’obwîne ola muntu ohamira oku binwa? omusirhe ye mukulu hali ye.

21 Orhogoza omujà ociri murho, erhi akula anamukulire.

22 Omuntu oluba duba ntambala atula; n’omukali arhahwa arhâlogorha!

23 Okugayana kunarhume omuntu ashuba nyamakobwa, n’omuntu acirhohya ye naja irenge.

24 Kunali kulukira haguma n’ecishambo, na kucîhanyagaza, okuyumva bakûngulira oyu burhalikwo, okanahulika.

25 Oyôboha abantu arhimangigwa omu murhego, ocîkubagira Nyakasane agwerhe ah’agwerhe.

26 Banji balwira okurhona emunda omurhambo ali, ci kwône Nyakasane yêne ohà omuntu olubanja.

27 Abashinganyanya barhakwirirwa nkola-maligo, n’enkola-maligo erhabona oku muntu mushinganyanya.

30

VI. Ebinwa bya Aguri

1 Ebinwa bya Aguri, mwene Yâkehe w’è Masi.

Alaga ebinwa oyo muntu^e àrhumiraga Itiyeli, kuli Itiyeli bona Ukala.

2 Nta muhwinja akâni omu bantu, ntajira makengu ga muntu,

3 Oburhimanya ntabuyigaga, n’obumanye bw’abimâna^f

4 Ndi okola osôkîre emalunga anabuligaluka?

ndi okola ofûmbasire empûsi omu nfune zâge?

ndi okola obohire amîshi omu cirôndo câge?

ndi wàtwaga embibi z’igulu zoshi? K’oyishi izîno lyâge?

K’oyishi izîno ly’omugala?

5 Ngasi luderho lwa Nyamuzinda lubâ lucesîbwe n’omuliro;

abâ mpenzi y’oyegemire muli ye.

6 Akanwa kâge orhahîra okakahebakwo akândi,

wankanatumula bakujire munywesi.

Omusengero

7 Bibirhi nkusêngîre, orhabinyimaga, obinshobôze ntacifà:

8 Oncînge oku bunywesi n’oku bulênzi,

orhampâga bukenyi orhampâga na bugale,

ci ondeke nani ndye oku mugati^g.

9 Kuderha nti nakayigurha obone namâkuhaba,

obone nkola naderha nti: Nyamuzinda ye ndi oyo!

nisi erhi nshalike obone nkola nazimba,

obone namahemukira izîno lya Nyamubâho.

10 Orhahîraga okashobeka omujà emunda nnabamwabo ali,

ankanakuhehêrera ohanyagale.

VII. Emigani erimwo emibalè

Enyumpa mbi ziri inni, n’ebirhayumvikana ho biri

11 Hali obûko, oku bàjacira ishe, kwo na nnina barhamukênziri.

12 Hali obûko bumanya mpu buli bwa bêru-kwêru, n’obwo izinga lyâbo libananîrekwo.

13 Hali obûko bulolera abandi oku cikanyi, n’ebisike biyunjwire kagayo.

14 Hali obûko bujira engôrho mpu mîno, n’orhwere mpu myangânga,

rhwo bashanyangulamwo abagûnda,

babarhenze hano igulu, banasigise abakenyi ababo bantu.

Hali binni birhîgurha

15 Omushûndwe gujira banyere babirhi: bo ba lêrha! lêrha!

Hali bisharhu birhîgurha na binni birhaderha mpu: «lekaga»!

16 Okuzimu, endâ y’engûmba, idaho lirhigurha mîshi,

n’omuliro gurhaderha mpu: lekaga!

17 Amasù omuntu akengulamwo ishe, âgagayira nnina wa muntu obugikulu,

bihûngu by’oku lwîshi byâgarhulè, bigukuma byâgashege!

18 Hali bisharhu nyumva bintalusire, na binni ntishi:

19 enjira ya lubaka emalunga,

enjira y’enjoka oku mbyâ,

enjira y’obwârho omu karhi k’enyanja,

enjira y’omulume omu mwanahyâ^h,

20 Enjira y’omukazi w’ecishûngu yoshi eyo:

anaba amâlya ahôrhole nakanwa, erhi:

«nta bubî nàjizire».

21 Hali bisharhu bigeza igulu mw’omusisi: na binni birhalindwa:

22 omujà wamâhinduka mwâmi,

n’omusirhe wamagala,

23 Omunyere bàkazagibênga wamâheruka,

n’omuja-nyere wamàyîmûla nn’omu-mwabo!

Ebinyinyi nabyo hiba binni

24 Hano igulu habâ binyinyi binni: cikwône barhimanya omu barhimanya.

25 Obunyegere, lubâ lubaga lwa butya-butya, ci kwône buyishi oku bahaka enguli canda.

26 Ebishegeshe, ebâ ngabo ya mbula-misi, ci kwône biyishiyûbaka omu mabâle.

27 Enzige, zirhajira murhambo, ci kwône bwinja zihinda.

28 Omusherebera, nfune egugwârha, cikwône omu bwâmi guyâlukizaⁱ.

Abayishikânânda

29 Hali basharhu bayishicûka, na banni bayishikânânda.

30 Wa-ntale, ntwâli omu by’erubala, arhayôboha bici!

31 Nyaluhazè wakânânda omu karhi k’engoko,

n’ecihebe cayâbula obusò,

na mwâmi omu ngabo yâge.

32 Erhi wankahabuka okakaliha, n’erhi wakabà wàcijire emurhima,

onahire enfune oku kanwa!

33 Bulyala, amarha, omuntu akagatûnda, ganarhengemwo amakâfè;

izulu, omuntu akalisinaga bwenêne, linarhengemwo omuko,

n’oburhe, okubunanîriza kunarhengemwo entambala.

31

VIII. Ebinwa bya Lemuweli

1 Ebinwa bya Lemuweli mwâmi w’e Masa, nnina wàmubwirizagyabyo.

2 Mâshi mwana wâni, mâshi k’omu ndâ! Mâshi busìngo busìnga omuliro!

3 Irhondo orhahîraga okarhega abakazi emisi yâwe, orhahîraga okacirhega ba-kaheza-k’abâmi.

4 Kurhahimwa kushuha abâmi, Lemuweli, kurhahimwa okushuha abâmi okucirhega amamvu, ciru n’oku baluzi okurhonya enzoga kurhabâ kwo!

5 Kuderha mpu okunywa kwankanabayibagiza olushika bàtwaga bône, obone bamâlenganya abarhindibuzîbwe.

6 Amamvu makali onagahe omuhera, idivayi onalihe ogwerhwe n’omutula,

7 anywe, ayibagire obuhanya bumulikwo; anywe arhacikengêraga bulya bulagîrire bwâge.

8 Okazibumbûla akanwa oderhere akaduma, oderhere n’enfûzi;

9 Okazibumbûla akanwa otwe olubanja bwinja;

omukenyi n’àbarhindibuzîbwe, okazibatwira olubanja.

IX. Irenge ly’omukazi nkana

10 Omukazi nkana ndi wankamubona? agwerhe ecitwiro cilushire ec’amagerha^j.

11 Omurhima gw’iba ye guba gucikubagire, na ntakwo abule buyunguka omugwerhe.

12 Ensiku zoshi z’obuzîne bwâge, kuciza amuciza, ci arhamulibuza.

13 Anaje aho alonze obwôya bw’ecibuzi n’ecitâni, ahirekwo n’obulenga bw’amaboko gâge.

14 Kw’abâ nka bwârho bwa murhunzi, bwo buged’ishundira kuli

15 Azuka buciri budufu, ayîkuze ab’aha kâ, agabire n’abambalikazi omukolo.

16 Akalonza ishwa analibone; bunguke bw’omu maboko gâge arhweresamwo emizâbîbu.

17 Omushângi buzibu agukobeka, n’emisi ya amaboko gâge kukolesa ayikolêsa.

18 Anakaziba ayumvîrhe oku obushanja bwâge buli bwinja, na budufu akamole kâge karhazima^k.

19 Okuboko anakulîkire oku bushanja, n’eminwe yâge ebûngule omugozi.

20 Anabumbûlire omukenyi enfune, alambûlire n’omugûnda okuboko.

21 Arhayôbohera enyumpa yâge oku nkuba y’olubula, bulyala ab’omu mwâge boshi, nta wa mushângi muguma.

22 Amalengeti gâge yêne ogaluka, omushângi gwâge gw’akaduku n’ecitâni.

23 Aha ngombe iba agwerheho olukengwa, ho atamala aha karhî k’abagula b’ecihugo.

24 Nyâmà wâni anakaziluka emishângi y’ecitâni aguza, n’omukaba agugulize omurhunzi.

25 Obuzibu n’olukengwa gwo mwambalo gwâge^l, âsheka ene, asheke n’irhondo.

26 Anakazibumbûla akanwa n’oburhimanya, n’oku lulimi lwâge kanwa ka butûdu kakubâ.

27 Arhahabiri enjira zirhenga omu mwâge n’ezimuja^m, arhanalya mugati gwa bwôlo.

28 Abagala bayimanzire, mpu baderhe oku ali muny’iragi, iba naye anakazimukûnga.

29 Abakazi bàkozire ebinja bali banji, ci kwône w’oyo ocibalushire boshi.

30 Iranga kurhebana lirhebana, n’obwinja buba bwa busha,

omukazi orhînya Nyakasane ye kwânîne okukêngwaⁿ.

31 Mumuhe oku binja by’omu mukolo gwâge

n’aha ngombe, emirimo yâge ederhe irenge lyâge.

---

 ^a1.17 «akarhonde karhafa oku bulêmbo» halî ebinyunyi birhegwa n’akasirha, ebindi bulya biri byênge bicîyakire bibona oku byamarhegwa.

 ^b1.20 Burhimanya kwo adesire nka muntu, nka mulêbi (Yer 7, 2; 5, 1).

 ^c1.21 Olugô lwa mîra e Bulaya n’e Buyahudi, lwàlikwo ecôgo cizibu.

 ^d2.16 «omukazi w’embuga» ko kuderha: muka bene. Eci cigabi cirhanzi cishubulwire kanji kanji eryo ihano ly’okucìlanga oku bulala (sinza Mig 5, 2-10; 6, 23-25; 7, 5-27)

 ^e2.21 Eco cihugo c’Israheli eco, mw’ogu mugani. Ahâli h’okuderha olubaga lwîshogwa n’agandi mashanja, omwandisi agabire olubaga lwîshogwa mwo mpiriri ibirhi: abarhimanya n’enkola-maligo erhi entagengwa n’abaminya.

 ^f3.9 Omwâka muhyahya, omwana wa burhanzi, enterekwa y’omuntu, lyàli irhegeko okurhùla Nyakasane omwâka muhyahya omu kushénga omushigo n’okuvuga omûnkwa (sinza Mib 18, 12-13; Lush 14, 28-29).

 ^g3.17 Omurhûla cirhali cidêkêrera kwônene c’okuba nta mbaka zihali ci kuli kuhashirya bwinja ehyâwe buzira bihamba bici, go mango baderha eno mwirhu, mpu: arhaganya buligo arhanabulânga (sinza Mig 8, 18) n’ornu Ndagâno Mpyahya, omurhûla bubâ. bwinja buli endalâla omu murhima gw’omuntu, ngalo ya Mûka Mwimâna.

 ^h4.7 Nka kulira omurhondéro gw »okuyoga kuli kuja omu mishi ly’omuntu amanyiyòga, n’okwo kuja omu mishi kuligi kurhenga eburhambi bwâgo.

 ⁱ4.9 Binwa ishe àkazagimubwiriza.

 ^j5.2 Vulgata (Bibliya ya cilatini) yo rhuyankire-kwo okuhindula eci cinwa ntya.

 ^k5.4 Omwenda nka gwaciribwa erhi guli mununu, nebyâha kwo na kuguma. 5, 11: Omu kuderha: obone wamahwêrwa n’omubiri gw’eminyafu.

 ^l5.14 Omu ngombe mwo bahanira enkola maligo (sinza Lev 24. l6; Lush 17, 7; Burh 1, 30).

 ^m6.3 Sinza Vulgata: nk’omuntu analire omwenda gwa bene, anagujuhe duba, ciru bwankayira.

 ⁿ6.12 Endyâlya erhamera ngohe: «endyâlya erhagania goshhi erhacikubagirwa bulya arhali muntu nkana.

 ^o6.23 Okayumva mpu mwene lebe ayengeha, erhi ajira ecibwiriza.

 ^p6.26 Nka kula rhunaderha omu mashi, mpu: omukazi mugênzi ye «tulye twende») gwàrhi abazihi b’akashâra, kukenya akenya ocirhegaye. Muka-bene acirigî mudârhi kulusha.

 ^q7.14 Enterekêro ya nyabuholwe, yo nterekêro y’omurhûla (Lev 7. 15-16). Enyama y’eyo nterekêro egwerhe omwânya gwa Nyamuzinda, ogw’abadâhwa, n’eyindi nyama byânalirwa ebijûmbu ko kalêmbu k’owahanaga enterekêro. Hali ezindi nyama zalikwânîne zilâle na buca zibe lyo zihânwa nterekêro kandi erhi lundi lusiku (Lev 7, 15-17).

 ^r7.17 Mira, alowêsi na cinamomi: ebâ mirhi y’e Buharahu enakazirhengakwo amalâshi.

 ^s7.27 Mw’eci cigabi ca kali-munani n’eca kali-mwenda mwo muli omurhima gw’enyigîrizo ziyêrekîre oburhimanya omu nyigîrizo z’emigani. -Oburhimanya ciri cigabi cinene ca kalamo omuntu yeshi ankahashicifìnja (Ayu 28; Bar 3, 9-4, 4) -Ako kantu kinja kanaderhwe nka kulya omuntu waja wahamagala bugenda-jira (sinza Mig 1, 20-33 ; 3, 16-19; 8-9. Anaja aganira amaburhwa gâge n’oku àli aha bàlemaga igulu (8, 22-36).

 ^t9.1 Burhimanya ali nka mukazi wa mbuguma, nna-bàna erhi nna-munene.

 ^u9.1 Mitûngo nda: « ciri cimanyiso ca buhirhi, bugale bw’eyo nyumpa«. «Nda» ciba cimanyiso c’obwimâna emw’Abayahudi.

 ^v9.10 Obumanye bw’abatagatifu: aha, Vulgata rhukulikire; Ebibliya y’e Yeruzalemu kw’edesire mpu «obumanye bw’omutagatifu ».

 ^w9.17 Omu bihugo Israheli-Palestina na Israheli, «amîshi» garhali ga cilugè ogahisirekwo kubika anabika bwinjinja, ntyo ciru omushâmbo anayishigazimba nka nnago arhagabisiri bwinja.

 ^x10.1 Ah’oburhimanya buli kuyinjiha hayinjiha, kusîmîsa hanasîmîsa.

 ^y10.11 Omu kanwa murhengwa: munarhenge ebinwa byaciza, murhenge nakakayirha erhi kalogorhere lebe, kagayise omuntu.

 ^z10.19 Omwana oderha bwenêne anaderhe ah’ishe alìre omwênda (mugani gwa Bashi).

 ^a24.26 Omuntu akakushuza bwinja, onayumve oku akusîmire; nâwe onamusîme, n’ehinûnu gurho nahyo buba bworhere bwa kulamusanya emw’Abayahudi.

 ^b24.27 lhano bahire omwana waja omu buhya, nka kula bankanabwîra omuntu; mpu: «ohinge onayêze», «otule onabinje».

 ^c27.14 Abayahudi bàli hanzibwe okulamusanya n’omuntu arhacijira omusengero gw’esêzi: sinza Ebibliya y’e Yeruzalemu.

 ^d29.11 Omutula gunarhaluke omuntu, nka kula amamvu gazônga omuntu. Kwo n’oburhe nabo bunaderheza omuntu ebigalu-galu.

 ^e30.1 30, 1: Ebinwa by’ecihabraniya biri aha, abalenga barhabiyûmva kuguma boshi.

 ^f30.3 30, 3: Kwo kuderha obumanye omwimâna yêne ayigîriza. Bukenge burhumire bamuderha nka hanji. ntabuyishi.

 ^g30.8 Omu Vulgata: «casînga ompe eci nalya»,

 ^h30.19 Omu mwana-hya: mukazi wa muhya, arhali kuhaba obulyo hw’okumuhima, ci ihwe ly’ukuba izîmi n’okuburha!

 ⁱ30.28 Nka kula baderha eno mwirhu Bushi, mpu: omuntu anashombe nyalugaka babul’iyalukiza nyumpa nguma.

 ^j31.10 Er’irenge ly’omukazi nkana (murhim’ali ekà) Iuli lwiganyo lw’oburhimanya bw’omuntu

 ^k31.18 Anayumve asimire omukolo gwâge bulya gumubêrire. Okuderha; mpu: «itara lyâge lirhazima budufu, arhali mpu oku ciko alâla, nanga, ci mpu enyumpa yâge ecîkenzire, bulya mira emwa Ahayahudi, enyumpa ecikenzire erhazimagamwo muliro, muliro gw’oku itara, n’okuzima kwago erhi mishîbo, kandi erhi bundi buhanya (sinza Ayu 18, 6).

 ^l31.25 Arhaganya buligo, arhanabulânga.

 ^m31.27 Ayôsire ali masù ali na mushîbirizi, bakayigula olumvi aha mwâge arhahaba!

 ⁿ31.30 Ahâla «Septante», erhi LXX, kandi erhi Ebibliya y’omu cigereki, ko ahahindwire, mpu: «omukazi murhimanya» ye waja irenge; okurhînya Nyamuzinda ko kwankakakûngwa. «Ye murhimanya». Lola Mig 8, 22; Burh 8, 2.

ECC – – Bible en mashi du Congo

1

OMUHANÛZI קהלת

Enshokolezi

Ecigabi cirhanzi c’eci citabu ciderhwa: «Ebinwa by’Omuhanûzi». Omu ci hebraniya Omuhanuzi aderhwa Koheleti. Koheleti kwo kuderha: omuntu oha nûla omu ndêko. Omuhanûzi anaciderhe «Mwana wa Daudi Mwâmi w’e Yeru zalemu,. Kwo binali, owayandikaga eci citabu arhali Salomoni, ci wundi muntu waderhaga mpu Sa/omoni ye waciyandikaga. Owayandikaga eci citabu alonza gya engerêrezo zâge zifungirwe n’omuntu mukengwa bwenêne.

Eci citabu cirharhondekanya bwinja ebinwa. Cinakavanga engerêrezo n’okugalukagaluka omu binwa byashambirwe mîra. «Busha buno, ngasi kantu koshi kabâ ka busha» (1,2; 12,8). Akalamo k’omuntu ebâ ntondekanye y’ebijiro bya ngasi lubero birhagwerhi nda na mugongo (3,1-11). Akalamo kahwera omu malibuko g’omu bushosi (12,1-7). Obuzinda bw’omuntu kuli kufa. Boshi kufa banafe (3,14-20).

Idôso ly’ecitabu c’Omuhanûzi lyo na liguma n’idôso /ya Ayubu. Ishuzo ly’Omuhanûzi lidesire mpu: «Okuli kurhahemberwa hano igulu». Ayubu n’o muhanûzi bo baguma bulya omuhanûzi ali muntu orhagwerhe malibuko. A rhalonza okushambâla ebiyêrekîre amalibuko aka Ayubu walibuzibagwa bwe nêne. Omuhanûzi abona kwône oku amasima ga hano igulu gaba ga busha. Acirhuliriza n’obushagaluke busungunu bw’akalamo ka hano igulu (3,12-13; 8-15; 9,7-9).

Omuhanûzi ali muntu wa buyemere, cikwône orhadekereza murhima kulya kuba akalamo k’abantu karhegekwa na Nyamuzinda. Omuhanûzi ayemêra okurhahêka Nyamuzinda lubanja (3,11-14; 7,13). Okushimba amarhegeko ga Nnâmahanga n’okumukenga kuli kwa bulagirire bulya Ye yishi byoshi. Ecitabu c’Omuhanûzi ciyêrekana okuja enyanya kw’enyigîrizo z’idini, ci rhuyigîriza oku kurhegesirwe okuyâka akalamo kinja ka hano igulu. Obugale burhankalerha akalamo kinja kw’okuli.

EBIRIMWO

1. Ecigabi cirhanzi: Akalamo ka Salomoni: cigabi 1-2 2.

2. Ecigabi ca kabirhi: Okufa n’omulala: c. 3,1-16 3.

3. Ecigabi ca kasharhu: Amahano ga ngasi lubero: c. 7-12 .

1

1 Emyanzi y’Omuhanûzi Koheleti, mwene Daudi, mwâmi w’e Yeruzalemu.

Ecigabi cirhanzi Enshula-mwanzi

2 Busha-busha, gwarhi omuhanûzi Koheleti, busha bwenêne. Byoshi bunabà busha. 3 Bunguke buci omuntu akûla omu kurhama arhama hano îdako ly’izûba? 4 Abarhanzi banagende, abandi bayishe, erhi n’igulu ho linayôsire liri. 5 Onabone izûba linyonyôke, izûba lizike, obone ligende lihike, lijinyonyôkera emunda lyajâga. 6 Empûsi onabone erhenge njir’îdako eyêrekere njira-nyanya, obone erhangibinduluka, kandi ehârhûle. 7 Enyîshi zoshi ebwa nyanja zija n’enyanja erhanayunjule, n’enyîshi zirhahwa zirhabululira emunda zâhwêra. 8 Ntaco cirharhamya. Ntaye wakaderha mpu aga masù garhabonaga obu, nisi erhi mpu aga marhwiri garhasag’iyumva gasîme!

9 Okwali kwo kwanabâ, n’okwabire kwacibâ; na nta kantu kahyahya hanola îdako ly’izûba. 10 Nka kula akantu baderhire, mpu: «lâba! mpu kahyahya aka!» Okwola kukola kubîre omu gandi mango. 11 Ci bulya kwône ntâye ocikengire ebya mîra; ciru n’enyuma, ntâye wakengêra omu nsiku zâyisha.

Akalamo ka Salomoni

12 Niono Koheleti^a, nàli mwâmi w’Israheli, aha Yeruzalemu. 13 Najîre aho nalongereza n’oburhimanya ebijirwa banola îdako ly’izûba byoshi. Wani sho, bushanja bubî Nyamuzinda ahîre abantu. 14 Nasingirîze ebijirwa hanola îdako ly’izûba: kâli byoshi kubâ kurhebwa kunabâ kubiva empûsi! 15 Ehiri hiniole hirhankaba hilongêdu, ehirhahali hirhankaganjirwa omu bindi.

16 Nacîderhêza niene obwo: nti oburhimanya ngwerhe burhali bunyi, nti burhalusire abantangaga aha Yeruzalemu boshi. Nalolêrize oburhimanya bwoshi n’obumanye bwoshi. 17 Naciyigîrize oburhimanya nayiga n’ebiyigwa, nashanga oku isirhe na buhwinja. Nayumwa oku ciru n’okwo, gali mango gafire busha. 18 Burhimanya bunji, mutula munji, obumanye oku buli bunji kwo bunarhamya.

2

1 Naderha obwo: nti nkola narhangirêreza n’ebinuna: lâba iragi! nakwo kurhebwa. 2 Amasheka, nti: isirhe! Ebinuna nti cirigi cici? 3 Nalonza okugereka omubiri gwâni omu ndalwe, n’omurhima nagubêza omu burhimanya; nalonza okucishwekera oku isirhe, nti nyumwe obununu abantu bayumva, n’ebi bajira omu buzîne bwâbo banôla îdako ly’izûba. 4 Naja omu by’obukulu, nayûbaka enyumpa nènênè, nahinga ishwa ly’emizâbîbu. 5 Njira amasâne n’emirhi y’amalehe, nta mulehe ntahiragamwo. 6 Nasîka ebiyanja by’amîshi nti nkazidômereramwo amasâne. 7 Nabona nashîgwa n’abashizi, nashîgwa n’abajanyere. Naluza abantu, naluza n’ebîntu, enkafu n’ebibuzi, kulya ku rhasagiboneka bundi aha Yeruzalemu. 8 Nalundula ensaranga n’amasholo, nayûbaka ecibîkiro c’abâmi naluza n’ebihugo; najaho nalâlika abimbiza b’abalume n’ab’abakazi, ebi abantu balimbamwo byoshî, nabumba amasanduku n’amasanduku. 9 Nagala narhaluka abantangaga aha Yerusalemu, erhi nangwerhage n’obushinganyanya obwo^b. 10 Eb’ îsù lisîma byoshi nalihabyo, ngasi hinunu omurhima gusîma hyoshi, ntahyo naguyîmire, omukolo gwâni gwoshi nayumva gunansimîsize, kwabâ kwo na kwâni omu mirimo yoshi. 11 Nagerêreza ebiyêrekire emikolo amaboko gâni gakola, n’ebiyêrekire okurhama nàrhamire, nti kwoshi kwamabâ kurhebwa, nti na nta bunguke bubâ hanôla igulu.

12 Nadòsa emirhima oku biyêrekire oburhimanya, obuhwinja n’isirhe. Ka ndolage! owayîma omu bya mwâmi bici ajira? Bici byajizirwe!. 13 Mbwinage neci oku oburhimanya bwo bukulu oku isirhe, n’omûshi gwo mukulu aha budufu: 14 Omurhimanya anabone aha agera, oku omusirhe aja atunduza. Kubàge! Ci kwône mmanyire oku bombi obuzinda bwâbo buli buguma.

15 Naderha obwo, nti oku omusirhe ayishibâ kwo n’omurhimanya ayishibâ, akabâ ntyo, oburhimanya buligi bwa cici? Naderha obwo nti nakwo kunali ku rhebwa. 16 Bulyala ntâye okengerwa kasanzi, ôli omurhimanya, ôli omusirhe; erhi ensiku zinalondana nka kanga, erhi bamanayibagira bombi na bombi; omurhimanya kufa anafa aka omusirhe. 17 Akalamo ntakakwirirwa, bulyala okuba hanôla igulu ntakusîma; byoshi kuli kurhebwa, ganali mango gafire busha.

18 Ntasîma bankwirize omukolo nakozire hanôla igulu, omukolo ndekire omwana wayishiyîma omu byâni. 19 Câba mushâna, ndi omanyire erhi ayishibâ murhimanya erhi musirhe? Ye wanayishiyîma omu mirimo yâni yoshi, muli ebira byajàgamwo entûbano n’oburhimanya bw’obuzîne bwâni bwoshi. Nanga kuli kurhebwa kunali kuhaba lwoshi. 20 Mpakanyirage okurhama narhamire hano igulu.

21 Omuntu wakozire n’oburhimanya, n’obulenga, anayêrekana oku aha shire, ebyâge abisigîre omwôlo! 22 Bunguke buci akûzirage omu kurhama a rhamire, omu misi yoshi ajizire, amango acihali? 23 N’ensiku zâge z’amalibuko, n’okugenderera akazagigenderera ebyâge , n’okurhanya akazagilâla arhanya? Kurhebwa okwo hacu.

24 Okusîma kw’omuntu, kunali okulya n’okunywa, n’amango minja omu mukolo^c. Kwo nambona nk’ebyo byoshi omu nfune za Nyamuzinda birhenga, 25 bulyala obugale n’obukenyi Nyamuzinda birhengakwo: 26 oyu alonzize anamuhe okurhimanya, okumanya n’okusîma, anarhume n’omunya-byâha mpu alongeze analundikire oyu Nyamuzinda arhonyize, nanga, okwo kuli kurhebwa ganali mango gafire busha.

3

Olufù

1 Ngasi kantu kajira amango gako,

habà n’amango g’okukola ngasi kantu kanali îdako ly’izûba.

2 Habà amango g’okuburha n’amango g’okufà;

amango g’okurhwera, n’amango g’okurhwerûla.

3 Habà amango g’okuyirha, n’amango g’okufumya; amango g’okushâba, n’amango g’okuyûbaka.

4 Habà amango g’okulaka, n’amango g’okusheka;

n’amango g’endûlu n’aga okusâma.

5 Habà amango g’okubanda amabâle, n’amango g’okugarhôlogola;

amango g’okubagalira, n’ag’okuleka okubagalira.

6 Habà amango g’okulongereza, n’amango g’okuheza;

amango g’okubîka, n’ag’okukabulira.

7 Habà amango g’okubera, n’amango g’okuhanga; amango g’okuganîra n’aga okuhulika. 8 Haba amango g’okurhonya, n’amango g’okushômba;

amango g’entambala n’aga omurhûla.

9 Bici omuntu akolera ebi akola? 10 Ndwîrhe nalolêreza obulenga Nyamuzinda aha abantu. 11 Ngasi ehi ajira, hikwânana amango gahyo, ci kwône omu kulola amango goshi, ebi Nyamuzinda ajira kurhenga emurhondêro kuhika ebuzinda, birhumvikana. 12 Nyumvirhage oku obusîme bw’omuntu mwone bubà omu kununirwa n’omu kushagaluka amango acihali. 13 Okulya n’okunywa, okucihà ehisanzi omu mirimo, eri ngalo ya Nyamuzinda. 14 Manyire oku oburhegesi bwa Nyamuzinda burhajira mihindûlo. Kala kantu karhajakwo kandi, n’akalâla karhashôsholwakwo: Nyamuzinda alonzize abantu bakazimurhînya. 15 Ehiri ene, arhali ene erhi hibà; okwayishibà, mîra kwabaga; Nyamuzinda asîma oyu bashimbulwire.

16 Kwone ncidwîrhe nasinza hanôla igulu: aha batwira olubanja, bushungu buhali oku ntebe y’omushinganyanya, cishungu cikuli. 17 Kwo kuderhaga: nti Nyamuzinda atwa olubanja lw’omushinganyanya, atwe n’olw’ecishungu, bu lyala hali amango g’okujirira byoshi hanôla. 18 Nashubiderha kandi obwo, nti kwo abantu banali ntyo: kuderha mpu Nyamuzinda yêne abayêrekane oku 3, 9: Omwigiriza acidosize bulya gurhi omuntu arhacihangana okukola na bici birhuma arhindibuka hano igulu? Omwigîriza ashuzize kuli elyo idôso omu mulongo gwa 10 n’ogukulikire oku Nyamuzinda yerhegeka byoshi; rhurhakamanya ebiba Nyamuzinda emurhima, bulya rhuli barhôrho bwenêne embere zâge, co cirhumire erhi Nyamuzinda akashobôza omuntu iragi, kukwânîne ashagaluke anakome akagasha. banali, anamanyise oku: omuntu oku wabo muntu ciba ciryanyi kula eciryanyi cinabà. 19 Neci obuzinda bw’omuntu n’obw’ecintu bwo na buguma, omuntu anafe n’ecintu cifè bombi buzîne buguma babà bagwerhe; eci omuntu alushire ecintu ciri ntâco. 20 Bombi haguma banaja; bombi omu budaka barhenga, n’omu budaka bashubira bombi. 21 Ndi omanyire erhi omûka gw’abantu guna sôkere enyanya, erhi omûka gw’ebintu gunayandagalire ekuzimu.

22 Niehe mbwîne oku okusîma omuntu akasîma, kunali kusîmîsibwa n’emikolo yâge kwône, bulya kwo analemirwe ntyo. Ndi wayishigimuyêreka ebyayishibà enyuma zage?

4

Rhugende banga…

1 Ncidwîrhe nàsinza oku abantu barhindibuka hano igulu: lâba emirenge y’abalibuzibwa, barhanagwerhi carhûliriza; lâba n’olunda lw’abalibuza abandi, emisî! barhagwerhi cârhuliriza. 2 Co cirhumire ncîsîmira banyakwigendera bacifirîre kulusha abazîne bacirimwo omûka. 3 Na kulusha abo bombi, ye nsîmire olya orhaciburhwa, arhanacibona amaligo gakolwa hanôla igulu. 4 Mbwîne oku ngasi kucihangâna na ngasi lubanja omuntu ayazize, bunali bwagalwa bw’omuntu oku wabo. Kuli kurhebwa ganali mango gafire busha. 5 Omusirhe nderaminwc, anacîrye, gwarhi abaderha, ci kwône, 6 aha omuntu akaluha kabirhi n’okuheza amango, akaluhùka liguma lya bulume.

Okubà kahûmba

7 Ncidwîrhe nabona okundi kurhebwa kubà hanôla igulu: 8 Rhuderhe omuntu òli kahûmba: orhajira mwana arhajira na wabo: omukolo gwâge gurhaheka, n’amasù gâge garhajira oku gankagala. Obwola kwo biri ntyo, ndi ndwirhage nâkolera nieki mbule bwanacîsimîsa? Nanga birhali byo; kunali kurhebwa.

9 Aba omuntu akaba kahumba, bakabà babirhi, kulya kubà go mango omukolo gugwerhe obunguke. 10 Erhi hankajira owakulûmba, owabo anamuzûsa: Ci kwône owakulumba nka ali yêne, arhanagwerhi càzûsa, yêne oku lwâge: 11 N’abantu bakagwîshira babirhi banayumve idûrhu; ci oli yêne kurhi akabona idûrhu?

12 Akahumba kanakubwe, ababirhi basêre, n’olukoba lwa migozi isharhu lurhatwika duba. 13 Omurhumba mukenyi na murhimanya ye mukulu aha mwâmi mushosi na muhwinja, orhayishidôsa ihano. 14 Omurhumba anarhenga omu mugozi ajiyanka oburhegesi, nisi erhi aburhwe mukenyi omu bwâmi. 15 Mbwîne oku abali buno ye barhonyize omurhumba, owa kabirhi, owa­ shamula oburhegesi. 16 Ayimangîre olubaga lunji-lunji; nta burhe akabà bacîyûnjuza buzinda! neci kuli kurhebwa ganali mango gafire busha.

17 Omanye igenda lyâwe nka waja omu ka-Nyamuzinda. Oje hofi lyo oyumvirhiza: enterekêro yo nkulu aha ntûlo y’abasirhe, ciru akaba barhamanyiri oku kubi bajizire.

5

1 Orhakazagiderha duba-duba, orhanahîraga okahà Nyamuzinda omuhigo duba-duba; bulya Nyamuzinda yo abà emalunga nâwe hano igulu. Kwo kuderha oku orhaluzagya ebinwa: 2 Emanja nyinji zo zilêrha ebilôrho n’ebinwa binji bilerhe okuderha nka musirhe.

3 Erhi wankahà Nyamuzinda omuhigo, onacisêzagye n’okugujira, bulya Nyamuzinda arhasima abalimwo isirhe: omuhigo wamuhire onagusêzagye. 4 Ciru, ah’omuntu ankahâna omuhigo arhakole, ankaleka bwaguhâna kwo kukulu. 5 Orhazigaga akanwa kâwe kakujira mulenzi, orhanajagibwîra malahika wâwe mpu orhakujizire n’oluhinzo. Cankarhuma wahà Nyamuzinda igwarhiro ly’okukalihira ebinwa byâwe n’ery’okushâba obûbake bw’amaboko gâwe? 6 Ebilôrho binji byo bilêrha okurhebwa, n’ebinwa binji bilêrhe okufumwa n’amango. Obwo kwo biri ntyo okazirhînya Nyamuzinda.

Obulemenzi

7 Irhondo okabona banyaga omukenyi muli cihugo cirebe, obone balyâlyâ nye banalenganye, orhasômeragwa. Bakubwîra mpu mukulu mulebe, akulirwe n’owundi mukulu, na ntyo na ntyo. 8 Bakubwire mpu binja bya lubaga bi rhumire, na mpu mwâmi balwira.

Amagerha

9 Osima ensaranga, arhabona ezamuyigusa, n’osîma obugale arhajira aha burhenga; kunali kurhebwa okwo nakwo. 10 Aha ebirugu biluga ho haluga n’abasengezi; na nnabyo cici agwerhage? Kusîma kwa masù. 11 Iro ly’omukozi lirhahimwa kununa, ciru akalya hinyi erhi hinji; ci omugale yehe obwigusi bwâge burhamuzigira ahunga.

12 Hali obulênzi mbona buluga hano igulu: obugale nnabwo abîka bumule rhere omuhona. 13 Oburhunzi bwahona, bunarhume aherwa n’ebyâge, aburhe omwana amango arhacigwerhi bici. 14 Aburhagwa bushugunu, ashubibà mu shugunu; omukolo gwâge gurhamurhengeragamwo ehyasigala omu nfune. 15 Kuli kulenga bwenêne okubà yeshubiribà mushugunu: bunguke buci akuzirage omu kubà busha akolîre? 16 N’ensiku zâge zoshi mwo zihwera omu burhe, omu mutula, omu ntanya, endwâla n’omungo.

17 Alaga oku mbwîne: okasîma omuntu, akasîma kuli kulya n’okunywa, n’okubona obuluhûkiro omu mukolo akola hano igulu, erhi n’ensiku Nyamuzi nda ahâga omuntu zanayisha zâgera, bulâlya kwo omuntu analemirwe ntyo. 18 N’amango Nyamuzinda ahîre omuntu obugale mpu ahirhire, bulya bugale omuntu anabuyumanyanyagye, abulye, asîme anacîsime omu mukolo gwâge, bulâlya eri ngalo ya Nyamuzinda. 19 Lyoki ciru omuntu ankarhangibà nk’ayibagira ensiku z’obuzîne bwâge, amango Nyamuzinda aciyîbagizize omuntu n’ago masîma.

6

1 Hali obundi buhanya ncibwîne hano igulu, oku irhwe ly’abantu. 2 Omuntu Nyamuzinda ahîre okugala, okubîka n’okukengwa: olya orhaganya buligo arhanabulanga. Nyamuzinda amuyêreke arhanamuzigire alya, ci kwône aleke ow’embuga abe yebirya. Kuli kurhebwa okwo, kunali kulibuka bwenêne! 3 Nisi erhi omuntu waligwerhe bana bâge igana n’okulama myâka minji, owanaga likola àli mulamu. Bayumve mpu bamusigîsize ebyâge abule ciru n’enshinda abishwamwo! Lyo nkaderhaga nti «ecimomano co cikulu».

4 Arhenge omu mwizimya, anaje omu mwizimya; ci kwône naye izîno lyâge lijirekwo omwizimya. 5 Arhabonaga izûba, arhanabwini buluhûkiro; omurhanzi arhalushiri owabo. 6 Ciru ankalamire kabirhi kabirhi myâka cihumbi, buzira kulya oku byâge, kâli bombi haguma bahwerire?

7 Okulya kw’omuntu arhamira, n’enda erhi erhanasîma; 8 Bici omurhimanya alushire omusirhe? Kurhi rhwankaderha oku omukenyi ayishi oku omuntu ayôrha omu bandi? 9 K’ehyaboneka hyo hikulu oku hiri omu nda? Kuli kurhebwa ganali mango gafire busha.

10 Okwarhanziribà bamanyire izîno lyakwo, banamanyire omuntu ali cici: arhankalwîsa omulushire misi^d. 11 Omuntu akaluza ebinwa, analuze n’ebi aciyunjuliza, kucirigi kwa bici okuluza ebinwa? 12 Ndi omanyire ebyankakwânana omuntu.ocizîne, ngasi lusiku luja oku nkuba lunakwirhe obulenzi, naye anayisha ayonda nka cizunguzungu! Ndi wakamubwîra ebyayishibà bano igulu enyuma zâge?

7

Enshokolezi

1 Izîno lyo likulu oku mavurha g’engulo ndârhi; n’olusiku lw’okufà lwo lukulu aha lusiku lw’okuburhwa. 2 Aha omuntu ankaja aha balya, ankaja aha balaka, bulya bwo buzinda bwa ngasi muntu, n’omuntu naye anakengêre okwo. 3 Aha omuntu ankasheka ankabà burhe, n’obukali bw’ebusu buyinjiha. 4 Omurhimanya anakazigerêreza oguli ebufire n’omusirhe yehe akengêrage ahali amasîma. 5 Aha omuntu ankayumvirhiza olwimbo lw’omusirhe, ankayumvirhiza ihano ly’omurhimanya. 6 Bulyala olwimbo lw’omusirhe kwo lujira olubi nka nshâli za mishûgi îdako ly’enyungu; kuli kurhebwa. 7 N’amasheka ganahwìnjagaze omurhìmanya, n’amasìma ganahûse omu rhima.

Obuhane

8 Aha wankabà aha barhondêra akantu wankabà aha kâshwìnjwa, omurhima gw’okulinda, gwo mukulu aha bwihâmbi. 9 Orhahîra okacîdîrhibula duba-duba, bulyala murhima gwa musirhe guba mwo entanya. 10 Orhaderhaga erhi: cìcî cirhumire ensiku zàli burhanzi zilusha eziri buno? Kulya kuba eryôla idôso lirhali lya burhimanya. 11 Oburhimanya kwo buyinjiha nka kashambala, abali hanôla ìgulu bwo bukwânana. 12 Bulyala olwakiro lw’oburhimanya lwo na lwakiro lw’ensaranga, n’obu nguke bw’obumanye kunali kulya oburhimanya buciza nnabo. 13 Orhangilola omukolo gwa Nyamuzìnda: ndî wankagondôla ehi agô ndesire? 14 Olusiku lw’obusîme, onashagaluke; n’olusìku lw’obuhanya, olole kwône: Nyamuzinda wabijiraga byombi, mpu ly’omuntu alekîbona akantu enyuma zage yêne^e. 15 Omu buzîne bwâni bw’omurhebwa, bàbwîne omushìnganyanya afa omu bushinganyanya bwâge, n’enkola-maligo yasigala omu maligo gayo. 16 Orhabàga mushinganyanya okurhalusire olugero, orhacijiraga murhima nya omu masù g’abandi; cici carhuma wacilibuza? 17 Orhahîraga okabîha okurhalusire olugero, omanye wankanasirhaha; ca rhuma wafa embere amango gâwe gahike. 18 Kukwânîne omuntu asêze ehi buzira kuleka hira, bulyala okenga Nyamuzinda, anabihikekwo byombi. 19 Oburhimanya bunahè omurhimanya emisi elushire eya barhambo ìkumî omu lugo luguma. 20 Hanôla igulu harhali omuntu mushinganyanya olya wankakola amìnja buzira kulogorha cìru n’eriguma. 21 Obwo kwo birî ntyo, orhahîraga okayumvirhiza emyanzi minji-minji, wa nkanayumva baderha oku mwambali wâwe akuderhaga buligo. 22 Nawe wene omurhima gwâwe gurhahabiri kanga wamaderha abandi ku bî! 23 Ebyo byoshi nabigeziremwo n’oburhimanya, namanya nti nnandi mu rhimanya, ci kwône bindushire bulî. 24 Akantu kali kandushire bulî, kali emwina kuli kuli, ndi wankakahika-kwo? 25 Nashubijà aho nacihangâna nti nongereze oburhimanya haguma n’oluhe mbo; nti manye oku obubî linali isirhe, n’oku okuhwinjagala kunali kuhaba. 26 Ka ntabugâna ebirhalusire olufu bululu: omukazi wa! bulyala omukazi gubà murhego, n’omurhima gwâge kabà keshe, n’amaboko gâge bubà budagule: orhînya Nyamuzinda yefuma abakazi, ci enkola-maligo erhafuma. 27 Alaga ebi, mbwîne, Koheleti okudesire, erhi nankabihira haguma byoshi. 28 Ishiriza, nalonzize nalonza, ci ntarhôlaga. Mulume muguma omu cihu mbi, neci mmubwîne, mukazi muguma muli boshi ntamubwini. 29 Alaga kwône ebi mbwîne obwo: Nyamuzinda ajizire omuntu mwirhohye, naye yêne yedwirhage alonza okuhalûla ebihazire!

8

1 Ndi oli ak’omurhimanya, na ndi bad[osa anamanyishuza? Oburhimanya bunarhume omuntu ashagaluka, n’obusù bwâge, bunahinduke n’obwo bwali bukali. 2 Naderha obwo: nti oshimbe irhegeko lya mwâmi erhi ndahiro ya Nyamuzinda erhuma. 3 Orhalirhibaga duba-duba: orhacinanîrizagya omu bworhere bubî, bulyala okwalonzize kwoshi ajira.

4 Akanwa ka mwâmi kali kaguma, na ndi wankamubwîra, erhi: «Bici ebyo wajira?» 5 Omuntu ojira oku arhegesirwe arhabanyagala; n’omurhimanya ayôsire amanyire oku hali amango hali n’okutwa olubanja. 6 Bulya neci hali amango hali n’okutûbirwa ngasi kantu katûbirwa olubanja, na nta muntu oyôrha ama nyire kurhi lwatûbwa. 7 Bulya kandi nta muntu oyishi ebyâbà na ndi wabwîra omuntu hano bibà. Empûsi crhabà ya ndi akaderhaga mpu arhayilika, olusiku n’olufu nabyo birhali bya ndi. 8 Amatabâro nago garhalindisibwa, n’obumînya burhaciza nnabwo.

9 Ebyo byoshi, mbimanyire, omu kulolêreza ebibà bano igulu, amango omuntu arhegesire owabo muntu, buhanya bwâge. 10 Ci kandi mbwinage abaminya bahekwa ebwa kubishwa, n’abantu banarhenge omu ka Nyamuzinda bajibahera obukenge ekà, kulya kubà bajizire ntyo, kuli kurhebwa! 11 Kulya kubà olusiku batwiraga omuntu olubanja arhali lyo anajuha, abantu nabo banakazibà bayunjwire irala ly’okujira okubi.

12 Enkola-maligo enagakole kal’igana enabuli lama. Mmanyire neci oku banaderhe mpu abarhînya Nyamuzinda banabone iragi kulya kurhînya Nyamuzinda kurhumire. 13 Mmanyire n’oku nta kusîma kw’omumînya n’okula ma kwâge kunali kulibuka kwa cizunguzungu, kulya kuba arharhînya Nyamuzinda. 14 Ci kwône binji birhebana hanôla igulu, bulyala hali abashinga nyanya barhogerwa n’ebyali bikwânîne ebijiro by’enkola-maligo; hali n’enkola-maligo zibona okwali kukwânîne ebijiro by’abashinganyanya. Ndesire nti kurhebwa okwo!

Ndà bakolera

15 Niehe okusîma kwo ndesire kukulu, bulya iragi ly’omuntu mwone libà omu kulya, omu kunywa n’omu kucisîmîsa. Ebyo byo bilusa omukolo gwâge e nsiku z’obuzîne Nyamuzinda amuhire hanôla igulu. Obuzigire 16 Erhi mba namacihangâna okumanya oburhimanya, nalonza okulola bu shanja buci omuntu ajira hano igulu. Omanye oku omuntu arhabona lya mûshi arhabona lya budufu. 17 Mbwinage n’omukolo gwa Nyamuzinda gwoshi: omu ntu arhankavulûla omukolo gujirwa hano igulu, gulya gwakubwiriza ecirhuma omuntu arhama alonza buzira kuhikakwo ehi alonza, n’omurhimanya ciru akacihamba mpu ayishi ecirhuma, arhankacihikakwo.

9

Ebiyêrekire obuzîne bw’omuntu: Ntakwinja

1 Bulya neci narhimanyize kuli ebyo byoshi, nayumva oku abashinganyanya n’abarhimanya n’emikolo yâbo omu nfune za Nyamuzinda babâ. Oli obuzigire, oli enshômbo, nta ciguma omuntu ayishi n’omu masù gâge, byombi biri birhebanyi. 2 Buzinda buguma bagwerhe boshi: omushinganyanya n’omumînya ocigwerhe bwinja n’orhacigwerhi bwinja, owarherekêra n’orharherekêra; kwo nakuguma. Naye kwo na kwo, omuntu mwinja n’omunya-byâha, owacîgasha n’owarhînya kwacîgasha. 3 Kubi okwôla, okubona obuzinda bw’ebijirwa hano igulu byoshi buli buguma kuli boshi n’okubona omurhima gw’omuntu guyunjwire mababale, n’okubona isirhe libîkîrwe abantu amango bacizîne n’e nyumpa amango bamafâ wâni! 4 Bulya neci ôciri omu buzîne erhi analangalire, n’akabwa kazine ko kakulu oku ntale efire. 5 Abazîne bamanyire ciru oku kufâ bafâ, abafire bôhe barhamanyiri cici; barhacigwerhi luhembo, bulyala ntâye ocibakengire. 6 Obuzigire bwâbo, enshombo zâbo n’obwagalwa bwâbo, byoshi byahezire; barhâcishangire ciru n’eriguma oku bikolwa hanôla igulu.

7 Kanya, olye ehigati hyâwe n’obusime onanywe orhwamvu rhwâwe n’omu rhima gushongwire; bulyala Nyamuzinda mîra ageraga ebijiro byâwe. 8 Okaziyôrha oyambirhe ebyêru-byêru, n’amavurha garhakalaga oku irhwe lyâwe! 9 Oyanke akalamo n’omukazi ozigire, ensiku z’obuzîne bw’akalengane Nyamuzinda akuhìre hanôla igulu, bulyala kwo walemirwe ensiku onalibukira hanôla igulu. 10 Ngasi bushanja onabwîne wankarhangira, onabukole amango onacizîne, bulyala ekuzimu wayishija, erhabà kukola, nisi erhi kuganja, erhi kumanya erhi kurhimanya.

Obuhanya burhalaliza

11 Nshubirisinza hanôla nshi: abalibisi bakulu, arhali bo baja mashigwe g’okulibirha, n’abazibu-zibu arhali bo balwa. Nta mugati abarhimanya bajira, na nta bugale ab’obukengere bajira n’abanya-bumanye nta burhonyi bajira, bulyala boshi banarhibukirwe n’obuhanya. 12 Omuntu arhabà ayishi ensa yâge: kulyâla enfi zigwarhwa omu keshe kafulike, nisi erhi ebinyunyi oku murhego, kwo n’omuntu naye agwarhwa n’obuhanya, amango bumurhibukîre buzira kulâliza.

Oburhimanya bw’omukenyi burhakengwa

13 Mbwîne okundi kubi hanôla igulu, nabwîne nka kurhalusire olugero. 9, 10: Kuli kwinja ensiku z’akalamo kâwe hano igulu ozigeze omu kukazijira aminja. Bulya amango waba wafire ntâco ciru n’eciguma wakacijira. 14 Hali lugo luguma lusungunu, lurhalimwo bantu banji, Mwâmi muguma muzibu ayisha alurhêra, alugorha analuyûbakira ebinene n’ebinja. 15 Ci kwône abuganamwo omukenyi murhimanya, yewafungiraga olwo lugo n’oburhimanya bwâge. Oyo mukenyi barharhamagimuyibagira! 16 Kwo kuderhaga nti oburhimanya bwo bukulu aha misi, ci kwône oburhimanya bw’omukenyi barhalonza okubumanya, n’ebinwa byâge barhabiyumvirhiza. 17 Ebinwa binja by’omurhimanya banabiyumvirhize kulusha okuyâma kw’omwâmi w’abasirhe. 18 Oburhimanya bwo bukulu aha matumu, ci kwône ishembo liguma linashereze binja binji.

10

1 Enzi zifire zinashereze enjebe y’amavurha g’amalashi, isirhe lisungunu linakole kulusha oburhimanya n’olukengwa. 2 Omurhimanya bwinja ahêka, n’omusirhe agende oluhengu. 3 Omusirhe aje omu mulimbwa kwône: abule irhwe anayêreke abandi oku ali musirhe. 4 E rhi mwâmi akakuhêkakwo oburhe, orhahinyagya, bulyala okurhûza kunarhume omuntu arhalogorha. 5 Hali obubî mbwîne hano nshi kulinziribà nka kuhaba kw’omukulu: 6 isirhe libè lyo bayîmika, n’abagale bakeresibwe halya hababonesa nshonyi. 7 Ndwîrhe nabona abaja bagenda oku nfarasi n’abarhwâli bagende n’amagulu nka baja.

8 Ohumba omwina anagugwemwo, n’ohumba olukuta, enjoka enamulume. 9 Olengeza amabuye, ganamuyagaze, obeza enshâli naye hali amango aciyaga za. 10 Embasha ekatûha, kubula carhyaza kurhuma, omuntu anayibande n’emisi; ci kwône obunguke bw’oburhimanya, kuli kuhasha. 11 Enjoka erhi yankaluma omuntu, kubula cashungurhira kurhuma, burhali bunguke bwa mushâke. 12 Akanwa k’abarhimanya binja kaderha, akanwa k’omusirhe yehe ko kanamuheza.

Obugula n’isirhe

13 Emyanzi yâge ayirhangira ya bihalarhi, ayishwinje likola isirhe. 14 Omusirhe yeluza emyanzi: omuntu arhishi ebyabà; mbwîraga ndi wankamubwiriza ebyayishibà enyuma zâge? 15 Omukolo gw’abasirhe gunabashologorhe, orhamanyiri njira arhankaja omu lugo.

16 Wamahera we cihugo mwâmi ali murhumba, n’abarhambo balegerere ha lya kurhenga sêzi. 17 Iragi ly’ecihugo omwâmi aburhwa muluzi, n’abarhambo balye amango gakwânîne, kuderha mpu babone emisi, ci arhali mpu banywe. 18 Okuba ntabiruba kunarhume omutungo gwahonongoka n’okubula cakombêra kunarhume enyumpa yaloba. 19 Ci kwône mpu ntâye bahanzize okusheka nk’ali oku cibo! mpu amamvu ye mushagalusa! mpu n’ogwerhe igerha erhi ntâco arhagwerhi! 20 Orhahira okasigira mwâmi enfûlago, ciru akaba omu nkengêro orhahîra, orhahehêreraga omugale, ciru akaba omu lwâwe oli, bulyala akanyunyi kanahêke emyanzi, n’okubà omwanzi gujira ebyubi.

11

1 Kweba omugati gwâwe oku mîshi, wazinda erhi washubigurhôla. 2 Obegere bantu nda erhi munani bulyala orhamanyiri buhanya buci bwakayisha hano igulu. 3 Ebitû bikayunjula nkuba, binayidubulire oku idaho. N’omurhi gukakulumba, njira nyanya erhi njira îdako gulya murhi ho gunahwêra halya gwahongokeraga. 4 Osingiriza empûsi arhamìra, ololêreza ebitû a rhasârûla. 5 Nka kula orhishi enjira y’empûsi, orhishi n’amahwe g’omukazi ôli izîmi, kwo orhakanamanya n’omukolo gwa Nyamuzinda orhegeka byoshi. 6 Sêzi oyanke emburho yâwe oyimîre na bijingo orhayôrhaga kwône. Bulyala muli ebyo byombi, orhamanyiri ciguma cakubêra; akanaba byombi-byombi bihisize haguma omu bwinja.

Obukulu n’oburho

7 Omûshi guyinjiha, n’amasù gasîma gabone izûba. 8 Omuntu akalama myâka minji, akwânîne ayikolêse yoshi, akengêre n’oku ensiku z’omudumbi zabà nyinji; ngasi hyayishe erhi na kalengane. 9 We mwana osîme obu ociri musole, onacîshinge ensiku ociri murho oshimbe enjira omurhima gukuhire, n’enyifinjo amasù gakuyeresire. Ci kwône omanye oku muli ebyo byoshi, Nyamuzinda akuhamagala omu lubanja. 10 Okûle oburhè omu murhima ohêke kuli n’omubiri gwâwe ogurhenzekwo ngasi mababale. Ci kwône abusole n’ensiku z’emviri nyêru, byoshi kunali kurhebwa.

12

1 Onakazikengêra omulemi wâwe ensiku ociri murho, oku ensiku mbi zirhaciyisha, n’oku erhaciyisha erya myâka wayishiderha erhi «ntayirikwo eyo». 2 Onakazimukengêra oku izûba n’omûshi, omwêzi n’enyenyêzi birhacija mwo omwizimya; n’oku ebitû birhacigaluka n’enkuba yahumbûka. 3 Okazimukengêra olusiku abalanzi b’enyumpa bageramwo omusisi, olusiku abalume bazibu-zibu bagombamwo lulya abakazi balekamwo okushwa, bulyala omûshi gwamahorha aha kabonezo, 4 n’olumvi lukola luyigale emuhanda; amango olwanjikwa lurhacivuga, amango akanyunyi karhacilyogôla, n’amango abimbiza bahulika, 5 galya mango abantu barhînya okusôka, banagaliyahagira omu njira. Amango omulehe guyasa, n’oluzige luyigurhe n’amango omurhi gw’entoborhobo gujakwo ecirhumbwe, galya mango omuntu aja ebwa nyumpa yâge y’ensiku n’amango. N’abalasi bajinduluke omu muhanda; 6 embere ehigozi hy’amarhale hitwike, embere itara ly’izahabu libereke, embere akabindi kaberekere aha iriba, embere omugozi gw’adôma gutwikire omu iriba; 7 n’e mbere akatulo kashubire omu idaho nk’oku kanarhengagamwo, n’obuzîne emwa Nyamuzinda wabuhânaga^f. 8 Busha-busha mâshi, gwarhi Koheleti, byoshi busha!

Okushwinja

9 Kurhaderhwa kwôhe oku Koheleti àli murhimanya, ci kandi ayigîrize obumanye; ayanka ahira oku munzani, agerekanya anakubûla migani minji. ¹⁰ Koheleti àli alonzize okuyandika emyanzi minunu n’okusiriba bwinja enkengêro z’okunali. ¹¹ Ebinwa by’abarhimanya kwo biri nka kababo, kwo biyôrha nka birhi bigwike, kulonza obwôloloke bw’obusò bwâge kurhuma lungere abikolêsa. ¹² Kulusha aho, mwana wâni, oyôrhe omanyire oku okujira ebitabu bubà bushanja burhayunjula, n’oku amasomo manji ganarhamye omubiri. ¹³ Okushwinja emyanzi: byoshi biyumvikine. Orhinye Nyamuzinda onashimbe amarhegeko gâge, bulya gwo mukolo gwa ngasi muntu. ¹⁴ Kulya kuba ebijiro byoshi, Nyamuzinda anabihêke omu lubanja, na kandi anabone na ngasi hifulike, hibè hinja hibè hibi.

---

 ^a1.12 Niono « Muhanûzi«, kuli kuderha olya mwandisi wayandikaga ecigabi cinene c’ecira citabu, cidesirwe oku mpu ye mwâmi Salomoni, mwâmi w’Israheli, kulya kuba ye wali muntu w’obukengere bunji.

 ^b2.9 : Oku biyêrekire obugale bwa mwâmi Salomini, lola muli 1 Bam 10, 14-25; 2 Nga 9, 13-28; oku biyêrekire obushinganyanya bwâge, olole muli 1 Bam 3-4. 2, 12: Akaba kwo binali oburhimanya n’obwenge bijira amakwanane manji, ago makwanane galî ga busha bulya abandi bantu banagashereze, bulya oburhimanya n’obwenge byoshi kuhwa byanacihwe.

 ^c2.24 Omwandisi arhamanyiri bwinjinja kurhi akalamo k’omuntu kayishiyôrha enyuma ly’okufà kwâge, na ntyo, arhankahashîshuza bwinja.

 ^d6.10 Mwene omuntu yêne arhankahashirhegeka akalamo kâge, nta mango amanye ebyabà irhondo, ebyarhamanyaga embere z’amango. Co cirhumire kuli kwinja mwene omuntu amanye akacibera irhwe. Ci kwônene aleke Nyamuzinda yêne ajire eby’alonzize. Rhurhegesirwe rhumuyemêre.

 ^e7.14 Nk’oku biyôsire oku buzindazinda bw’ebindi bigabi (3, 11.22; 6, 12; 8, 7;9, 12; 10, 14; 11, 5), omuhanûzi akengezize kulusha oku omuntu arhankamanya ebyayisha, arhankanahashicibwîra yêne ehi Nyamuzinda alongize igulu. Ntyo oku omuntu akajira, kuli kuyemêra ebi Nyainuzinda alemire nka kulya yêne alonzagya mpu biyôrhe.

 ^f12.7 Ngasi kantu koshi ojira karhenga omu idaho, mwo kananashubire. ci kwône omuntu ajira akantu karharhenga omu idaho. Ako kantu karhengaga emwa Nyamuzinda, yo kananashubire (Lola 3, 20-21).

SNG – – Bible en mashi du Congo

1

OLWIMBO LW’ENYIMBO שיר השירים

Enshokolezi

Olwimbo lw’ Enyimbo, kwo kuderha lwimbo lwinjinja lulushire ezindi nyimbo zoshi. Omu mpindulo ya ngasi lubero, eci citabu ciyimbire olwimbo lw’obuzigire bw’abasîmîne babirhi: omuhya-mulume n’omuhya. Obwo buzigire bugera omu marhangulo manji: hali amango busera, buzibuhe; hali n’amango buba nk’obufire, buhune okulumulwa.

Muli eci citabu omuhya-mulume ali aderhwa «mwâmi» (1, 4-12), erhi «Salomoni» (3, 7-9) n’omuhya naye mpu ye «Sulamita» (7, 1-6). Okushimba ebinwa n’olulimi lw’eci citabu, rhwanaderha oku cayandikagwa omu mango gali kurhenga mwâka gwa 450 kuhika mwâka gwa 400 embere Yezu Kristu aburhwe.

Abalenga b’Abayahudi badesire oku enyigîrizo z’ecitabu c’Olwimbo lw’Enyimbo luli lwiganyo lw’obuzigire bwa Nyamuzinda n’lsraheli, lubaga lwâge lwîshogwa. Amandiko Matagatifu kwo gayerekana Obuzigire bwa Nyamuzinda nka buzigire bwa Lungere oku bintu byâge , nka buzigire bwa muhya-mulume oku muhya. Ecitabu c’Olwimbo lw’Enyimbo ciyimbire okwo kusîmana kw’omu hya-mulume n’omuhya, mpu luyumvise omurhimanya wasoma, oku obuzigire bwa Nyamuzinda burhajira lugero.

Bashakulûza b’e Ekleziya bagerire olwo lwiganyo lw’obuzigire bw’abahya oku ihwe ly’obuhya bwa Yezu Kristu n’e Ekleziya yâge. Abandi bagerera ebinwa by’eci citabu oku buzigire bw’okunali bulunga omulume n’omukazi omu buhya nkana. Rhumanye buzinda oku ezi nyigîrizo ziyêrekîre obuzigire bwa ngasi muntu kuli Nyamuzinda.

Eci citabu cirimwo ihano likulu bwenêne na linja na lwiganyo lwa Nyamuzinda oku bashebine n’abayankine, owalonza agashongwire adôma ah’iriba. Ndigi olushire Nnâmahanga okurhuhâ ihano. Rhuyumvîrhe oku nka mushebine erhi muyankine:

1. Mulolere Nnâmahanga kw’olwiganyo. Erhi acîshoga Israheli ayêrekîne oku obuzigire burhagulwa. Ye Muzigirwa na Musîmwa ali akunga Cirangashana wâge, Muzira izâbyo wâge. Ciru abakoyakoya bakakoyakoya, Engûkù yâge eri nguma yône. Nnâmahanga acêsize enderho, enkengero n’ebijiro abayankine bajirirana omu buzigire.

2. Orharhinyaga oku bwîra owinyu oku enderho, enkengero, n’ebirumbu byâge byoshi bikusîmîsa. Omubwire lyo aba cinogerwa câwe anarhimûkwe. Ciru wakabona abakukeyakeyakwo, banakuba engohe, oderhe , erhi : «Engûkù yâni eri nguma yone, ye mukanie, ye ibanie!»

Abana birhu babe ba Burhashengwa na Ba Murhonyi arhaniampa gubaya. Ababona oku muzigirana bakayagalwa kulya amashanja gakagiyagalwa na Israheli.

EBIRlMWO

1. Olwimbo lurhanzi: cigabi l, 1-2, 7

2. Olwimbo lwa kabirhi: c. 2, 8-3, 5

3. Olwimbo lwa kasharhu: c. 3, 6-5, 1

4. Olwimbo lwa kani: c. 5, 2-6, 3

5. Olwimbo lwa karhanu: c. 6, 4-8, 4

«6. Olwimbo lwa kali ndarhu: c. 8, 5-14

Izîno ly’ecitabu n’enshula-mwanzi

1

1 Olwimbo lw’Enyimbo. Lwa Salomoni.

Omuhya

2 Ayishe anûnugurhe n’ehinûnugurho hy’akanwa kâge.

Okusîmwa nâwe kwo kununu ah’idivayi.

3 Amavurha ocîshizire ala nka gahumula bwinja!

izîno lyâwe ciru lyone, mavurha gadubuka,

co cirhuma abanyere bakusîma^a.

4 Onkeme nkushimbe, rhukanye!

Mwâmi ampesire omu mwâge;

We waba busîme na bushagaluke bwirhu.

Okusîmwa nâwe kwarhulalusa kulusha idivayi^b;

Bayazize abakusîma.

Ecitak’iro cirhanzi

Omuhya

5 Ndi mwiru ci ndi mwinja^c, wâni mwe banyere b’e Yeruzalemu,

kwo ndi aka amahema g’e Kedari, aka ebihando by’e Shalma.

6 Murhalolaga omubiri gwâni mwiru, izûba eryo lyambabaga?

Bagala ba nyâma^d abâla bandubiraga, banjira mulanzi wa mizâbîbu.

Elyani ishwa ly’emizâbîbu ntalilangaga!

7 Mbwîraga mâshi Muzigirwa w’omurhima gwâni:

ngahi wayabulira obusò?

ngahi waziyahula hano zirhenga omu iziko?

Lyo ntagija nageragera nka cirala

emunda amasò^e g’abinyu gayabukire.

Abîmbiza

8 Akaba orhamanyiri wâni namwinja w’abakazi boshi^f,

okulikire enshando z’obusò

onayabulire abana-hene bâwe

entambi z’ebwa bigala by’abangere.

Omuhya-mulume

9 Wani Musimwa wâni,

namakushushanya na kahesi wâni

bashwekire oku ngale ya Faraoni!^g

10 Amarhama gâwe nka gayinjiha

aha karhi k’ebisikiyo,

ala ehigosi ogwerhe omu karhî k’amagerha.

11 Bisikiyo bya masholo^h rhwakulongeza

n’olugole lw’amarhale.

Bône na nnene: omuhya n’omuhya-mulume

12 Oku nnakuno ali omu côgo câge,

n’obuku bwâni bwayuduka.

13 Omuzigirwa wâni hiri hirhu hya buku,

hidekerire aha karhî k’amabere gombi.

14 Omuzigirwa ali cihadu ca mukû

omu ishwa ly’emizâbîbu y’e En-Gadiⁱ.

15 -Ala nka wayinjiha, Muzigirwa wâni, ala nka wayinjiha!

Amasu gâwe ziri nguku

16 -Nka wayinjiha Muzigirwa wâni,

nka wanuna wâni! Encingo^j yirhu ishamba.

17 -Emitungo y’enyumpa yirhu eri ya nduluma

n’oburhungiri buli bwa nsindani.

2

1 -Nciberire nshungululu y’e Saroni, Lisi y’e rubanda^k. 2 Kwo ali nka lisi omu marhadu omusîmwa wâni omu karhi k’abana-hya.

3 -Kwo ali nka mulehe ekarhi k’emirhi y’omu busâne, omuzigirwa^l wâni omu karhi k’abana-rhabana. Ntamîre omu cizunguzungu câge nacifinjaga, n’irehe lyâge liri linunu omu kanwa kani.

4 Andengerize aha cengero, n’ecêrekanè anongerîzekwo, ye buzigire.

5 Citûntume ca muzâbîbu mwandengezamwo hano, mumpembule n’irehe linja, bulya ndi bufa n’obuzigire.

6 Okuboko kwâge kulembe kwo nshegemire, n’okulyo kwo kunzonzire.

7 -Banyere b’e Yeruzalemu mwe mukasinga, mwe mukalya empene mulye n’orhushafu rhw’emuzirhu, murhatule, murhazûse Musîmwa n’amango gâge g’okusîma garhacihika.

Ecîtakîro ca kabirhi

Omuhya

8 Namayumva Muzigirwa wâni; Neci ye yishire; ayisha ahama oku ntôndo, ayisha ashembuka orhurhondo.

9 Muzigirwa wâni kwo ali nka kashafu, nka mutwira gwa kashafu. Laba oku ayimanzire enyuma ly’ecôgo cirhu Adwîrhe alolera omu kabonezo, adwîrhe alolera omu murhule.

10 Muzigirwa wâni amalengeza izu amanyakûza^m, erhi: «J’eno, Musîmwa wâni. Namwinja wâni, yisha.

11 Laba oku empondoⁿ yagezire, ensiku z’emidumbi zahwire, zagenzire.

12 Omu ishwa lirhu emyâka ekola yayâsa. Amango g’enyimbo^o z’obusîme gahisire, enyimbo z’enguku zidwîrhe zashakanya omu ishwa lirhu.

13 Omutini gwamayâna amalehe marhanzi n’emizâbîbu eyâsize amauwa g’ehibayo hinja. Yimanga, Musîmwa wâni, Namwinja wâni, yishaga.

14 Nguku yani nfulike omu migâku y’olukunda, omu ngobe y’amabâle, nyêreka obusù bwâwe, nyumvisa izu lyâwe, bulyala omulenge ojira gurhajira wundi, n’iranga lyâwe kwo na kwo.

15 Mâshi murhugwarhire bala banyambwe^p mâshi, obwola bunyambwe budwîrhe bwarhuyonera emizâbîbu n’obwo emizâbîbu ekola yayâsa!

16 Muzigirwa wâni ali wâni, nani ndi wâge. Mwo ayâbulire obusò bwâge omu karhî k’obwaso bwa lisi.

17 Oku emboho y’obuce erhacishungûrha, n’oku omwizimya gurhacihirigirha, ogaluke… Muzigirwa wâni obe nka kashafu nka mutwîra gwa kashafu omu ntôndo z’Ecihango^q.

3

1 Aha ngwîshîre, budufu, namàlonzagya omuzigirwa w’omurhima gwâni, namalonzagya ci lerhaga!

2 Nkolaga nayimuka ngeragere omu lugo^r! Omu njira n’omu ngo, nalongezamwo olya omurhima gwâni guzigira. Namulonzize ci ntamubwîne!

3 Abalâlizi bambuganyire, balya bagera-gera omu lugo: «Nti ka murhabwîne olyala omurhima gwâni guzigira?».

4 Ene mba namabarhaluka, namabugâna olyala omurhima gwâni guzigira. Namamugwârha ntanacimulîke, kuhika nmuhise omu nyumpa ya nyâma^s, omu mw’olya muzire wamburhaga.

Omuhya-mulume:

5 Banyere b’e Yeruzalemu mwe mukasinga, mwe mukalya empene n’orhushafu rhw’emuzirhu, murhatule, murhatule Musimwa wâni n’ensa y’okushâsha kwâge erhacihika.

Ecîtakîro ca kasharhu

Kabala-myanzi

6 Lero cici cira casôka omu irûngu nka mugi mulî-mulî^t, nka mûka mudûrhu gwa buku, obubâni n’amalashi g’ekuli goshi!

7 Laba ecipoyi ca Salomoni^u, bambali makumi gali ndarhu bamugosire, ntwali za muli bene-Israheli.

8 Boshi, balenga ba kuhuma engôrho, balwi ba kurhenga mîra. Ngasi muguma ahizire engôrho oku cikanyi mpu bakanarherwa budufu.

9 Mwâmi Salomoni abinjisize entebe^v y’obwâmi n’omurhi gw’e Libano.

10 Emitungo y’eyo ntebe eri ya marhale n’olulenga lwayo lwa masholo, ecibwarhalo ciri ca kaduku na nyamwegemerwa wayo wa kaduku.

11 Mwe banyere b’e Siyoni mukanye mubone: Mwâmi Salomoni ayambirhe ishungwè^w nnina amuyambikaga olusiku lw’obuhya bwâge, olusiku lw’obusime bw’omurhima gwâge.

4

Omuhya-mulume

1 Ala nka wayinjiha, Musîmwa wâni, ala nka wayinjiha! Amasù gâwe ngûkù mw’ogu mushangi^x gukubwisire emviri zawe buso bwa mpene za bishamvu buyabukire omu lurhambi-rhambi lwa Galaadi.

2 Amîno gâwe^y gali nka buso bwa bibuzi bimome byayinamuka kurhenga aha mugomero. Ngasi rîno ly’enyanya ligwerhe eryâbo ly’idako. ngasi ciguma n’ecâbo c’omu mahasha, na nta mwihala gubirimwo.

3 Akanwa kâwe nka higozi hya kaduku, n’emyanzi yâwe minunu-minunu! Amarhama gâwe nka mpande za grenadi^z omu mushangi gukuli ebusu.

4 Igosi^a lyâwe kwo liri aka enkingi ya Daudi, eri ngwike buzibu-zibu; emanisirwekwo ecihumbi c’empenzi; emyampi y’abarhabâzi yoshi kwo emanikwa.

5 Amabêre gakuli oku cifuba gombi, bana-hene babirhi, mahasha ga kashafu, gayabukîre omu karhî k’obwaso bwa lisi.

6 Oku emboho y’obuce erhacishungûrha, n’oku omwizimya gurhacihirigirha, naba naja oku ntôndo y’obuku n’oku ntôndo y’obubâni.

7 Wamâyinjiha, mushâna, Musîmwa wâni, we «Nt’izabyo»^b.

8 Nj’eno orhenge e Libano, mukazi wâni^c, nj’eno orhenge e Libano, ja omu nyumpa. Oyimange oku ntôndo ya Amana olole bwandagala, n’oku ntôndo ya Samiri na Hermoni, lukunda lwa ngoromora ntôndo za bakapiri.

9 Ci wamampêka omurhima mâshi mwâli wirhu, mukazi wâni, wamampêka omurhima n’amasù ogwêrhe, n’igerha likuli omu igosi ciru lyone!

10 Ala nka kwasimîsa okusîmwa nâwe, wâni mwâli wirhu, mukazi wâni! Ala nka kwanuna okusîmwa nâwe… agandi mavurha gacihambâge!

11 Akanwa kâwe mukazi wâni, lero muke gwa bûci kali kashongôla bûci kali kashongôla la! Aha idako ly’olulimi lwâwe, bûci buhali n’amarha^d; obwehe bw’emishangi yâwe, kwo buli nka malashi g’e Libano.

12 Ali busâne^e bulikwo olugurhu, mwâli wirhu, omukazi wâni, busâni bulikwo olugurhu iriba liyûbakirwe.

13 Emirhi ekumezirekwo ejizire obusâne bw’engrenadi, olikwo emirhi erhabonekerera: 14 Aha mirhi y’esindani yahûmula bwinja, aha y’obukû n’eya amashahi, ebisheke n’e kinamomi^f, emirhi y’e Libano yoshi emirhi y’amane-mane n’eya olowesi, na ngasi hyasi hihûmula bwinja.

15 Oli nshôko edômera obusane, iriba ly’amîshi gahulula, lwîshi lwâhona e Libano.

Omuhya

16 Yimuka, kaboho-boho k’ekuli. Yimuka, kaboho-boho k’emahanga, shungurhira omu busâne bwâni, buyenge amavurha minja! Omuzigirwa wâni aje omu busâne bwâge, ayumve obununu bw’amalehe gamuli.

5

Omuhya-rnulume

1 Namaja omu busâne bwâni, wâni mwâli wirhu, mukazi wâni; nkola ndwîrhe nahûmbûla obukû bwâni n’amashahi gâni, ndwîrhe nalya omuke gwâni n’obuci bwâni, ndwîrhe nanywa idivayi lyâni n’amarha gâni. Cinyweri bîra bani, munywe mulaluke, barhonyi bâni.

Ecîtakîro ca kani

Omuhya

2 Ngwishîre ci omurhima gwâni guzîne. Namâyumva Muzigirwa wâni akomomba oku lumwi^g: Nyigulira mâshi mwâli wirhu, mukazi wâni, mâshi ngûkù yâni, mâshi Mwinja-Muzira-ishembo. Kali irhwe linyunjwire lume, emviri zinyunjwire mirhonyi ya budufu.

3 Nahogwire iropo lyâni, kurhi nashubigi riyambala? Nashusire amagulu, Kurhi nashibigigazinza?

4 Musimwa wâni agezize okuboko omu murhule gw’olumvi; namayumva omurhima gwadûrha.

5 Nti nazûka, nti nyigulire Muzigirwa wâni, enfune zâni zamayunjula mavurha, eminwe yâni namàrhônya mavurha mangu! oku kahamikizo k’olumvi^h.

6 Nti nàyigulira Muzigirwa wâni, kusiga agalusire arhaciboneka! Okugenda kwâge kwarhuma narhibuka omurhima. Namulonzize ci ntacimubwîne, namuhamagire ci arhacishuzize.

7 Abalâlîzi bambuganyire, bala bagera-gera omu ngo budufu. Banshûsireⁱ bànyagaza, banyaga ecirondo câni, balya balanga ebyôgo by’olugo.

8 Banyere b’e Yeruzalemu, mwe mukasinga, bici mwabwîra Muzigirwa wâni mukamubona? Nalwâzire endwâla y’obuzigire

Abimbiza

9 Omuzigirwa wâwe bici alushire abandi, wâni Mwinja-Olushire abandi bakazi. Omuzigirwa wâwe bici alushire abandi obwo warhuyimbirira ntyo?

Omuhya

10 Omuzigirwa wâni aciri musole gukanyire, arhankahabwa omu cihumbi.

11 Irhwe lyâge lya masholo gacire bwenêne, emviri zâge, mashami ga mirhanda, nyîru-nyîru aka hungwe^j.

12 Amasu gâge nka ngûkù, oku mîshi omu lwôgero, nka kulyâla ziyôga omu marha, nka kulya zigwa omu nyanja.

13 Amarhama gâge nka malingo ga mubono-bono, nka ntôndo za bukù. Akanwa kâge nka bwaso bwa lisi, amavurha gayenga garhabamwo izabyo.

14 Enfune zâge nshangabuye za masholo, ziyunjwire mabuye g’e Tarsis, enda yâge eri nka muntinda gw’ihembe, guli nka kulya baguyambika enjuma z’e Safiri.

15 Amagulu gâge nka nkingi za mabuye mêru, nkingi ziyimangire oku masholo gacire bwenêne. Enshusho yâge, kwo ashushire aka Libano^k, ntwâli nka nduluma.

16 Emyanzi yâge minunu-minunu, naye yêne mushagalusa; kwo ali ntyo Omuzigirwa wâni, kwo ali ntyo omulume wâni, wâni mwe banyere b’e Yeruzalemi.

6

Abîmbiza

1 Ngahi Omuzigirwa wâwe ajirage, wâni Mwinja-Olushire abandi bakazi? Ngahi ayerekirage, Omuzigirwa wâwe, rhumulonze haguma nâwe?

Omuhya

2 Omuzigirwa wâni ayandagalire omu busâne^l bwâge, omu mivungiro yahumula bwinja, kulonza mpu ayâbulire obusò bwâge omu busâne, anahumbule obwaso bwa Iisi.

3 Niono ndi wa Muzigirwa wâni, naye Muzigirwa wâni ali wâni. Ayâbulire obusò bwâge omu mauwa ga lisi.

Ecîtakîro ca karhanu

Omuhya-mulume

4 Mwîra-kazi wâni, kwo oyinjiha aka Tirsa, kwo osoleha aka Yeruzalemu. We côbohwa nk’engabo z’amatabâro.

5 Orhandole ntya, amasu ogwerhe gamambuza omurhima. Emviri zikuli oku irhwe buso bwa mpene, kula bunahona oku mwandagalo gwa Galadi.

6 Amino ogwerhe, buso bwa bibuzi, kula bisôka byarhenga omu izîko. Ngasi ciguma n’ecâbo c’omu mahasha, na nta mwîhala gubirimwo.

7 Amarhama gâwe nka mpande za gerenadi, omu mushangi gukuli ebusu.

8 Abagoli bali makumi-gali ndarhu, abakazi baherula bali makumi gali munani, n’abana-nyere (barhaganjwa) mwandu.

9 Engûkù yani eri nguma^m. Muguma-obula-ishembo ali muguma nie nnaye. Ali wago-wago omu mwâbo, murhonyi w’omuzîre wamuburhaga Abahya bamubwîne bàmusîma. Abagoli n’abakazi baherula bamuyûnamira

10 “mpu ye ndi oyo oyishire nka mucera-cera, mwinja nka mwêzi. Ayisha amoleka nk’izûba, mudârhi nka ngabo za balwiⁿ”.

11 Nayandagalira omu busâni bw’amalehe nti ndole oku emburho yamera omu lubanda, nti ndole oku emizâbîbu yashabuka nti ndole erhi emirehe ekola yâyâsa.

12 Ntamanyiri kurhi, … Ci omurhima gwankweba omu ngâle z’olubaga lwâni, nka murhambo.

7

Abimbiza

1 Galuka galuka Sulamita^o, galuka galuka rhukulole ebusu. Cici mwâlolakwo Sulamita mwanasamira okwo bigamba byombi?

Omuhya-mulume

2 Ala amagulu gâwe nka gayinjiha omu mikarabanda yâwe, wâni mwâli wa Nnahano!

3 Omunyunyu^p ogwerhe ! kwo guli nka ntabunganwa erhalimwo idivayi. Enda yâwe cirundo ca ngano cizonzirwe n’obwaso bwa lisi.

4 Amabêre^q gâwe gombi, bana-hene babirhi, mahasha ga kashafu.

5 Igosi lyâwe kwo liri nka nkingi y’ihembe. Amasu gâwe kwo gali ak’enyôgero za Hesboni, aha muhango gwa Bati-Rabimi. Izulu lyâwe nka munara gw’e Libano muzamu oyêrekîre e Damasko.

6 Irhwe lyâwe kwo liyimanzire ak’entôndo ya Karmeli; ensirha balilukire kwo ziri nka kaduku. Mwâmi arhonyize emihunga yâwe.

7 Nka wayinjiha wâni; nka wasoleha wâni!

8 Kwo osogorosire nka murhanda, n’amabêre gâwe nsisi za murhanda.

9 Nanaciderha nti narhangishonera oku murhanda, nyankekwo bihadu nka binga. Amabêre gâwe gabe nka nsisi za muzâbîbu, n’obwehe bw’omûka gwâwe buhumule nk’irehe linja;

10 ebinwa byâwe bibe nk’irivayi linunu!

Omuhya

Liryâla Omuzigirwa wâni akananywa, liryâla akanabêza omu kanwa aha karhî k’amino.

11 Niono ndi wa Muzigirwa wâni, n’omurhima gwâge emunda ndi guyêrekire.

12 Yisha Muzigirwa wâni, yisha rhuje omu mashwa! Mwo rhwajilâla omu bishagala,

13 buca sezi^r rhuje omu ishwa ly’emizâbîbu. Rhwalola erhi omuzâbîbu gukola gushabusire, erhi kuyasa gukola gwayasa, erhi emirhi y’engerenadi ekola yayâsa. Lyo nakuha obuzigire bwâni ago mango.

14 Amandragori^s gohe gakola gadwîrhe gabaya, n’amalehe minja goshi aha luso garhuli. Amahyahya n’amarhanzi, nkubikirego wâshi Muzigirwa wâni.

8

1 Ocibaga mushinja wirhu, olya wayonkaga ibêre lya nyâma^t! Singa amango nkubuganyire embuga nanakuhôbera abandi barhanangaye.

2 Nanakuheka nkuhise omu mwa nyâma^u nâwe onyigîrize. Nankakulabuzize oku irivayi lyani linjinja n’oku murhobo gwâni gw’engerenadi;

3 Okuboko kwâge kulembe kwo nshegemire, n’okulyo kwâge kwo kunzonzire.

Omuhya-mulume

4 Banyere b’e Yeruzalemu, mwe mukasinga, murhatule, murhatule Musîmwa wâni n’ensa y’okushâsha kwâge erhacihika.

Okushwinja

5 Mwa ndi ôla wayinamuka arhenga omu irûngu ayegemîre Omuzigirwa wâge? Ho nakutuliraga aha murhi gw’epomi, halya nyoko ayankiraga izîmi lyâwe honene, halyala ayankiraga izîmi omuzire wakuburhaga^v.

Omuhya

6 Ompire nka ciziriko oku murhima gwâwe, nka ciziriko oku kuboko kwâwe. Bulyala obuzigire kwo buzibuha nka lufù^w, emitula yo miguma n’okuzimu, naye ye karhagomba. Emyampi y’emitula guba muliro, ngulumira ya Nyamuzinda.

7 Amîshi galuge kurhi, garhazimiza buzigire, nanga obuzigire burhahêkwa na lwîshi. Owahâna ebiri omu mwâge byoshi mpu agule enzigi, kagayo kwône akayungukamwo.

Enyushûlo

Bashinja haho omuhya

8 Mwâli wirhu^x ali murho: ibêre lyâge lirhacihona; Lero kurhi rhwajira mwâli wirhu olusiku bâmuganîza?

Omuhya-mulume

9 Akaba ali lukûta, rhwalushwinja n’amarhale, gukaba muhango, rhunâgusêze n’embaho z’enduluma.

Omuhya

10 Nciberire lukûta, n’amabêre gani go galigi minara. Omu masu gâge, ndi nka mbwîne omurhûla obu!

11 Salomoni âjiraga ishwa ly’emizâbîbu aha Baali-Hamoni. Alilangisa abalanzi, mpu ngasi muguma ayishimugalulira ebyafa by’amalehe: cihumbi ca magerha.

12 Eryani ishwa ly’emizâbîbu ndwîrhe nalilangîra: Wâni Salomoni ebihumbi by’amagerha byo byâwe, n’amagana abirhi g’abalanzi b’amalehe.

Omuhya-mulume

13 Nawe wabêra omu masâne, abirhu badwîrhe bakuyumva. Nani, obe nka walinyumvisa! izu lyâwe^y!

Omuhya

14 Yâka, Muzigirwa wâni obe nka kashafu, nka mutwîra gwa kashafu kalume, oyâkire oku ntôndo z’amalashi!

---

 ^a1.3 Omuhya: lsraheli yeri muhya wa Nyamuzinda: naye Nyamuzinda yêne ye Muhya-Mulume.

 ^b1.4 Abanyere go mashanja. Arhali Israheli yêne walolakwo Nyamuzinda obucire. Agandi mashanja goshi nago ye Muciza wago. -Nyamuzinda ye Mwâmi w’oluhaga lwâge. -Omu ka-Nyamuzinda k’e Yeruzalemu. -Banaderha mpu omuntu anayigurhe obusîme. Omu Mwandiko Mutagatifu namwo banaderhe mpu obusîme bunalaluse nka mamvu.

 ^c1.5 Ndi mwiru ci ndi mwinja: -lsraheli arhahezagya obwinja bwâge ciru akaba ali omu buja e Babiloni. -Kedari na Shalma, bishagala by’e Buharabu. Amahema g’abagendagenda omu irûngu (babedwini), gaba gajizirwe n’empu z’empene ganaba miru.

 ^d1.6 Bagala ba nyâma: Ngâbo ya Bakaldeyi ba Nabukondonozori: bo bàshâbaga Yeruzalemu. Abakaldeyi bali bene wabo Israheli bulya Abrahamu âli w’e Huri emwa Abakaldeyi (Murh 11, 28.31). -Buja bw’e Babiloni. -Israheli oyo obuja bwàkulaga aha mwâge, bwamuheka emwa bene.

 ^e1.7 -Muzigirwa w’omurhima gwâni, nk’omuhya ye waderha -Nyamubâho ye Lungere wa Israheli. -Agandi maso, go gandi mashanja.

 ^f1.8 Israheli, ishanja lîshogwa. Namwinja w’abakazi boshi ye Israheli, ishanja lîshogwa.

 ^g1.9 Obuja bw’e Babiloni bushushine na bulya bw’e Mîsiri.

 ^h1.11 Okuyambikwa ebisikiyo bihyahya kuli kuyerekwa oburhonyi: akolaga aleka ebi ali agwerhe amango ali muja, ayambale ebihyahya. Rhulole muli Lk 15, 22.

 ⁱ1.14 1, 14: Olwo lugo kwo luderhwa buno mpu ye « Ain Djidi«, omu iderha ly’Abaharabu), ebwa Nyanja y’Omunyu. -Obuso n’abana-hene, gwo muzinzi gw’abaja erhi aharhenga buja. -Ntondo ya Siyoni yo abâmi b’Israheli bayûbakagakwo.

 ^j1.16 1, 16: Encingo, co cihugo ca Paalestina-Israheli, cihugo cigishe, cirya ciyêramwo ngasi hyasi na ngasi lushogo.

 ^k2.1 Cibandâna c’ebwa nyanja nnene (Mediteraneya, kwo kuderha Nyanja y’e karhî ka Bulaya na Afrika), aha karhi ka Karmeli na Jafa.

 ^l2.3 Busîme bw’okuba n’Omusîmwa.

 ^m2.10 Omuhya n’omuhya-mulume bayisha balonzanya.

 ⁿ2.11 Empondo erhi mango ga mboho: kurhengera mwêzi gwa kali ikumi na liguma kuhika o gwa kabirhi erhi gwa kasharhu,

 ^o2.12 Erhi amango g’emboho gahwa, banarhangira amango minja, mpu yo «printemps»: emirhi eyase, ebinyunyi biryogôle.

 ^p2.15 Abo «banyambwe», bo balungu babi badwîrhe bayônera Israheli. (Rhulole rnuli Ezr 4, 2; 9, 2; 10, 18; Neh 2, 19; 3, 34). 2, 16: Israheli, lubaga lwa Nyamubâho; na Nyamubâho yêne Israheli ayishi. Kwo kuderha oku Nyamubâho ashubûzize olubaga lwâge. Alugalula omu Paalestina-Israheli-Israheli (Lola 2,1).

 ^q2.17 Erhi «entôndo z’ebintu biberange». Ako kanwa kakengezize ecihango ca Nyamuzinda bo na Abrahamu (Murh 15, 9-10). Go mango Nyamuzinda ahâga Abrahamu omulagi.

 ^r3.2 Lugo lwa Yeruzalemu olwôla; kulya kuba banyere b’e Yeruzalemu bayakûzibwe, na Ka-Nyamuzinda k’e Yeruzalemi badwîrhe haderha (1, 4, 17; 3, 4; 5, 10-16).

 ^s3.4 «Omu mwa nnina», kwo kuderha omu «ka-Nyamuzinda», k’e Yeruzalemu; Bene-Israheli barhanzi, balya bàyûbakaga aka-Nyamuzinda abôla adesire mpu nnina! Omu «hatagatifu-hatagatifu».

 ^t3.6 Omugi mulî-mulî ciba cimanyiso ciyêrekîre aha Nyamuzinda ali. (Lub 13,22). Omu lubungo lwa kabirhi, Nyamuzinda yêne ogalwire abali bahêsirwe buja (Iz 40,3). Abarhunzi b’omu Israheli bàkagijà malashi cingana e Buharabu n’emwa Abahindi (Ezr 17, 4; 27, 13-25).

 ^u3.7 Eri izîno «Shalomô, (Salama), kwo liri nka kula rhwakaderha «Murhûla» omu mashi. Abâli omu buja bakazagiringa oku «omurhûla» gwâyisha obuja buhwa (lz 11, 6; 9, 5-6; Ezr 34, 23-25). Salomoni badesire aha, arhali olya murhanzi, ci omwâmi wayisha n’omurhûla: Masiha.

 ^v3.9 Bakengezize enyumpa Salomoni akazagitwiramwo emmanja n’entebe 3 kazagitamalakwo ago mango.

 ^w3.11 Mpu balole oku bayimika omwâmi w’omurhûla: Masiha. Oyo nnina wa mwâmi, lwo lubaga lwa Nyamubâho (1, 5; 3, 4). Omu Israheli, mwâmi arharhangira omukolo n’olubaga lu rhacimuyankirira, ciru akaha Nyamuzinda yêne wacimwishogaga (1 Sam 11,5; 1 Nga 11, 10, 29, 22). Olwo lusiku lw’obuhya, lwo lusiku lw’okugaluka kw’omukazi wali ogenzire; lwa kushubirhona kw’owali wamashombehala: okwo kwaba omu mango ga Masiha (lz 61, 10; 62, 3-5).

 ^x4.1 Olushungi lw’omuhya, lwakazâgihona ebusu, lubwikire (Murh 24, 65; 29, 23-25). Empene z’e Israheli-Palestina-Israheli ziba za bishamvu na nyiru.

 ^y4.2 Amîno mêru: Amango omushaku guciri murho, go mango biyeruha bwenêne.

 ^z4.3 «Grenade», liba irehe lirhenga oku murhi mpu ye «grenadier»; murhi gumera omu bihugo biri eburhambi bw’enyanja y’e «Mediteraneyo».

 ^a4.4 Magerha gali omu igosi ago (Iz 27, 10-11). 4, 6: Ntondo barherekêrerakwo eyo. Yo enabâkwo aka-Nyamuzinda k’e Yeruzalemu.

 ^b4.7 lsraheli acêsibwe n’amalibuko abwîne e Babiloni (lz 40,2); akola acibêrire «muzirizabyo». Oburhe bw’owamuhanaga bwahwire.

 ^c4.8 Mukazi wâni: Israheli kwo abire nka mukazi iba ahulusize erhi bulala bwâge burhuma (Hoz 2, 4; Yer 3, 1-8; Iz 54, 6-7); amango g’okugendimugalula, galigi nka ga kusheba (Hoz 2, 21-22; Iz 49. 18). Oyimanzire oku ntôndo ya Hermoni, anabone Israheli-Palestina-Israheli bwinja. Israheli nk’aderha ahabisha bamuhekaga buja, kwo abaderha mpu biryanyi: ngoromora erhi kapiri (Yer 4, 7; 5, 6; Nah 2, 12-14).

 ^d4.11 Ecihugo ciyêzire, kudûdusa cidûdusa, cibaye bwinja (Hoz 14. 17). Omukazi wâbwîne nyumpa naye, anabaye enyumpa! Okurhwinja kwâge kunayumvise oku abwinc e nyumpa!

 ^e4.12 busâne: Abalêbi bayôrha baderha oku Israheli muhyahya âbâ busâni bwa Nyamuzinda, busâni bulimwo emirhi yahûmula bwinja: Hoz 14, 6-7; Eze 3, 35; Iz 51, 3.

 ^f4.14 «Kinamomi» guli murhi gurhaba eno Bushi; rhugudesire nk’oku gunadesirwe omu Cihabraniya n’omu Cigereki; nk’oku rhunaderha omurhi gwa «karadusi» nk’oku gunaderhwa omu cilatini.

 ^g5.2 Olume ciri cimanyiso c’omugisho gwa Nyamubâho, bwenêne omugisho gw’amango gâyi sha (Lola Hoz 14.6).

 ^h5.5 Emunda omuhya-mulume aderheraga mpu ayigule olumvi lumuyabira, àsiga amavurha g’amalashi gàmuli omu nfune gahûmula oku lumvi. Asiga olumvi lwabaya!!

 ⁱ5.7 Abôla balâlizi burhanzi barhakafukunyize (3, 3); lero kukola kuhiva bahiva n’okushurha nyamukazi.

 ^j5.11 Omuhya acirhonyize! Kwo abwîne omulume wâge nka bûbake buzibu-zibu, bwenêne obûbake bw’aka-Nyamuzinda.

 ^k5.15 Aka.-Nyamuzinda ka Salomoni, kàli kayûbasirwe n’emirhi y’e Libano.

 ^l6.2 Obwo busâne, kuli kuderha ecihugo ca Paalestina-Israheli, kunali kuderha omuhya.

 ^m6.9 Ogwo mwandu gw’abakazi gukengêzize balya baka Salomoni (mulongo. 8 na 9). Omurhonyi anali muguma: Israheli, ci erhi n’abandi ho banali: go gandi mashanja.

 ⁿ6.10 Ebi binwa bikengêzize okurhenga omu buja bw’e Babiloni; bikengezize n’amango g’aba­ lwi ha Daudi.

 ^o7.1 «Sulamita», kwo kuderha: olyala okola ogwerhe omurhûla; shalom: orhûzize, salama, Omurhûla gwâyisha gwo badesire. Israheli muhyahya âguhâbwa na Salomoni muhyahya. -Kani kwoshi mpu «galuka, galuka»: kuderha mpu ayishe, arhenge emwa bene. Boshi badwîrhe balinga olusiku lw’okushubira eka n’okurhenga omu buja bw’e Babiloni. Hali n’okugalula omurhima gwâ1i guhabusire mpu gugaluke: Hoz 3, 5; 5, 15; Yer 3, 14.

 ^p7.3 Ogwo munyunyu, Yeruzalemu oyo, «muyûbake omu karhi k’amashanja» (Eze 5, 5; 38, 12), oku ntôndo ezonzirwe n’orhubanda ci kwône arhali enyunda zoshi. -Eryo idivayi, buzigire obwo. -Entôndo ziri emarhambi g’entôndo ya Yuda, kwo zishusha nka mihuli myûmu ya ngano, (nka ntôndo erikwo omushûshu). N’engano ekengeza okuyêra ecihugo câyishiyêra amango ga Masiha. Hoz 14, 6-9; Lul 72. 1. -Obwaso bwa lisi omu rhubanda bulugibà.

 ^q7.4 Ago mabêre, zo ntôndo ibirhi: Ebali na Garizîmi.

 ^r7.13 Obudufu n’esêzi, mango ga marhangulo; gayishihwa amango ga Masiha (1, 7; 3, 1; 5, 2).

 ^s7.14 Mandragori: mirhi ya malehe eyo nayo; n’obwaso bwâyo burhahimwa. kubaya bwinja.

 ^t8.1 Kucifinja okwo Sulamita acîfinjire, erhi: nka wali mwene nyâma! Ci kwône Nyamuzinda, iba w’Israheli, arhali muntu. Ensiku aciderha «Mwene muntu», «Nyamuzinda haguma nirhu, , », «Emanûweli» zo zicifinjirwe.

 ^u8.2 Omu mwa nyâma muli omu ka-Nyamuzinda (3, 4).

 ^v8.5 8, 5: Omuzire wàburhaga Israheli (Eze 16, 3, 44-45). Bene-Israheli emwabo e Kanâni, ishe wabo Muamoriti; nnina Muhititi.

 ^w8.6 Obuzjgire amango bwamarhabâla, kwo kuli nka olufù, burhajibwa omu irhwe. -Emitula kwo eri nka luhali; aha eri, kwo hali nk’aha omuliro guli: kuyokêra eyokêra. -Anagaya birya birugu, bulya birhalêrha buzigire. Byanagendera busha.

 ^x8.8 Mwâli wirhu ye Yeruzalemu oyo badesire: ishwa lirhali linganaci, arhanagwerhi côgo cizibu cakamufungire oku babisha.

 ^y8.13 Omuhya oyo bâbirwe; bamujizire «burhimanya» balonzize okuyumva n’okumanya (Bush 8, 2). Abalenga b’omwandiko kwo bacikebwa mpu ogu musemwa gwayushûlagwa buzinda, erhi n’ecitabu cikola ciyunjwire, kuderha mpu bahugûle ebinwa bimuli. Mpu omuhya wa muli eci citabu: Burhimanya, bwo budesirwe muli co. Nka kulya omu Bush 8, 2-3, burhimanya oli nka mu hya wakanasîmwa, n’omu Mig 31, 10-31, oburhimanya buli nka mukazi mwikubagirwa.

WIS – – Bible en mashi du Congo GENESIS OMURHÖNDERO

1

OBUSHINGANYANYA

Enshokolezi

Eci citabu cayandikagwa omu lulimi lw’e cigereki myâka hofi 100 embere ly’okuburhwa kwa Yezu Kristu. Cayandikagwa na Muyahudi muguma w’omu cishagala c’e Aleksandriya omu cihugo c’e Mîsiri. Izino lyâge lirhaba limanyirwi. Aciyandikaga oku bwimangizi bwa Nyamuzinda yêne, nk’oku byali omu mikolo yâge ya kurhenga mîra bwenêne; obwo burhimanya bwo burhegeka igulu lyoshi; ci bwenêne bwo burhabâla omuntu omu mikolo yâge. Obwo bushinganyanya bwo bwalangaga olubaga lw’Israheli nalwo erhi Abayahudi barhacibâ basungunu, erhi babêra e Mîsiri n’erhi bagera omw’irûngu, n’omu kalamo kabo koshi. Owayandikaga eci citabu ayerekana oku buli buhwinja bunene okuharâmya enshushano.

Ecitabu c’Obushinganyanya ciyêrekîre Abayahudi balama e Mîsiri, Owaciyandikaga alonzagya okuhà abacisoma amîru gw’okuba n’oburhimanya bw’okuli; n’okurhûliriza ngasi bali balibuzibwa. Abayîgîriza oku obuyêmêre bw’okuli n’obworhere bwinja bulerha oluhembo lw’ensiku zoshi.

Omu mango ga mîra, eci citabu caderhagwa « Burhimanya bwa Salomoni» bulya ebinwa byaco bishushana n’ebya Salomoni yêne. Salomoni ali mwîgîriza mukulu w’oburhimanya.

Owaciyandikaga alonzagya okuyâsa Abayahudi mpu lyo barhag’ibâ baja b’amasîma g’ebirugu by’en’igulu. Abayîgîriza obushinganyanya bw’okuli Nyamuzinda amanyisagya olubaga lwâge erhi bwonjo bwâge yêne burhuma.

Ntyo eci citabu c’obushinganyanya cikûla ngasi nyankola-maligo omu bubî, cimumolekera n’okulangaliza abali balibuzibwa kurhenga myâka minji: «Ebyayandikagwa mîra byoshi, rhwe byayandikiragwa, mpu bibê nyîgîrizo zirhu, lyo rhuba n’obulangalire» (Rm 15, 4), kwo Paolo arhukengezize. Yumvagi isala liri muli eci citabu:

EBIRIMWO

1. Obushinganyanya n’omuhigo gw’omuntu: cigabi 1-5, 23

2. Obworhere bw’obushinganyanya: c. 6, l-9, 18

3. Omukolo gw’obushinganyanya omu kalamo k’olubaga lwîshogwa: c. 10, 1-19, 22

I. Obushinganyanya n’obworhere bw’omuntu

Okulongereza Nyamuzinda n’okuyâka ecâha. Okulwira ohushinganyanya

1 Muzigire obushinganyanya^a, mwe murhegeka igulu omu bya Nyakasane, mukaz’igerêreza enkengêro zishingânîne mukaz’imulonza n’omurhima gushongwire. 2 Bulyala abarhamurhega, anabaleke bamuhikeko, n’abacimwikubagira, anaciyerekebo. 3 Enkengero z’ebinzongo-nzongo zinahambule omuntu kuli Nyamuzinda; n’Ogala-byoshi bakamurhega anabonese abasirhe nshonyi. 4 Nanga, Obushinganyanya burhaja omu murhima mubi, burhaja n’omu mubiri gushangira ecâha. 5 Na Mûka Mwimâna orhulera, anakaz’iyâka enderha-kubirhi, arhalirâna abagerêreza buzira bukengêre arhanakwirirwa obubî buyishe. 6 Obushinganyanya guba mûka gusîma abantu, ci kwône burhakabula bwahana enderha-maligo oku binwa byâyo; bulyala Nyamuzinda anakaz’ibona ensiko^b zâyo. Ye ciri-ebulabi c’okunali c’omurhima gwâyo n’ebinwa byâyo anabiyumve. 7 Neci, Omûka gwa Nyakasane guyunjwire igulu, na bulya gwo gugwâsa^c byoshi haguma, guyishi ngasi kanwa kaderhwa.

Akasheba ka Nyamuzinda

8 Ntaye ôderha akanwa kagalugalu wakafume, akasheba ka Nyamuzinda karhankamusiga. 9 Emirali y’enkola-maligo bayidôkereza bayimanye, izu ly’ebinwa byâge lyahikako Nyakasane lyo obulala bwâge buhanwa.

10 Okurhwiri kuli-luhali byoshi kuyumvirhiza ciru n’izu ly’owaciduduma erhi kunaliyumvîrhe, 11 Mumanyâge okuciduduma kwa busha busha, Mulange akanwa kinyu oku iderha libi; akanwa kafuma omuntu karhagenda cîru, akanwa kanywesi lufu kalerhera omuntu,

Olufù

12 Murhacîhamagaliraga olufù n’amahabwe g’obuzîne bwinyu, murhacîhamagaliraga okuhera n’emikolo y’amaboko ginyu. 13 Nyamuzinda arhalemaga olufù^d, arhakwirirwa okuhera kwa abazine. 14 Alemire byoshi mpu byoshi bihabe^e, ebiremwa by’eno igulu biba bya kuciza, birhabamo bwôge bwa kuyirha ciru ehitya, n’okuzimu arhali kwo kurhegeka igulu; 15 bulyala obushinganyanya bujira akalamo karhahwa^f.

Enkola-maligo

16 Enkola-maligo^g zohe zinabe zamakema olufù zishub’inaluhamagala, mpu zamabona aha omwîra ali, zimurhamirage obwo, zimunywâne, bulya ziyumvîrhe zisîmire okuba mwanya gwâge.

2

1 Nka bakola baciderheza omu buhwinja bwâbo, banayishe erhi: «Akalamo kirhu kali kofi kanayunjwire rnirenge, nta bufumu amango olufù lwamahambira omuntu, nta mulenga wakalikûza ornuntu omu nfune za nnakuzimu. 2 «Kahanga rhwaburhirwe, rhwazinda erhi rhuli nka abarhahali. Omûka rhuyisa gunali mugi kwône, n’enkengêro zirhu, enali nkunyakunye ecîbalalira erhi omurhima gu­rhinda; 3 eyo nkunyakunye ekazima, n’omubiri gwirhu gunashube luvu, n’omûka gunahirigirhe nka hiboho hyangu. 4 Oku ensiku zagera erhi n’izîno lirhu lyânayibagirwa, ntâye wacikengêre emirirno yirhu, obuzîne bwirhu kwo bwagera nka nshando za citu, bunyamûke nka lwikungu lwo luhivwa n’emisholo y’izûba, lwo lunyamûka erhi luyumva ehidûrhu hy’izûba. 5 Neci, ensiku zirhu ziri kugera kwa cizunguzungu, olufù lurhashubira enyuma, ifundo lyàmafundikwa: ntâye ogaluka. 6 «Erhi hiri eyo! Rhulye ebinja-binja, rhukolêse ebiremwa n’obushiru nka bana ba misole. 7 Rhunywe amamvu rhulaluke rhunacîshîge amalashi, rhurhalindaga obwaso bw’empondo bwahungumuka. 8 Rhujire ebimane bya amauwa ga roza rhuhire oku irhwe, rhujire duba rhurhacihungumuka^h. 9 Harhajiraga owa muli rhwe warhala, ngasi hantu rhulekeho ecêrekane c’obusîme bwirhu: gwo mwanya gwirhu co na cigabi cirhu.

Erhi rhuhimbe amalala

10 Omushinganyanyaⁱ, orhagwerhi hyâge rhumulibuze, ciru n’omukana, emvi z’omushosi okola mulamu rhurhazikengaga. 11 Emisi yirhu libe lyo likola irhegeko ly’obushinganyanya, bulyala ôrhajira misi ye na busha. 12 Rhushimbûlule omushinganyanya bulyala ye rhusisire, ashimbulwire olugendo lwirhu. bulya adwîrhe arhutumuza okuvuna amarhegeko, anadwîrhe arhushobeka obulenzi oku balezi bàrhuleraga. 13 Adwîrhe acikunga mpu yeyishi Nyamuzinda, anadwîrhe aciderha mugala wa Nyakasane. 14 Okubaho kwâge kuli kutumula kw’enkengêro zirhu, rhukamulolakwo kwône, rhunayumve rhutumwire. 15 Oku ayôrha arhali kwo abandi bayôrha, obworhere hwâge buha bwâgo bwâgo. 16 Omu masu gâge rhuli bikabulirwa^j; kuyaka arhuyaka nka kula bayaka ishembo. Anaje ahamagaza mpu olufù lw’abashinganyanya luba lw’iragi; n’okucikunga mpu yehe Nyamuzinda y’ishe. 17 Muleke rhulolc erhi cbinwa byâge biri by’okuli, rhusingirize obuzinda bwâge oku bwaba. 18 Akaba omushinganyanya ali mwene Nyamuzinda, Nyamuzinda amuyimangira, amurhenza omu nfune z’abashombanyi bâge. 19 Rhurhang’imugera, rhumujacire, rhumulibuze rhuyîsh’imanya ntyo erhi anali mutudu, rhwâmanya erhi ayîsh’ihira omurhima omu nda. 20 Rhumutwire olufù lubi, bulya acîkubagire mpu bamurhabala^k».

Okuhaba kw’enkola-maligo

21 Kwo ziderha ntyôla enkola-maligo, ci kwône kuli kuhaba; obubî bwâbo bunakaz’ibahilsa. 22 Barhishi amahwe ga Nyamuzin<la, barhalinga okuhemberwa obushinganyanya, barhanalonza ciru okuyêmêra oku hali oluhembo lw’amaroho gacire. 23 Neci, Nyamuzinda alemire omuntu okurhafa, amujira nshusho y’obworhere bwâge. 24 Bwagalwa bwa shetani^l bwarhumire olufù lilja omu igulu abamushiga nabo bone bacibonerakwo.

3

Abashinganyanya n’enkola-maligo

1 Amaroho g’abashinganyanya gôhe, omu nfune za Nyamuzinda gaba, na nta malibuko gabahikakwo. 2 Omu masu g’abahwinja, ko bali nka abafire; okurhenga kwabo hano igulu kwaba nka kuhanyagala, 3 n’okurhusiga kwabo kwaba nka kuhera, ci kwône bôhe omu murhûla^m bacîbêrîre. 4 Akabaga omu masu g’abantu buhane bahâbirwe, bàli bayunjwire bulangalire bwa kurhafa; 5 oku malibuko masungunu, bâyîsh’ihâbwa binja binji; kurhangula Nyamuzinda abarhangulaga, anabugâna bamukwânîne. 6 Abarhangula nka masholo omu cibeye, abayankirira nka nterekêro. 7 Olusiku ayîsh’ibarhandûla kulangashana balangashana, bakanye nka nkunya-kunye ya bukere bw’oku nyurnpa. 8 Bârhegeka amashanja banalye ebihugo, naye Nyakasane abarhegeka ensiku n’arnango. 9 Abacikuhagîreye bâyumva bwinja, n’abàli bemêzi babêra aha burhambi bwâge omu buzigire, bulyala abîshogwaⁿ bâge bo babona oburhonyi n’olukogo.

Enkola-maligo

10 Ahalenzi, kulya kuba bàlêkerire omushinganyanya banacirhenza kuli Nyakasane, bahâbwa obuhane bw’ekengêro zâbo. 11 Neci bali bahanya^o abantu bagayaguza oburhirnanya bakagayaguza n’ihano, busha balangalire, busha badwîrhe barhamira, na nta bunguke bw’emikolo yabo; 12 bakâbo basirhe, abana bâbo bigarnba, iburha lyâbo liri lihehêrere.

Aha omuntu akaburha kubi akagumba

13 Iragi lyâge omukazi orhaburha^p ci arhalikwo ishembo, olya nn’encingo erhahêkwako ishârha; olusiku Iw’okurhandûlwa kw’amaroho, lyo babona oku muzire. 14 Naye ali w’iragi omulume bashahwire ci kwône wa kuboko kurhakola maligo, arhanagerêreza nkengêro ngalu-galu kuli Nyakasane: ashobôla engalo y’okunali oku budahemuka bwâge, mwanya mununu ashobôla omu ngombe ya Nyakasane. 15 Bulyala obunguke bw’emikolo minja buyunjwire irenge, gurhahirigirha omuzi gw’oburhimanya. 16 Ci kwône abana b’oku lugurhu barhakatwa, iburha ly’omu bugonyi kuherêrekera lyaherêrekere. 17 Ciru bakalama kurhi barhashibirirwe, bazinda erhi bashosihala buzira irenge; 18 na bakafa duba barhabone calangaliza, barhabone carhuliriza olusiku lw’olubanja; 19 neci, kuminya ziminya ensiku z’enyumpa mbi.

4

Enkômedu nyinja

1 Owaba arhagwerhi mwana nka agwerhe enkômedu^q nyinja, ye mukulu, bulyala okurhafa kunanîre oku kukengêrwa enkômedu nyinja. Nyamuzinda aba ayirhonyize, n’abantu kwo na kwo. 2 Enkômedu, nk’eri hofi, banayiyige, nk’erhali hofi bacifinjeyo, eyambisirwe ecimane c’okuhimana ensiku n’amango, bulyala yahimine omu ntambala buzira kuhemuka.

Enyumpa mbi…

3 lburha ly’endyâlya, ciru lyakaluga, linali lya busha, kwo liyisha nka mashami ga cisholo, lirhamere mizi^r, lirhanabone nsimiko lyayimangirakwo. 4 Ciru lyakarhang’iba nka lyaluza amashami, bulyala lirhagwerhi nsimiko oku idaho, empûsi yanalihenangula likunduke n’omuhûsi gw’erya mpûsi. 5 amashami g’eryôla iburha gavunika ganaciri marho, amalehe galyo garharhengemwo bunguke buci, garhalibwe erhi kurhôha kurhuma, garhanakole kafu ka ruguru. 6 Abana barhenga omu iro ly’obulyâlya, hano Nyamuzinda akola abadôsa, bone bo banayerekana obubî bwa ababusi babo.

Okufa murho kw’omushinganyanya

7 Omushinganyanya yehe ciru akafa murho, arhabule kuluhuka^s. 8 Obushosi bukengwa, arhali bula bulerhwa n’ensiku nyinji, nisi erhi bula baganjira emyâka; 9 Oburhimanya nabwo zinabe mvi z’omuntu, akalamo karhalimwo izabyo nako erhi bunali bukulu. 10 Ali asimîsize Nyamuzinda anarhona emunda ali, na bulyala omu karhi k’enkola-maligo ali, azurundukanwa. 11 Ahêkwa ntyo mpu lyo obubî bulek’ishereza obukengêre bwâge, n’obulyâlya bulek’ihabula omurhima gwâge; 12 bulâlya okuhenekera obubî kunasîke obwinja, n’enzungu amagene galerha, enashereze omurhima gurhâli gucibiha. 13 Okutwa bwinja na duba, kwarhuma ashuba mulamu. 14 Omurhima gwâge gwali gusimîsize Nyakasane, okwola kwarhuma amurhenza duba omu nkola-maligo. Olubaga lunabone okwo erhi lurhanayumvirhi kwo kuderha kurhi, bulyala barhahiziri aka kanwa oku murhima: 15 Abîshogwa ba Nyakasane banasîme babona baberirwe obwonjo, n’abatagatifu bâge bashanga olwakiro.

Barhafà kuguma

16 Omushinganyanya ofire ayâgiriza ababi bazîne, n’oburho buhisire duha oku bugula, buyâgirize obulamu bw’enkola-maligo. 17 Oluhaga lunabone okuyûrha kw’omurhimanya, ci erhi barhanayumvirhi mirâli mici Nyamuzinda agwerhe kuli ye, nisi erhi ecirhumire Nyakasane amukema. 18 Okubona banabone barhânashibirire, ci kwône Nyakasane yehe kushekera abashekera. 19 Barhârham’ihinduke cijandagwa ca cirunda, omu karhi k’ababire bagwarhwa n’enshonyi z’ensiku n’amango. Nyakasane abakweba barhoge butuli, burhashagala, abashugula abakûle oku nsimikiro zâbo; baherêrekere lwoshi lwoshi, bayumve emikero mibishi, n’izîno lyabo liherêrekere.

Enkola-maligo aha rukîko

20 Hano baba bakola baganjirwa cbyâha, bayisha bayunjwire bihamba, amaligo gâbo go gabajisa lubanja ganabashobeke.

5

1 Ago mango lyo omushinganyanya ayimanga buzira bwôba, omu masu g’abakazâg’imurhindibuza, balya bakazâg’ikengula amalibuko gâge. 2 Amango bamubona, musisi bageramwo, basômerwe n’okubona ye wamacira. 3 Babwirane obwo n’ebihamba emurhima, n’ebirenge-renge n’ecifufu: 4 «Erhi kali olya rhwakazâg’ishekera mira oyo wâni, olya rhwakazâg’ijacira rhwanamukwâma, omu buhwinja bwirhu, obuzîne bwâge rhwabujira isirhe, n’olufù lwâge rhwalujira kufa kwa nshahu 5 Kurhi amaganjiragwa omu karhî ka bene Nyamuzinda? Kurhi amabonaga ogwâge mwanya omu karhî k’abatagatifu? 6 Neci kuhabuka rhwali rhuhabusire^t, rhwarhenga omu njira y’okunali, akamole k’obushinganyanya karharhumolekeraga, n’izûba arhali rhwe lyàbashîre. 7 Rhwayigurhîre omu njira z’ababi n’ez’emihera rhwâtwikanya omu mpinga zirhabamwo njira, n’enjira ya Nyakasane rhwayihaba. 8 Okugayana kwirhu bici kwarhudwirhîre? Bunguke buci rhwakuzire omu bugale n’omu bulimbi? 9 Ebyo byoshi kwo byagezire nka cizunguzungu, nkakula balibirhana omwanzi. 10 Nka kula obona obwârho bwagera omu mulaba, orhânacibone omukaba bwayishagamwo, nisi erhi omubunda batwaga omu kubera amîshi. 11 Nka kula obona akanyunyi kabalala omu cirêre orhanabone omukaba kageziremwo; onabone kaje kashûrha empûsi kayirhimbe ebyubi, onabone kaje kakâba emboho yanayisha yashungûrha, kacihe enjira omu kurhimba ebyubi, orhânacibone ciru ecimanyiso ciguma c’aha kageraga. 12 Nka kula onabona omwampi guhenesire, emboho gwarhulaga enashubire haguma, orhanacimanye njira ehi gwayishagamwo. 13 Nirhu kwo na kwo: oku rhwaciburhwa ntya, mpu arhacihali! rhurhanayerekanè, ciru n’olushando luguma lw’obworhere bwinja: omu bubî bwirhu rhuhwerire^u». 14 Neci, obulangalire bw’enkola-maligo, kwo buli aka obwôya bwo buyehûlwa n’empûsi, kwo buli aka omufula empûsi ebalaza, kwo buhirigirha nka mugi empûsi eyehwire, nka kukengêrwa kw’ecigolo ca lusiku luguma.

Enkola-maligo n’obulangalire bw’abashinganyanya

15 Abashinganyanya bôhe, akalamo kabo ka nsiku n’amango; oluhembo lwabo omu nfune za Nyakasane luli, n’Ow’Enyanya abashibirire^v. 16 Nyakasane yêne wabayambika n’okuboko kwâge, ishungwè ly’obwâmi n’irenge, n’ecimane c’okuboko kwâge, bulyala kulyo kwâge abacingamwo, kuboko kwâge kwababera mpenzi. 17 Ayîsh’iyanka obushiru bw’obwagalwa bwâge ebe mirasano, afumbike ebiremwa amatumu g’okucihôla oku babisha. 18 Ayanka obushinganyanya ebe mpenzi, n’okutwa oluhanja-burhalenganya yo nsirha àyambala; 19 âyanka obwimana bwâge burhajibwa omu irhwe ebe yo mpenzi yâge. 20 Omutula gwâge gurharhula âgujira ebe ngôrho nyoji, n’igulu lyamulusa oku matabâro baj’ilwîsa engabo y’Ebirhumva. 21 Orhumeme rhwâpamuka nka myampi milashe, rhurhenge omu bitu nka kulya rhurhenga oku muherho mufôle bwinja, rhugend’igwa aharhêge. 22 Amasini gakaz’ibanda olubula luyunjwire mutula, amashinji gazûka gabahekekwo omutula, n’enyîshi zâbahêkakwo omuhûsi gw’omujina. 23 Omuka gw’obulume gwabafûhira, gubayerûle kula empûsi ejira. Ntyo kwo obubî bwâshaba igulu lyoshi, n’obumînya bukundule entebe z’abagale.

6

II. Salomoni n’okulongereza obushinganyanya

Abâmi bakwânîne balongereze obushinganyanya

1 Muyumve mwe bâmi, muyumvirhize bwinja. Mucîyîgîrize, mwe bâmi b’e mahanga. 2 Murhege okurhwiri mwe murhegeka embaga, mwe mulimbira obunji bw’engabo zinyu. 3 Nyakasane ye wamuhaga obuhashe, n’obukulu, Ow’Enyanya wamuhagâbo, Yene ye walola emikolo yinyu anasingirize enkengêro zinyu, 4 N’akabâga oku muli barhonyi omu bwâmi bwâge, murharhegekaga n’obushinganyanya, murhakulikiraga irhegeko, murhanakulikiraga enjira y’obulonza bwa Nyamuzinda, 5 akolaga amuhonera n’obukali bwoshi buzira kulaliza. Bulya neci abanènenè bâyîsh’itwirwa olubanja n’obukali^w, 6 omunyinyi, olukogo bamubêrire lunarhume ababalirwa; ci abarhegesi bayîsh’ihanwa bwenêne. 7 Bulyala Omukulu w’abakulu arharhînya ndi, ntayce arhinyira obunene: abanyinyi n’abanènenè yêne wabajiraga, boshi kuguma abashibirira; 8 abanya-buhashe badôsibwa n’obuhashe bulushine. 9 Mwe mhwizire obwo, mw’oyo mwe bâmi, kuderha nti muyîgîrize obushinganyanya mulek’ihirima; 10 bulyala ababika bwinja ebitagatifu, bâyîsh’iboneka oku bali batagatifu; n’abaciyîgîrizabyo, bâmanyiramwo kurhi bishuza. 11 Mucifinjage ebinwa byâni, mubisîme mwâkûlamwo ihano.

Obushinganyanya bwone buciyerekana

12 Ohurhimanya kulabuka bulabuka, burhanajakwo ngisha. Ababurhonya barharham’ibubone, bwône buciyêreka ahabulonza. 13 Kucirhangira bucîrhangîra abacîfinjirebwo, bunarhang »iba bo buciyerekana. 14 Owazukiriza àbulonza sêzi-sêzi arhakarhama, ho abushanga butamire aha luso. 15 Okubumalira obushiru, bwo bwirhonzi bwimâna, n’owalâla oku ciko bwo burhuma, arhakarham’ifuma entanya. 16 Bwône bunaje hoshi hoshi, bulonze^x balya babukwânîne, bunaje aho bucîyerekebwo n’enshagali omu njira, bucîrhangire buj’ibugana enkengêro zâbo zoshi. 17 Bulyala omurhangiro gwâbo mwinja, kucifinja okubuyiga n’okulonza okubumanya, kwo na kuburhonya, 18 n’okuburhonya kwo na kulanga amarhegeko gâbo, n’okushimha amarhegeko gâbo kwo kurhafa kwoshi okwo, 19 n’okurhafa kunahise omuntu hali Nyamuzinda, 20 ntyo, olwifinjo lw’oburhimanya lunahise omuntu kwo obwâmi. 21 Akabâga entebe n’amashungwe binamusîmîse mwe barhegesi b’amashanja, mukenge oburhimanya, lyo muyîma emyâka n’emyâka.

Omuhigo gw’okumanyisa ohurhimanya

22 Nkolaga naganira oburhimanya buli cici na kurhi bwameraga; amahwe gâbo ntagafulike, nashimbûlira enshando zâbo kurheng’emurhondêro, n’oku bumanywa nakuhira ahabona ntanaderhe nti ngere kuli n’okuli; 23 nanga ntagere njira nguma n’obwagalwa burhuma omuntu ahorha^y, kulya kuba burhimbanwa n’oburhimanya. 24 Okuluza abarhimanya, kwo kucira kw’igulu, n’omwâmi murhimanya gwo murhûla gw’olubaga. 25 Mulekage ebi binwa byâni bimuyîgîrize: mwabikûlamwo obunguke.

7

Salomoni ali muntu nka abandi

1 Nani ndi muntu wankafa, ak’abandi boshi, w’oku muntu murhanzi wabumbagwa n’ebidaka. Omu nda ya nyâma mwo nayânkiraga enshusho y’omubiri, 2 myêzi ikumi yoshi, erhi nayisha nâfunûnuka omu muko gwâge, kurhenga oku mburho y’omushamuka, omu mbongerezi y’iro. 3 Erhi mburhwa nani nayîsa emboho abandi bayîsa, narhibukira oku idaho lirhuyankirira rhweshi, izu lyani lirhanzi, aka erya abandi boshi, lwali lujamu. 4 Ngozi nâkazâg’igwarhwamwo, nanarhamya abalezi. 5 Nta mwâmi warhangire akalamo kundi kundi; 6 kuli boshi, enjira y’okuja omu kalamo eri nguma, n’ey’okukarhengamwo nayo eri nguma.

Okurhonya ohurhimanya kwa Salomoni

7 Okwo kwarhuma nâshenga, nanashobôla obukengêre, nasengera bwenêne, nashobôla omurhima gw’oburhimanya. 8 Nayumva ngurhonyize kulusha ishungwè n’entebe, nabona oku obugale buli ntâco aha burhambi hw’oburhimanya. 9 Ntaderhaga nti mbugerere oku mabuye galushîne cicîro, amasholo g’igulu omu masu g’obushinganyanya gunali mushenyi mutyungunu; aha burhambi bwâbo, ensaranga binali bijondo byône. 10 Nayumva mburhonyize kulusha amagala n’obwinja, naburhonya kulusha omûshi, kulya kuba bwôhe burhahwa burhamoleka. 11 Ci nayishig’ishobôla ehinja byoshi; bwampisakwo obugale burhakaganjwa. 12 Ebyo binja byoshi nayumva binsîmîsize kulya kuba burhimanya bubidwîrhe; erhi ntanamanyiri oku bwo bubiburha. 13 Nabuyigaga buzira karhinda, nanabumanyisa buzira kuyongwa, ntanafulike obuhirhi bwâbwo. 14 Oku bantu, buli bugale burhaheka, ababuhikakwo bunabashobôze obwîra bwa Nyamuzinda, n’ebinja by’enyîgîrizo zâbwo binarhume bârhona emunda ali.

Okuhûna oburhabâle bwa Nyamuzinda

15 Nyamubâho âmpe mbuganîre nk’oku alonzize, nantengemwo enkengêro ziringânîne enshokano zâge, bulyala yêne ye rhegeka oburhimanya ye nalangula abarhimanya enjira; 16 omu nfune zâge rhuba, rhw’ono n’ebinwa birhu, n’obwirhonzi bwirhu haguma n’obulenga bwirhu. 17 Yene ye wampâga okumanya bwinja ebiri; ye wâmmanyisagya kurhi igulu liri liyûbake n’obworhere bw’ebiremwa, 18 omurhondêro, obushwinjiro n’aha karhi k’amango, okukulikirana kw’ensiku ndi n’enyofi, n’okukûlana kw’amango, 19 okulondana kw’emyâka n’emirhwe y’enyenyêzi, 20 obworhere bw’ebintu n’enkômedu z’eby’erubala, ohuhashe bw’abazimu n’enkengêro z’abantu, emilala y’âbâsi n’obuhashe bw’emizi. 21 Ngasi kantu kafulike na ngasi kaboneka nakayîga, bulyala, mulenga w’ebintu byoshi, ye wânyîgîrizagya oburhimanya.

lrenge ly’oburhimanya

22 Bulya neci bubamwo^z omûka gw’obukengêre, Mwimâna, gwâgogwâgo, gulimwo kunjikunji, munyinyi-nyinyi, mubidu, mwôji-mwôji, buzira izinga, gwalangala, gurhababala, gurhonya ehinja, lugembe; 23 ntaminikwa, nkola-minja, nkunda-bantu, ntadundwa, muzibu-kadundu-ntashugulwa, ntabiruba, gugala-byoshi, gunalâba-byoshi, gusheshera omu mirhima yoshi, ey’obukengêre, ecîre n’eminyinyi-nyinyi. 24 Bulyala oburhimanya bwo bukanya kurhalusa ebikanya byoshi, byoshi buhulukâna erhi kushongôla kwâbwo kurhuma. 25 Obushinganyanya mûka gw’obuhashe bwa Nyamuzinda, nshongôle^a y’obumoleke bw’irenge ly’Ogala-hyoshi, na nt’izinga lyankabuhikakwo. 26 Buba nshubizo y’obumoleke bw’ensiku n’amango, cirolero buzir’izinga c’ikola lya Nyamuzinda, cerekanè c’obwinja bwâge. 27 Buli buguma ci buhashire byoshi, buzira kucirhengamwo, bunashashule ngasi kantu. Amango goshi, buyôrha budubukira omu maroho gacîre, mpu lyo bugajira bira ba Nyamuzinda n’aba abalêbi, 28 bulya obêra bo n’oburhimanya ye Nyamuzinda asîma. 29 Neci buba bulushire izûba kuyinjiha, bulushire enyenyêzi zoshi, erhi wankabugerera oku mûshi, wânabona bugulushire. 30 Bulyala omûshi kuhundusa guhundusa obudufu, oburhimanya bwôhe ntako buhimwe n’obubî.

8

1 Bugwârhîre aha cikwi c’igulu bwahika oku cindi aka ciri-misi; bunarhegesire igulu bwinja-bwinja.

Ebinja byoshi omu burhimanya bishundwa

2 Nàrhangiraga okubusîma n’okubulonza erhi nciri murho, nalonza okurhôlabwo kula barhôla omukazi, nabusîmira iranga lyâbwo. 3 Okubêra bubêra haguma na Nyamuzinda kunayerekane obuluzi bw’enyumpa burhengamwo, Nyakasane Nnâmahanga naye kusîma abusîma. 4 Neci, bubà bushangire obumanye bwa Nyamuzinda bunashangire n’oku mikolo yâge. 5 Akaba omu kalamo k’omuntu obugale kali kantu kinja kankacifinjwa, ka hali obugale bulushire oburhimanya obwo bukola ngasi mukolo? 6 N’akaba makengu gakola, ndi wakozire kuli eri igulu kulusha oburhimanya? 7 N’akaba hali osîmire oburhimanya, enkômedu nyinja go malehe buyâna, kulya kuba bwo buyîgîriza okurhadambiha, obwirhonzi, obushinganyanya, oburhwâli n’omu kalamo k’abantu, nta kantu kagwerhe amakwanane kulusha e­byo. 8 Omuntu akalonza obumanye bunji, oburhimanya burhahabiri ebyagezire, bwanacigereka n’omu byaciyisha; buyishi oku bahalûla ebinwa, buyishi n’emigani, bunamanye ebimanyiso n’ebirhangâzo embere biyishe, burhanahabiri kurhi amango n’ebyanda bikulikirana.

Oburhimanya bukwanana abarhegesi

9 Nalalira obwo nti nâbuyanka bube wirhu rhwabêra rhwe naye, nabona oku bwanampanûla omu binja, bunantulirize omu maganya n’omu malibuko. 10 Naderha obwo nti bwâmpisa oku irenge omu lubaga, nti omu bashosi, naba ndi murho nnambone olukengwa. 11 Nti aha ngombe bâyîsh’insîmira okuyumva duba na bwinja, n’abakulu bakaz’irhangâla bamambona. 12 Oku ntacibumbûla akanwa erhi banadwîrhe banninga, nkola naderha, barhege okurhwiri, nkalihya emyanzi. bahire okuboko oku kanwa. 13 Bwâmpisa oku kurhafà, bunarhume nasigira abayisha enyuma zâni akakengêzo k’ensiku n’ama­ngo. 14 Nârhegeka amashanja, n’ab’emahanga bâyisha banshige. 15 Abâmi badârhi bâgeramwo omusisi bayuma izîno lyani, ci omu karhî k’olubaga lwâni nâciyerekana mwinja, nnambe ntwâli omu matabâro. 16 Nkola nashubûka ntamûkire aha burhambi bw’oburhimanya, bulyala, ôli nabwo arhayumva burhe, n’obukômera arhayumva mungo, ci ayôrha ali omu nshagali n’obusîme.

Salomoni alongereza oburhimanya

17 Nakaz’igerereza ntyo niene bushala-shala, nayumva omu murhima obwo oku okurhafà mwo kuba omu kulungana n’oburhimanya, 18 oku obusîme bushongwire, mwo bubà omu kuyinjibana n’oburhimanya, n’obugale burhaheka, mwo bubà omu nfune z’emikolo y’oburhimanya, n’obwenge omu kukômera oburhimanya bubà, n’irenge omu kubuganîza liba; ntaho ntajaga nti ndonze kurhi nankabuhisa aha ka! 19 Nali mwana muburhe, naburhanwa omurhima nkana. 20 Nali mwinja, kwo nderhage, nayisha omu mubiri gurhalikwo izâbyo. 21 Ci erhi mmanya oku ntankahika oku burhimanya nka ntabushobwîri emwa Nyamuzinda, -bukengere obwo, okumanya aha eyo nshokano erhenga-, nayerekera emunda Nyakasane ali namushenga, namuganiza n’omurhima gwoshi.

9

Omusengero gwa Salomoni gw’okuhûna oburhimanya

1 «Nyamuzinda wa balarha, Nyakasane w’olukogo, we walemaga igulu n’oluderho lwâwe, 2 we wabumbaga omuntu n’oburhimanya bwâwe, mpu abe murhambo w’ebiremwa birhenga omu nfune zâwe, 3 mpu arhegeke igulu omu butagatifu n’omu bushinganyanya, mpu akaz’itwa emanja n’omurhima gushingânîne, 4 onshobôze nani oburhimanya bukwânîne entebe yâwe orhanankagaga omu bana bâwe. 5 Bulyala ndi mwambali-kazi wâwe, nnandi mugala wa mwambali-kazi wâwe, muntu muzamba na wa nsiku nyofi, nnandi munyi w’okuyumva oburhimanya n’amarhegeko; 6 bulyala omuntu ciru ankaba mwimâna omu karhi k’ababusirwe n’abantu, nk’arhagwerhi oburhimanya burhenga emwâwe, kwo banamulola nka busha. 7 Wacinyishozire mpu nyimangire olubaga lwâwe, mpu ntegeke bagala bâwe na bali bâwe, 8 Wantegesire mpu nkuyûbakire aka-Nyamuzinda oku ntôndo yâwe ntagatifu, n’oluhêrero mw’olu lugo wagwisiremwo ihêma cerekane c’ihêma litagatifu oyôsire orheganyize kurhenga emurhondêro. 9 Obushinganyanya haguma nâwe buba, buyishi n’emirimo yâwe; ho bwâli amango walemaga igulu; burhahabiri ebirhona omu masu gâwe, n’ebiringânîne n’amarhegeko gâwe. 10 Oburhume kurhenga emalunga gâwe matagatifu, oburhume kurhenga aha ntebe yâwe y’irenge, buyishe bungwase bunakole haguma nâni, lyo mmanya bici bikusîmîsa. 11 Kulya kuba oburhimanya ntâco buhabire, na ntâco cibuyabira kwayumva. bwo bwampabûla omu mirimo yani yoshi bunandange n’irhegeko lyâbwo. 12 Ntyo, emikolo yâni yanakusîmîsa, nanyimangire olubaga lwâwe n’obushinganyanya nnankwanane entebe ya larha.

Bushinganyanya bumanyisa omuntu obulonza bwa Nyamuzinda

13 Muntu obi wankamanya omuhigo gwa Nyakasane? Ndi wakagerêreza ebi Nyakasane alonza? 14 Enkengêro za banyakuhola-wahole kurhindira zikaz’irhindira, n’emihigo yirhu kuneganega eneganega; 15 bulyala omubiri gwabole kuzidoha guzidohera iroho, n’ecira cirâlo c’ibumba kuzidohya cikaz’izidohya omûka guyêsha emirhima. 16 Ehya hanôla igulu rhubimanyira kasanzi. n’ebirhuli hofi okubihikakwo kurhama; ebiri empingu byôhe ndi wankabisâgarha? 17 N’obulonza hwâwe ndi wankabumanyire nka wene orhahânaga oburhimanya na nk’orharhumaga omûka gwâwe Mwimâna kurhenga enyanya? 18 Kwo kwarhumire enjira za ab’en’igulu ziba nnungêdu, n’abantu bayîgîrizibwa ebi osîma banacira n’oburhimanya bwâwe.

10

III. Obushinganyanya bwa Nyamuzinda omu nsiku za mîra

Kurhenga Adamo kuhika Musa

1 Omuntu murhanz’iremwa wa Nyarnuzinda, ishe w’igulu^b, oku aciri yêne muleme, obushinganyanya bwamulanga, bwanamurhenza omu câha câge 2 bwamuha n’emisi y’okurhegeka byoshi. 3 Enkola-maligo mpu yacîkûla oku bushinganyanya n’oburhe n’oburhe, yaherêrekera n’omungo gw’okuyirha mwene wabo^c. 4 Amango igulu lyalohomaga erhi yerhuma, kandi bushinganyanya bwaligalukire, bwageza omushinganyanya omu mîshi, oku irumbi mpu murhi^d. 5 N’amango amashanja gayumvanyagya omu bubî galinda gacigusha haguma^e, kandi burhimanya bwagabwinemwo omushinganyanya, bwamulanga buzira izabyo omu masu ga Nyamuzinda, bwamuzibuhya ahima omurhima gw’olukogo lw’omwana wâge. 6 Amango bazigululaga enkola-maligo oburhimanya bwaciza omushinganyanya erhi bayaka omuliro^f gwamanukiraga bishagala birhanu. 7 Ecêrekanè c’obwo bubî: haciri ecihugo calibwire citumbûka mugi, emirhi y’eco cihugo enakaz’irhengakwo amalehe garhayera; n’oku kukengeza olw’embula-buyêmêre, enshusho y’omunyu^g eciba eyimanzire. 8 Abantu mpu bayâka enjira y’oburhimanya, bacîhêka omu njira yâbahamisa ebinja, basigira abazîne akakengêzo k’isirhe lyâbo^h, na ntyo, amabî gâbo garhaciyôrhaga mafulike. 9 Oburhimanya bwôhe bwalikûza abambali oku malibuko g’amarhangulo. 10 Burhimanya bwalangûlaga omushinganyanya enjira nnungêdu, erhi ayâka omujina gwa mukulu wâgeⁱ, bwanamuyêrekeza obwâmi bwa Nyamuzinda, bwamuhà n’okumanya ebitagatifu. Bwamurhabala okuyâza emmanja zage, n’okubêrwa omu mirimo yâge, 11 Oburhimanya bwamuclnga oku babisha bali mpu bamunyâge, bwanamuha omwandu gw’ebirugu. 12 Bwamucinga oku bashombanyi na kuli balyala bali mpu bamurhezire, bwanamuhimira entambala ndârhi mpu lyo amanya oku ntabyo burhahima. 13 Oburhimanya burhalikiriraga omushinganyanya amango bâli bamuguzize^j, cikwône bwamucinga oku câha. 14 Bwayandagalira bo naye omu mpamikwa, burhanamulikiriraga omu mugozi, ciru bwamuhisa oku ishungwè ly’obwâmi n’oku buhashe bw’okurhegeka abarhegesi bakag’imulibuza burhanzi, ciru bwayîgîriza n’âbâli bamushobesire obunywesi, bwanamuhà irenge ly’ensiku n’amango.

Amango g’olubungo lw’okurhenga e Mîsiri

15 Bwo bwakûlaga olubaga lutagatifu lw’entagengwa omu nfune z’olubaga lwakag’ilulibuza. 16 Bwo bwâjaga omu murhima gw’omushinganyanya wa Nyakasane, bwakoza n’ebimanyiso n’ebisômerine abâmi badârhi. 17 Bwo bwahâga abatagatifu oluhembo lw’omurhamo gwâbo, bwabageza omu njira y’okurhangâza bwanababêra mâkiro g’omûshi na bumoleke bwa nyenyêzi budufu. 18 Bwo bwabayikizagya enyanja ndukula, bwanabageza omu mîshi manji. 19 Bwazisa abashombanvi bâbo bwanabashala barhenga omu musima gw’enyanja. 20 Entagengwa zashokôa enkola-maligo, zacîtakira izîno lyâwe litagatifu, Nyakasane, n’okuboko kwâwe kwabalikûzagya bacitakirakwo na murhima muguma. 21 Obushinganyanya erhi bwamadumûla akanwa k’orhuduma, erhi bwamanalikûla olulimi lw’ebirhaba.

11

1 Burhimanya bwarhumaga babêrwa n’emirimo yabo, omu maboko g’omulêbi^k mutagatifu. 2 Bagera omu mpinga, omu nyama-wandya, bagwîka amahêma aharhabà nyumpa. 3 Bajâna omu irhwe n’abashombanyi, banatundulika ababisha. 4 Erhi bagwarhwa n’enyôrha bakuyâkûza^l, bakula amîshi omu lwâla, bakûla agâtwa enyôrha omu ibuye lyumu-lyumu.

AmÎshi, oku go gàhezagya ab’e Mîsiri, gàciza bene lsraheli

5 Ntyo, ebyabire buhane bw’abashombanyi bâbo, byababêra bunguke omu malagîrire gâbo. 6 Oku buhane bw’irhegeko lyâbo ly’okuyirha orhubonjo, abarhanzi bayôrhana enshôko erhagana y’olwîshi lw’ebirhwange by’omuko n’ebyondo^m. 7 Bamhali bâwe hôhe wabahêra amîshi manji aharhaba-mîshi; 8 wayêrekana ntyo n’enyôrha yàbagwerhe buhane buci wali ohanyiremwo abashombanyi baboⁿ. 9 Ago marhangulo, n’obwo kukubûla olukogo lwâwe lwabakubûlaga, gàbayumvisa malumwa maci olubanja lutubwa n’oburhè luyumvisa enkola-maligo; 10 bulyala bôhe, wakazâg’ibarhangula nka muzire warhonda omwana, ci abandi kwo wakazâg’ibahana nka mwâmi mudârhi otumuzize omwambali. 11 Babe kulî babe hofi kuguma bali bababire^o. 12 Omungo kubirhi gwabagwasire; balaka banalakûla omu kukengêra ebyâbîre: 13 omu kuyumva oku ehyabahanaga hyo hyacizize abandi, bayumva okuboko kwa Nyakasane, 14 n’olya bajiraga bikabulirwa babul’imujira bijandagwa n’okumushekera^p, abazâna erhi babona ebyabîre, n’erhi bayumva enyôrha ebagwârha oku erhagwârha abashinganyanya.

Abakag’iharâmya eby’erubala, byabahindamukira

15 Kulya kuba enkengêro za busha busha zali zibahabwîre, bakaz’iharâmya ensimba zibulula enda oku idaho, n’orhundi rhusimba rhwa busha busha; lero, oku kubahana, wabarhumira omwandu gw’orhusimba^q 16 mpu lyo bayumva oku ehi omuntu akolamo amaligo, hyo anahanwamwo^r. 17 Arhali kuyabirwa kwali kuyabirwe okuboko kwâwe kugala byoshi, -kwo walemagamwo igulu n’ebingeru-ngeru-, kurhayabiragwa n’okubarhumira endubu erhi entale ndârhi; 18 nisi erhi ebiryanyi bikali birhasag’iboneka, birya byaciremwa binayunjwire bukali, hirya byashala omûka gw’engulumira, birya byarhengamwo ecûka cabaya, erhi ebya amasu garhengamwo orhukengulo rhw’okuyôbohya, 19 birya byakakolera abantu nàbê bibazugulule, erhi bibayirhe ciru n’ebihamba byône. 20 Buzira okwo, omûka gwâwe gwône gwâli gwabahira oku idaho, amagala gabalye erhi maligo gâbo garhuma, erhi omûka gw’obuhashe bwâwe gubashandâze. Cikwône wayumanyanya byoshi, waganja, wagera obuzirho wahiramwo n’olugero.

lgwarhiro ly’olwo lugero omu buhane

21 Byaba ntyo bulyala obuhashe bwâwe bunji wene oburhegeka, emisi y’okuboko kwâwe ndiwankayija omu irhwe? 22 Igulu lyoshi, omu masu gâwe, kwo liri nka mmogomogo ya lutulo oku munzani, nka kula omurhonyi gw’olume gurhogera oku idaho sezi. 23 Bantu boshi obêra bwonjo, bulyala ohashire byoshi, onabe nk’orhabwini ebyâha bya abantu, kuderha mpu baciyûnjuze. 24 Neci ebihaba byoshi kuzigira obizigira, na nta kantu oshomba omu biremwa byâwe, bulya ocibâga oshombire kantu kalebe, orhânkakalemire. 25 Câba mushâna, kurhi kantu kalebe kankahabîre nk’ôrhâli okalonzize? Kurhi kankabêzireho nk’ôrhâli okahamagireho? 26 Cikwône, byoshi obabalira bulyala byoshi bibà byâwe, Nyakasane, Mukunda-Buzine!

12

1 N’omu ngasi kantu mubà akarhashaja kâwe k’omûka. 2 Hitya hitya oja wâhana abahirimire, kurhonda oja wabarhonda n’okukengêza ngasi babihire, kuderha mpu bayonôke oku mabî, banakuyêmêre, Yagirwa Nyaka­sane.

Olugero omu kuhana ab’e Kanani

3 Abantu barhanzi bali omu cihugo câwe citagatifu, wàli wamabagaya, 4 bulyala bakazâg’ikola amaligo g’okushologosa, bali bamaluza amafumu n’enterekêro zirhalizo. 5 Abo bîsi b’abana^s, abo ba-nyamulya-malà aha balya enyama z’abantu, abôla bâkazâg’iherherwa omu ndalwe z’orhudali, 6 abo babusi bayirha ebirhilba birhacirhabâla, wahiga okubaholola n’amaboko ga balarha, 7 mpu eryo ishwa orhonya omu bihugo byoshi, liyûbakwe n’omurhwe nkana gw’abana ba Nyamuzinda. 8 Abôla nabo wabababalira bulyala bali bantu, wabarhumira enyisîmbu mpu zibê ba-mushonza-ntambala b’engabo yâwe y’abalwi, mpu babahungumule hitya-hitya. 9 Kurhali kuderha mpu orhankahashir’ihisa enkola-maligo omu nfune z’abashinganyanya, kuli cigamba ciguma c’abalwi, nîsi erhi okubahungumula oku liguma n’akanwa kabî, nîsi erhi omu kubahà ebiryanyi; 10 cikwône omu kubahana hitya hitya, wabahà amango g’okucîyunjuza. N’obwo orhali ohabire oku obûko bwâbo bubà bubî, n’oku obubî bwâbo kaburhano, n’oku nta mango enkengêro z’emirhima yâbo zankakubûka, 11 bulyala obûko bwâbo buli buhehêrere kurhenga emurhondêro; burhanali bwôba bwa muntu mulebe bwarhumaga obabalira ebyâha byâbo.

Igwarhiro ly’olwo lugero omu buhane

12 Ndi wankakudôsa mpu kurhi okwo wajizire obwo? Ndi wankatwa omu kanwa kâwe? Ndi wankakuyandika mpu wahungumwire amashanja walemaga? Ndi wankakuja omu irhwe we mwihôzi w’amabî g’abantu? 13 Nanga, aha nyuma zawe, nta wundi Nyakasane ôshibirira ebintu byoshi mpu wamuyêreka oku omu kutwa emmanja orhalyalyanya. 14 Nta mwâmi na nta murhwâli wankakujisa kadali, mpu aderhera aba wene wàhâhaga. 15 Kulya kuba oli mushinganyanya, byoshi bushinganyanya obirhegekamwo. Onakaz’ibà obwîne oku okuhana ôrhakwânîni buhane kurhalinganini n’obuhashe bwâwe. 16 Obuzibu bwâwe ye nyamwegemerwa w’obushinganyanya bwâwe, na bulya we nnabyo byoshi co cirhuma obibêra lukogo byoshi. 17 Bo oyêreka emisi yâwe balya barhayêmêra oku we nna-byo-byoshi; n’abayishi obwo buhashe-bwâwe-kuli-byoshi bakanaburhwâlihirakwo bo otulutumbya. 18 Onakaz’iheba olugero omu buhane bulyala wene we ciri-misi, oburhegesi orhurhegekamwo bubâmwo bulembêdu bunji, bulyala nk’olonzize, obuhashe we nnabwo.

Nyamuzinda ashurha ci arhavuna kavuha

19 Omu kujira ntyo, wayîgîriza olubaga lwâwe, oku omushinganyanya akwânîne abe muntu, n’abana bâwe, waba obalangalize oku ôwamajira okubî, ocimuhîre oku acîyûnjuza. 20 Erhi abâga wahanyire abashombanyi ba abana bâwe n’olukogo lutyo na buzira cikalarhu, n’obwo ciru lufu bali bàkwânîne, erhi abâga wabahîre amango n’amakengu g’okurhenga omu bubî, 21 abana bâwe bôhe murhima muci wabatwiriremwo olubanja we walagaga ba shakulûza bâbo endagâno nyinja kulya, onywâna mwe nabo obul’ihirakwo n’endahiro. 22 Kusiga oku odwîrhe warhudunda kwône rhwehe, ônadwîrhe wahana abashombanyi birhu bwenêne kulusha, mpu lyo rhukengêra obwinja bwâwe nka rhwe rhwatwira abandi obuhane, na nka rhwe babutwirire, rhukengêre olukogo lwâwe.

Obuhane bunayîgîrize

23 Kwo kwarhumire àbâlimwo isirhe ly’okukola amaligo, wabalirûsa na birya bingerungeru bakazâg’iharâmya. 24 Neci bali bahisire kulî omu njira y’okuhabuka, balinda baharâmya orhusimba rhurhagwerhi nda na mugongo mpu banyamuzinda, barhebwa nka bana barho. 25 Okwo kwarhuma wabarhumira obuhane bwabayandaza n’enshonyi nka bana ba birhaba. 26 Aba obuhane bunyi burhumvisagya, bayumva n’obuhane bwa Nyamuzinda. 27 Omu kubona orhusimba rhwabalibuzagya, rhulya bali badesire mpu bo banyamuzinda bâbo, omu kubona rhwo rhukola rhwabahana, baja bayumva banamanyirira oku neci ye Nyamuzinda w’okuli olya barhangag’ihaba^t. Na ntyo obuhane budârhi bwabarhibukira.

13

Okuharâmya ebiremwa

1 Neci, bali ba busha bwenêne balya boshi barhamanyaga Nnyamuzi­nda, n’omu kubona ebiboneka barhahashag’imanya Nyamubâho, n’omu kubona obushanja barhamanyaga omulenga wabukolaga^u. 2 Ci bôhe bamanya mpu omuliro, empûsi, emboho, nîsi erhi amalunga n’enyenyêzi ziyiba, nîsi erhi omuhûsi gw’amîshi erhi ebimole by’oku nkuba, bamanya mpu bo banyamuzinda, mpu bo ba nna-amahanga-goshi. 3 Akabaga bânunîrwe n’obwinja bw’ebyo kwarhuma babijira banyamuzinda, bamanyâge n’oku nnabyo abikulîre, bulya Namulemi w’obwinja yêne wabiremaga. 4 N’akaba obuhashe n’emikolo yabyo yabarhangazize, bamanyirageho oku ôwabijiraga abilushire buhashe. 5 Bulyala obunene n’obwinja bw’ebiremwa ciba cêrekane c’owabilemaga. 6 Cikwône abôla barhali ba kugaywa bwenêne, bulyala nkaba ciru bahabusire erhi balonza Nyamuzinda mpu bamuhikekwo. 7 Okubà omu karhî k’obushanja akolaga kunarhume bacisêza okubusingiriza, ciru banalinde barhebwa n’iranga erhi bwinja bw’ebi babwîne burhuma. 8 Bone erhi barhanali ba kubabalirwa: 9 Akaba babwîne buhika oku bumanye, balinda basâgarha igulu, kurhi Nnalyo yeki babulaga bwamuhikakwo duba?

Okuharâmya enshusho

10 Cikwône bali bahanya abacîkubagira emifiriri^v, abaderha emikolo y’enfune z’abantu mpu banyamuzinda, amasholo, amarhale matule n’obulenga, enshushano z’ensimba, ibuye lya busha-busha lyakolagwa n’okuboko kwa mîra. 11 Omuntu aj’emuzirhu, akube gulya murhi gwankanaziga gwabinjwa, agugongôlekwo ecula bwinja bwinja, agwire agubinja, akulemwo orhulugu akaz’ikolesa. 12 Obuvungunyukiza bwa gulya mukolo, abuguke nshâli bakaz’imuyenderamwo ebi alya, kukolaga kulwîsa ishali. 13 N’ehindi hihimbi hyasigalaga^w, hirya hirhali hinja, higolôlosire hinali hya mahaji-mahaji. ahiyanke ahibinje n’obushiru bw’omuntu wafuluka, ahirhendeze n’obulenga bw’omuntu wahumûka, ahikûlemwo obusù bw’omuntu, 14 nîsi erhi arhenzemwo ehisimba hya bushabusha, ahisinde olukuyu, ahihembe omugôla, ahire n’obulembo ngasi hali ecibande. 15 Abul’ija aho, obushanja bwâge abuyûbakire enyumpa ebukwânîne, abugwase omu lukuta anabusegezemwo n’omusumari. 16 Kuderha mpu obushanja bwâge bwankanarhibuka, amanyire bwinja oku burhankacirhabâla bwône, eri nsanamu erhankacîrhabâla. 17 Kurhahangè arhanayisengera mpu eyimangire ebyâge , amahya g’aha mwâge n’abana bâge; arhali na nshonyi za kushambâza omurhi mumu; amagala agalolere oku buzamba, 18 akalamo akalongeze oku lufu, oburhabâle abuhûne engonyi, akola abalama agend’ishenga ehirhahinya kugulu mpu hyalambagi­ra! 19 Akaja burhunzi, mpu lyo ayunguka anabêrwe omu mirimo y’okuboko kwâge, agend’isengera ehyo hirhagwerhi nsimiko omu maboko!

14

1 N’owundi, akola aja omu nyanja mpu ayikire, akakengera obudârhi bw’omulaba, arhang’igwira agashâniza omurhi gwakenyuka duba kulusha omurhi gw’obwârho bumudwîrhe. 2 Obwo bwârho, magene ga bunguke gabukengêraga, oburhimanya bw’omulenga bwabuyunjuza^x; 3 cikwône okubona-mbere^y kwâwe, Larha, ye mwêrekeza obuheka, we watwaga enjira ciru n’omu nyanja, wageza n’omukâba gurhalimwo côba omu karî k’amîshi; 4 wayêrekana ntyo oku ntabyo orhankacingakwo omuntu, na ntyo, ciru n’omuntu orhakômiri anahash’igera omu nyanja. 5 Orhalonzizi emikolo y’oburhimanya bwâwe esigale bugumba, co cirhuma abantu baziga baja oku murhi mwangu, bayikire enyanja n’obwârho bwangu-bwangu, banabul’ihika aha bajaga. 6 Ciru n’emurhondêro, bulya bazigulula ba-ciri-misi mpu bacibona, obulangalire bw’igulu bwayakira omu bwârho^z bwangu, bulya wene wali mwêrekeza wabô, basigira igulu emburho y’iburha lihyahya. 7 Neci gulimwo omugisho, omurhi gukolera obushinganyanya^a. 8 Cikwône eri mpehêrere enshushano erhenga omu nfune z’abantu, ye, n’omubinji wayo, ye, bulya anayibinjire, nayo, bulya bàyidesire mpu nyamuzinda n’obwo eri ya kubola. 9 Neci, Nyamuzinda oku ashomba enkola-maligo, kwo ashomba n’ebirhenga omu maligo. 10 Omukolo n’omukozi, kuguma bàhànwa. 11 Kwo kuderha oku hayîsh’iba n’obushashe bw’enshushano z’amasha­nja, kulya kuba, omu karhî k’ebiremwa bya Nyamuzinda, ezo nshushano kabire kafinjo, zabire nsarhazo oku maroho g’abantu na mirhego ya kugwasa ebingolongolo.

Kurhi bârhangiraga okugashâniza enshushano?

12 Omurhondêro gw’obukuze bw’enshushano, gwo na murhondêro gw’obûmaguza; okuzilerha eka kwashereza n’obworhere bw’abantu^b. 13 Bulyala ezo nshushano zirhahali burhanzi, zirhanayôrhe zihabà. 14 Kulimbirira busha kwa bantu kwazidwîrhe eno igulu; lâba n’oku olw’okuhwa kwazo mira lwatûbagwa. 15 Muzire muguma, erhi ali omu mishîbo n’omungo gw’omwana omufirire murho, abinjisa enshusho y’omwana-nyakufà; agwira ayigashâniza nka nyamuzinda, olyala acizind’ibona muntu-ôfire anahà abambali amarhegeko g’okugashâniza. 16 Okubundi, erhi ensiku zigera, yashuba nkomedu nzibu, yashimbillirwa nka lushika. 17 Abarhwâli nabo barhegeka mpu ensanamu zibinjwe abantu bakaz’izigashâniza. Abarhahashag’ikuzibwa bone erhi kubà kulî kurhuma, obusù buli kulî babuhira hôfi omu kubinja enshusho yaboneka y’omwâmi bakenzire; ntyo, obwo bushiru bwarhuma bakaz’iharâmya omwâmi oli kulî nka kulya ankabire hôfi. 18 ciru, obushiru bw’omubinji bwarhuma abarhal’ibamuyishi nabo bahash’ikengesa omukulu. 19 Omu kulonza okurhona emunda mwâmi ali, omubinji akolesa obulenga bwâge bwoshi oku kujira enshusho nyinja kulusha obusù bwonênè. 20 Olubaga nalwo, erhi lucirhonya obwinja bwa bulya bushanja, lwarhangira lwagashâniza oyu mîra bakazâg’ikenga nka muntu. 21 Lâba oku gwashuba murhego barhezire abantu: okuyôboha ecitumule n’obukali bw’abaluzi, kwarhuma bahogeka emirhi n’amabuye izîno lirhashangirwa.

Amabi galerhwa n’okugashâniza enshushano.

22 Bahabuka omu kumanya Nyamubâho barhanarhimukagwa^c; oku obuhwinja bubabezize omu ntambala erhali nyi, babul’iyirika amaligo mangana aho izîno ly’omurhûla. 23 Barhal’ibâga abana mpu nterekêro, barhal’irherekêra enterekêro z’obwifulikwe. barhal’iyîza omu isirhe ly’endalwe n’orhudali. 24 Kwo kuhaba obucese omu buzîne erhi omu buhya, ci omuntu ayirhire owaho omujina, erhi amujire burhe omu kumusheregeza obuyumpa. 25 Enshandalè yacibêra: okubulaga omuko n’okuyirha abantu, okuzimbana n’okurhebana, okuyîgîrizanya obubî n’okulenganya abandi; okutula entambala n’okulahirirana ebîrà; okubonesa abakengwa nshonyi n’okuyibagira ehinja omuntu ajirirwe, okushereza emirhima y’abandi n’okutungôlana, okuhira ishârha omu by’ohuhya, obugonyi na ngasi bûmaguza. 27 Bulyâla okugashâniza enshusho za bushabusha, lyo igwarhiro, gwo murhondêro na bushwinjiro bwa ngasi bubî. 28 Barhâsiraha amango badwîrhe bàcîsîmîsa, balagule abantu eby’obunywesi, nîsi erhi babè n’obworhere bw’obulenzi, erhi bacîgashe ebîrà. 29 Kulya kuba mifiriri ya nsanamu bacîkubagira, barhanamanyiri oku hali oku bankababala bamacîgasha ebîrà. 30 Cikwône barhabule kuhanirwa aga mabî gombi: okugashâniza enshushano kwarhuma bakubya enkengêro ziyêrekîre Nyakasane obulyâlya bwâbo bwarhuma bakaz’icîgasha ebîrà, banagayaguza oburhimanya. 31 Obuhane abagoma bakwânîne bwo burhibukira oku bulenzi bw’enkola-maligo, ci arhali obuhashe bw’akantu bàcîgashaga.

15

Israheli arhagashâniza nshushano

1 Wehe Nyamuzinda Wirhu, oba mwinja, orhabêsha orhanakunira duba, byoshi lukogo obirhegekamwo. 2 Ciru rhwankajira ebyâha erhi rhunali bâwe, bulya rhurhahabiri obuhashe bwâwe; cikwône rhurhâbijirè bulya rhuli bawe. 3 Bulyala okukumanya bwo bushinganyanya bwimîna, okumanya obuhashe bwâwe lyo igwarhiro ly’okurhafà 4 Nanga Yagirwa, okusinga abantu basingaga obulenga bubî, kurharhuhabulaga, n’omukolo gwa bushabusha gw’ababinji gurharhurhebaga, rhurharhebagwa ciru n’ensanamu z’amarangi marangi garhanaliînganîni. 5 Omuhwinja yehe akaz’ilolakwo anayumve amîru, anayumve amacifinja enshusho y’ensanamu zirhalimwo mûka. 6 Nkunda-maligo abacîkubagira ebiri ntyo, ababikola, abacîfinja byo n’ababiharâmya.

Nt’isirhe lilushire ery’okubumba n’okuharâmya enshushano

7 Laba oku omubumbi amahinaga ibumba lyâge; amabumbamwo ebirugu rhunakolesa. Eryôla ibumba lyonênè, !yo lyarhenziremwo ebikamirwa n’ebikabulirwa. Muli ebyo birugu, cihi cakolesibwa kulebe erhi kulebe, omubumhi yêne wâlutwa^d. 8 Na kandi, -cikwône kucirhamiza busha-, ebyo byondo byonene abumbamwo irumbi mpu nyamuzinda, byo yêne acizind’irhengamwo lishinjo, byo anashubiramwo, -ye muntu wabirhengagamwo-, hano bakola bamusambisa oku buzîne bwâge. 9 Ali aho, arhashibiriri olufù !wâge, arhanamanyiri oku ensiku zâge ziri nyofi; cikwône yehe oku batuzi b’amasholo n’amarhale acigerera, ayige abatuzi b’ecûma, alongeze n’irenge omu kubumba ebirhali byo. 10 Omurhima gwâge luvu, n’ebi ahirakwo omurhima byo bidaka kulusha ebidaka, n’obuzîne bwâge bwo bugalugalu oku ibumba. 11 Kulya kuba arhishi omubumbi wamubumbaga olya wamuhiragamwo omurhima gukola emikolo, anamubûhiramwo omûka gw’obuzîne. 12 Kâli ciru obuzîne bwirhu kwo abulola nka masharha ga bana, n’okubâho kwirhu kwo akulola nka cambu bashimbamwo obu­nguke; gwarhi yêne, mpu «ntaho omuntu arhayungukira, ciru n’omu bubî». 13 Kulusha abandi, oyôla arhahabiri oku câha aba ajizire, ye muntu oyanka idaho abumbamwo ebirugu bibereka, abulikûlamwo n’ensanamu za banyamuzinda!

lsirhe ly’Ab’e Mîsiri bagashâniza orhusimba

14 Abasirhe bali banji, cikwône abali basirhe kulusha, n’abali bazamba kulusha omurhima gw’ecirhaba, banali abashombanyi b’olubaga lwâwe, balya balulibuzagya^e. 15 Bôhe mpu banyamuzinda b’amashanja boshi banali banyamuzinda, n’obwo barhankahash’icîbonera n’agâbo masù, nîsi erhi bakolese amazulu gâbo mpu bayîsemwo omûka, erhi marhwiri gâbo mpu bayumvemo, erhi eminwe y’enfune zâbo mpu bagwarhemwo hirebe, nîsi erhi amagulu gâbo mpu balambagiremwo. 16 Bulyala muntu wàbajiraga, muntu oyîsa omûka muhôzanyo wababumbaga. Cikwône nta muntu wankahas’ibumba enshushano emushushire. 17 Nyakuhola-wahole, enkola-maligo zage mpu nfune, zirhakola ogurhali mifiriri. Yene ye mukulu hali ebyôla agashâniza, bulya yehe abwîne cahiramwo omûka, ci byôhe nta mango! 18 Banagashânize ciru na rhunyamakobwa rhw’ensimba bulya rhwo rhulushire ebindi bingolongolo. 19 Orho rhusimba rhurhalimwo bwinja buci bwankarhuma rhwayagalana kula omuntu ankayâgalwa n’ecintu: rhwôhe kurhala rhwarhazire oku irenge n’omugisho gwa Nyamuzi­nda.

16

Ab’e Mîsiri na Bene lsraheli: baguma ebikere n’abandi enkwâle

1 Kwo kwarhumire bahâbwa obuhane bubakwânîne, bahanwa n’ebya-bene-ebyo; balibuzibwa n’omwandu gw’orhusimba. 2 Oku wahana abandi, olubaga lwâwe lwohe walukolera ebinja; amango lwâli lulwâzire amîru, walurheganyiza ebiryo binjinja mpu lulye: zirya nkwâle. 3 Ab’e Mîsiri nabo bali bagwerhwe n’iralà ly’okulya, cikwône erhi babona enshusho y’okushologosa y’orhusimba^f bali babarhumire, iralà bâli Iy’okulya lyahirigirha; olubaga Iwâwe Iwohe, Iwâli lurhanzir’ibà Iwàshalika hisungunu Iw’abul’irhôla ebiryo binjinja. 4 Kwâli kukwânîne abarhanzi, ba-nyakulibuza olubaga Iwâwe, bajekwo ishali ly’akîrumè, bambali bâwe nabo, kwâli kukwânîne bayerekwe ciru kwône oku abashombanyi bâbo bâlibuka.

Abantu banahanwe barhânahanwe kuguma

5 Galya mango ebiryanyi bidârhi bibarhûlakwo omujina, bulya bakaz’ifà n’amanjokà-njokà, oburhe wali obire burhàli bwa nsiku n’amango. 6 Kwàli kukalihira wabakalihiraga, wanabà nka wabakangaza hisanzi hisungunu, bulya bàli bagwerhe ecêrekane c’obucire c’okukengêza ebinwa by’irhegeko lyâwe. 7 Na ngasi wayêrekîre eco cêrekane, arhafumiraga okuba acilozirekwo, ci wene we wanamufumize, Muciza w’abantu. 8 Wayêreka abashombanyi birhu ntyo oku wene we Mulîkûza ôlikûza abantu oku ngasi mabi. 9 Abashombanyi bàkaz’ilumwa n’enzi n’enzige bànakaz’ifà, harhanabonekaga obufumu bwankabaciza, bulya banali bakwânîne okuhanwa n’ebya bene ebyo. 10 Bagala bâwe bôhe ciru n’amajoka-njoka garhabahashaga, bulyala olukogo Iwâwe Iwàli luyishir’ibarhabàla Iwanabaciza. 11 Ago mino g’enjoka kukengêza gàkazâg’ibakengêza ebinwa byâwe, -byali bibande bya kufuma duba^g-, kuderha mpu bankanayibagira bwenêne obone barhacihisiri oku burhabâle bwâwe. 12 Arhanali badundu nisi erhi mashahi gàbafumize, ci luderho Iwâwe, Yagirwa, Iwo lufumya ngasi kantu. 13 Neci, wene we rhegeka olufù n’akalamo, we yandagaliza omuntu ekuzimu onashub’imuyinamula. 14 Omu bubî bwâge, omuntu ànayirha owundi, ci arhankagalula omûka gwamagenda, nisi erhi alikûze oyu okuzimu kwamahisa omu nfune.

Mîsiri na Israheli: oku baguma bahanwa, abandi bayikuzibwa

15 Kurhankahashikana omuntu afume okuhoko kwâwe. 16 Ba-nyankola-maligo^h erhi bali mpu barhakuyishi, lero wabahana n’obuhashe bw’okuboko kwâwe; enkuba erhasag’iboneka bundi, enkuba y’olubula, erya ya dubu-dubu, yacihonda kulibo, n’enkuba-ebanda yabayoca yasirîza. 17 Ecikasômezagya kulusha, omu karhî k’amîshi, n’obwo go gazimya ebindi byoshi, omuliro gwakolêra bwinja bwinjaⁱ, bulyala igulu linakaz’ilwira ahashinganyanya. 18 Hali amango engulumira yakazâg’ibà nka yâhorha mpu yankanayôca ebiryanyi bàli barhumire enkola-maligo; kwali kuderha mpu babone banayumve oku buhane bwa Nyamuzinda bubashimbire. 19 Haligi n’amango engulumira yakaziâg’iyâka bwenêne omu karhi k’amîshi, kuderha mpu esirîze emyâka y’omu ishwa ly’enkola-maligo. 20 Olubaga lwâwe lwôhe waluyikuza n’ebiryo bya bamalahika, buzira kurhama. walurhumira ebiryo birheganye kurhenga enyanya, biryo byankashagalusa ngasi muntu, na ntâye birhankasîmîsa^j. 21 N’ehyo biryo wakazâg’ihâna, byakaz’iyêrekana obwinja bwâwe oku bana bâwe; byakaz’isîmisa ngasi obirire byanakaz’ihinduka kulya owabirya alonzize. 22 Olubula n’olume byakaz’irinda omuliro buzira kujonga, kuderha mpu abantu bamanye oku omuliro gwakaz’iyâka buzira kuhorha omu lubula n’omu nkuba, mpu gusingônole emyâka y’abashombanyi, 23 banamanye oku gwàkazâg’iyibagira ohworhere bwâgwo lyo gurhag’ishereza ebiryo bya abashinganyanya. 24 Byàbâga ntyo bulya ebiremwa biba bikushizire we mulemi wabyo; kal’ibala bikola nka birhumirwe mpu bihane endyâlya, kurhuza birhuza nka birhumirwe oku makwanane g’abakulangalira. 25 Ntyôla, ebiremwa byakaz »icijira barhumisi b’obuhanyi bwâwe bulisa ngasi kantu, kwo kwarhumire bikaz’ihinduka nk’oku ôbilagîrîrekwo alonzize; 26 ntyo, Yagirwa Nyakasane, abana bazigirwa bamanya oku arhali emilala y’emburho y’omu ishwa yo eyikuza omuntu, ci akanwa kâwe ko kabika abakuyêmêra. 27 Bulyala ebi omuliro gurhahashag’ishereza, byakaz’ijonga biyumva idûrhu ly’omwonzi munyi gw’izûba, 28 kuderha mpu oyîgîrize boshi oku kukwânîne bashokolere izûba bakola bavuga omunkwa, banakaz’ishenga embere izûba libashe. 29 Bulyala obulangalire bw’omugambanyi kwo bujonga nka lubula lwa mpondo. Kwo budwa nka mishi masigala.

17

Mîsiri na Israheli: baguma omu mwizimya, abandi omu bumoleke

1 Neci Yagirwa, emihigo yâwe erhaba nshâhu, erhanayumvikana; emirhima y’ebingolongolo yohe mpu yamabona enjira, n’obwo kuhabuka. 2 Banyankola-maligo, oku bali mpu lero bamajaga bahinaga olubaga lutagatifu, babugâna bakola bali omu mugozi gw’omwizimya^k, omu migozi y’obudufu burhatwîkanuka, babugâna bali bashwekere omu mwababwe, banakola bakage barhaciri omu kubona-mbere kw’ensiku n’ama­ngo. 3 Oku bamanyire mpu bayôrha bwifulikwe bo n’ebyâha byâbo by’obufundafunda, enyuma z’ecisîka cîru-cîru c’okubà bàyibagirwe, bàbona kukola kushandâzibwa bashandâzibwa, bànagwarhwa n’ebihamba binene, bànakangwa n’eri nka myomoka. 4 Bulyala n’enyumpa bàli mpu bacîfulisiremwo erhabacingaga oku bwôba, n’olubi lw’okuyôbohya lwàkazag’iyumvikana eburhambi bwâbo. n’abali nka bazimu bagwerhe obusù bwîrubwîru bàkaz’ibaboneke­ra. 5 Na nta muliro gwabwîne obuhashe bw’okubamolekera, ciru n’obumoleke bw’enyenyêzi burhahashag’imolekera obwo budufu bw’ecôba. 6 Cikwône, eciriro cinene càkazag’icîyâsa ciciyerekane cinabasigire ecôba, n’erhi ebyo byabâga byamagera, omu bwôba bwâbo, bakaz’iderha mpu nta côba cicilushire eco bayumvîrhe. 7 Mpu bakolesa amafumu, nago gayabirwa, mpu bayengeha lero bayengehulwa, enshonyi zahabumha, 8 bulyala ahakazâg’icikunga mpu bànakangûla omuntu olimwo ecikango, bone zaba nkumba erhi kukanguka kurhuma. 9 Ciru bankabire barhakangusiri n’akantu k’ecôbà, ebiryanyi byagera, n’olushungûrho lw’ensimha ziyandala binabakange: bakaz’ifà bàgeramwo omusisi erhi bwôba burhuma, balahire ciru okugalamula amasu mpu babone ecirêre n’obwo ntako omuntu abule bwacibona. ^lBaherêrekera bàkaz’igeramwo omusisi n’obwôba, balahira ciru okulola kuli ebyo, ciru na ntakwo bankacicîfumizemwo. 10 Omanye oku obubî ye mwôba murhanzi, bwone bunaciyâgiriza; erhi bulisa omuntu n’amagala, anamanye mpu ye kola mubî kulusha abandi. 11 Obwôba cirhali cindi aha nyuma ly’okuleka oburhabâle bw’entimanyo. 12 Bulyala amango omuntu omu murhima gwâge, arhacilinda burhahâle buci, go mango acikebwa mpu ecirhumire c’amalibuko gâge cirhali cinyi, n’obwo arhacimanyiri. 13 Ega obwôla, mw’obwo budufu abalume bàhulabulaga, budufu ndundulya y’omurhindi Nnakuzimu^m, oku boshi iro liguma bàli, 14 barhal’ibona bashimbirwe n’emyômoka, barhal’iyumva omurhima guli budûrhuka erhi bwôba bwàli hubarhibukîre burhuma. 15 Na ntyo ngasi owali okulumbire,ciru ankabire ye ndi, anabe nka kulya bamuhiramwo emmamho banamwigalire omu mpamikwa nzira-kahamikizo. 16 Omuntu, abè murhunzi erhi abè lungere, ciru ankabire omuntu buhumba akola, erhi ankabire amagwarhwa, amango amanashangwa n’omwizimya, arhacigwerhi kundi-kundi ankajira. bulyala ogwo mugozi gw’omwizimya boshi gwàli gushwesire. 17 Empûsi yàhûsa, olwimbo lw’ebinyunyi byalyogôlera omu mashaka, olubi lw’amabuye gàhonongoka, 18 emirindi y’ebiryanyi byàgundumuka, okuyâma kw’eby’erubala bikali, omulenge gw’izu entôndo zigalwire, ebyo byoshi byakaz’irhuma bàgurumanwa n’obwôba. 19 Ago mango obwo erhi igulu lyoshi limolekirwe n’omûshi gw’akalengerere, na ngasi muguma erhi ali omu mirimo yâge buzira kurhangwa. 20 Cikwône bôhe bonebone, endundulya y’omwizimya yacibululira kulibo, ci erhi na bone bacizidohire, kulusha omwizimya.

18

1 Oku batagatifu bâwe bôhe, bwàli bumoleke bunji bwenêne. Ab’e Mîsiri, omu kuyumva ecihogêro c’izu lyâbo buzira kubabona, bàkaz’ibaderha bany’iragi bulya bôhe bàrhali bababire. 2 Babavuga omunkwa gw’okuba barhali bacihôlire amabî bàjirirwe, banabahûna obwonjo oku bijiro byâbo by’obushombanyi. 3 Oku Ab’e Mîsiri bali omu mwizimya, abatagatifu bâwe bôhe wàbahâ omunara gwàbamolekera, gubalangûle enjira y’ihanga gunababêre izûba lirhakoma ndi omu lubungo lwâbo lw’irenge. 4 Abo bandi bali bakwânîne banyagwe akamole bashwekerwe n’omu mwizimya; abantu bagwarhaga abana bâwe mpira wâni, n’obwo bâli barhumirwe mpu bahereze igulu akamole karhazima k’irhegeko lyâwe!

Mîsiri na lsraheli – Okurhumwa kwa Kaheza

5 Bali bahizire okuyirhira abatagatifu abana hoshi, cikwône, muguma alobôka omu bana bàli bakabulirwe boshi, erhi okola wàbahana, wabanyaga omwandu gw’abana bàli hagwcerhe, boshi bahwera omu muhûsi gw’amîshi. 6 Obwo budufu, balarha bàli erhi babubwizirwe, na ntyôla, okumanya endahiro bali bayemire kwabaha omurhima n’obusîme. 7 Olubaga lwâwe lwakaz’ilinga okucira kw’abashinganyanya n’okuhera kw’abashombanyi, 8 bulya neci abashombanyi birhu wali ôbahanyire, nirhu rhwene warhuhà irenge erhi orhuhamagala emunda oli. 9 Obwôla abana b’abashinganyanya barherekêrera omu mwa bâbwe, boshi haguma balahira ibango, mpu bashinganyanya bakaba barhagwasinyi oku binja n’oku ntambala; agôla mango obwo, bagwira bàyimba enyimbo za bishe. 10 Olubî lw’ecihogêro c’abashombanyi bâbo byayumvikana, haguma n’endûlù y’abadwîrhe balakira abana bâbo. 11 Obuhane bwàgwârha omushizi bwànajakwo nnawabo, oku omugunda ababire kwo mwâmi naye anababala. 12 Boshi haguma obwo, na lufù luguma, boshi bafirwa nk’aha bwaceraga. Abazîne banyihira okubisha abafire erhi entwâli z’obûko bwâbo zamahungumukira oku liguma. 13 Ntyo, aba amafumu gâbo gàbuzagya buyêmêra, erhi babona bàfirwa n’enfula, baja bayêmêra oku olu lubaga ali mwene Nyamuzinda. 14 Oku byoshi biri bibohe omu kahwenyenye, n’oku obudufu bwahika omu karhî k’enjira yâbo, 15 kurhenga emalunga, Oluderho lwâweⁿ lugala-byoshi, lwacirhunika kurhenga oku ntebe y’obwâmi, lwayandagala nka mulwî wa ntwâli, lwacihià omu karhî k’ecihugo c’okuhezibwa. Lwayisha lufumbasire engôrho nyoji, gwo muhigo gwâwe gurhashuba-nyuma. 16 Lwayimanga, lwabumba igulu lyoshi lufù, lwahuma oku nkuba lunayimanzire oku idaho. 17 Ho n’aho, ensanamu z’ebilôrho bibi zabagezamwo omusisi, ebihamba byàbagwârha barhamanyiri n’oku biyishire. 18 Oku zabahizire oku idaho eyi n’eyi, banali nk’abafire, boshi bakaz’imanyisa igwarhiro ly’olufù lwabo; 19 ebilôrho byàbagezagyamwo omusisi, byàli biyosire bibahànîrîze, kuderha mpu bankanahungumuka barhanamanyiri bici bafirekwo.

Bene Israheli babona omungo n’olukogo lwa Nyamubâho

20 Cikwône, obwo buhane bw’olufù bwàgwasire ciru n’abashinganyanya banji bwàbagwarhira omu irûngu. Oku iragi lyabo, omungo gwa Nyamuzinda gurhashingaga kasanzi. 21 Mulume muguma ntagengwa abalwirakwo: ahuma amatumu g’omukolo gwâge, omusengero n’obubâni bw’okuhûna obwonjo, arhungâna omutula gwa Nyamuzinda, ahima olya kaheza, àyerekana ntyo oku anali mwambali wâwe. 22 Akuba akabisha obwo, cikwône arhali oku buzibu bw’omubiri gwâge; nisi erhi oku buhashe bw’amatumu gâge; buhashe bwa luderho àyazizemwo nyakuhana abantu, àkengeza endagâno n’endahiro balahiriraga bishe. 23 Oku emirhumha ekola elunzirwe oku nsinga, aj’eluhya, ayonôla omungo anagusîka mpu gwankanayêrekera omu njira y’abazîne. 24 Bulyala ecishûli câge calikwo igulu lyoshi, amazîno g’irenge lya bishe erhi gali mahumbe muli milongo ini y’amabuye g’ecitwiro cidârhi, n’ecimanè càli oku irhwe lyâge erhi ciyandisirwekwo obwâmi bwâwe. 25 Omu kubona ebyo, Kaheza arhînya ashubira nyuma; wali obire nka wayerekana omungo gwâwe kwône lwanahwa.

19

Ab’e Mîsiri bayishakwo Bene Israheli luminomino

1 Enkola-maligo zôhe bazirhûlakwo dubu-dubu w’omutula, bulya Nyamuzinda ali ayôsire amanyire bici bàli balalire okukola; 2 ali ayôsire amanyire oku hano babà bamayêmêra olubaga !wâge lugende, na hano babà bamaluminika mpu lugendage, bayîsh’ihindula omulali banaluyishekwo luminomino. 3 Kwo byànayishir’ibà: oku baciri omu mishîbo, banacidwîrhe bàlakira aha nshinda z’abana bâbo, bajamwo erindi isirhe mpu bwenge, bakanyakwo balya bayimbîriraga mpu bagende, babalibirhakwo nka kulya balibirha oku muntu wàyâka. 4 Buhanya bwàbalimwo, erhi banabukwânîne, bwo bwàbakolesagya ebiri ntyo, bwànabayibagiza ebi bàbwîne, bwarhuma bàyushûla oku malibuko gâbo, agandi mababale barhàli bacibona, 5 bayîsh’ifa okurhafûbwa, oku olubaga lwâwe lwayisha lwabona ebirhangâzo omu njira. 6 Bulyala erhi ôkola wàcinga abana bâwe oku ngasi bubî, ebiremwa byoshi wabirhegeka byàyumva, byàshubira omu bworhere bwâbyo. 7 Bàlangira ecitû càbululira ehibohôlolo oku icumbi, n’agàli mîshi gafununukamwo idaho lizibu; enyanja ndukula yashuba njira nkana, emilaba y’enyanja yahinduka cizenga. 8 n’olubaga lwâwe lwoshi lwayikira, erhi lulanzirwe n’okuboko kwâwe lunadwîrhe lwàrhangâla n’ebisômerine. 9 Omu lwâbuko bàli nka nfarasi; bàkaz’icanacana nka bana-buzi erhi bakola bacikwîtakira, we Nyakasane, Muciza wâbo.

Ebiremwa omu bworhere bwabyo

10 Erhi banacidwîrhe bakengêra ehyabaga omu lubungo lwâbo obwola, oku emingwenyenye yarhengaga omu idaho ahâli h’okurhenga omubiremwa bizîne, oku olwîshi lwàrhengagamwo omwandu gw’emidoke ahâli h’okurhengamwo enfi. 11 Buzinda bwa nyuma, erhi bàgwarhwa m’amîru bànalakira ehya amîru, babona omuhindûlo omu kuburhwa kw’ebinyunyi; 12 neci, omu kulonza mpu barh’imûkwe, enkwâle^o zanyonyoka omu nyanja!

Mîsiri abiha kulusha Sodoma

13 Cikwône, abanya-byâha bôhe, obuhane bwabahonera, bulya buhane bwàli bushokolirwe n’emilazo, nka mushonza-ntambala; kwanali kushingânîne bababale erhi maligo^p gâbo garhuma, kulya kuba bali babikire ecigolo omujina mubî bwenêne. 14 Abandi barhayankiriraga ebigolo erhi biyisha; bôhe kwaba kugwârha bagwârha mpira ebigolo byàli bijizire ebinja. 15 Kurhalusa aho,-n’okwo bakudôsibwa-, abarhanzi bàli bayirukire bàyerekana obushomhanyi emunda ebigo­lo biri. 16 Ab’e Mîsiri bôhe bazimâna olubaga lwâwe bwinja bwinja, erhi baba bamabayemêrera okuyûbaka n’okulya ebyâbo bwinja, bàbarhindibuza n’emikolo ya ngasi lusiku. 17 Bahûrhiraga aha lumvi lw’omushinganyanya, omwizimya^q gwàbagorha, ngasi muguma aja alonza oku akahika aha lumvi !wâge.

Obworhere buhyahya bw’ebiremwa

18 Ntyôla, ebiremwa byakaz’ihinganula obworhere, nka kulya omuzihi aheba omuhindûlo omu mulya gwâge, n’obwo acisezize izu ly’olwimbo; okwôla kubonekine omu kusingiriza bwinja ebyabire. 19 Ebiremwa by’oku idaho byahinduka bikola by’erwîshi, n’ebiyôga byaboneka oku idaho^r. 20 Omuliro gwabonera emisi omu mîshi, n’amîshi gayibagira obworhere bwâgo bw’okuzimya omuliro. 21 Olundi lunda, engulumira yaleka erhahumaga oku nyama y’ensimba zakag’ibâ ziri nsungunungunu zinabul’iyikira omuliro; ebiryo bya Nyamuzinda nabyo birhajongaga n’obwo byali bishushire olubula lwo lujonga duba.

Okushwinja

22 Neci Yagirwa, olubaga lwâwe wali olukuzize muli ebyo wanaluhà irenge; orhalugayaga ci wakaz’ibâ oluyimangire ngasi mango na ngasi hantu!

---

 ^a1.1 – Obushinganyanya badesire aha, kwo kushimba amarhegeko ga Nyakasane, nk’oku gayandisirwe omu citabu c’rhegeko erhi omu murhima nkana. Kwo kunali nka kula omuntu ana shimba enjira buzira kuyahuka na buzira kuhabuka. – Omwandisi w’eci citabu acihizire ahali ha Salomoni (9, 7-8, 12); kwo kubwîraga abandi ba rhegesi ihano. Ci kwône arhali Salomoni ci ihugubà lya muyahudi walonza okuhanûla abâbo Bayahudi mpu bakanarhebwa n’abapagani. – Okulonza Nyamuzinda: kanji kanji abalêbi (Am 5, 4) n’abarhimanya b’omu Israheli (Mig 8, 17) balâlika abantu mpu balonze Nyamuzinda. Kwo kulwira obushinganyanya.

 ^b1.6 Emwa Abayahudi, ensiko kwo ziri aka omurhima: zo zisîma zo zinafa mungo (Mig 23, 13; Lul 16, 7; 73, 21; Ayu 19, 27). Omurhima nago, gunasîme, gugerêreze erhi gube n’amakengu. Ka nji kanji ensiko n’omurhima bija haguma (Lul 7, 10; 26, 2; Yer 11, 20; 17, 10; Maf2, 23) oku kude rha omuntu yeshi nka kula rhuderha omubi mpu abihire obula n’obudiku. Okumanya omuntu omurhima n’ensiko, kwo kumumanya yêshi.

 ^c1.7 Okayumva mpu ebirumbu by’omuntu byagwârha haguma erhi mûka! Eby’eno igulu nabyo, byoshi biba bigwarhine, ci mûka gwa Nyamuzinda gurhuma hyagwârha haguma. Kwo kuderha oku akanlu Nyamuzinda amalika ntako kabeho. Nyamuzinda orhubîka (Kl 1, 17; Hb 1, 3).

 ^d1.13 Hali olufù lw’omubiri, n’olufù lw’iroho lulerhwa n’ecâha lunahêka ehwa lufù l’ensiku n’amango. Igulu lyàlemagwa na Nyamuzinda, lyâli lishingânîne: harhâli lufù, harhâli bulyâlya, ha rhâli ciryanyi. Gwali gulya murhûla Yesha’yahu adesire gwâba amango ga Masiha (11, 6). Omuntu yêne ye wàdwîrhe obubî ci arhali wundi wundi, arhanali Nyamuzinda. Nta lufù na nta buhanya bulushire okugomera Nyamuzinda: obwo bugoma, lwo lufù lw’enkola-maligo. Omushi nganyanya yehe, âyôrha ashizire Nyakasane-Mukunda-Kalamo, okufa kwâge, kurhaba kufaci kurhabaluka. Akalamo k’ensiku n’amango ko bamulemire, yo na ntanda bamubikire.

 ^e1.14 Nyamuzinda ye Nyamubâho; ye nn’okubâho kwoshi: erhi âlema, alonza habe ebi âha ngira oku kubâho kwâge. Alonza bihabè!

 ^f1.15 Omuntu ôkulikira amarhegeko ga Nyakasane, ye mushinganyanya; njira yahêka ebwa kalamo aba akulikire.

 ^g1.16 -Enkola-maligo zidesirwe ahâla, bali Bayahudi ba mihabà: balya bâlesire okwâbo bashimba okwa abapagani. Nkaba ciru n’abapagani bakola ebigalugalu nabo baganjirwe muli ezo nkola-maligo. Enkola-maligo ziri mwanya gwa Walufù, nka kulya Jsraheli gwo mwanya Nyamuzinda acîshozire (Lush 32, 9; Zak 2, 16), na Nyamuzinda gwo mwanya gw’omushinganyanya (Lul 16, 5; 73, 26; 142, 6).

 ^h2.8 Vulgata ayushwire aha, erhi «nta bulambo rhurhayâbukiremwo».

 ⁱ2.10 Omushinganyanya ali muntu orhagenda nabo, kushekera hamushekire, mpu « mushahu ôrhajira cici«, bulyala yehe arhazimba, mpu bici akakengêrwa!

 ^j2.16 Mpu abashinganyanya bâzinda erhi bo bayâzize «kulya Ayubu abâga amakena anashub’i shumbûka, agala arhalusa aharhanzi.

 ^k2.20 Ebi binwa, burhanzi bo babibwiragwa Abayahudi b’e Aleksandriya, balya balahiraga bwashimba enkômedu z’e mahanga. Ababo Bayahudi, irumbi mpu basirimu, bàkaz’ibashekera. Buzinda, omu Ndagâno Mpyahya, abakristu bayumva oku biyêrekîre binaganire okubabala kwa Kristu, mushinganyanya ôrhajibwa omu irhwe, ye washekeragwa n’enkola-maligo (Hh 12, 3; Mt 27. 43).

 ^l2.24 Lola muli Maf 12. 9: 20, 2; Yn 8, 44: 1 Yn 3, 8. Olufù shetani adwîrhe omu igulu, lunali lufu lw’iroho n’ebilukulikira: lufu lw’omubiri (Bush 1, 13; Rm 5, 12. Olole n’amahugûlo g’ecigabi ca burhanzi 1, 13).

 ^m3.3 Omurhûla, cirhali cibula ca ntamhala cône, ci kunali kulugirwa n’ebinja omu bwâmi bwa Nyamuzinda (3, 7-8).

 ⁿ3.9 Oluhemho lwa abarhonyi ba Nyamuzinda, kwayîsh’iba kukula omu burhonyi bwâge n’okumulirâna: kwo kumumanya bwinja. Ntyo, oluhembo buli bumanye n’ohurhonyi (Rhulole muli Yn 15, 9; 17, 3.26).

 ^o3.11 «Omwana Orhumva ishe na nina ayumwa muguma wa ngunga». Oburhimanya badesire aha burhali bw’emurhima, ci hurhimanya omu bworhere n’omu lugendo: lugendo lukulikire enjira eyerekinwe n’oburhimanya bw’emurhima. Kuyumva ihano n’okulikulikira.

 ^p3.13 Oku Muyahudi obugumba bwali buhanya, ciru zàli nshonyi oku muntu. Iburha cali cêrekanè c’omugisho gwa Nyamuzinda. Omukazi w’engumha nk’ali mudahemuka, obwirhonzi bwâge bwayêreka bunayemêze abandi oku ali muzire.

 ^q4.1 Okukengêrwa kuli kurhafà. Oyu bakengîre erhi azîne omu bukengêre. Ntyo, ôwafa nka akozire ecijiro cinja, abandi bâkaz’imudulirakwo, kwo ali nk’ôrhafiri.

 ^r4.3 Okumera emizi kuli kusêra, kwo kumina kw’emburho okwo, kwo kunarhuma yajinîrira.

 ^s4.7 4. 7: Okwo kuluhûka kwo kuja omu murhûla (rhulole 3. 3).

 ^t5.6 Kuhabuka bulya balesire: «Njira y’Obushinganyanya» (Mig 16, 31; 21. 16).

 ^u5.13 Ahâla, Vulgata ayushwire erhi: « Binwa ba nyankola-maligo bàderhaga omu kuzimu ebyo«.

 ^v5.15 5, 15: Nisi erhi «Oluhemho lwabo muli Nyakasane luli», yêne ye « mwanya« gwâbo (rhulole muli Lul 16, 5-6; 73. 26)

 ^w6.5 : Nka kulya bahaga Musa mpu arhahike omu cihugo c’amalaganyo (rhulole muli : Mib 20, 12) nisi erhi kulya kwa Daudi (rhulole muli 2 Sam 24, 10-17).

 ^x6.16 : Ahâla burhimanya ali nka muntu: oku bamulonza naye «âja alonza balya bamukwânîne».

 ^y6.23 Hali obwâgalwa burhuma omuntu abula iro. Ayâgalwe n’obwigusi bwa bene. zishube ntanya, aje ahorha. Omu bwâgalwa buli ntyo, omuntu arhankaderha mpu amanyisa owundi oku akengire, k’erhi arhamanyire mpu amuciza!

 ^z7.22 – Ho omurhima gw’emyanzi y’obushinganyanya guli aha: 7, 25- 8, 1.. – Obushinganyanya burhenzirekwo Nyamubâho bwanashangira obworhere bwâge. Aka Nyamuzinda yêne, obushinganyanya bugwerhe okuhasha byoshi (7, 27); bubamwo omûka mwimâna (7, 22); mûka gugala byoshi (7, 23); mûka gw’obuhashe bwa Nyamuzinda (7, 25); cerekanè c’obwinja bwâge (7, 26); buha nshubizo y’obumoleke bw’ensiku n’amango. Buba burhumirwe emwa abantu (7, 27; 9, 10). Bushangire oku burhegesi bw’igulu (8, 1) n’oku bulyo bwaliremaga (7, 12.21; R, 6). Buba burhonyire emwa Nyamuzinda. – Okula oburhimanya budesirwe, kurheganyize obufulûle bw’endagâno Mpyahya. Mutagatifu Paolo na Yowane, bâyîsh’iyumva banamanyisc oku Kristu ye Luderho ye na Burhimanya wacijiraga muntu. (Lola Mig 8. 22 n’amahugulo gahali). – Ebi binwa baderhire ohurhimanya burheganyize n’okumanyisa Endagâno Mpyahya yâyi sh’imanyisa Mûka Mwimâna. Eci citabu c’oburhimanya cirinzir’iderha nka kulya oburhimanya ye Mûka Mwimâna (lola l, 6; 9, 17; 7. 22; 7, 24).

 ^a7.25 Enshongôlè: nka kula bashongôla obûci; omukè eba nshongôlè ya bûci: omurhobo ebà nshongôlè ya cirhende: Owayumva ayuvagye «enshongôlè y’obumoleke bw’irenge ly’Ogala-byoshi kwo kuderha kurhi! Vulgata ahindwire mpu “lubwiko!”

 ^b10.1 Adamu oyo badesire aha, mpu, ishe w’igulu». Kunali kuderha mpu abana bâge, omu buzamba bwâbo, barharhibaga omurhima ci bacîkubagire (rhulole 11, 23).

 ^c10.3 Kayini oyu wàyirhaga omulumuna.

 ^d10.4 Bene Adamu bâdwîrhe obubî bwa amango ga Nuhu. Nuhu oyo badesire mpu «mushinganyanya» (Murh 6, 9). Obwârho bwâge nabo bo badesire «murhi gwa busha», erhi «murhi kwône».

 ^e10.5 Bulya baja haguma mpu bayûbake omunâra (inkingi) gwa Babeli (Murh 11, 1-9). Kuhamagalwa kwa Abrahamu (Murh 12, 1-3).

 ^f10.6 Loti oyo «mushinganyanya» badesire (rholole 2 Pt 2, 7-8). N’ebishagala birhanu, ali Sodomo, Gomora, Adama, Seboyimi na Segoti (Murh 19, 18-22).

 ^g10.7 Nkabaga muka Loti oyo (Murh 19, 26).

 ^h10.8 Ngasi kakengêzo k’obubî n’obuhane bwabô: 19, 1: okushâbwa kwa Sodomo. Lola muli Lush 29, 21-23. Ciru obuhane bwa Sodomo gwàshubire mugani (Amo 4, 11; Iz 13, 19; Yer 50, 40).

 ⁱ10.10 Galya mango Yakobo ayakiraga mukulu wâge Ezau e Mezopotamiya (27, 41-45). Galya mango Yakobo bamuyerekaga bamalahika (Murh 28, 10-22) n’obûko bwâge (28, 13-15).

 ^j10.13 Oyo « mushinganyanya« ye Yozefu, mwene Yakobo.

 ^k11.1 Musa oyo badesire (rhulole Mib 12. 7; Lush 18, 15).

 ^l11.4 Nyamubâho oyo bàyâkûzagya. Omu myanzi ekulikire aha, kuleka 14, 2. 5. barhâciderha bushinganya­ nya ci Nyamubâho, omûka gwâge (11. 20; 12. 1); Oluderho lwâge (12. 9; 16, 12; 18, 15); enfune zâge (11, 17; 14, 6; 16, 15; 19, 8) nisi erhi kuboko kwâge (11, 21; 16. 16).

 ^m11.6 Bulya amîshi ga Nili gahinduka muko, obwo badesire (Lub 7, 14-25),

 ⁿ11.8 Amarhangulo g’enyôrha, nkabaga n’agandi mababale Bene lsraheli bâbwîne omu irûngu, gâli ga kubayumvisa oku Bene Mîsiri bâbabire n’obuhane bâhirwe.

 ^o11.11 Bene Mîsiri abo: erhi Bene lsraheli bàrhacigenda, Bene Mîsiri bababazibwa n’orhunji rhunji (emihusha, ebikere, amîshi gahindusire muko n’ebindi). Ben’lsraheli bâbire bamagenda, Bene Mîsiri babul’ikababala bâkengêra Israheli; alikûzibagwa n’obwo bôhe bàhanwa; n’omu kuyu­mva ebinja akolire Bene lsraheli omu irûngu, mungo gwabagwârha.

 ^p11.14 Musa: rhulole Lub 1, 22; 2, 3.

 ^q11.15 Buhane bwa Bene Mîsiri: kulya barhumiragwa ebikere (Lub 8, 1-2), emihusha (Lub 8, 13-14); enzige (Lub 10, 12•15).

 ^r11.16 Rholole 12, 23; 16, I; 18, 4; Lul 7. 15-17; 57, 7; Mig 1, 31; 5, 22.

 ^s12.5 Abantu b’e Kanani bàkazâg’irherekêra abana bâbo, bababâge nka kula bakanarherekêra e­ngumha y’ecibuzi (Lush 12, 31;18, 10).

 ^t12.27 Faraoni, amango bàhanaga ecihugo ca Mîsiri, ali arhanzir’ihakana mpu arhâlika Bene Israheli (Lub 12,-31-32), erhi âbona abana b’enfula bàmufîra, lyo àyishir’ijà ayemêra. Kuyemêza bamuyemêzize.

 ^u13.1 Endagâno ntanzi eyôrha ekengêza obuhashe bwa Nyamuzinda omu biremwa byâge (rhu ole omu Burh 43, 9-12; Lul 19, 2; Ayu 26, 22-26; lz40, 12-14). Cikwône bwo burhanzi obu Endagâno ntanzi eyêrekana ebiremwa nka «bushanja bwa mulenga».

 ^v13.10 Izûba n’omwêzi, era nkuba ebanda…. ebyo byoshi oku binali, bibà bidârhi, bibà nka hizîne; cikwône ensanamu baharâmya, kwo ziyôrha nka birunda, eba mifiriri.

 ^w13.13 Oyumve oku abalume bashekera ababo! Omurhi mwinja……….. bagukulemwo orhulugu bakaz’ikolesa; ehihimbi hyasigalaga, hirya hya amahajimahaji, hirhankarhengamwo bwârho, hi­rhankarhengamwo kabehe, bahibinje n’obushiru bw’omuntu wafuluka -olya ôrhamire- olya wali ôhêsire omulegerege gwâge handi.. Obushanja bwâge abuyûbakire, bulyala burhankahash’icîyûbakira? Abul’ibushenga mpu bumuyûbakire! Ye nyamuzinda abapagani bâharâmya oyo!

 ^x14.2 Oburhimanya bunayîgîrize obulenga (Bush 8, 6).

 ^y14.3 Endagâno ntanzi eyôrha eyîgîriza «Okubona-mbere kwa Nyamubâho, n’okushîbirira ayôrha ashîbirira ebiremwa byâge (rhulole muli Lul 145, 8.9.15.16; 147, 9).

 ^z14.6 Bulya bwârho bwa Nuhu obwo.

 ^a14.7 Balya bîgîriza ba mîra, rhuderha « B’ishe wa Ekleziya« hanji bàbwîne omusalaba gwa Kristu mw’ogo murhi.

 ^b14.12 Okuhabuka omu nkengêro, kwarhuma ahantu bâhabuka n’omu bworhere.

 ^c14.22 Vulgata, abalenga b’e Bukafu bayankirekwo oku kuhindula aha.

 ^d15.7 Ebinwa bishokwire, byali bya kushekera ebibinjwa n’abantu bigashânizibwe mpu ba,yamuzinda. Ebinwa bikulikire aha, bishekire ababinja n’abatula ebya bene ebyo. Burhanzi: irumbi mpu bushanja; kabirhi: irumbi mpu balenga.

 ^e15.14 15, 14: Kukola kushubira omu myanzi y’olubaga lwa Nyamuzinda n’Ab’e Mîsiri amango g’olubungo. Omwandisi anali arhanzir’iyireka, ayanka akanwa k’embalâlîzi kayêrekîre banyamuzi­nda b’obwihambi (13, 1-15, 13).

 ^f16.3 Birya bikere by’omu citabu c’Olubungo (7, 27-29; 8, 2).

 ^g16.11 Rhulole muli Vulgata. 16, 13: Obuhashe bwa Nyamuzinda burhagwerhi lubibi. Amango amalonza ntâco arhakalikûzakwo omuntu, anamulikûza oku lufù (rhulole muli Iz 38, 10-17; Lul 9, 14; 107,18-19); agwerhe ciru n’okurhenza omuntu omu balindamboho (rhulole muli 1 Bam 17, 17-23; 2 Bam 4, 33-35; 13, 21).

 ^h16.16 Lub 9, 23-24.

 ⁱ16.17 Lub 9, 24-25. Hali amango enkuha ebanda, engulumira ezûke halya yabamlaga.

 ^j16.20 Mâna ago (rhulole muli Lub 16. 31: Lul 78, 25).

 ^k17.2 Buhane bwa kali mwenda: omwizmlya (olole muli Lub 10, 21-23).

 ^l17.9 Omu Bibliya Ntagatifu ya Verbum Bible, Kinshasa, 1992, ogu mulongo gwa 9, gurhenziremwo ibirhi: 9 na 10, LXX yehe guli mulongo muguma, Bible de Jérusalem kwo na kuguma. Ntyo eci cigabi Obushinganyanya 17, ahali ha milongo 20 caligwerhe milongo 21. Okushimba LXX na BJ, rhushubire oku milongo 20, bulya 9 na 10 gukola mulongo gwa 9 gwone yombi ejiremwo « 9 Ciru bankabire barhakangusiri n’akantu k’ecôbà, ebiryanyi byagera, n’olushungûrho lw’ensimha ziyandala binabakange: bakaz’ifà bugeramwo omusisi erhi bwôba burhuma, balahire ciru okugalamula amasu mpu babone ecirêre n’obwo ntako omuntu abule bwacibona. 10 Baherêrkera. bakaz’igeramwo omusisi n’obwôba, balahira ciru okulola kuli ebyo, Ciru na ntakwo bankacicifumizemwo.

 ^m17.13 Budufu burhenzire ornu kuzimu. Yo rhuderha « ndundulya ya Nnakuzimu«.

 ⁿ18.15 Oluderho lwa Nyamuzinda ludesirwe aha nka muganda warhabâla (rhulole muli Hoz 6, 5; Iz 55,11; Yer 23, 29; Hb 2, 2; Maf 19, 15).

 ^o19.12 Ezo nkwâle yo zarhengaga ebwa nyanja (rhulole muli Mib 11, 31). Ahâla omwandisi aziyêrekîne nka kulya omu nyanja zayômokaga.

 ^p19.13 Abantu b’e Sodomo, Lola muli Murh 19.

 ^q19.17 Bulya buhane bw’omwizimya ab’e Mîsiri bàhâbagwa. Omushinganyanya: Loti oyo. Rhulole muli 10, 6; Murh 19; 2 Pt 2, 6-8.

 ^r19.19 Bene Israheli n’ebintu byâbo, bàgera omu nyanja nka kulya bakagera oku idaho. Birya bikere byajaga eka omu cihugo ca Mislri.

SIR – – Bible en mashi du Congo

1

OBURHIMANYA BWA MWENE-SIRA

Enshokolezi

Oburhimanya Mwene-Sira ayigîriza burhenga kuli Nyamuzinda, buyigîriza okukenga Nyamuzinda bunalerha akalamo kinja. Eci citabu c’oburhimanya bwa Mwene-Sira cayandikagwa na Yezu, mugala wa Sira (50, 27). Omwinjikulu acihugula omu Cigereki erhi ali alama e Mîsiri. Erhi ali e Yeruzalemu abona n’amasu gâge kurhi Abayahudi banji bali bamavu­na amarhegeko g’idini erhi bantu bayishig’iyîma omu cihugo câbo barhuma.

Nyamuzinda amumolekera mpu ayandike eco citabu lyo Abayahudi ba­rhag’iheza obuyemêre bwâbo, mpu lyo bashimba Amarhegeko n’enyigîrizo z’oburhimanya bwa kurhenga mîra. Abakengeza akalamo k’lsraheli n’a k’aba­rhegesi bâge lyo abarhwalihya omu mango g’amalibuko.

Mwene-Sira akengeza ebisomerine Nyamuzinda ajira­ga. Nyamuzinda ajira eciragâne na Nuhu, Abrahamu, Yakobo, Musa, Aroni na Daudi; ciragâne n’olubaga lwîshogwa, ci cinayêrekîre milala miguma miguma, nshokano ya nsiku nyinji.

Bulya ali mwirhonzi w’okuli, Mwene-Sira alangalira oku olubaga !wâge lwa­rhenga omu buja. Okurhenga omu buja lwayîsh’iba luhembo lwa Nyamuzinda nka lwankashimba amarhegeko gâge.

EBIRIMWO

1. Oburhimanya omu kalamo kw’omuntu: cigabi 1-42, 14^a

2. Oburhimanya en’igulu n’omu ngasi mango: c. 42, 15-50

3. Okuyushula: c. 51, 1-30

Akanwa k’omuhinduzi

1 Abandisi b’ecitabu c’ Amarhegeko; Abalêbi 2 n’abandi bandisi bali e­nyuma zâbo barhusigire enyigîrizo nkulu bwenêne ziyêrekîne obumanye n’oburhimanya bw’Israheli. 3 Co cirhumire Israheli akonkwa. 4 Na bulya omu­ntu akwânîne ayirigîrire n’okusoma, 5 na hano akola ayigîrîre, naye arhondêre okuyigîriza abandi b’embuga, 6 omu nderho n’omu myandiko yâge: 7 naye shakulûza wâni Yezu, erhi aba amasimika omu kuciyigîriza 8 ecitabu c’Ama­rhegeko, 9 Abalêbi, 10 n’ebindi bitabu bya bashakulûza, 11 abona akol’âhalûsire kurhali kunyi, 12 arhondêra naye okuyandika binwa biguma-by’okuyigîriza n’okurhimanya, 13 mpu ly’abantu balonza okuyigîrira n’omurhima nkana, banalonzize okushimba aga mahano, 14 babone kurhi balama n’okushimba i­rhegeko bwinja. 15 Nkuhûnyirage nani we musomi, 16 osome eci citabu bwinja, 17 omanye! olole bwinja, 18 onabe wa lukogo 19 aha wakabona 20 ntamanyir’ihindula olulimi omu lundi, ciru akaba mpu ncisêzize. 21 Kuli kuderha oku birhagenda kuguma, 22 ebinwa byarhanzir’iderhwa omu cihabraniya, ntako wakabiderha omu lundi lulimi; 23 ciru, 24 n’erhi wankalola ecitabu c’lrhegeko oku ciri, Abalêbi, 25 n’ebi­ndi bitabu; 26 erhi bihindulwa omu lindi iderha birhaciyumananaga lwoshi lwo­shi n’iderha lirhanzi-rhanzi. 27 Omu mwâka gwa makumi asharhu na munani, nyakufa mwâmi Yergeti ali oku ntebe, 28 naja e Mîsiri, n’oku ndi eyo, 29 narhimâna ecitabu cirimwo enyigîrizo nkulu bwenêne, . 30 nani nacîsêza, nacîshwêkerera n’emisi yoshi nti kuhika mpindule eci citahu. 31 Nacisêzize obudufu n’omûshi haguma n’obulcenga bwoshi, 32 ago mango nti 33 lyo nyukiriza omukolo nanguyerekane, 34 nti abandi nabo, balya bali kuli, ihanga, banalonzize okuciyigîriza, 35 babone kurhi bayinjihya engeso zâbo, banalame nk’oku Irhegeko linarhegesire.

Ebiderhwa biluga

lhwe ly’oburhimanya

1 Oburhimanya bwoshi emwa Nyamuzinda burhenga^b hofi naye buba ensiku n’amango. 2 Ndi wankahasha okuganja omushenyi gw’enyanja, emirhonyi y’enkuba erhi ensiku ziba ensiku n’amango? 3 Ndi okola ohisire aha amalunga gahekera, ndi oyishi obugali bw’igulu, nisi ndi okola ojirisâgarha aha okuzimu kuhekîre? 4 Oburhimanya bwalemirwe embere !ya byoshi, obukengêre-burhimanya burhali bwa mango n’ene. 5 Enshôko y’obushinganyanya, kaba kanwa ka Nnâmahanga omu mpingu; n’enjira zâge go marhegeko g’ensiku n’amango. 6 Ndi wafululîrwe ecisiki c’obumanye? Obuhirhi bwâge ndi obumanyire? 7 Ndi bafululîre obumanye bw’obushinganyanya? n’obuhirhi bw’enjira zâge, ndi obumanyire? 8 Omurhimanya anali muguma, ali na wa kuyôbohwa nk’atamire oku ntebe yâge. 9 Nyamuzinda ly’izîno lyâge, ye walemaga oburhimanya, àbulola anabukereka, àbugabanya emikolo yâge yoshi, 10 àbuhira omu ngasi ciremwa nk’oku analonzize, àbugabira abantu bamuzigira.

Okurhînya Nyamuzinda

11 Okurhînya Nyamuzinda^c kuli kulimba kuli na kuj’irenge, buli bushagaluke eri na nsirha ya busîme. 12 Okurhînya Nyamuzinda kushagalusa omurhima, kusimîse omuntu amwemwerhwe, kunamuhe akalamo karhali kanyi. 13 Omuntu orhînya Nyamuzinda, obuzinda bwâge murhûla, olusiku lw’okufà kwâge mugisho, 14 Omurhondêro gw’oburhimanya kuli kurhînya Nyamuzinda; oburhimanya bwàlemirwe n’abemêzi, buli nâbo kurhenga omu nda ya bannina. 15 Oburhimanya bwayûbasire ekarhî k’abantu, bwagwika eciriba c’ensiku n’amango, bwanacishwekera oku buko bw’abantu. 16 Okurhînya Nyamuzinda bwo bushwinjiro bw’oburhimanya, bujira n’amalehe galalusa abantu. 17 Bunahire obugale omu nyumpa zâbo, n’enguli zâbo buzibumbe muhako. 18 Obushwinjiro bw’oburhimanya kuli kurhînya Nyamuzinda, kunahâne omurhûla n’amagala. 19 Nyamuzinda abwîne, abubwîne anabukereka, adubula obumanye n’obukengêre, àlengeza irenge ly’abarhimanya. 20 Omuzi gw’oburhimanya, kurhînya Nyamuzinda, ebibabi byabwo kalamo kanene. 21 Okurhînya Nyamuzinda kunarhenze ebyâha, omuntu ocihangâna muli okwo, anacikûlekwo oburhe bwa Nyamuzinda. 22 Amagene g’omubi garhamuha lubanja, obuzirho bwâgo ekuzimu buhêka. 23 Omuntu w’omurhima gurhulwire kulinda alinda amango, n’erhi gayisha gube mwishingo. 24 Arhabadukira omu binwa, n’abandi banabone oku ali wa bukengere.

Oburhimanya n’obwimâna

25 Omu cibîkiro c’oburhimanya muba bizibu binji by’obumanye, ci omunya-byâha arhakwirirwa obukunda-Lulema. 26 K’ohubîre oburhimanya? Shimba amarhegeko, Nyamuzinda akushobôza-bwo. 27 Bulya okurhînya Nyamuzinda buli burhimanya zinali nyigîrizo, eci Nyamuzinda azigira bwikubagirwa n’obutûdu. 28 Orhabâga ntumwa omu biyêrekîre okurhînya Nyamuzinda, n’omu kukulikira okurhînya Nyamuzinda, orhabâga wa mirhima ihiri. 29 Orhabâga ndyâlya omu masù g’igulu, onalange akanwa kâwe. 30 Orhacîhiraga enyanya, bulya warhoga, enshonyi zikugwârhe, bulya Nyamuzinda anakajalûla ebikuli emurhima, omu karhî k’endêko, akushenye oku idaho, Ntyo kumanyîkane oku orharhînya Nyamuzinda, n’oku omurhima gwâwe guyunjwire bulyâlya^d.

2

Okurhînya Nyamuzinda omu malibuko

1 Mwana wâmi, okacihambira okukolera Nyamuzinda, ocîrheganye n’oku malibuko. 2 Bâ n’omurhima gushingânîne, obe na ntwâli, orhazigaga bakuhabula amango g’amalibuko. 3 Omusere-mwo, orhamujâga kuli, ly’okuzibwa omu lusiku luzinda. 4 Ngasi ebi akurhumire, obiyankirire, omu buzamba bwâwe, okazibirembera, 5 bulya amasholo muliro bagarhangulamwo, n’abashinganyanya omu cibêye c’obwirhohye barhangulirwa. 6 Langalira Nyamuzinda, akurhabâla, jâ n’obulangalire omu njira ekubûsire. 7 Mwe murhînya Nyamuzinda, mulangalire obwonjo bwâge, murharhengaga omu njira yâge lyo mulekihirima. 8 Mwe murhînya Nyamuzinda mumulangalire n’oluhembo lwinyu lurharhêreke. 9 Mwe murhînya Nyamuzinda, mulangalire aminja gâge, mulangalire obusîme bw’ensiku n’amango n’obwonjo bwâge. 10 Mulole amaburhwa ga mîra, mubone: Ndi mwàyumvîrhe olangalire Nyamuzinda agalibulabula? Erhi ndi rnwàyumvîrhe amusêzire-kwo, Nyamuzinda agalimurhiba? Erhi ndi wàmulakire, abula kumuyumva? 11 Nyamuzinda arhahimwa lukogo, abâ wa bwonjo, anakule ebyâha, acize n’amango g’amalibuko. 12 Buhanya bw’ab’emirhima myôba, n’ab’amaboko gahozire, buhanya bw’omunya-byâha w’olugendo lw’okurhebana. 13 Buhanya bw’omuntu w’omurhima mwôlo n’orhajira buyeêre, bulyala arhakabona câfungira. 14 Buhanya bwinyu mwe mwàrhibire omurhima, kurhi mwajira amango Nyamuzinda ayishimmurhangula? 15 Abarhînya Nyamuzinda barhavuna omu kanwa kâge, njira yâge abamuzigira bakulikira. 16 Abarhînya Nyamuzinda balonza okumusîmîsa, amarhegeko^e gâge luba lûma lw’abamuzigira. 17 Abarhînya Nyamuzinda, omurhima gwâbo yêne guyôrha gulinga, banayîsh’icîrhohya omu masu gâge. 18 Rhuyakire omu maboko ga Nyamuzindaa, ahâli h’okucîkweba omu g’abantu, oku obukulu bwâge buli kwo n’obwonjo bwâge buli.

3

Sho na Nyoko

1 Bana bâni, munyumve, nie sho, mushimbe oku mrnubwizire, mwacira. 2 Nyamuzinda nk’aha omushamuka irenge, anamuhe abana, yenazibuhya obuhashe bw’omuzire omu bagala. 3 Omwana okenga ishe erhi mwenda alyuzire, 4 omwana okuza nnina erhi buhirhi abisire. 5 Okenga ishe, naye âbona obusîme omu bâge bana, olusiku lw’okushenga, Nyamuzinda ayumva omusengero gwâge. 6 Okuza ishe, âbona akalamo k’ensiku n’ensiku, osîmîsa nnina erhi Nyamuzinda akenzire. 7 Ababusi bâge kw’abakolera nk’owakolera Nyakasane. 8 Okenge sho omubijiro n’omu nderho zâwe, wabona oku omugisho gwâge gwakuhikako. 9 Obwanga bw’omushamuka kuyûbaka buyûbakira abana bâge, enfûlago ya nnina wa muntu yôhe kushâba eshâba. 10 Sho akabiha, orhacîshingaga, bulya nt’irenge warhenza omu bubî bwa sho. 11 Irenge ly’ishe wa muntu erhi ry’omuntu yêne, nnina wa muntu akashekerwa erhi omuntu yêne oshekirwe. 12 Mwana wâni, rhabâla sho omu bushosi bwâge, orhamujiraga burhe amango acizîne. 13 Ciru obukengere bwâge bwakazambaha, obe n’omurhima gw’olukogo, orhamugayaguzagya w’eciri musole. 14 Aminja wâjirire sho garhakayibagirwa, garhuma wabona ciru n’obwonjo oku byâha byâwe. 15 Nyamuzinda âkukengêra olusiku lw’amalibuko, ebyâha byâwe kwo byâhirigirha kul’olubula lujonga oku izuba. 16 Kw’ali nk’ojacire Nyamuzinda omwana oyibagîre ishe, n’ôjira nnina mungo, ali mwana wahehêrirwe emwa Nyakasane.

Obwirhohye

17 Mwana wâni, okole n’obutûdu omukolo gwâwe, wârhona kulusha omurhonyi. 18 Oku obukulu bwâwe buli, kwo n’obwirhohye^f bwâwe bunabâge, ly’orhona emwa Nyamuzinda. 19 Abantu b’obuîibone n’abany’irenge bali banji, cikwône abirhohye bwo amanyisa amahwe gâge. 20 Bulya Nyamuzinda aba mukulu, ci birhohye bamuharâmya. 21 Orhakâgicihambira ebi orhagale, orhasingirizagya ebikulushire misi. 22 Akanwa wabwizirwe, okasêzeko omurhima, ebiciri mahwe byôhe, orhacirhamagya mpu wabisâgarha. 23 Orhacirhamagya n’ebilushire obukengere bwâwe, ciru ebi wàyigîrizibwe bikola binji oku bukengêre bw’omuntu. 24 Bantu banji bahabusire n’obucîbone, okucîkunga kwâbo kwabahabula enkengêro.

Obucîbone

25 Okubula emmonyi kwo na kubula obulangashane, okabula obumanye, orhacîshomagya mpu wayigîriza. 26 Murhima-arhumva buhanya afâna, n’osima entambala arhayihumba^g. 27 Murhima-arhumva arhahwa burhe, n’osîma ebyâha bindi abona. 28 Obuhanya bwa cibone burhabukwa, bulyal’obubî bwàmumezizemwo emizi. 29 Omuntu mwenge emurhima adôkeza omugani, n’okubwîra owayumva, kw’omuntu murhimanya acifinja. · Okurhabâla ab’obuligo 30 Amîshi ganazimye engulumira, n’okuhâ ow’obuligo kunazaze ebyâha. 31 Kujira-bwinja ali mubîsi, olusiku abâ buligo, arhabule carhabâla.

4

1 Mwana wâni, orhayîmaga omukenyi ehyamubîka, orhalungumarhazagya abali buligo. 2 Orhalibuzagya omushalye, ow’obuligo orhahîraga okamulisa n’amagala. 3 Orharhindibuzagya owarhindibusire, orhalegerezagya n’omukenyi olikuhûna. 4 Orhakumîraga omukenyi orhindibwire, orhakengulaga omukenyi. 5 Orhakengulaga omuntu olagirîre, omanye irhondo orharhumaga bakusigira enfûlago. 6 Bulya erhi omuntu olagirire akakusigira enfûlago omu bulagirire bwâge, Nyamuzinda wamulemaga anamuyumva. 7 Obe musîmwa eka, okazikenga abakulu. 8 Orhege omukenyi okurhwiri, akakulamusa, nâwe omulamuse n’obutûdu. 9 Ofungire oyu badwîrhe barhindibuza, orhabâga mwôba nka watwa olubanja. 10 Obe ishe w’enfûzi, orhabâle abakana. Ntyo wabâ nka mwene Ow’Enyanya, akusîma kulusha oku nyoko akusîma.

Oburhimanya kulera bulera

11 Oburhimanya bunalere abana bâbwo^h, bushibirire ababulonza. 12 Omuntu ozigira oburhimanya erhi buzîne azigire, abantu babukulikira kurhenga sêzi, bayumva obusîme. 13 Owabuhisirekwo, ayîma omu irenge, ngasi hantu akaja, ajâne n’omugisho gwa Nyamuzinda. 14 Abakolera oburhimanya, Nyamuzinda bakolera, n’ababusîma, basîmwa naye. 15 Omuntu oyumva izu ly’oburhimanya, bwinja atwa olubanja, omwîra wâbwo agwerhe eciyimangîre. 16 Ocîkubagira oburhimanya kushobôla abushobôlako, n’iburha lyâge libuyimemwo. 17 Kulya kuba bwimarhangimuheka omu njira y’ebinzongonzongo, bumuyobohye yeshi ashukume, bumulibuzc, bumukome yeshi, kuhika abe wa kucikubagirwa, yeshi akangavukc, 18 buzinda, bumugalulc obwo, bumushubize omu njira ekubllsire, bumumanyisc amahwe gabwo. 19 Omuntu akacikenyagula, bunamurhibe, bumuleke agende lwâge.

Hali enshonyi n’enshonyi

20 Mwana wâni, lola eburhambi n’obundi, ocizibuke amabî, orhacigayaga kulya kw’obuho. 21 Bulya hali enshonyi ziheka omuntu omu caha, hali n’enshonyi ziri irenge n’inema. 22 Orhabiiga mukali kuli we wene okurhalusire, oleke n’okuba nshonyi kwarhuma wacihcza. 23 Orhamiraga akanwa kankaciza, orhafulikaga oburhimanya bwâwe. 24 Bulya binwa bimanyisa oburhimanya, n’ekanwa yo erhenga ihano. 25 Orhaderhaga okurhali, ci oyumve enshonyi z’okubii muhwinja. 26 Orhabiiga nshonyi z’okuyemera ecâha câwe, orhahiraga okaheka muhusi gw’olwîshi kwo ebikanyiili. 27 Orhacirhegaga omusirhe, orhahiraga okazimbira omugale olubanja. 28 Olwire obushinganyanya kuhika okufa, nâwe Nyakasane Nyamuzinda akulwira. 29 Orhabiiga ntwiili omu binwa, ogaliba mwolo na mwoba omu bijiro. 30 Orhabiiga nka ntale omu mwâwe ogalibii mwoba embere za bambali bawe. 31 Okuboko kwâwe kurhabiduhiraga okuhiibwa, kukanazidohera okugalula.

5

Obuhirhi n’obucîbone

1 Orhacîkubagiraga obuhirhiⁱ, orhaderhaga, erhi: «Nalamirako ebi». 2 Orhayemêraga enyifinjo n’emisi yâwe yakuhêka omu magene g’omurhima. 3 Orhaderhaga, erhi: «Ndi wampasha?», bulya Nyamuzinda arhabule kwakuhana. 4 Orhaderhaga. erhi: «Ci nàbwîne najira ecâha, kurhigi nabire?», bulya Nyamuzinda ayishivumbika gwahalâla. 5 Orhacîkubagiraga okubabalirwa, olinde oyushula ebyâha oku bindi. 6 Orhaderhaga. erhi: «Nyamuzinda arhahimwa bwonjo, k’arhambabalira?» bulya neci ali wa bwonjo, ci ye lumbikunira, n’obukunizi bwâge kurhibuka burhibukira abanya-byâha. 7 Orharhindiraga bwashubirira Nyakasane, orhalindaga ensiku zacikonya, bulyala oburhe bwâge ye cirhibuka, wakabona wamagenda omu nsanya olusiku lw’obuhane. 8 Orhacîkubagiraga ebirugu bizimbano, birhakucize hano obuhanya buyisha.

Ogwârhe obuzibu onasimike

9 Orhakagiyerulira ngasi mpûsi, orhakulikiraga ngasi njira, (omunya-byâha w’enderhera-habiri yeki ojira ntyo). 10 osêze buzibu ebikuli emurhima, obe na kanwa kaguma. 11 Obe mûmvirhiza mubidu, ci orhabâga wa kuhalabuka omu kushuza. 12 Akaba omanyire eci washuza, oshuze owinyu, ci âkaba nanga, obumbe akanwa. 13 Ekanwa erhenga obukuze, erhenge n’enshonyi, n’olulimi lunayîse nnalwo. 14 Oleke okuja kwaderha abandi, orhabaga murhimbuzi wa kalimi, bulya oku enshonyi zigwârha omushambo, kwo n’obuhane bugwârha endyâlya. 15 Omu hinene n’omu hinyi ocilange oku byâha, orhahindukaga mushombanyi n’obwo wali mwîra.

6

1 Bulya okuderhwa kubi n’olubaga lwoshi, ziri nshonyi bwenêne, kw’ali ntyo omunya-byâha w’enderha-kubirhi. 2 Orhaîrekêreraga ebwa murhima gw’amagene, gwakanakuyâgaza nka mpanzi nkali, 3 erhi gukuyône, gukunînibuze gurhakusigire ehishulo, obone wamacibêra karhi-kumu. 4 Murhima guli magene, lushilmyo oku muntu, gunarhume abashombanyi bâwe bakushekera.

Obwîra

5 Akanwa kinja kanalerhere omuntu bîra banji, oluderho lw’obutûdu lunarhume omuntu ashuzibwa bwinja. 6 Okômere bantu banji, ci nka muhanûzi walonza, orhôle muguma omu cihumhi. 7 Nka walonza omwîra, orhangimurhangula, orhayirukiraga wâmubwîra amahwe gâwe. 8 Bulya omwîra w’ebijingo, anakurhibemwo sêzi ehibanja hikujakwo. 9 Mwîra-ngwerhe anahinduke mushombanyi-ngwerhc, akubcre enda, enshonyi zikugwarhe. 10 Mwira-ngwerhe, analire oku meza gâwe, hano ohanyagala, akuyâke. 11 Amango ogwerhe, we ye aha mwâwe erhi aha mwâge, 12 lindag’okene, obe mubisha omu babisha, akuyâke wakanamulola omu masù. 13 Ocîzibuke abashombanyi bâwe, ci omanye n’abîra bawe. 14 Burhabâle bunene, omwîra nkana, okumubona kuli kuhirhira. 15 Omwîra nkana arhagulwa, ntâye wankabona ebi amugula. 16 Mavurha ga buzîne, omwîra mwinja, abarhînya Nyamuzinda bone bamubona. 17 Omuntu orhînya Nyamuzinda, alonza abîra binja, bulya oku omuntu ali kw’anayinjibana.

Okuyiga oburhimanya

18 Mwana wiâni, kurhenga eburho bwâwe, osîme okuciyigîriza, kuhika obe wa mvi, wabona oburhimanya. 19 Kul’omuhinzi n’omurhwezi banajira, nâwe oshibirire oburhimanya, olingûze oku bwayêra, warhama nsiku nsungunu z’okuhinga, ci amango g’okusârûla, wâyumva osîmire. 20 Kurhamya barhamya abahwinja, ecingolongolo cirhabukwirirwa. 21 Kuzidoha buzidohera nk’ibuye lizirho, arhimangibukabulira. 22 Bulya neci ihano likwânîne izîno lyalyo, lirhabona ngasi ye. 23 Yumva, mwana wâni, enkengero zani, orhalahiraga ihano lyâni, 24 Oyemere emigozi y’oburhimanya ekushweke amagulu, n’empogo yabwo ekuje omu igosi. 25 Oburhege ecirhugo buzidoherekwo, orhacîdirhibulaga mpu bwakushweka. 26 Obuje hofi n’omurhima gwoshi, oje omu njira yabwo n’emisi yoshi. 27 Okulikire amashando gabwo, obulongereze, wâbona oku bwacimanyisa, orhacihulikaga hano obuhikakwo. 28 Bulya aha buzinda wâburhamukiramwo, gube mwishingo gwâwe. 29 Eyàli migozi eshube mpenzi, n’ezàli mpogo gabe magerha ga mulimbo. 30 Ogwàli muzigo gw’obuja guhe mwambalo gw’irenge, eyàli migozi ya kushweka zibe nnigi za mulimbo. 31 Okubundi oburhimanya obuyambale nka mwamhalo gwa lusiku lukulu, ohwinje bwinja, obuyambale buny’ishungwè ly’ebwâmi. 32 Mwana wâni, erhi wankalonza wanacîyîgîriza, n’obutûdu bwâwe bwakuhisa oku bukengêre. 33 Wâyiga akaba osîma okuyumvirhiza, akaba oyishirhega amarhwiri, wâba murhimanya. 34 Osîme okuja ah’abashosi bali, n’okabona omurhimanya, omukomekwo obwîra. 35 Oyumvirhize ngasi kanwa karhengako Nyamuzinda, emigani mizibu erhakufumaga. 36 Mang’okabona omuntu murhimanya, onalamukire aha burhambi bwâge, amagulu gâwe gamutwire ec’olusò. 37 Amarhegeko ga Nyamuzinda okazigagerêreza, okazigashîbirira bwaca bwayira. Ye wakuzibuhya omurhima, n’oburhimanya odwîrhe wacîfinja wâbu­shobola.

7

Amahano ga ngasi lubero

1 Oleke okujira amabî, n’amabî garhakuyâlule; 2 oyâke obulyâlya, n’obulyâlya bwâkuyâka. 3 Mwana wâni, oleke okurhwêra omu mpinga y’obulyâlya, ly’olek’isârûla akal’ibala. 4 Orhasengeraga Nyamuzinda entebe ya burhanzi, orhahûnaga na mwâmi ecikono c’irenge. 5 Orhacikungaga mushinganyanya embere za Nyamuzinda, n’embere za mwâmi orhahimhaga amarhimanya. 6 Mwana wâni, orhahambiraga omukolo gw’obucirânuzi akaba orhankahashimanyula obulyâlya, bulya omugale anakuhira olunda !wâge, obone wamaba ndyâlya nâwe. 7 Orhacîshubulaga omu ndêko y’olugo, orhabâga wa busha embere z’olubaga. 8 Orhayemêraga bakukulula kabiri mpu ojire amabî, bulya n’eliguma orhalifume. 9 Orhaderhaga, erhi: «Ka Nyamuzinda arhâlola entûlo zâni, erhi k’arhâziyankirire hano nzirhûla emund’ali». 10 Nka washenga oleke okucîdirhibula, orhalekaga n’okuhâna entûlo y’omukenyi. 11 Oleke okushekera omuntu ohanyagire, bulya hali amango ôwamuhebagakwo^j obwo buhanya ankacimuzûsa. 12 Orhakazagisingira mwene winyu obunywesi, n’omwîra wâwe kwo n’okwo. 13 Omanye okunywerha, bulya nta minja garhengamwo. 14 Orhabaga muvole omu ndêko y’ahashosi, oleke n’orhunwa rhunji-rhunji omu masâla. 15 Orhayâkaga emikolo mizibu, ciru n’omukolo gw’enfuka, bulya Ow’Enyanya ye wagujiraga. 16 Orhacîhiraga oku lukere lw’abanya-byâha, omanye oku obukunizi burhâlegame 17 Obe mwirhohye bwenêne, bulya omuliro n’emivunyu bwo buhane bw’enkola-maligo. 18 Omanyceomwîra wankamugera ebirugu, nîsi erhi mwene winyu omugere amasholo g’e Yofiri. 19 Omukazi nkana na murhimanya, orhahîra okamushomba, obwinja bwâge bulushire amasholo cicîro. 20 Oleke okurhindibuza omuja okozire bwinja, nîsi erhi mwambali wâwe ocîhanganyire. 21 Ozigire omuja^k w’obukengêre nk’oku ocîzigira wene, orhabulaga bwacîmwirikira.

Abana

22 K’ojira amasò^l? Ogashibirire; akaba galimwo obunguke, ogalange bwinja. 23 K’ojira abana? Obalere bwinja, obagombye kurheng’eburho bwâbo. 24 K’ojira abanyere? Obashîbirire bwinja, ci kwône obayêreke obusù bukali. 25 Oyâluse mwâli wâwe, kuli kwinja bwenêne, ci omuhe omulume mwinja. 26 Ka mukazi nkana ojira? Omanye wankamuhulusa, n’akaba oyu ogwerhe arhali ye, orhacîkubagiraga-ye.

Ababusi

27 Okenge sho n’omurhima gwoshi, n’amalibuko nyoko^m abwîne orhahîra okagayîbagira. 28 Gerêreza oku bo bakuburhaga: mbwîraga bici wàbagalulire oku minja bàkujirire?

Abadâhwa

29 Orhînye Nyamuzinda n’omûka gwâwe gwoshi, okenge n’abadâhwa bâgeⁿ. 30 Owakulemaga omuzigire necmisi yâwe yoshi, n’abarhumisi bâge orhabahabaga. 31 Orhînye Nyamuzinda, okenge n’omudâhwa, omuhe omwanya gwâge bamutwirîre: omwâka muhyahya, enterekêro y’okucîyunjuza, entûlo y’oluziha, enterekêro y’okushukûlwa, n’ebirhanzi n’ebitagatifu.

Abakenyi n’abahanyagire

32 Olambûle enfune, ohe omukenyi, ly’obona omugisho mwimâna. 33 Ohe ngasi oyîsa omûka, ciru n’abafire nabo orhabayîbagiraga^o. 34 Orhayâkag’abadwîrhe balaka, ofe mûmgo gw’abalaka. 35 Orhayôbohaga okushibirira abalwâla, okwo kwarhuma nâwe wâsîmwa. 36 Omu bijiro byâwe byoshi, kengêra obuzinda bwâwe, na ntyo wayâka ebyâha.

8

Okucîrhonda n’okugerêreza

1 Orhalwisagya omukulu, bulya akanakulagîriza. 2 Orhalwâga mwe n’omugale, bulya ankakuhima kuhonga: omanye oku amasholo gahezize banji, galembya ciru n’omurhima gw’abâmi. 3 Orhajâga kadali mwe na kadegende, kuli kuhira enshâli oku cîko. 4 Orhajiraga obuzâla mwe n’omuntu walezirwe kubî, bulya yehe anajâcira na bashakulûza b’omuntu. 5 Orhakalihiraga omunya-byâha ociyunjuzize, kengêra oku rhweshi rhwabîhire. 6 Orhagâyaguzagya omushosi, bulya nirhu rhwankacîshosihala. 7 Orhacishingiraga okufà kw’owundi, kengêra oku olufu luli lwirhu rhweshi.

Okw’abakulûkulu

8 Orhagayaguzagya akanwa k’abakulukulu, kanji-kanji ogaluke omu binwa byâbo, bulya bo bakuyigîriza oyîgirire, omanye n’obulenga abantu bashigamo. 9 Orhakengulaga ebinwa by’abashosi, bulya bo barhanziriyîgira oku babusi bâbo, bo wâyîgirakwo okucirhonda, n’obulenga bw’okushuza nka mugula.

Okucirhonda

10 Orhakolêzagya enshâli z’omunya-byâha, bulya engulumira y’omuliro gwâge yakuyôca. 11 Omanye obukali bw’owundi muntu bwakakuhabisa, gwakanaba murhego gwarhuma walogorha. 12 Orhahaga omuntu okulenzire misi akantu mpu wamuhoza, n’okamuhoza oderhe oku wanahezirwe. 7. 36: Wayaka ebyâha: oyôrhe oli mwinja ngasi lusiku ly’obà n’iragi ly’okuha mwinja olusiku luzinda. 13 Orhayîmangiraga owâlya omwenda gukulenzire buli, okamuyîmangira onacirheganyagye n’okulyûla. 14 Orhajâga lubanja mwe n’omucîrânuzi, bulya hano balutwa, ye baluhà. 15 Orhabalamaga mwe n’ecishungu, bulya akuhêka olunda orhishi: okw’ali kw’anagenda, arhabwirwa: isirhe lyâge lyânakuyîrhira omu mpinga mwe naye. 16 Orhajâga kadali mwe n’omuntu okunira duba, orhanageraga mwe naye aharhaba nyumpa, bulya akômerire okubulaga omuko. 17 Ihwe lyâwe orhalibwîraga encinganyi, bulyala cirhakamanyibîka ihwe lyâwe. 18 Ecijiro c’okuyôrha ciri mahwe-mahwe, orhacikolaga embere z’ow’e­ mbuga, bulyala orhamanyiri bici akakusingira. 19 Orhabohôleraga ngasi yeshi omurhima gwâwe, orhacîkebagwa n’iduba mpu akola wâwe.

9

Abakazi

1 Orhayagalagwa na mukâwe, orhamuhaga enkengêro z’okukujirira kubi. 2 Orhacîhanaga emw’omukazi, wakanabona yekola okukulire. 3 Orhashimbaga omukazi w’ecishungu, wakanagwa omu mirhego yâge^p. 4 Orhakômeraga omukazi mwîmbiza, wakanagwarhwa omu menge gâge. 5 Orhasingirizagya omunyere, wankanahanirwa haguma nâye. 6 Orhacîhiraga omu nfune z’embaraga, yakanakuyusa ebirugu. 7 Orhasingirizagya hoshi-hoshi omu lugo, orhakômeraga n’enra zàhômbire. 8 Omuhya mwinja, orhahîra okamukonolera amasu, orhanahîraga okasingiriza muka bene. Banji barhebirwe n’iranga ly’omukazi, amagene gâbo gayaka nka muliro. 9 Oleke amazâla haguma n’omukazi ogwerhe omu mwâge, omurhima gwâwe gwankanahya n’obwinja bwâge, obone amagene gamakuhira ecîko.

Oku omuntu ayôrha omu bandi

10 Orhalekaga omwîra wa mîra, omuhyahya arhamulushe. Omwira muhyahya, mavu ga cibabe, linda gahole ly’oganywa bwinja. 11 Orhayagalagwa n’okubêrwa kw’omubi, orhamanyiri obuzinda bwâge. 12 Orhakungaga okubêrwa kw’ababi, kengêra oku barhabule bwahanirwa hano igulu. 13 Oyakire omwîsi w’abantu kuli, ntyo ecôba c’olufu cakurhengamwo. N’erhi wankamuyêgêra, omulabe bwinja, omanye akurhenzamwo omûka. Omanye bwinja oku emirhego ekuzonzire, n’oku elugerêro oli. 14 Okomerane mwe n’omulungu wâwe nk’oku onahashire, onakazidôsa abagula ihano. 15 Olonze okukashambâla mweshi n’abantu nkana, n’enshambâlo yâwe eyêrekere irhegeko ly’Ow’Enyanya. 16 Abashinganyanya babe bo bîra mulîra haguma, orhanalimbiraga okurhali kurhînya Nyamuzinda. 17 Bushanja bwa mulenga bukengwa, yehe muntu okulîre olubaga akwânîne abe mulenga omu binwa. 18 Kishiderha kuyôbohwa ayôbohwa eka, na kadegende arhabonwakwo.

10

Abarhegesi

1 Omurhegesi murhimanya kulanga alanga ecihugo omu njira nyinja, n’obukulu bw’omurhimanya bunarhindc bwinja. 2 Oku mwâmi ayimire, kw’anashîgwa, n’oku omurhambo ali, kwo n’abantu bâge banahimba. 3 Mwâmi muhwinja, buhanya oku bambali, bukengêre bwa barhegesi buyinamula ecihugo. 4 Nyamuzinda ye nn’oburhegesi bw’igulu, amango abwîne go anagoshôla omurhegesi okwânîne. 5 Okubêrwa kw’omuntu emwa Nyamuzinda kurhenga, ye ha abajira amarhegeko irenge.

Okulwîsa obucîbone

6 Oleke okubîkira owinyu akarhinda ciru ankabiha, oleke okuhingira omujina. 7 Obucîbone bugayisa Nyamuzinda n’omuntu, bombi kandi barhabona oku bulyâlya. 8 Ecihugo cinalye ecâbo oburhegesi, ohulyâlya, okuniga n’ensaranga birhumire. 9 Cirhuma obudaka n’oluvu bicîbona, n’obwo oku acizine erhi n’obula mîra bwàbayaga? 10 Endwâla y’omujânyi erhumva bufumu, mwâmi ene, irhondo erhi afîre. 11 Owafire gukola munyama gwa bigûku, nsimba na mivunyu. 12 Okuleka Nyamuzinda, n’okurhenzako Lulema omurhima, yo ntangiriro y’ohucîbone. 13 Omurhondêro gw’obucîbone co câha. Bulyala ecâha lyo igwarhiro ly’ohucîbone, n’omwîra waco buhanya alerha eka. Co carhumire Nyamuzinda amuhà obuhane budârhi, amujira bu­sha. 14 Nyamuzinda arhenzize abagale oku ntebe, ahebakwo ahatûdu. 15 Nyamuzinda àkûzire abacîbonyi. n’aha mwabo ahiraho abirhohye. 16 Nyamuzinda ashâbire ebihugo by’amashanja, abishâba kuhika oku ciriba ciri omu idaho. 17 Hali n’amango abimanywire, abishâba lwoshi, abizâza omu igulu birekikengêrwa. 18 Ohucibone burhali bulume, n’obukunizi bw’okuyîrha burhali bw’oku bûko bw’omukazi.

Abantu bakwânîne olukengwa

19 Bûko buhi bukwânîne olukengwa? Bûko bw’omuntu. Bûko buhi bukwaninc olukengwa? Bûko bw’abarhînya Nyamuzi­ nda. Bûko buhi bukwânîne okugaywa? Bûko bw’omuntu. Bûko buhi bukwânîne okugaywa? Bûko bw’abavuna irhegeko. 20 Omurhegesi anakengwe na bene wâbo, n’abarhînya Nyamuzinda banakuzibwe naye. 21 Okurhînya Nyakasane gw’omurhondêro gw’okuzihwa; obucibone n’obuzibu bw’omurhima gw’omurhondêro gw’okugaya­guzibwa. 22 Omugale, omurhonyi, nîsi erhi omukenyi, alimbîre okurhînya Nyamuzinda. 23 Kurhakwânîni okugayaguza omukenyi w’obukengêre, kurhashigânîni kandi okuhâ enkola-maligo okukengwa. 24 Omurhegesi, omucirâmuzi bali bakulu, kukwaninc okubakenga, ci nta mukulu olushire omuntu orhînya Nyamuzinda. 25 Omuja murhimanya anashigwe n’abalengerîre, n’omuntu wayigîrizibwe bwinja arhacîduduma

Obwirhohye n’okuli

26 Omanye wakacîbona bwenge nka oli omu mukolo, omanye wakacîkunga n’obwo oli omu bulagirire. 27 Omuntu wâkola, abe mugale ye mukulu, aba muntu ocîkùnga n’obwo ntyo alâla. 28 Mwana wâni, oîkùnge n’olugero, olole oli wa lugero lunganaci. 29 Omuntu ocîbihire yêne, ndi wakamunywêra emizimu? nîsi ndi wankakenga ocîgayire yêne? 30 Omukenyi akengerwa murhima gwâge, n’omugale bamukengere ebirugu byâge. 31 Mukenge omu bukenyi, hano agala lyohe kurhi? Mugaywa omu bugale, lyohe hano akena kurhi?

11

Embuga: galangala erhi na malunde

1 Omukenyi nk’ali murhimanya, irhwe ayînamula, n’ekarhî k’abakulu abwârhala. 2 Orhakùngiraga omuntu mubi obulî, orhanagayiraga omuntu amagala manyi. 3 Olujuci luba lunyi omu bibalala ci ebi lujira birhahimwa bununu. 4 Orhalimbiraga emyambalo yâwe, orhacîbonaga bamakukùnga: bulya emikolo ya Nyamuzinda erhahimwa bwinja, ci kwône eri mifulike omu masù g’abantu. 5 Kanji abâmi barhenzibwe oku ntebe, n’ecigolo cayambala ishungwè lyâbo. 6 Kanji baciri-rnisi bayandazibwe burhaba, na bannahano bakulu bashuba bashizi.

Okugerêreza n’okuyisha bunyi-bunyi

7 Orhaganyagya embere orhangule bwinja, gerêreza burhanzi, obuliganya. 8 Orhashuzagya orhanaciyumva, orhatwiraga owinyu omu binwa. 9 Orhakalihiraga olubanja lurhakuyerekîri. orhajâga omu ntambala y’abanya-byâha. 10 Mwana wâni, oleke okuhambalikanya emanja, zikalugirira orhazifume, ciru wankalibirha, orhashegûke, n’okuyâka kurhakufumye. 11 Abacîkanangula ho bali: barhame, balibirhe, ci oku balibisire, kwo n’emunda baja yabayâka.

Okulangalira Nyamuzinda

12 Hali abazamba bahûna oburhabâle: bakenyi ba birugu ci bakenyi bagale, Nyamuzinda kurhonya abarhonya, anabayînamule omu buligo bwâbo. 13 Nyamuzinda anarhume bashubiyînamula amalanga, abandi hasômerwe obwo. 14 Aminja n’amabî, akalamo n’olufu, obukenyi n’obugale byoshi emwa Nyamuzinda birhenga. 15 Obushinganyanya. obwenge n’okumanya irhegeko rhubihâbwa na Nyakasane, obuzigire n’ebijiro binja byoshi emwâge birhenga, 16 isirhe n’obumînya byalemeragwa abanya-byâha, banyankola-maligo, obuhanya buli bwâbo. 17 Enshokano za Nyamuzinda zishohôlwa n’ahamukunda, n’oburhonyi bwâge bubalusize ensiku zoshi. 18 Hali abantu bagala erhi kubîkirira okujinika kurhumire, lolaga oluhembo lwâbo^q: 19 Olusiku baderha, erhi: «Nakarhamukaga, birhali binyi ebi, nâlamira aha», barhamanyiri nsiku inga zisigîre: bàbisiga, bafe , abandi babirye. 20 Mwana wâni, ocisêgereze oku mukolo gwâwe, okazigushîbirira, olinde oshosihaliramwo. 21 Orhayâgalagwa n’emikolo y’omunya-byâha, ocîkubagire Nyamuzinda, osêre oku mukolo gwâwe. Bulya kuli kulembu emwa Nyamuzinda, okugaza omukenyi bunobuno, mwa kano kanya. 22 Omugisho gwa Nyamuzinda lwo luhembo lw’omuntu omurhînya, kano kanya, omugisho gwa Nyamuzinda gwamanajako obwâso. 23 Orhaderhaga, erhi: «Bici ndagirirekwo? kurhenga ene, ebyâni biri binganaci bulya?» 24 Orhaderhaga, erhi: «Ka ntakola mugale, kurhi naciba?» 25 Olusiku lw’iragi omuntu arhakengêra amalibuko, n’olusiku lw’obuhanya, omuntu anayibagire iragi. 26 Kwo kuderha oku, emwa Nyamuzinda, kuli kulembu, olusiku lw’okufù, anahembe ngasi muntu nk’oku ebijiro byâge binali. 27 Hisanzi hitya hya malibuko hinayibagize obwîgusi, n’omu kanya kazinda k’omuntu mwo emikolo yâge ebonekera. 28 Orhakùngaga iragi ly’owundi anacizine, bulya omuntu amanyirwa aha buzinda bwâge^r.

Okucilanga oku mubi

29 Enyumpa yâwe erhabaga ishubûkiro lya ngasi yeshi, bulya amenge g’omubî gali manji. 30 Kula bagwârha enkwâle, bayihira omu irhonga, kwo guli omurhima gw’omucîbonyi, ye mujishamba walinda oku wafa. 31 Omunywcsi anahindule chinja hihi, n’ehinja hirhabula ishembo emund’ali. 32 Isasi ly’omuliro linayâse ecibêye, omubî anaîbundike àkol’alingihuma omuko. 33 Omanye omubî bulya ye kabindi-afunikira-obubî, omanye akuhirakwo akafinjo. 34 Ow’e,buga omuhire aha mwâwe, kuyôkêra ohayôkire, wabona oku akukoza oku ba-aha-mwâwe.

12

Embuga: galangala erhi na malunde

1 Omukenyi nk’ali murhimanya, irhwe ayînamula, n’ekarhî k’abakulu abwârhala. 2 Orhakùngiraga omuntu mubi obulî, orhanagayiraga omuntu amagala manyi. 3 Olujuci luba lunyi omu bibalala ci ebi lujira birhahimwa bununu. 4 Orhalimbiraga emyambalo yâwe, orhacîbonaga bamakukùnga: bulya emikolo ya Nyamuzinda erhahimwa bwinja, ci kwône eri mifulike omu masù g’abantu. 5 Kanji abâmi barhenzibwe oku ntebe, n’ecigolo cayambala ishungwè lyâbo. 6 Kanji baciri-rnisi bayandazibwe burhaba, na bannahano bakulu bashuba bashizi.

Okugerêreza n’okuyisha bunyi-bunyi

7 Orhaganyagya embere orhangule bwinja, gerêreza burhanzi, obuliganya. 8 Orhashuzagya orhanaciyumva, orhatwiraga owinyu omu binwa. 9 Orhakalihiraga olubanja lurhakuyerekîri. orhajâga omu ntambala y’abanya-byâha. 10 Mwana wâni, oleke okuhambalikanya emanja, zikalugirira orhazifume, ciru wankalibirha, orhashegûke, n’okuyâka kurhakufumye. 11 Abacîkanangula ho bali: barhame, balibirhe, ci oku balibisire, kwo n’emunda baja yabayâka.

Okulangalira Nyamuzinda

12 Hali abazamba bahûna oburhabâle: bakenyi ba birugu ci bakenyi bagale, Nyamuzinda kurhonya abarhonya, anabayînamule omu buligo bwâbo. 13 Nyamuzinda anarhume bashubiyînamula amalanga, abandi hasômerwe obwo. 14 Aminja n’amabî, akalamo n’olufu, obukenyi n’obugale byoshi emwa Nyamuzinda birhenga. 15 Obushinganyanya. obwenge n’okumanya irhegeko rhubihâbwa na Nyakasane, obuzigire n’ebijiro binja byoshi emwâge birhenga, 16 isirhe n’obumînya byalemeragwa abanya-byâha, banyankola-maligo, obuhanya buli bwâbo. 17 Enshokano za Nyamuzinda zishohôlwa n’ahamukunda, n’oburhonyi bwâge bubalusize ensiku zoshi. 18 Hali abantu bagala erhi kubîkirira okujinika kurhumire, lolaga oluhembo lwâbo^s: 19 Olusiku baderha, erhi: «Nakarhamukaga, birhali binyi ebi, nâlamira aha», barhamanyiri nsiku inga zisigîre: bàbisiga, bafe , abandi babirye. 20 Mwana wâni, ocisêgereze oku mukolo gwâwe, okazigushîbirira, olinde oshosihaliramwo. 21 Orhayâgalagwa n’emikolo y’omunya-byâha, ocîkubagire Nyamuzinda, osêre oku mukolo gwâwe. Bulya kuli kulembu emwa Nyamuzinda, okugaza omukenyi bunobuno, mwa kano kanya. 22 Omugisho gwa Nyamuzinda lwo luhembo lw’omuntu omurhînya, kano kanya, omugisho gwa Nyamuzinda gwamanajako obwâso. 23 Orhaderhaga, erhi: «Bici ndagirirekwo? kurhenga ene, ebyâni biri binganaci bulya?» 24 Orhaderhaga, erhi: «Ka ntakola mugale, kurhi naciba?» 25 Olusiku lw’iragi omuntu arhakengêra amalibuko, n’olusiku lw’obuhanya, omuntu anayibagire iragi. 26 Kwo kuderha oku, emwa Nyamuzinda, kuli kulembu, olusiku lw’okufù, anahembe ngasi muntu nk’oku ebijiro byâge binali. 27 Hisanzi hitya hya malibuko hinayibagize obwîgusi, n’omu kanya kazinda k’omuntu mwo emikolo yâge ebonekera. 28 Orhakùngaga iragi ly’owundi anacizine, bulya omuntu amanyirwa aha buzinda bwâge^t.

Okucilanga oku mubi

29 Enyumpa yâwe erhabaga ishubûkiro lya ngasi yeshi, bulya amenge g’omubî gali manji. 30 Kula bagwârha enkwâle, bayihira omu irhonga, kwo guli omurhima gw’omucîbonyi, ye mujishamba walinda oku wafa. 31 Omunywcsi anahindule chinja hihi, n’ehinja hirhabula ishembo emund’ali. 32 Isasi ly’omuliro linayâse ecibêye, omubî anaîbundike àkol’alingihuma omuko. 33 Omanye omubî bulya ye kabindi-afunikira-obubî, omanye akuhirakwo akafinjo. 34 Ow’e,buga omuhire aha mwâwe, kuyôkêra ohayôkire, wabona oku akukoza oku ba-aha-mwâwe.

13

Okuja haguma n’abinyu

1 Omuntu akahuma oku bulembo, bunamunanîrekwo, n’okômera omucîbonyi anamushushe. 2 Orhabarhulaga omuzigo orhagale, orhayinjibanaga omuzibu n’omugale kulusha we. Cici cankarhuma wahira enyungu y’ibumba haguma n’ey’ecûma? n’obwo erhi zankahukulana, ey’ibumba yanabereka? 3 Omugale anahe amanyagana abulinalîmbirana, omukenyi ananyagwe ehyâge, abulihisengera. 4 Omugale amango omukwânîne anakukolêse. n’amango wamanyihya obushiru anakujandike, 5 amango ocigwerhe ehyâwe, buciri bwîra, ci erhi analinzire, buzira nshonyi, mpu akunyagehyo. 6 Amango alagirire oku burhabâle bwâwe, anakurhonye, akuyêreke amasheka, olangalire, akubwire ebinwa binja, mpu: «bici olagîrîrekwo?» 7 Kurhâhanga arhakubonêsa nshonyi hano akol’agaba, ciru anakunyâge kabiri-kasharhu, na buzinda akuhe ebinioko. Hano akulangira, akuyâke, adunde irhwe acîzongere. 8 Omanye orharhebagwa, balekikubonêsa nshonyi erhi buhwinja bwâwe burhuma. 9 Okabona omugale akuhamagala, onabe nk’orhumvîrhi, wabona oku akuyimbîrira. 10 Orhacîhunikaga bulya banakugalula nyuma, kandi orhabêraga kuli bwenêne bulya banakuyîbagira. 11 Orhakômeraga omugale, omanye ebinwa byâge binji-binji. Ebinwa byâge binji-binji byo biri bya murhego, oku ali mpu ashagalusire, n’obwo alikwo akuyenja. 12 Omanye omurhûnzi w’ebinwa, arhakushurhîsa, akushwekêse. 13 Omanye-omanye, bulya obuhanya bukulusize omu njira. 14 Erhi wankayumva okwo amango ol’iro, onazûke; omu kalamo kâwe koshi, ozigire Nyakasane onamuyakûze akuciza.

Omugale n’omukenyi

15 Ngasi cintu cizîne coshi cisîma ecâbo, na ngasi muntu kwo n’okwo. 16 Ensimba erhahambarha erhali ya bûko bwâyo, n’omuntu naye wâbo muntu ayinjibana. 17 K’onabwîne oku eciryanyi cakayumvanya n’omwana-buzi? omuntu mubî n’orhînya Nyamuzinda, nabo kwo na kuguma. 18 K’onabwîne oku omurhûla gwankaba ekarhî ka mpunga n’akabwa? kwo-na-kuguma nta murhûla ekarhi k’omugale n’omukenyi. 19 Ensimha nto byo biryo by’entale emuzirhu, ntyo, abakenyi yo minyama y’abagale. 20 Emw’omucîbonyi obwirhohye kuli kushûbuka, ntyo, omugale naye arhabona oku mukenyi. 21 Omugale abe nk’asarhala kwône, abîra hage banamugwarhirire, ow’obuligo akahirima, ciru n’abîra bâge banamusige. 22 Omugale àkasarhala, banamugwarhirire banji, akaderha ebirhali byo, banakongôrheze. Ow’obuligo akasârhala, banamulongôze, na ciru akaderha ebinwa binja, barhabihiramwo izu. 23 Omugale akabumbula akanwa, boshi banahwekêre, n’akanwa kâge kamanyikane hoshi-hoshi. Omukenyi akabumbula akanwa, banaderhe, mpu: «hya ngahi ehi?». Akasârhala banamususunike oku idaho. 24 Obugale buli bwinja nka burhalikwo câha, omu iderha ly’enkola-maligo obukenyi buli bubî. 25 Murhima guhà omuntu iranga, gulijire linja erhi libî. 26 Omurhima mwinja bwo na busù bwinja, okusinga emigani guba mukolo muzibu.

14

lragi ly’okuli

1 Iragi ly’omuntu orhasagijira ecâha omu nderho, n’orhayumva omurhima gw’ebyâha byâge gwamulya. 2 Iragi lyâge omuntu orhacîtumuzizi cici, omuntu orharhiba murhima.

Okuyâgalwa n’obujinisi

3 Obugale burhakwânana nshahu, n’oku muntu w’amagene, ebirugu binji birigi bya cici? 4 Ohaka n’ishali lyamuyîrha, bandi ahakira, ebyâge byalîbwa n’abandi. 5 Owaciyîrha yêne, ndi akaciza? owayôboha ciru okuhuma oku byâge. 6 Nta mwîsi mubî kulusha ocîyîrha yêne, lwo luhembo lw’okumînya kwâge. 7 Okujira aminja kwâge kunabe nka kuhugwa, buzinda anayêrekane obumînya bwâge. 8 Ali mumînya omuntu w’amasu g’oluhubo, kukengula akengula n’okugayaguza abandi. 9 Omuyâgalwa arhasîma ehi agwerhe, amagene kuyumya gayumya omurhima. 10 Omujinisi arhalîka bulye, n’amêza gâge cizombo. 11 Mwana wâni, nk’ogwerhe onalye, orhule na Nyamuzinda entûlo ahûnyire. 12 Orhayibagiraga oku olufu omu njira luli, n’oku omulâli gw’ab’ekuzimu ntâye osagikubwirago. 13 Ojirire abîra bawe aminja oku orhacifa, ohâne nk’oku onahashire. 14 Orhalahiraga iragi lya buno, orhanenaga ehinja omurhima gucifinjire. 15 Kâli obugale bwâwe bandi wabusigire? n’ebirugu byâwe kâli iragi lyâbigaba? 16 Ohûne, onahâbwe. osîme, arhali ekuzimu yo balongeza obusîme. 17 Ngasi mubiri kwo gukoya nka bwikunje, okufa liri irhegeko ly’ensiku n’amango. 18 Kul’obona orhwasi rhw’omurhi gujagalire, rhurhaliholoka rhurhali­ shoga, kwo n’amaburhwa g’omubiri, n’omu gali, oku baguma bafà abandi bâburhwa. 19 Ngasi bushanja bukoya kuhwa bunahwa, na nnabwo bombi bagendanwa.

Iragi ly’omuntu murhimanya

20 Iragi lyâge omuntu okengêra oburhimanya, n’orhimanya n’obukengêre bwâge, 21 agerêreze emurhima enjira z’oburhimanya, anakulikire amahwe gabwo. 22 Kw’abushimba nka muhivi, oku njira yabwo alingûkiza; 23 anaje ah’idirisha lyabwo, atamale aha luso lwâbwo; 24 acumbike eburhambi bwâbwo, agwike omulindizo omu côgo câbwo; 25 ayûbake eburhambi bwâbwo, abwârhale omu kahwenyenye k’omurhûla. 26 Abuyûbuze abana bâge, naye yêne ayakire omu mashami gâbwo. 27 Omu cihôho câbwo mwo akaziyakira idûrhu, na ntyo aje omu irenge lyâbwo.

15

1 Kw’ajira ntyo omuntu orhînya Nyamuzinda; ôyankirira irhegeko burhimanya ashobôla. 2 Kwo bumuyankirira nka kula nnina wa muntu amuyankirira, bumuyankirire nka muhya wayankirira iba; 3 bumulise akalyo k’obwirhonzi, bumunywese amîshi g’oburhimanya; 4 abuyegemere, arhanacidundagane, abusêrekwo, arhanacibulabule. 5 Bumulengereze enyanya ly’ababo, omu karhî k’endêko, bumubumbûle akanwa. 6 Ayumve omurhûla anabone ecimanè c’obusîme, ahabwe irenge ly’ensiku n’amango. 7 Abasirhe nta mango babuhikekwo, n’abanya-byâha barhakabubona. 8 Oburhimanya burhabonanako n’obucîbone, n’abanywesi barhabukwîrirwa. 9 Obukuze burhaba omu kanwa k’omubî, bulya Nyamuzinda arhamuhiribwo. 10 Bulya oburhimanya bwo buyêrekana obukuze, na Nyazmuzinda ye bulangûla enjira.

Obuhuru bw’omuntu

11 Orhaderhaga, erhi: «Nyamuzinda warhumire najira ecâha», bulya Nyamuzinda arhankajira ebi ashomba^u. 12 Orhaderhaga, erhi: «Nyamuzinda warhumire nahabuka», bulya ntâco ajira n’omunya-byâha. 13 Nta bikabulirwa Nyamuzinda akwîrirwa, n’abantu bamurhînya barhabikwîrirwa… 14 Kurheng’aha murhondêro ye walemaga omuntu, anamuleka omurhima gwâge gumuhe. 15 Nk’olonzize, amarhegcko wanagakulikira, okubêra omu njira nyinja okuhashire. 16 Embere zâwe, ahebireyo omuliro n’amîshi, lambûla okuboko, orhole eci olonzize. 17 Embere z’abantu, eri obuzîne n’olufu, muli byombi, eci balonzize co banacîshoga. 18 Bulya oburhimanya bwa Nyamuzinda burhajira lugero, byoshi ahashire na byoshi abona. 19 Amasù gâge gayêrekîre balya bamurhînya, amanyire yêne emikolo yoshi y’abantu. 20 Ntaye akol’arhegesire mpu abe nkola-maligo, na ntâye akola ayemêrire mpu abe mugoma.

16

Obuhanya bw’ababî

1 Orhacîfinjaga okuburha ha-bunji-bwa-busha, orhacîshingiraga abana b’ebyâbi. 2 Orhacîshingaga ciru bankaluga, nka barharhînya Nyamuzinda. 3 Orhalangaliraga okulama kwâbo, orhalangaliraga n’enjira balimwo, bulya muguma nkana ye mukulu aha cihumbi, n’aha omuntu akaburha enkola-maligo, akacîfira buzira mwana. 4 Omuntu muguma nkana anabumbe olugo, iburha ly’ababî kuhwa linahwa. 5 Niene nabwîne n’amasù gani bintu binji bishushana; nanayumva n’amarhwiri gâni ebiri bizibu. 6 Omuliro gucîtuzire omu ndêko y’endyâlya, n’obukunizi buzûsire omu ngabo y’abagoma. 7 Nyamuzinda arhahabaliraga balya ba ciri-misi ha mîra, bagomaga erhi kulimbira emisi kurhuma^v. 8 Arhababaliraga olugo Loti^w aliyûhasiremwo, erhi obucîbone bwa bene-lwo bwamamugayisa. 9 Arhabaga bwonjo oku bûko bw’emihera^x, boshi baholoka erhi byâha byâho birhuma. 10 Akujirira n’engabo ya bihumbi magana galindarhu^y, balya bacîhindulaga^z erhi buzibu bwa mirhima yâbo burhuma. 11 Ciru ankabire muntu muguma cikanyi-cirhagomba, okumuleka arhahanyirwi kwanasômerana, bulya obwonjo n’obukunizi biri bya Nyamuzinda, nn’olukogo ye na nn’oburhè. 12 Obwonjo bwâge buluga, ci n’obukali bwâge burhali bunyi, anatwe olubanja lw’abantu nk’oku emikolo yâbo enali. 13 Arhaleka buzira kuhana omunya-byâha n’amabî gâge, arhanalindisa busha omuntu omurhînya. 14 Aba wa lukogo lunji, ci ngasi muguma ashobôla nk’oku ebijiro byâge binali. 15 Nyamuzinda adundaguzize omurhima gwa Faraoni mpu lyo amanyisa emikolo yâge hano igulu. 16 Obwonjo bwâge bucîyêrekana oku biremwa byoshi, obulangashane n’omwizimya abijirire abantu boshi.

Oluhemho ho luli

17 Orhaderhaga, erhi: «Ka ntacîfulika oyo Nyamuzinda, eyo nyanya ndi wânkengêra?» «Ndi waja anfukula omu karhî k’entuliri y’abantu?» «Ndi ntâye ekarhî k’ebiremwa binji^a ntya». 18 Lola: empingu, enyanya kurhaluka amalunga, ekuzimu n’igulu, okuyisha kwâge kwamabigezamwo omusisi. 19 Caligumiza entôndo n’eciriba c’igulu, byamageramwo ogwa nyugunyu embere zâge. 20 Ci kwône barhakengêra ebyo byoshi, ndi ogerêreza ogw’enjira zâge? 21 Ciru n’omusirûla gurhabonekana, hofi emikolo yâge yoshi gali mahwe. 22 «Emikolo y’obushingnyanya^b, ndi wayimanyisa? Ndi wayirinda? Bulya endagâno eri kuli». 23 Zo nkengcro z’omuntu w’obukengere bwofi ezo, omuhwinja n’omuhabà barhalôrha elirhali isirhe.

Omuntu omu biremwa

24 Nyumva, mwana wâni, oyigîrire, ebinwa nakubwîra obirhege omurhima. 25 Nakuyêreka olugero lw’enjira, nacîhangana nkuyumvise omanye. 26 aha murhondêro, erhi Nyamuzinda alema ebiremwa byâge^c, oku ayusirema, agabira ngasi ciguma aha cabêra. 27 Ebiremwa byâge abiha olukere lw’ensiku n’amango, kurheng’emurhondêro gwabyo kuhika okuli kw’amango. Ebiremwa byâge birhafà ishali, birhafà murhamo, na nta mango bireka omukolo gwâbyo. 28 Ntaco cisagihukula ecâbo, na nta mango bibula kumuyumva. 29 Nyamuzinda asinza igulu obwo, aliyunjuza ebinja byâge. 30 Alihiramwo ngasi bûko bwa nsimba, n’omu idaho zânâshubire.

17

1 Nyamuzinda arhenzize omuntu omu budaka, na buzinda omu idaho amushubiza^d. 2 Abantu àbatwirîre ensiku n’amango gagerêrîre, abaha obuhashe oku byoshi^e biri en’igulu. 3 Nk’oku yêne ali, abahà emisi, abalema bamushushire^f. 4 Ahà ngasi ciremwa okuyôboha omuntu, ly’omuntu akulira ensimba n’ebinyunyi. 5 Bashobôla okukolêsa mahashe arhanu ga Nyakasane, nka buhashe bwa kalindarhu, bahabwa okukolêsa obwenge n’obushinganyanya nka buhashe bwa kalinda, buhugûla ago mahashe gâge. 6 Abalema bagwerhe akanwa, olulimi, amasu, amarhwiri, abahà omurhima gw’oburhimanya. 7 Abayunjuza bumanye n’obukengere, abamanyisa ehibî n’ehinja. 8 Abahir’obumoleke omu murhima, mpu babone obunji bw’emikolo^g yâge. 9 Anabaha okujira obukuze bw’ebisomerine byâge, ensiku n’amango. 10 Bakuze izîno lyâge limâna, baganire obunji bw’ebi ajizire. 11 Anabahe obumanye, kandi anabamanyise irhegeko ly’akalamo. 12 Ajira haguma nabo endagano y’ensiku n’amango, abamanyisa enkengero^h zâge. 13 amasù gâbo gabona obunji bw’irenge lyâge, amarhwiri gâbo gayumva obunene n’obwinja bw’izù lyâge. 14 Ababwîra, erhi: «Mucilange oku bubî bwoshi», abahà amarhegeko bakulikira ngasi muguma oku wâbo.

Nyamuzinda mutwî w’emmanja

15 Olugendo lwâbo kubona alubona ensiku zoshi, nta mango lucîfulike aha arhalubone. 16 Kurhenga oburho bwâbo, enjira yabo erhabayêreecza oburhali bubî, ciru barhanahashaga okuhindula omurhima gwâbo guli nk’ibâle, gube murhima gwa muntu. 17 Ngasi lubaga aluhîre omurhambo wâlurhegeka, Israheli yehe guli mwanya gwa Nyamuzinda yêne. 18 Bulya ye murhanzi, amulera omu bworhere nkana, omu kuba amuyunjuzize bulangashane bw’obuzigire bwâge, arhacimulikiriraga. 19 Ebijiro byâbo byoshi biri nk’izûba embere zâge, amasu gâge garhahusa kwalola olugendo lwâbo. 20 Obulyâlya bwâbo burhacifulisiri amasù gâge, ebyâha byâbo byoshi biri embere za Nyamuzinda. 21 Cikwône Nyakasane aba mwinja, ayishi n’eciremwa câge, Arhabiherêrekeza erhi kubilîkirira, ci kulanga abilanga. 22 Okuhâna kw’obuzigire kuli kubîka kw’omuntu, kunalange ecijiro cinja nka mbonyi y’isù. 23 Olusiku Nyamuzinda abahemba ho luciri, abavangulire omugisho gw’oluhembo lwâbo. 24 Abacîyunjuzize anabahe omurhima gw’okugaluka, arhûlirize abacîzigulusire.

Muciyunjuze

25 Ogaluke emunda Nyamuzinda ali, oleke ebyâha byâwe, omushenge bwinja, oleke okumugayisa. 26 Oshubire Ow’Enyanya, oleke obulyâlya, oshomhe lwoshi lwoshi obulenzi. 27 Bulya ndigi wankajikuza Nyamuzinda ekuzimu, akaba abazîne barhamukuzizi, bamuhà irenge lyâge? 28 Obukuze burhaba emw’emifù nk’oku burhaba emw’abarhahali, ozîne agwerhe n’amagala ye Nyamuzinda. 29 Neci, obwonjo bwa Nyamuzinda bubà bunji, olukogo lwâge oku bantu bayêrekîre emund’ali. 30 bulya omuntu arhankaba na byoshi, mwene-omuntu arhali karhafà. 31 Bici bimoleka kulusha izûba? Kurhahanga lirhafulikwa n’ecitû. Omubiri n’omuko maligo byaka­ nakola. 32 Nyamuzinda ye lola ngasi buhashe buli enyanya emalunga, abantu boshi bunaba budaka na luvu.

18

Nyamuzinda abà mukulu

1 Nyamubâho ensiku n’amango ye walemaga byoshi. 2 Nyamuzinda yêne mushinganyanya. 3 Nta wundi omulushire, yerhegeka igulu n’akashanashanwe, byoshi bikenga obulonza bwâge, bulya ye mwâmi wa byoshi, oku buhashe bwâge ye berûla ebitagatifu n’ebirhali bitagatifu. 4 Ndi àhîre obuhashe bw’okuderha ebijiro byâge, na ndi wankavûlula ebinja byâge? 5 Ndi wankagera obuhashe bw’obwâmi bwâge, na ndi wankaganira obwonjo bwâge? 6 Ntaco omuntu ankanyihyakwo na ntâco ankayushûlakwo, ntâye wankavûlula ebinja bya Nyamuzinda byoshi. 7 Erhi omuntu ayûsa, gwo gukola murhondêro, erhi kwo kukola kurha­ngira, n’erhi ahusa kube kurhângâlaⁱ.

Omuntu aba ntâye

8 Omuntu aba cici? Abà wa bici? Ngahi ayinjihira na ngahi abihira? 9 Akalamo kage? Emyâka igana nk’eri minji. 10 Murhônyi gudômwa omu nyanja, mbeke ya mushenyi, kwo eyo myâka eri embere z’ensiku n’amango. 11 Co cirhuma Nyamuzinda alember’abantu, co cinarhuma anabarhulirako olukogo lwâge 12 Abwîne, amanyire oku obuzinda bwâbo bubà buligo, co cirhuma aluza obwonjo. 13 Omuntu ababalira omulungu wâge, ci Nyamuzinda yehe ababalira ngasi muntu yeshi, anahanûle, akubûle, ayîgîrize, arhange kul’omungere anajira obusò bwâge^j. 14 Olukogo !wâge luba oku bantu bakulikire enjira yâge, balya balongereza okushimba amarhegeko gâge.

Okuhâna kulimwo kubiri

15 Mwana wâni, aminja ojirire omuntu orhagakulikizagyako bijâci, n’ebi wahâna, orhabihânaga wanacîduduma. 16 Olume lunanyihye idûrhu bulya? Akanwa kinja kalushire okuhâna. 17 Neci, akanwa kinja kalushire okuhâna, ci omuntu nkana byombi haguma abihira. 18 Omusirhe anabe arhahâna anabulijâcirana, n’omwâgalwa anahâne ehi alakira.

Okucirhonda n’okulalira

19 Embere oje lubanja, orhangidôsa emirhima, ocîbuke oku orhacilwâla. 20 Ocîyâze embere oje lubanja, hano oluja, bakulîka. 21 Ocîrhohye embere olwâle, yerekana oku ocîyunjuzize nka wamajira ecâha. 22 Harhajiraga ecakuhanza kwayûkiriza eciragâne câwe bwacibona, orhalindaga olufù mpu lyo obà mwinja. 23 Gerêreza embere olaganye Nyamuzinda, olekiyôrha nk’owarhangula Nyamuzinda. 24 Kengera obukunizi bw’ensiku nzinda, amango g’okucihôla, amango Nyamuzinda akengulana. 25 Amango oyezize, kengêra ecizomho, n’amango ohirhire, kengera obukenyi n’obuligo. 26 Kurhenga sêzi kuhika bijingo, akasanzi karhayimanga, byoshi kugera bigera duba embere za Nyamuzinda. 27 Omurhimanya kucîlanga acîlanga muli byoshi, omu nsiku z’obugoma, anacilange oku bulenzi. 28 Omuntu w’obukengêre yeshi ayishi oburhimanya; owabuhisirekwo kukûnga abukûnga. 29 Abantu b’obukengêre n’abadesi nkana nabo bashibirire oburhimanya, n’ebi baganira eri migani ekwânîne obushinganyanya.

Okucîrhegeka kw’omuntu

30 Orhayemêraga amagene g’àbakulula, oshube oku nyifinjo zâwe. 31 Okushimba enshumi z’amagene gâwe, kwanarhuma abashombanyi bâwe bakushekera. 32 Omanye wakarhonya obunùnîrizi bw’amasîma, orhayinjibanaga ab’enkomedu ziri ntyo. 33 Orhajiraga ensiku nkulu n’ensaranga mpozanyo, amango enshoho yâwe eri nyûmu.

19

1 Omuntu ojira ntyo arhakagala, n’ogaya ehinyi agwerhe, bukenyi ahingira. 2 amamvu n’abakazi b’ebishungu byo bihûsa abalume omurhima, n’omwîra w’embaraga arhabâ nshonyi^k. 3 Oyo muntu guli munyama gw’ebigûku n’emivunyu, n’ecirala cirhafuma aho.

Omanye okudegenda

4 Oyemêra dudaduba erhi wa murhima mwangu, n’ojira ecâha yêne ocîkolera amabî. 5 Osîma amabî ayishihanwa. 6 Orhakwîrirwa kalimi afuma lunji. 7 Omwanzi gwa bene orhagubwîraga owundi, ntâye wakushombera okwo. 8 Gwa bene orhagubwîra ndi: oli omwîra wâwe, oli omushombanyi wâwe, nkaba libe irhegeko emund’oli ly’okuderha. 9 Bânakurhega amarhwiri, bâkukemerane, buzinda bakushombe. 10 Ka bakubwizire omwanzi? Ocibêre nshinda. Yaah! Orhabashe! 11 Mwanzi musungunu baguhe omwerûzi, gumuheke nka mukazi wabiga-bigwa n’emikero mibishi. 12 Omwanzi babwîra ecinganyi, guli nka mwampi bamulashire omu cibero.

Wayumvîrhe, gendaga olole wene

13 J’emw’omwîra wâwe: kwankanaba ntako anajizire, n’akaba hali oku anajijire, arhacishubirire. 14 J’emw’omulungu wâwe, kwankanaba ntakwo anadesire, n’akabâhali oku anadesire, arhacikuderhe. 15 Ja wene emw’omwîra wâwe: bulya abantu barhahimwa kunywerha, orhayemêrezagya ngasi coshi bakubwizire. 16 Kanji olulimi lufuma omuntu n’obwo arhakulonzagya, ndi akanwa karhasâgifuma? 17 Genda oshambâze mulungu wâwe embere omujise luhanja, kulikira amarhegeko g’Ow’Enyanya orhajira burhe. 18 Amarhegeko ga Nyamuzinda gwo guba murhwe gw’olukogo lwâge, n’obushinganyanya buyunguka obuzigire bwâge. 19 Okumanya amarhegeko ga Nyamuzinda^l n’okugakulikira yo njira y’a­ kalamo, abajira ebimusîmîsa banahumbûle oku murhi gw’obuzîne bw’ensiku n’amango.

Oburhimanya bw’okuli n’oburhali bwo

20 Ngasi burhimanya kubâ kurhînya Nyamuzinda, na ngasi burhimanya bubâmo okuyûkiriza irhegeko n’okumanya obuhashe bwâge. 21 Omushizi obwîra nnawabo erhi: «Ntajire ehi walonza». ciru ankahijira buzinda, kugayîsa agayîsa omuha eci alya. 22 Okumanya amabî burhaba burhimanya, n’ihano ly’abanya-byâha burhaba bwirhonzi. 23 Hali obulenga burhali bwo, musirhe, omuntu orhajira burhimanya. 24 Owaba na bwenge bunyi akanarhînya Nyamuzinda, ye mukulu aha mwenge-mwenge wavuna irhegeko. 25 Hali obulungu bw’obulâlya, hali abanywerha mpu lyo babona eci balonza. 26 Hali abantu bagenda bajonjoboka n’omûngo, n’obwo kwa bwengûza. 27 Obone akube igosi, abe nka wa bihuli, ye na murhanzikola amaligo hano abona obulyo. 28 Hali onunirwa n’obuzamha bw’okujira ecâha, hano abona akasanzi k’okucijira erhi na yeshi oyo. 29 Ebusu omuntu amanyirwa, omuntu nkana abonekana emalanga. 30 Myamhalo y’omuntu emanyisa omukolo gwâge, n’olugendo lwâge luyêrekane al muntu muci^m.

20

1 Omuntu ojira ntyo arhakagala, n’ogaya ehinyi agwerhe, bukenyi ahingira. 2 amamvu n’abakazi b’ebishungu byo bihûsa abalume omurhima, n’omwîra w’embaraga arhabâ nshonyiⁿ. 3 Oyo muntu guli munyama gw’ebigûku n’emivunyu, n’ecirala cirhafuma aho.

Omanye okudegenda

4 Oyemêra dudaduba erhi wa murhima mwangu, n’ojira ecâha yêne ocîkolera amabî. 5 Osîma amabî ayishihanwa. 6 Orhakwîrirwa kalimi afuma lunji. 7 Omwanzi gwa bene orhagubwîraga owundi, ntâye wakushombera okwo. 8 Gwa bene orhagubwîra ndi: oli omwîra wâwe, oli omushombanyi wâwe, nkaba libe irhegeko emund’oli ly’okuderha. 9 Bânakurhega amarhwiri, bâkukemerane, buzinda bakushombe. 10 Ka bakubwizire omwanzi? Ocibêre nshinda. Yaah! Orhabashe! 11 Mwanzi musungunu baguhe omwerûzi, gumuheke nka mukazi wabiga-bigwa n’emikero mibishi. 12 Omwanzi babwîra ecinganyi, guli nka mwampi bamulashire omu cibero.

Wayumvîrhe, gendaga olole wene

13 J’emw’omwîra wâwe: kwankanaba ntako anajizire, n’akaba hali oku anajijire, arhacishubirire. 14 J’emw’omulungu wâwe, kwankanaba ntakwo anadesire, n’akabâhali oku anadesire, arhacikuderhe. 15 Ja wene emw’omwîra wâwe: bulya abantu barhahimwa kunywerha, orhayemêrezagya ngasi coshi bakubwizire. 16 Kanji olulimi lufuma omuntu n’obwo arhakulonzagya, ndi akanwa karhasâgifuma? 17 Genda oshambâze mulungu wâwe embere omujise luhanja, kulikira amarhegeko g’Ow’Enyanya orhajira burhe. 18 Amarhegeko ga Nyamuzinda gwo guba murhwe gw’olukogo lwâge, n’obushinganyanya buyunguka obuzigire bwâge. 19 Okumanya amarhegeko ga Nyamuzinda^o n’okugakulikira yo njira y’a­ kalamo, abajira ebimusîmîsa banahumbûle oku murhi gw’obuzîne bw’ensiku n’amango.

Oburhimanya bw’okuli n’oburhali bwo

20 Ngasi burhimanya kubâ kurhînya Nyamuzinda, na ngasi burhimanya bubâmo okuyûkiriza irhegeko n’okumanya obuhashe bwâge. 21 Omushizi obwîra nnawabo erhi: «Ntajire ehi walonza». ciru ankahijira buzinda, kugayîsa agayîsa omuha eci alya. 22 Okumanya amabî burhaba burhimanya, n’ihano ly’abanya-byâha burhaba bwirhonzi. 23 Hali obulenga burhali bwo, musirhe, omuntu orhajira burhimanya. 24 Owaba na bwenge bunyi akanarhînya Nyamuzinda, ye mukulu aha mwenge-mwenge wavuna irhegeko. 25 Hali obulungu bw’obulâlya, hali abanywerha mpu lyo babona eci balonza. 26 Hali abantu bagenda bajonjoboka n’omûngo, n’obwo kwa bwengûza. 27 Obone akube igosi, abe nka wa bihuli, ye na murhanzikola amaligo hano abona obulyo. 28 Hali onunirwa n’obuzamha bw’okujira ecâha, hano abona akasanzi k’okucijira erhi na yeshi oyo. 29 Ebusu omuntu amanyirwa, omuntu nkana abonekana emalanga. 30 Myamhalo y’omuntu emanyisa omukolo gwâge, n’olugendo lwâge luyêrekane al muntu muci^p.

21

Embero z’ebyâha

1 Mwana wâni, ka wajizire ecâha? orhacishubiriraga, ohûne obwonjo oku byâha byâwe byoshi bya mîra. 2 Oyâke ecâha kula onayâka enjoka: okaciyegera, cakuluma, amino gâco gali nka ga mpangaza, go gazigulula abalume. 3 Ngasi câha eba ngôrho ya môji abiri, aha yatwâga hanaje akafinjo. 4 Obukali n’entambala, kwo n’enyumpa ya cibone eshâbûka ntyo. 5 Omusengero gw’omukenyi omu marhwiri ga Nyamuzinda guhika, n’okushuza kwâge kurhalegama. 6 Orhasîma bamukalihire, kajira ka banya-byâha akulikira, orhînya Nyamuzinda yehe murhima agalula. 7 Kishiderha anaje irenge hoshi-hoshi, ci omuntu w’obukengere arhahabiri obuzamba bw’okwo. 8 Okuyûbaka aha mwâwe n’ebirugu bya bene, kuli kucîhumbira enshinda wanabona. 9 Endêko y’ababî, nsinga ya muliro, obuzinda bwâyo kukwebwa ecîko. 10 Enjira y’ababî erhahimwa kukoma, ci ekuzimu^q ehêka.

Omurhimanya n’omusirhe

11 Omuntu oshibirira irhegeko kushuba ashuba oku magene gâge, obwimâna bw’okurhînya Nyamuzinda buba burhimanya. 12 Hali oyâbirwa n’okucîyigîriza, kubula irhwe kurhuma, ci haligi n’oba agwerhe eyo nshokano y’irhwe emurhindibuze. 13 Omurhimanya eba nyenga ya bumanye, n’obulonza bwâge, iriba lya nshongôle. 14 Omurhima gw’omusirhe, ndaha mbere, yo erhabîka bici. 15 Omuntu mwenge akayumva akanwa kinja, anakabîke emurhima, ayushulekwo n’akâge; leka omusirhe akayumve, asheke, kwo na kuyîbagira. 16 Ebinwa by’omusirhe biba nka muzigo guyâbire omubalama, ci ekanwa k’omurhimanya binja biyirhenga. 17 Akanwa k’omuntu nkana basîma okukayumva omu ndêko, oku adesire, ngasi muguma anakuhire emurhima. 18 Nyumpa ya mushaka bwo burhimanya bw’ecihwinja, n’obumanye bw’omusirhe, binwa birhagwerhi nda na mugongo. 19 Emw’omusirhe, enjira ly’akalamo gubà mugozi emagulu, kabangiro emaboko. 20 Omusirhe nk’asheka, analinzi basha, ocikenzire yehe kugera agera amasheka gâge. 21 Emw’omuntu nkana, irhegeko gali masholo ga bulimbi, ngolo ekuboko kulyo. 22 Ecinganyi cinacishokoze okudâha, omuntu mwenge arhangiba nk’alinda; 23 ecinganyi cinakâhêngûliza oku lumvi, omuntu ocikenzire anabe nk’aciyegûla. 24 Okuyumvirhiza aha lumvi kuba kwa muntu orhaleragwa, nshonyi kubonêsa omuntu. 25 Akanwa ka bakadegende karhahwa kujumbulusa ebinwa bya bene, enderho z’abarhimanya zôhe zijira olugero. 26 Omurhima gw’ebinganyi ekanwa guba, ci akanwa k’abarhimanya, murhima gwâbo. 27 Omubî anahehêrere omushombanyi wâge, n’obwo yêne ocihehêrire. 28 Omuntu ohambara abâbo, yêne ocîkolera amabî, kushombwa ashombwa n’abalungu bâge.

22

Omwolo

1 Omwôlo kwo ali nk’ibuye banîrekwo, ngasi wagera na kuheba olushungûrho. 2 Omwôlo kwo ali nka camvu ca njalira, mazingonoko, ngasi ogahumakwo kuhôrhola anahôrhola enfume.

Emifiriri y’abana

3 Zibâ nshonyi z’omulume okuburha ecirala c’omurhabana, ci okuburha ecirala c’omunyere kôhe kulengana bwenêne. 4 Omunyere nkana, buhirhi bw’owamuyanka, ci omunyere mubî, mûngo gw’owamuburhaga. 5 Cikala-nshonyi w’omunyere, ishe na nnina azibonêsa, bombi kukaga bamukaga. 6 Obukali burhagwerhi lugero, lwimbo lwa mishîbo, ci okushûrha n’okuhanûla buba burhimanya bukwânîne^r. 7 Abana bagwerhe ecibâlya banali birhonzi, banabuke ababusi bâbo omungo. 8 Abana bagayanyi na mbula bukenge, banajâcize obwôrhere bwinja bw’omulala gwâbo.

Oburhimanya n’isirhe

9 Okuyigîriza omusirhe kuba kuhanga orhujo, kuba kuzusa omuntu wafîre n’iro. 10 Okuhanûla omusirhe, kuba kuhanûla omuntu oli iro, buzinda akudôse, mpu: «Bici ebyo?» 11 Olakire ofire: agenzire, arhakàcibona izûba, olakire omusirhe: arhacigwerhi murhima, gwàhûsire; kunyi wâlakira ofire, bulya kurhamûka ajire, ci kuli omusirhe, olufu lwo lukulu aha kalamo kâge. 12 Emishîbo y’ofire ziba nsiku nda, ey’omusirhe n’omubî, nsiku zoshi z’akalamo kâbo. 13 Orhabwîraga omusirhe binwa binji-binji, orhajâga ciru emund’ali, omanye akulerhera embaka za busha, omanye akuzinza. Omuyâke, wabona omurhûla, ebihenyango byâge birhacikulibuze. 14 Bicigi bizirho kulusha amabuye? Kurhi biderhwa? Cingolongolo. 15 Omushenyi, omunyu, enundo y’ebyuma, byo byangu by’okubarhulwa aha cingolongolo. 16 Oburhungiri buyûbake n’emirhi mizibu, burhagagajwa na musisi, omurhima gurhanziricidôsa gubulihiga, gurhahomhagana ornu mango g’entambala. 17 Omurhima guyêgemire enkengêro z’oburhimanya, guli nka kulya bayinjihya olukuta n’irangi lyananira bwinja. 18 Orhubuye rhutya-rhutya ah’irhwerhwe ly’olukuta, rhurhalindira mpûsi, omurhima gw’ecingolongolo ebi gugerêreza byo binaguyôbohy.

Obwîra

19 Bakashûrha isu, linadwe emirenge, bakahika omuntu oku nyomvu y’omurhima, banamanye ecikuli. 20 Obanda irongo, abalaza orhunyunyi, ohângala omwîra, bwîra ayirha. 21 Akaba wayômolire omwîra engôrho, orharhâga omurhima, kwankanaba acigaluka; 22 akaba waderhire omwira kubî, orhayôbohaga, mwanaciyumvanya; ci omuhe rubanda, hoshi aho, obwîra bunafe. 23 Mulungu wâwe akenyire, mulole bwinja, hano agala, wasîma haguma nâye; akajakwo obuhanya, orhamurhibagamwo, hano afuma olwo, mwe naye mwagabana ebyâge. 24 Engulumira mugi guyishokolera, kwo n’okwo bijâci bishokolera omuko. 25 Ntakaba nshonyi z’okufungira omwîra, ntakanacîfulika ye. 26 Akabâga ye n’enganya, abandi bakuyumva bamujire ndyâlya.

Obe masu

27 Lero ndi wakampira omulanzi oku kanwa, ahire omu binwa byâni ecinwa c’obukengêre, lyo ndekisârhala byo birhumire, olulimi lulekimpeza?

23

1 Yagirwa Nyamuzinda, we Larha we na Nnawâbo akalamo kâni, orhandekaga omu magene gâhyo, orhayemêraga nasârhala muli byo. 2 Lero ndi wayêreka enkengêro zâni ornu za omurhima gwâni, aguyêreke ihano ly’oburhimanya, aleke okuntogoza amango mpabusire, ndekiyûbakwa n’ebyâha. 3 Ntyo, amabî gâni garhayushuke, ebyâha byâni birhaluge, ndeke okuhirima omu maboko g’ahashomhanyi bâni, omushombanyi wâni abule aha angwarhira. 4 Nyakasane-k’emirenge, Larha na Nyamuzinda w’akalamo kâni, ontabâle nyâke obucîbone. 5 Oncînge oku bwâgalwa, 6 amagene n’amîru mabî garhampimaga, orhanampanaga emunda enyifinjo mbî ziri.

Endahiro

7 Mwe bâna, muyumve ebinwa byâni, obikulikîre arhakabulabula. 8 Omunya-byâha yêne ocishweka n’ebinwa byâge , byo bihirimya omuhambûzi n’omucîbonyi. 9 Lek’enkômedu y’okucîgasha, orhakômerere okulahira izîno ly’Omwimâna. 10 Kul’omubôyi barhangula ngasi kasanzi arhafuma mpimbo, kwo n’omuntu ocîgasha n’okuderhaderha izîno lya Nyamuzinda, arhafuma ecâha. 11 Omuntu osîrna okucîgasha ali mubî, obuhanya burharhenga aha mwâge. Akajira ecâha, ecâha câge cimuhonere; akaderha mpu ahalîza, abîhire kabiri; akalahira ebirà, arhafungirwe, obuhanya bwamuhandira aha ka.

Ebinwa bibî

12 Hali iderha liyâkuza olufu, okwo nta mango kubâge muli bene Yakobo, bulya abantu nkana barhakwîrirwa ntyo, barhacîjandika n’omu câha. 13 Orhakomerezagya akanwa kâwe eby’obûmaguza, byo bibamo akanwa k’ecâha. 14 Kengêra sho na nyoko amango oli ekarhî k’abakulu, omanye wacîjandaga embere zâbo, kube kuyôrha nka cingolongolo, obone wamacînfinja abarhaburhagwa, otumuze olusiku waburhagwa. 15 Omuntu wakômerire ebinwa bibî arhakubûlwa. 16 Hali bibiri biluza ebyâha, n’ecâha kasharhu cilerhe oburhe; 17 gala mîru gayôca nka muliro, garhatwîka garhanayîgusiri, omuntu ocîfinja omubiri gwâge yêne, arhalèkè n’omuliro gurhacimuyôca, oku muntu mûmaguza, ngasi biryo erhi binunu, lufu lwo lwamutwa arnîru. 18 Omuntu ojirira ecâha aha ncingo yâge, n’okuderha, erhi: «Ndi wambona’? Omwizimya gundi eburhambi, ebizimbêro bincîkirize, ntâye wambona, bicigi nayôboha? Ow’Enyanya arhankakengera ebyâha byâni». 19 Oyo masù ga bantu gône ayobohire, arhamanyiri oku amasù ga Nyamuzinda, galushire izûba bumolcke kali bihumbi ikumi, oku ganabône ebijiro by’abantu byoshi, gahike n’omu ngasi hyongobana. 20 Embere aleme, ali ayishi ebintu byoshi, n’erhi ayûsa kwo n’okwo. 21 Oya muntu omu lugo ahanirwa 1 obuhanya bwamamurhibukira amango arhalaliri.

Omukazi mugonyi

22 Omukazi ohemukira iba naye kw’ali ntyo, anamulerhere omwâna w’embuga mpu yo nfula. 23 Burhanzi avunyire irhegeko lya Nyamuzinda, kandi abîhîre iba; n’obwa kasharhu. acîshûbwîre n’okuhusha, haguma n’okwola kujishunda abâna embuga. 24 Omu ndêko bâheka olubanja !wâge, n’abâna bâge babasingirize. 25 Abâna bâge barhâmerekwo muzi, amashami gâge garhajekwo hiciza. 26 Bakazimukengêrera okuhehêrerwa ahehêrîrwe, na ntâye wamukûle enshonyi. 27 Ntyo, abali enyuma zâge bamanya oku okurhînya Nyamuzinda kwône kushingânine, n’oku nta cinja cilushire okushimba amarhegeko gâge.

24

Oburhimanya bwaderha nka muntu

1 Oburhimanya bukolaga bwacivuga, bukolaga bwarhangifekembera omu karhî k’olubaga^s. 2 Bwamàderha ntya omu ndêko y’Ow’enyanya, bwàmilyerekana irenge lyabwo embere z’Obuhashe, erhi: 3 «Ndi nkonôka y’oku Kanwa k’Ow’Enyanya, nàyisha nacibulula nka lwikungu nàbwikira igulu. 4 Aha mwâni, emalunga, entebe yâni gwàli mulunga gwa bitû. 5 Niene, kuno na ndi, nazungulusire engo y’emalunga, nàjire kuli kuhika ekuzimu. 6 Obwâmi bwâmi bwàgandazize omu nyanja, omu igulu, oku ngasi lubaga n’oku ngasi cihugo. 7 Emwa boshi nàlonzize ahantu nâdêkerera, nàlonzize ngahi nâgwike icumbi lyâni. 8 Lero Lulema w’igulu ànacimpa irhegeko, owàndemaga angwikîsa ihêma lyâni, àmbwîra, erhi: «Yûbaka muli Yakobo, oje omu kashambala k’Israheli». 9 Embere ly’amango, kurhenga omurhondêro ly’andemaga, ensiku n’amango erhi ho mba. 10 Omu cihando citagatifu, embere zâge nagashâniza, na ntyo nacumbika omu Siyoni^t, 11 nàbêra omu Kinja k’olugo, omu Yeruzalemu mwo obuhashe bwâni buba. 12 Nàmezire emizi emw’olubaga lw’irenge, omu kwa Nyamuzinda, omu cishumba câge. 13 Nàkuliremwo nka nduluma y’e Libano, nka murhi oku ntôndo ya Hermoni. 14 Nakula nka mubô gw’En-Gadi, nka mirhô ya bwâso bw’e Yeriko, nka muzeti gunagirîre omu lubanda, nakula nkanduluma ya murhi. 15 Obwehe bwâni buli nk’ obw’ecinamoma na nk’obw’omusipalata, akisununu kâni kali nk’ak’enshângi ntumîrira, nk’ak’egalbanumo, onikisi n’obubâni, nka cidûrhu ca nshângi omu Cihando. 16 Nàlandiza amashami nka murhi gwa terbenta, mashami ga bwinja n’irenge. 17 Kwo ndi nka muzâbîbu gulandizize emirhô minja-minja, n’obwâso bwâni eba mburho y’irenge n’obuhirhi. 18 [Nie nnina w’obuzigire nkana, nie nnina w’olukengwa, nnina w’obumanye n’obulangalire; nahîrwe lwoshi abâna bâni bo­shi, balya Yene agoshôlaga kurhenga ensiku n’amango.]^u 19 Muyishe emwâni, mwe mucînyifinja, mulye oku mburho yâni. 20 Bulya okunkengêra kulushire obununu bw’obûci, akashambala kâni ko kinja aha cigukulu c’obûci. 21 Abandya barhakaleka okushwira emunda ndi, n’abanywa barhakàgambwa. 22 Oyumva ebi mmubwîra, arhankabibêra burhe, n’abajira emikolo yâni barhakàhirima omu câha.

Oburhimanya n’lrhegeko

23 Ebyo byoshi citabu c’Endagâno ya Nyamuzinda w’Enyanya eco. Irhegeko lyàmanyisibagwa na Musa, ko kashambala kàsigiragwa endêko za Yakobo. 24 Murhalekaga okucîzibuhya muli Nyakasane, mumusêrekwo lyo amu­zibuhya, Nyakasane w’Emirhwe yêne Nyamuzinda, buziraye, ntawundi mu­ciza. 25 Er’lrhegeko lyo liluza oburhimanya nka mîshi ga Fizone, nka kula olwîshi lwa Tigre luyunjula amango emyâka eyezire; 26 lyo liluza obukengêre nka mîshi g’Efrati, nk’aga Yordani amango bakalala; 27 lyo lihûna enjira nk’olwîshi lwa Nili, na nka Gihini omu nsiku bahumbûla emizâbîbu. 28 Oku omurhanzi arhaciyûsa okulimya, kwo n’omuzinda aciri kulî nalyo. 29 Bulya obukengêre bwalyo bulushire enyanja bunji, n’emihigo yalyo yo miri kulusha enyenga. 30 Niono, kwo ndi nka mubunda gwârhenga omu lwîshi, nka hîshi hihesire omu ishwa ly’amasîma. 31 Nâdesire, nti: «Nkola nadômerera omu kwâni, ngeze amîshi omu ishwa lyâni». Lero nabona omubunda gwâni gwahinduka lwîshi, n’olwîshi yashuba nyanja. 32 Nkolaga nalomeka enjira kurhenga sêzi, akamole kabone kuhika emahanga. 33 Navangula enyigîrizo nka bulêbi, zihike n’oku maburhwa gali nyuma. 34 K’obwîne: arhali nie nacîlongeza, ci nakolera balya boshi bazilonza.

25

Emigani

1 Hali bisharhu omurhima gwâni gucîfinja, birhahimwa kusîmisa Nyamuzinda n’abantu; okuyumvanya kw’abaguma, enyumpa omulume na mukage bayumvanyamwo. 2 Haligi na bantu basharhu omurhima gwâni gurhabonakwo, na nkayumva oku ho bacibâ nnânshologorhwe; omukenyi w’obucîbone, omugale munywesi, omushosi w’enkonola-masu bagwârha omu mwa bene.

Abashosi

3 Amango orhabikaga ociri musole, bici wabonage okola mushosi? 4 Ala nka zayinjiha emvi zigwerhe ihano! Okumanya ihano kw’abakulukulu nako kuyinjiha. 5 Ala nka bwayinjiha oburhimanya bw’abashosi, n’obukengêre bwinja bw’abakulu b’er’igulu. 6 Irenge ly’abashosi kuli kulya kuba «Babwîne binji», okulimba kwâbo kunali kulya «Babwîne binji», okulimba kwâbo kunali kulya kurhînya Nyamuzinda. Okurhînya Nyamuzinda bwône bukulu 7 Hali bintu mwenda nkengire^v, nambwîne oku birimwo iragi, n’eca kali ikumi nakubwiraco: Omuntu obona omwishingo omw’iburha lyâge, ye obona omu kalamo kâge oku abashombanyi bâge baherêrekera; 8 Iragi lyâge ojira omukazi mwirhonzi, omuntu orhahingan’empanzi na punda, omuntu orhasagijira ecâha omu nderho, omuntu wabwîne omushigo mwinja. 9 Iragi lyâge owahisire oku bwirhonzi, n’obwîra owayumva. 10 Neci, ali mukulu owahisire oku burhimanya, ci ntâye ocilushire orhînya Nyamuzinda. 11 Okurhînya Nyamuzinda kurhalusire byoshi, owahisire aho, bici ankagererwakwo?

Abakazi babî

12 Okurhînya Nyakasane gwo guba murhondêro gw’obuzigire bwâge, ci, oku buyemêre barhondêrera n’okumusêrako. 13 Oyâgalike ci orhayâgalikaga omurhima! oshimbe obumînya, ci orhashimânaga obumînya bw’omukazi! 14 Bube buhanya, ci burhabâga bwa kuhubuka emw’omubisha! bube bulyâlya, ci burhabâga bwa kuhubuka emw’omushomhanyi! 15 Nta bwêge bubî kulusha amanjokanjoka, nta nshombo nkulu kulusha ey’omubisha. 16 Okubêra haguma n’empangaza erhi enkuba-joka, kwo kukulu aha kubêra nyumpa nguma n’omukazi mumînya. 17 Obumînya bw’omukazi bunamuhindule obusù, abange enzizi, omanye rnpu akola ciryanyi. 18 Oku iba ali oku mêza haguma n’abalungu bâge, erhi adwîrhe adwira n’omu nda nk’ihiri. 19 Obumînya bwoshi ntabwo buhisire oku buminya bw’omukazi: mâshi! abona eci abanya-byâha babona! 20 Nsinga ya mushenyi omu magulu g’omushosi, ye mukazi w’akalimi aha mw’omulume w’omurhûla. 21 Omanye warhebwa n’iranga ly’omukazi, orhahîra okaleka omukazi akubuza murhima. 22 Kurhahimwa kujira omuntu burhe, kumubulise obukenge, kunamubonêse nshonyi, okuyumva mpu muka lebè yekola obîka iba. 23 Burhe omu murhima, burhe emalanga, cibande cifulike, gwo mukolo gw’omukazi mumînya. Maboko gahozire, madwi gakomanya, ye mukazi ohanyagaza iba. 24 Ecâha oku mukazi càrhondêreraga, na mukazi warhumire rhweshi rhukafa. 25 Orhasîkûliraga amîshi, orhahâga n’omukazi mumînya oluhya lw’okuderha. 26 Akaba arhayumvirhiri oku munwe erhi omu masù, omuyâke.

26

Omukazi mwinja n’omubî

1 Iragi lyâge omulume ojira omukazi nkana, omubalè gw’ensiku zâge gwayushûka kabiri. 2 Omukazi nkana busîme emw’iba, iba alama n’omurhûla emyâka yâge yoshi. 3 Omukazi nkana eba nshokano yâgoyâgo, eshobâlwa n’abalume barhînya Nyamuzinda. 4 Babe bagale erhi bakenyi, busîme buli emurhima gwâbo, ensiku zoshi busù bwa nshagali. 5 Hali bisharhu nyôboha: n’eca kani musisi cingezâmwo: obunywesi bulumira eka, okunyagwa kw’olubaga, okuhêka owundi lubanja oku busha: ebyo bibâ bibi kulusha olufù; 6 ci kuli nka kurhîngamira omuntu, gali malumwa omukazi okuyâgalwa n’owâbo, okwo kwoshi abâ nyamanjà olerhwa n’akalimi. 7 Omukazi mumînya, murhamba gwa mpanzi bashwesire kubî; okacihamba mpu wamugomhya kuli kugwârha cilumira-habiri. 8 Omukazi mulalwe ali wakujira omuntu burhe, enshonyi acibonêsa zirhayibagirwa. 9 Omukazi w’ecirala omu masù ahonekera, kukema-kema kwâge kumuyêrekana. 10 Omanye omunyere oyengehusire kubî, orhamufume hano abona obuzamba bwâwe. 11 Omanye amasuù gahwîremwo enshonyi, orhacisômeragwa hano gakuhira omu mashumi. 12 Kw’ayâshama aka mubalama enyôrha egwerhe, amîshi ashimanyire go ananywa, obugonyi bwâge ntaho arhabuhêka, omubiri gwâge agurhege ngasi izinga. 13 Obwinja bw’omukazi busîme bulerhera iba, obukengêre bwâge misi bumuyûshûlira. 14 Omukazi orhaderhera eba ngalo ya Nyamuzinda, oyu balezire bwinja ntâco ankagererwakwo. 15 Omukazi ocîkenga aba mwinja kabiri, ow’omurhima gucîre arhagwerhi buhirhi akagererwako. 16 Kul’izûba lishoshoka oku ntôndo za Nyamuzinda, kwo n’obwinja bw’omukazi buyôrha omu nyumpa alimo. 17 Kula akamole kanayôrha emugamba omu ka-Nyamuzinda, kwo n’iranga linja linayôrha oku mubiri gw’omwana hya. 18 Mitungo ya masholo omu ciriba c’ebyûma, amagulu minja oku rhunsisirha rhuzibu. 19 «Mwana wâni, omanye wahemula obusole bwâwe n’emisi yâwe orhayihaga abanya-mahanga. 20 Hano oba wamalonza ishwa liyêra kulusha agandi g’omu cihugo, orhwêremwo emburho yâwe, kucîkubagira oburhwa bw’obûko bwâwe kurhumire. 21 Ntyo, abâna wânasige bayishikâcîkunga, bulya bamanyire oku ziri ntwâli. 22 Omukazi omuntu arhizagya arhali ciru nka bikâyiza, omukazi w’obuyumpa aba muzibu nka mulunga (gwa lufu). 23 Omukazi w’ecishungu ayishigabirwa omunya-byâha, omukazi mwirhonzi ayishihâbwa omuntu orhînya Nyakasane. 24 Omukazi mûmaguza wahwîre kw’enshonyi kuzigira azigira okuhemu­ka, omukazi orhayûmaguza bwinja ayôrha, ciru na nk’ali n’iba. 25 Entwâli y’omukazi erhakengwa kulusha akabwa, cikwône omukazi mwirhohye kuyôboha ayôboha Nyakasane. 26 Omukazi okengêsa iba abâ murhimanya omu masù ga boshi, cikwône obonêsa iba nshonyi, kugayaguzibwa agayaguzibwa omu bucibone bwâge. Ali muny’iragi omulume ojira omukazi nkana, bulya omubale gw’ensiku zage hano igulu gwayushuka kabirhi. 27 Omukazi oderhaderha na w’akajamwe guba mushekera gutula enta­mbala, ngasi mulume ojira owamwen’oyo arhahwa ntambala omu kalamo kâge.»

Ebintu by’oburhe

28 Hali bibiri nyumva bindumire n’eca kasharhu candwâza ecirungula: okubona owafungiraga ecihugo afa bushosi omu buligo, okubona abantu barhimanya bahirwakwo akagayo, omuntu ocirhenza omu njira nyinja aja omu y’ecâha, yehe ngôrho ya Nyamuzinda yamuyîrha.

Oburhunzi

29 Oku murhunzi, okuhima amashumi kuli kuzibu, omugulirwa, kuzibu okuyâka ecâha.

27

1 Banji bahirima omu câha erhi kusîma obunguke kurhuma, owalonza obugale arhafa bwonjo. 2 Banafunde omurhi ekarhî k’amabuye gagwarhîne, ekarhî k’okugula n’okuguza ecâha ciyija. 3 Omuntu orhasêzizi okurhînya Nyamuzinda, enyumpa yâge erhi yanajire oku idaho.

Enderho

4 Nka bashebula ensheke zinasigale oku kayungiro, kwo n’okwo binwa bya muntu bimanyisa ishembo lyâge. 5 Omubumbi muliro arhangulamwo obuzibu bw’enyungu zâge, omuntu naye binwa byâge bamurhangulamwo. 6 Ishwa limanyirwa oku mburho yarhengamwo, kwo n’okwo ebinwa by’omuntu bimanyisa eciri emurhima gwâge. 7 Orhakûngaga omuntu embere oyumve eci adesire, aho ho wamugwârhira.

Obushinganyanya

8 Erhi wakakulikira obushinganyanya, wanabuhikakwo, obuyambale obwo nka mwambalo gwa lusiku lukulu. 9 Ecihungu cirhagwa aharhali câbo, obushinganyanya bulonza obukulikire. 10 Entale kulingûza eringûza omunyama gwâyo, ecâha naco cisîma abalyâlyânya. 11 Ebinwa by’omuntu nkana ensiku zoshi kurhimanya, ci ecingolongolo kwo cihinduka nka mwêzi. 12 Nk’oli mwe n’ebingolongolo, onagere amango, ci nk’oli mwe n’abantu nkana, ogende buzira bwôba. 13 Ebinwa by’abahwinja bibî bya kushologosa, okusheka kwâbo erhi kucishingira byâha. 14 Ebinwa by’osîma okucîgasha, binarhume emviri ziri oku irhwe ly’omu­ntu zagurumanwa. Okulongôla kwâge kunafuke abantu amarhwiri. 15 Okulongôla kw’abacibonyi muko kubulaga, n’ebijâci byâbo bibî bya kushaza.

Amahwe

16 Omuntu obera amahwe arhalangalirwa, na nta mwîra nkana abona. 17 Osîme onalangalire omwîa wâwe, ci olusiku wâbera amahwe gâge, erhi na hoshi aho obwîra bwamafa; 18 bulya kwo wayisire obwîra nka kula bayîrha omubisha. 19 Kul’omuntu akanalîka akanyunyi afumbirhe, kacîbalalira, kwo nâwe walîsire omwîra, orhâcimubone. 20 Orhamukulikiraga, mira akol’ali kulî, acigendire kula akashafu kayâka omurhego. 21 Banarhube ecihulu, bababalire n’ecijâci, ci omuntu wàbasize ihwe, nanga.

Obulyâlya

22 Omuntu okomakomya erhi bulyâlya adwîrhe asinga, na ntâye wamurhanga. 23 Amango ali embere zâwe. ye Iûbika, ebinwa byâwe binamurhwe yeshi, buzinda akunioke, akuderhere oku orhadesire, aderhe mpu wajâcire lebè. 24 Nshomba binji, ci oyo muntu ntamubonakwo, na Nyamuzinda arhamusîma. 25 Obanda ibuye emalunga, ah’irhwe acibandalyo, olibandira obulenzi yêne ocîrenganya. 26 Ohumba omwîna, agurhogeramwo, orhega omurhego gunamugwârhe. 27 Ecibi cirha nnaco, arhamanya ciru olunda cahubuka. 28 Akanege n’ebijâci biba bya mucîbonyi, ci kwône olwihôlo lumulingûzize nka ntale. 29 Omu murhego bagwa abantu bacîshingira okuhanyagala kw’abantu bi­nja, abôla amagala gabalya embere bafe.

Obumvu

30 Obumvu n’obukunizi nabyo bindi bikabulirwa, bimera omu ishwa ly’e­ nkola-maligo.

28

1 Omuntu ocihôla naye arhâfume olwihôlo lwa Nyamuzinda, Nyamuzi­nda ye yishi oku ebyâha biganjwa. 2 Babalira owinyu obubî bwâge, lyo nâwe, hano oshenga, obabalirwa. 3 Kurhi omuntu obikîre owabo obumvu akashenga mpu Nyamuzinda amufumye? 4 Omuntu orhaba bwonjo oku wâbo, kurhi akashenga mpu yehe abâge ye babalirwa? 5 Ye muntu kwône abikîre owâbo omujina, ndigi yeki abwîne wamubabalira? 6 Kengêra obuzinda, oleke okushombana, kengêra okufà n’okubola, o­shimbe n’amarhegeko. 7 Kengêra amarhegeko, oleke okubîka omujina, oyîbagire ecijâci.

Entambala

8 Oyâke entambala, wayâka ecâha, omuntu w’amagene ye nyankozi omu babo. 9 Omubî kavango ahira omu bîra, ye côkêza-malambo ekarhî k’abantu barhulwire. 10 Oku enshâli ziri kwo n’omuliro gugulumira, oku entambala ekozîbwe, kw’enaluga. Omuntu arukûza nk’oku emisi yâge enali, n’oku obu­gale bwâge buli, kw’anakunira. 11 Entambala y’obushâlashâla enazûse omuliro, ennongwe y’obuhwinja enabulage omuko. 12 Bûha oku isese omuliro guyâke, ogutwireko guzime, obonereho obuhashe bw’akanwa kâwe.

Olulimi

13 Omanye kadegende n’enderhera-habiri, abo bombi bahezize abantu balicîberire omu murhûla. 14 Akalimi kàyimusize bantu banji, kabashandâza cihugo omu cindi; kahongwîre ebishagala bizibuzibu, kashâbira n’abarhwâli. 15 Akalimi kahulusize abakazi omu mwâbo, kabanyagisa cmyâka yabo. 16 Oyumvirhiza omudesi-wagwo arhaja iro, anabule omurhûla. 17 Bashûrhe omuntu akarhî, kasiga omubambu, bamushûrhe akalimi, kamujonjaga yeshi. 18 Bantu banji bafire n’engôrho, ci abafire n’akalimi bo banji kulusha. 19 Iragi lyâge oyu karhasâgihikakwo, oyu karhali omu njira yâge, oyu karhasâgijira muja wâko, oyu karhasâgiziriringa n’emigozi yako. 20 Obuja bwâko buha buja buzibu, n’emigozi yako, migozi ya budagule. 21 Olufù lwâko, lufù lubi bwenêne, ekuzimu yo nkulu kuli lwo. 22 Akalimi karhahasha abantu barhînya Nyamuzinda, engulumira yako erhabayâsha. 23 Abacîrhenza kuli Nyamuzinda, yo minyama yako, engulumira yako e­rhazima muli bo, kwo kabahiva nka ntale, kabashangule nka ngwi. 24 Yumva: oyûbake ecôgo c’emishllgi aha mwâwe, oseze ebirugu n’obu­ gale bwâwe. 25 Ohire enderho zâwe oku munzani, ozigere, ohire omurhemere n’igu­fuli oku kanwa. 26 Omanye wakasârhalira ekanwa, olekigwa omu maboko g’okugu­ngezize.

29

Okuhoza

1 Okuhoza owinyu kuli kumufà lukogo, okumurhabâla kuli kushimba amarhegeko. 2 Kuli kwinja okuhoza owinyu amango alagîrîre, ci kukwânîne okulyûla amango mwalagânîne. 3 Orhatwâga omu kanwa kâwe, onayumvanye n’abandi, n’amango wa­ lagîrira, wabona oburhabâle. 4 Banji bahoza bamanye mpu kubêrwa, bayumîrize balya babàhozagya. 5 Embere ly’okuhoza, kurhângishisha nyakuhozibwa, kukunga obugalc bwâge, olusiku lw’okulyûla lulegerere, lube lwa mirongwe, oyumve mpu amango gali mabî! 6 Ka balyûla Nyakulyûza akabona ecihimbi c’ebyâge erhi abirîrwe. Akaba arhalyûzirwi, ebirugu bimuhere. kandi abe n’omushombanyi w’obumâma, oku alyûla ajâcira n’okutulagula, ebijâci gube gwo munkwa bwo na bukenge. 7 Bantu banji –burhali bulonza bubî – balahira kuhoza, barhalonza cebyâbo bihere.

Okuhâna

8 Obe wa lukogo oku b’obuligo, orhabayumukizagya aha mwâwe bali­nda oburhabâle. 9 Oshimbe irhegeko, orhabâle omukenyi; alagîrîre, orhamugalulaga maboko mumu. 10 Ebirugu byâwe bije emwa mwene winyu n’omwîra, birhaboleraga e­ mwîna busha. 11 Okolêse obugale bwâwe nk’oku Nyamuzinda arhegesire, wâgala kulu­sha. 12 Okuhâna guli muhako gwâwe, gwakuciza amango g’obuhanya. 13 Okuhâna kwo kukulu aha mpenzi nzibu, ah’itumu lyôji, kwâkulwira e­mbere z’omushombanyi.

Okucîhâna cikinja

14 Omuntu nkana anacihâne cikinja erhi wâbo orhuma, bulya okumuliki­rira ziri nshonyi nkulu. 15 Orhayibagiraga aminja g’owakufungiraga, acihâna yêne ahali hâwe. 16 Omubî arhakengêra obwinja bw’omufungizi, n’omugâmbanyi anayi­bagire omuciza. 17 Ecikinja cakenyize àbali bagale, cabahêka eyi n’eyi nka mulaba gw’o­mu nyanja. 18 Caluliza abantu banênênè, bahabukira omu bihugo, emahanga. 19 Omuminya anashwire okucihâna cikinja, mpu ly’ayunguka, n’obwo buhanya ashwirîre. 20 Orhabâle owinyu nk’oku onahashire, ci omanye nâwe wâhirima.

Okuba cigolo

21 Akantu karhanzi k’okulama: mîshi, kalyo, mwambalo n’enyumpa y’o­ kulâla. 22 Okubêra mukenyi aha mwâwe, omu nyumpa yâwe y’obukere, kwo kukulu aha kukâyigurhira omu nyumpa nyinja ya bene. 23 Ogale erhi okene, osîme, orhacijiraga cigolo. 24 Kalamo kabî, okuhandûla ene n’irhondo, aha wankaja, nta kubu­mbûla akanwa; 25 oli ho cigolo, n’enshonyi zâwe haguma, n’ebinwa bakubwîra, bya kanego: 26 «Bwîra oyo w’ekuli, ayishe arheganye amêza. arhujirire ebi rhwâlya». 27 «Ewâni sho! orhenge omwo, bulya mwâja owundi: mwene wirhu a­mbalamîre, mwo nanamuhandisa omwo». 28 Nshonyi ezo muntu w’obukengere okucinaguzibwa ntyo oku cihando, n’okulolwa nka muntu oli omu mwenda.

30

Okulera

1 Omubusi ozigira omwana wâge arhamurhogoza, irhondo erhi olya mwana yekola cimala-mungo. 2 Olera bwinja omwana wâge âsîma, bâmukûnga ekarhî k’abîra bâge. 3 Oyigîriza bwinja omwana wâge, buyâgalwa azukiza omushombanyi wâge, ci busîme ekarhî k’abîra bâge. 4 Ciru ishe w’omwana mulere akafà, kurhali kufà afire, bulya asizire oli nka ye. 5 Acizîne, abwîne obusîme muli ye, buno akol’afà, nta burhe. 6 Asizire entwâli y’okucîhôla oku bashomhanyi, asigîre abîra bâge owa­bavuga omunkwa oku minja bamujirîre. 7 Orhogoza ornwana wâge, acirheganye n’okukârhuba ebibande, ngasi kuyâma, omurhima gumukangalale. 8 Enfarasi nshwêke kubî enagâmbane, karhagobaga naye kubî akula. 9 Nêci, orhogoze omwana, kwône acikukanga, omushâse kwône, wâci­cîlakira. 10 Orhashekaga mwe naye âkaba orhalonza okulaka mwe naye, wâcizi­nzibala obusù. 11 Orhamulekêreraga amango acikula, orhazibaga mpu orhagibona obu­bî bwâge. 12 Omuyumvise bwinja oku acikula, ciru n’okumushûrha amango aciri mwana, bulya cikaba cigamba arhakàkuyumva, n’oburhe bukugwaârhe. 13 Lera onaherhe bwinja omwana, ly’oleka okuyishirhindibuka n’obuga­mba bwâge.

Amagala minja

14 Omukenyi muzibu w’amagala minja, ye mukulu aha mugale w’amaga­la magalu-galu. 15 Amagala minja n’emisi bilushire obuhirhi bwoshi bw’igulu, amagala mazibu galushire obugale. 16 Nta buhirhi bulushire amagala, na nta bugale hulushire obusîmc bw’omurhima. 17 Olufù lwo lukulu aha kalamo k’omutula, obuluhûke bw’ensiku n’ama­ngo bwo bwinja aha ndwâla erhafuma. 18 Okuhira entûlo aha nshinda, kwo kuguma n’okuhira ebiryo oku kanwa kabumbe, 19 Ebi barhûla ensalamu êrhalya erhanahinya, bibâ bya cici? Ntyo kw’ali omuntu Nyamuzinda ashimhire. 20 Analabaganye, ayise mutya. Kw’ali nka kulya bashahula omuntu ba­bulimuha omukazi, abande enani.

Obusime

21 Orhabâga we nnaburhe, orhacirhegega entânya zilerha omutula. 22 Busîme bw’omurhima ko kalamo k’omuntu, bushagaluke kwo kuyu­shûla ensiku zâge. 23 Orhebe entanya zâwe, orhûlirize omurhima, ohive oburhe: bulya omugungunu gwâyîsire banji, nta bûnguke gwankalerha. 24 Amagene n’obukunizi binanyihye akalamo, entanya zinabiduhye obu­shosi. 25 Nka omurhima gushagalusire, ebiryo binazigire omuntu, ehi omuntu àlyaga himugwe bwinja.

31

Obuhirhi

1 Okubula iro buhirhi bukulerha, kurhamya kunarhamya, entanya z’obuhirhi iro zihiva. 2 Entanya z’omûshi zinarhume omuntu arhaja iro, endwâla nkali enaha­nze îro. 3 Omugale akola mpu ly’ebirugu byâge biluga, n’okurhamûka kwâge e­rhi kucîsîmîsa; 4 omukenyi akola mpu ly’abona eci alya, n’okurhamûka kwâge bushube buligo. 5 Osîma ensaranga arhafuma câha, ohubira obunguke bwo bunamuhubya. 6 Banji ensaranga zayîsire, lufù bàlimo, barhakabuzire bufà. 7 Guba murhego oku bantu bazisîma, n’abahwinja boshi mo bahwêra. 8 lragi lyâge omugale oyôsire buzira izabyo, n’orhashimbulula masholo. 9 Ye ndi oyo rhumusîme? ajirire olubaga aminja garhankaderhwa. 10 Ndi wajire muli ebyo anarhengamwo mugumaguma? ndi oyo wabula­ga bujira ecâha n’obwo ali akuhashire? abula bujirira abandi amabî, n’obwo àkagajizire? 11 Obugale bwâge burhahuligane, n’endêko yâmanyisa aminja àjizire.

Ebiryo

12 K’amêza olikwo gahirhîre? orhaderhaga n’okucîkunga, mpu: «Neci, ene nayîgurha, byamâluga!» 13 Kengêra obubî bw’amasù g’obudambyè: ka hali eciremwa cibi kulusha isù? erilakira obusha! 14 Orhalikiraga okuboko ah’okulalisire ayêrekîze okwâge, orhaci­rhunikaga oku cibo kuguma nâye. 15 Manyira owinyu kuli we wene, na muli byoshi obe murhimanya. 16 Olye nka mugula ehi bakuhîre, oleke okuvûkuza amarhama, n’okuci­ bonesa nshonyi. 17 Obe we rhangireka okulya, bugula obwo, orhahùbaga zakanaba nsho­nyi. 18 Akaba muli banji oku mêza, orhacîhaga embere z’abandi. 19 Hitya hiyîgusa omulume! erhi agwîshira, ayise bwinja. 20 Hunga bwinja. ntalya-binene, omuntu asagizûka duba, anayumve i­rhwe liri lyangu. Enkananga, olushalo, okulumwa omu nda, lwo luhembo lw’omudambyè. 21 Kwankanaba wasezîbwe okudambiha, yîmuka, oje embuga, oshale, wayumva okola mwangu. 22 Nyumva, mwana wâni, orhangayaga, buzinda lyo wayumva ebi nku­bwizire. Obe n’olugero omu ngasi mukolo wakola, wabona oku nta mango endwâla yakuhikeko. 23 Omushamuka olalikîne akaluza ebiryo bwenêne asîmwa, banajire nsi­ku baderha okuhâna kwâge. 24 Ci kwône olalikîne akabijinikira kushekerwa ashekerwa omu lugo, n’obujinisi bwâge kuderhwa buderhwa.

Amamvu

25 Orhabâga ntwâli y’amamvu, amamvu gahezize banji. 26 Eluganda, muliro barhangulamwo ecûma, ntyo kw’amamvu garha­ngula emirhima aha abalume banywera. 27 Amamvu ko kalamo k’omulume, casînga omuntu anywe galya g’oluge­ro. 28 Bushagaluke bwa murhima, busîme bw’omuntu, go mamvu omuntu a­nywa ensa nyinja, n’omu lugero lwinja. 29 Kaheza, go mamvu omuntu anywa nk’ahagula, aganywere amîru n’o­ mujina. 30 Endalwe enazûkize omuhwinja enongwe yamuheza, emuheze, emisi ­enyihe n’okulwa kuhaje, evune enjingo abulilerha amalwa. 31 Muli oku mêza, orhasholoshonzagya owinyu, orhamushekeraga akaja­ mwo orukara, orhamubonesagya nshonyi, orhanamujiraga burhe mpu akulyûlage.

32

Ebiryo by’olusiku lukulu

1 Bakujizire mukulu w’amêza, orhajiraga bucîbone, obere ekarhî k’abi­nyu nka muntu akâbo, obagabulire obulibwârhala nâwe. 2 Wamajira emikolo yâwe yoshi oku enali, bwârhalaga, nâwe osîme haguma n’abinyu, bakusîme, lwo luhembo lw’omukolo mwinja wa­kozire. 3 We mushosi, derhaga, kuli kwinja emund’oli, ci bunyi-bunyi, o­rhahulisagya enyimbo. 4 Amango bali bayumvirhiza oluzihwa, orhaluzagya olubî, oleke okuhahàbuka. 5 Amango bali oku mêza, olulanga aba namulisa, kuli nka kula bayu­shûla enjuma nyinja-nyinja oku magerha. 6 Cifungo ca hibuye hinjinja omu burhunge bw’amasholo, lwo lulanga lw’omulya mwinja amango banywa orhwamvu rhwinja. 7 Derhaga, nâwe musole, akaba kwa bulagirire, akabiri karhali kanyi e­rhi bakàkudosa. 8 Oyofihye ebinwa byâwe, oderhe binji omu bisungunu, obe wa kuhulika-kwa-muhya^w. 9 Orhaderhezagya abakulu nka binyu mûmanîne mweshi, owundi mu­ntu akaderha, oshube oku byâwe binwa. 10 Mukemezo gushokolera omukungulo, inêma lishokolera omuntu mu­rhimanya. 11 Amango gâwe gamahika, gendaga, orhacilegerere, libirhira eka, oleke okula kusharhira omu njira. 12 Aha ka, ocîmîmise, oshârhe, orhabihaga omu kuderha buzira lugero. 13 Ovuge Lulema omunkwa kuli byoshi, ye kushobôza aminja gâge.

Okurhînya Nyamuzinda

14 Omuntu orhînya Nyamuzinda, ayumva akanwa kâge, abamulonza ku­rhona barhona emwâge. 15 Omuntu odôkereza irhegeko kuyîgusa limuyîgusa, ci endyâlya kusa­rhaza liyîsârhaza. 16 Abarhînya Nyamuzinda banajirwe bashinganyanya, ebijiro byôbo bi­nja kwo bimoleka nka kamole. 17 Omubi arhaziga bamuhanûla, arhabula igwarhiro ly’okujira obulonza bwâge. 18 Omuntu nkana arhagaya ihano, mubi-ogayana yehe arhaba lugwêgwè. 19 Orhajiraga bici buzira kugerêreza, ntyo orhacîyunjuze kw’ebi wàjizire. 20 Orhageraga omu njira y’ebikunguzo, orhagija wasârhala. 21 Orhacîkubagiraga enjira ekubûsire, 22 n’abana bâwe nabo orhacîkubagiragâbo. 23 Ocîlange wene muli byoshi, okwo nakwo kuli kushimba amarhegeko. 24 Omuntu ocîkubagire irhegeko, kushimba ashimba ebi lirhegesire, olangalira Nyamuzinda arhabulabula.

33

1 Orhînya Nyamuzinda, obubî bunamugere kulî, ciru n’amarhangulo gabwo anagafume. 2 Oshomba irhegeko arhali murhimanya, n’oli mpu alishimbire a­rhanalishimbiri kw’ali nka bwârho omu mulaba. 3 Omuntu w’obukengêre kucîkubagira acîkubagira irhegeko, oku bwaâge likwânîne okuyemerwa nka mulêbi. 4 Ogerêreze eci waderha lyo bakuyumva, ocije emurhifma embere oshuze. 5 Ebiba emurhima gw’ecinganyi kwo biyôrha nka mizizi ya ngâlè, obukengêre bwâge kwo buzunguluka nka masini 6 Enfarasi nto kw’eri nka mwîra olimbira amasheka, bakagerêreza mpu bayishonakwo, eyâne.

Birhûmâna

7 Cirhuma ensiku zirhayûmânana? n’obwo omwâka gwoshi, omûshi oku izûba gurhenga? 8 Kuli kuderha oku Nyamuzinda arhayûmânyanyagya ensiku: ye wajira- ga ecanda n’empondo n’ensiku nkulu. 9 Akuza anayîminika nguma-nguma, ezindi azijira nsiku kwône. 10 Abantu boshi barhenga omu budaka, Adamu budaka àlemagwamwo. 11 Nyamuzinda omu burhimanya bwâge ababerûla, abagerera ngasi muguma kwâge-kwâge. 12 Hali baguma agishire, abahira enyanya, abagoshôla, abahira hofi naye, hali n’aba àkazire, àbarhanya, àbakaga aha bàli. 13 Kul’ibumba liyôrha omu nfune z’omubumbi, alibûmbe oku alonzize, kwo n’abantu bayôsire omu masù ga Lulema, ye bagabira n’obushi­nganyanya bwâge. 14 Obwinja buyîmanzire omu masù g’obubî, n’obuzîne buyîmanzire omu masù g’olufù, ntyo n’omunya-byâha omu masù g’omuntu nkana. 15 Osingirize ebiremwa by’Ow’Enyanya byoshi, byoshi bigenda bibiri­ bibiri biyerekerîne^x. 16 Niono, nie muzindiyisha, nàyirîrwe, naba nk’omurholigozi wayisha e­nyuffia z’âbasârûla. 17 Omugisho gwa Nyamuzinda gwanjira wa burhanzi, nka musârûzi, nabûmba olurhanda. 18 Omanye kwône oku ntakoleraga bûnguke bwâni bwône, ci n’obwa ba­lya boshi basîma okuyîgîrira. 19 Munyumve, mweshi bakulu b’olubaga, mwe mukulire endêko, mu­rhege amarhwiri.

Okuba ntagengwa kw’omuntu

20 Aha mwâwe, mango ocizîne, orhalekaga mpu omwana wâwe, muka­ we, mene winyu, omwîra wâwe akurhegeke. Orhahaga owundi ebirugu byâwe, kwanaba kucîyunjuza buzinda mango wabihûna. 21 Oku ocizîne onacidwîrhe wayîsa omûka, orhacîjiraga muja wa ndi. 22 Okuhûnwa n’abana bâwe, kwo kukulu aha kuyerekera abana oburha wabahûna. 23 Ngasi kantu wajira koshi, oyôrhe we nnako, omanye wankacîshubula. 24 Amango waba wamayunjuza ensiku z’akalamo kâwe, lwo kusiku lw’o­kufa, ogabe ebyâwe.

Abaja

25 Ecihêsi ciri ca byahirwa, karhi na mizigo, omuja ali wa biryo, buhane^y na mukolo. 26 Okolese omuja wâwe, wabona omurhûla, omuleke buzira mukolo, wabona oku naye alonza kurhi ankarhenga omu buja. 27 Omurhamba n’olukoba, binagombye ecihêsi, obukali n’akarhi binatwe ifêka, ly’omushizi mubî. 28 Omuhe omukolo, akole, aleke okuyôloha, bulya kuyôloha kuyîgîriza amenge mabî. 29 Omuhe omukolo gumukwânîne, n’akakalahira, omuhogeke omugozi. 30 Ci oleke obukali bw’okumînya oku bantu, okulikire obushinganyanya. 31 K’ogwerhe muja muguma yêne? omulole nka ye we, bulya wamulibukîre. 32 Ka muja muguma yêne ogwerhe? omulole nka mwene winyu, bulya omulagîrirekwo. 33 Bulya okamukolêsa kubî, akuyâka, ngahi wacimurhangira?

34

Ebilôrho

1 Okulangalira obusha n’ebirhaboneke, kuli kwa musirhe, n’ebingolo­ngolo byo birhambira ebilôrho. 2 Kuli kugwârha ecizunguzungu na kushimba empûsi, okulegerera oku bilôrho. 3 Ecilolero n’ebilôrho bishushîne, ociloleremwo, wabona obusù bwâwe. 4 Cinja cici cirhenga omu izinga? K’okuli kunarhenge omu bunywesi? 5 Okulagula, okukera engoko, ebilôrho, byoshi busha, kahalalo ka mukazi oli izîmi. 6 Akaba arhali Nyamuzinda obirhumire, orhabishibiriraga. 7 Ebilôrho byarhebire banji, banji balibilangalîre bahona. 8 Amarhegeko garhanywerha, Irhegeko lyôhe linakulikirwe buzira ku­rhebana, oburhimanya nabo buba bwimâna burhabêsha.

Okubalama

9 Okubalama kuyigîriza binji, owagezire omu bihugo binji anamanye na binji, n’omuntu wabwîne binji yenayishiganîra. 10 Omuntu orhasâgija omu malibuko, arhishi binji, ci owàgenzire ayishi orhunjirhunji. 11 Nabwîne binji ebwa kubalama, ebi nayumvîrhe byo binji kulusha ebi nakamanyiderha. 12 Olufù lwampushire kanji kanji, nanatwa oku isî, alagi kurhi: 13 Abarhînya Nyamuzinda balama, bulya bamulangalîre, bulya baciku­bagîre owakanabaciza. 14 Orhînya Nyamuzinda arhayôboha cici, arhajuguma, Nyamuzinda ye aba acîkubagîre. 15 lragi ly’omuntu orhînya Nyamuzinda, ndi ayimangîrekwo? ndi ayege­mîre?

16 Amasù ga Nyakasane, gayerekîre balya bamusîma, ye mulikûza, mu­tuga muzibu, ye mâkiro, omu mpûsi y’omu irûngu, ye mbohôlolo oku idûrhu ly’akasirahinga^z, ye mucika-ntambala, ye na muko­ma-afungira-abali-bhirima. 17 Kulengereza alengereza emirhima, azibûle amasù, ahûne amagala, akalamo n’omugisho.

Enterekêro

18 Okurhûla Nyamuzinda ebizimbano kuli kumushekera, entûlo z’ababî zirhamusimîsa. 19 Ow’Enyanya arhabona oku ntûlo z’ababî, arhali bunji bwa mbâgwa burhuma ababalira ebyâha^a. 20 Kuli kuniga omwana n’ishe asinza, okurhûla Nyamuzinda ebi wa­ nyagaga abakenyi. 21 Ehitya hy’omukenyi ko kalamo kâge, okumunyagahyo kuli kumuyîrha. 22 Kuli kuniga owinyu okumunyaga ehi alamirakwo, oyîma omukozi oluhembo lwâge erhi mwîsi wa bantu. 23 Muguma ayûbake, owundi ashâbe, bunguke buci barhenzamwo aha nyuma ly’oburhe. 24 Muguma agishe, owundi ahehêrere: muguma ohi Nyakasane ayumva? 25 Owacîshuka kulya kuba anahumire omurhumba akanashubiguhuma­ko, erhi cici acîshukirage? 26 Kw’ali ntyo omuntu ocîshalisa oku byâha byâge, buzinda kandi abi­shubîrire! ndi okolaga ayumva omusengero gwâge? bunguke buci burhenzirage muli okwo kucîrhohya?

35

11 Omanye wankagèreza mpu wahôngera Nyamuzinda, arhakaziga; o­rhacîkubagiraga enterekero y’obushambo. 12 Bulya Nyamuzinda abâ mutwî wa mmanja. yehe arhajira kabôlo omu bantu. 13 Nyamuzinda arhajira kabôlo ka kulenganya omukenyi, kuyumvirhiza ayumvirhiza omulenge gw’oyu badwîrhe bâlibuza. 14 Arhakengula enfûzi emulakire, arhayîbagira n’emirenge y’omukana. 15 K’emirenge y’omukana erhahulula omu marhama gâge bulya, k’e­ndûlù yâge erhabonêsa nshonyi owamulasagya? 16 Omuntu okolera Nyamuzinda n’omurhima gwoshi kurhona arhona, n’izu lyâge enyanya lihika. 17 Omusengero gw’omwirhohye bitû gurhulukânya. arharhûlirira gu­rhanacihika. 18 Arhagoheka na Nyamuzinda arhacimushuza, nka Nyamuzinda arhaci­twa olubanja lw »abashinganyanya, n’okukubûla enjira y’obushinga­nyanya. 19 Nyamuzinda arhâlegame, arhâlembere emihera, 20 kuhika avune ezo ncuku omugongo, acihôe oku mashanja; 21 kuhika aherêrekeze bacibone boshi, avune akarhi k’oburhegesi bw’e­ ndyâlya; 22 kuhika ahembe ngasi muguma nk’oku ebijiro byâge binali, atwire aba­ntu olubanja nk’oku emirhima yâbo eri; 23 kuhika atwire olubaga !wâge olubanja lw’obushinganyanya, alu­shobôze obusîme bw’obwonjo bwâge. 24 Obwonjo burhahimwa kuyinjiha amango g’amalibuko, nka kula ecitû c’enkuba cinaboneka canda.

36

Omusengero gw’okulikûza n’okuyûbaka Israheli buhyâhya

1 Orhubabalire, Nyamwagirwa, Nyamuzinda w’igulu, lola, ojugumye amashanja goshi. 2 Oshunge amashanja g’ihanga okuboko, gabone oku buhashe onajira. 3 Kulya wabayêrekaga oku oli Mwimâna, warhulibuza banasinza, kw’ojirage buno, nirhu orhuyêreke obukulu bwâwe kuli bo. 4 Bakumanye nk’oku nirhu rhwamanyaga oku nta wundi Nyamuzinda kuleka We, Nyamwagirwa. 5 Oshubirire okujira ebirhangâzo, ojire cbindi bisômerîne, oyêrekane obukulu bwâwe, okengêse okuboko kwâwe, okulyo kwâwe kuj’ire­ nge. 6 Ozuse omungo, obulage omutula, oyîrhe omubisha, oherêrekeze omushombanyi. 7 Obiduhye ago mango, kengera ecihango, ojire rhukuze ebijiro byâwe by’oburhwâli. 8 Omuliro gwâwe gw’olwihôlo gusingônole abasigîre, balya barhi­ndibuza olubaga lwâwe bahererekere. 9 Otuntume amarhwe ga balya bakulu b’ihanga, baderha, mpu: «Mâshi rhwêne!» 10 Oshubûze emilala ya Yakobo yoshi, oyigalulire omwanya gwayo nk’o­ku byâli burhanzi. 11 Nyakasane k’emirenge, babalira olubaga luderhwa izîno lyâwe: babali­ra Israheli, we wamujiraga nfula yâwe. 12 Olukogo lw’ecishagala câwe citagatifu lukugwârhe, lukogo lwa Yeruzalemi, ho mwâwe orhamûkira. 13 Siyoni, omuyunjuze bukuze bwâwe, n’akarhwa-bwâmi kâwe okajire kayunjule irenge. 14 Oyîmangire ebiremwa byâwe birhanzi: oyêrekane okuli kw’obulêbi bwajiragwa oku izîno lyâwe. 15 Orhimûle abakulangalira, kubonekane oku abalêbi bâwe bo ba­ nyamuderha-kuba. 16 Nyakasane, oyumvirhize omusengero gwa bambali bâwe, kulyâla kw’omugisho gwa Aroni oku lubaga lwâwe. 17 Boshi, en’igulu, bamanye oku we Nyakasane, Nyamuzinda w’ensiku n’amango.

Okuhugûkwa

18 Olurholero luyankirira ngasi kalyo luhabirwe, ci hali ebiryo binja kulu­sha ebindi. 19 Olulimi lumanyira ehisimbi-simbi oku bwehe bwahyo, kwo n’okwo omurhima murhonde gurhahaba ebinwa by’obunywesi. 20 Omurhima mubî gunayîrhe mutula, ci omuntu wâbona kucîlanga acîla­nga kuli gô.

Okulonza omukazi

21 Omukazi arhayîra mulume, ci abanyere babamwo bamunyere nkana na bacinyere kwône. 22 Obwinja bw’omukazi kusîmîsa busimisa amasù, kwo n’omurhima gw’omulume gulakira. 23 Omukazi ogwerhe ohwinja n’obutûdu ekanwa, iba ali w’iragi ekarhî k’abandi. 24 Okuyanka omukazi guba murhondêro gw’obuhirhi, ye murhabâzi oli akâge, nyamwegemerwa wâge. 25 Ishwa lirhajira côgo lirhahwa kuyônwa, buzira mukazi, omulume ye milumbo na muhabuka. 26 Kurhi wakacîkubagira cishamho-ali-magala. Orhali eyo arhali n’eno? 27 Ntyo kw’ali omulume orhajira aha abâ, olâla ah’obudufu bunamu­shimanyire.

37

Irumhi mpu bîra

1 Ngasi mwîa anaderhe: «Nani ndi mwîra wâwe», ci hali omwîra w’iziîno kwône. 2 Ka gurhali mutula munene oku muntu okubona owinyu erhi mwîra ahinduka mushombanyi? 3 Aye! murhima mubî, kurhi weki walemirwe, mpu ohire obuminya o­mw’igulu? 4 Winyu kwône ali mwîra amango ayôsire bwinja, hano ensiku zici­kwihindulira, naye acihindule. 5 Winyu kwône ali mwîra amango akulinzirekwo akantu, amango g’e­ntambala akutulikekwo amatumu. 6 Orhayîbagiraga omwîra w’okuli omu ntambala, omubîke emurhima omu bugale bwâwe.

Abahanûzi

7 Ngasi muhanûzi mahano ahâna, ci hali abagahânira okulonza obu­nguke. 8 Omanye omuhanûzi. burhanzi cidôse bulagirire buci bumugwerhe – kwankanaba bûnguke bwâge bwône alonza, – alekikuhirakwo aka­rhunzi. 9 Arhakubwîraga erhi «njira nyinja eyo olimo, abule na bwaja ebulabi akabona oku byâba. 10 Orhadôsagya ihano emw’orhakusîma, n’abayâgalwa nâwe orhaba­ bwîraga emihigo yâwe. 11 Orhadôsagya omukazi ihano liyêrekîre mukîba, n’omwôba orhamudôsagya ihano ly’okulwa, n’omurhunzi orhamudôsagya ery’okurhiîmbûla, n’owagula orhamudôsagya ery’okuguza, n’omuyâgalwa o­rhamudôsagya ery’okuvuga omunkwa, n’omujinisi orhamudôsagya ery’okuhâna, n’omwôlo orhamudôsagya ery’okukola, n’omulimya orhamudôsagya ery’okuyûsa omukolo, omushizi mwôlo o­rhamudôsagya ery’omukolo muzibu; abo nt’ihano bankakuhà. 12 Ci ohûne ihano emw’omuntu orhînya Nyamuzinda, olya omanyire oku ashimba amarhegeko, olya omurhima guli nk’ogwâwe, olya wakufà lukogo erhi wankayâbirwa. 13 Buzinda, osêre oku ihano ly’omurhima gwâwe, bulya nta mwîra ôku­rhonya kugulusha. 14 Kanji kanji omurhima gw’omuntu gunamurhonde bwinja, kulusha bajishamba nda bali oku ntôndo. 15 Kulushisa aho, oshenge Nyamuzinda: ayerekeze amagulu gâwe omu njira y’okuli.

Oburhimanya: obw’okuli n’obw’obunywesi

16 Omurhondêro gwa ngasi cijiro, bukengêre, gerêreza embere orho­ndêre omukolo. 17 Omuzi gw’enkengêro, murhima, gugwerhe mashami ani: 18 aminja n’amabî, obuzîne n’olufù, n’ensiku zoshi olulimi luyôsire lubiyimangire. 19 Wanabona ali mulenga w’okuyigîriza abandi, n’obwo kuli ye yêne ali wa busha; 20 lebè: w’akalimi, ye nyamakobwa, azinda erhi ishali lyamuyîrha, 21 bulya Nyakasane arhamurhonyizi, nta burhimanya agwerhe. 22 Lebè abà murhimanya omu nkengêro zâge yêne, n’omu iderha lyâge, obukengere bwâge liri ishwa liyêra. 23 Omurhimanya w’okuli lubaga !wâge ayigîriza, n’emikolo y’obukoengêre bwâge esêzire. 24 Omurhimanya abà ayunjwire mugisho, abamubona boshi bamuderha w’iragi. 25 Ensiku z’akalamo k’omuntu ziri nganje, ci ez’lsraheli zoki zirhankaga­njwa. 26 Omurhimanya, ekarhî k’olubaga, ali mwikubagirwa, izîno lyâge lya­ bâho ensiku n’amango.

Onyihye oku miru gâwe

27 Mwana wâni, amango ocizîne, omanye ohworhere bwâwe, hi­rhakujîri, orhahîhambiraga. é8 Bulya arhali ngasi kantu kakwânana hoshi arhali na ngasi muntu okômera byoshi. 29 Orhahubiraga ngasi hyanuna, oleke okuziga ebiryo, 30 bulya obudambye buli bubî, nda-ya-byo arhahwa kulumwa omu nda. 31 Banji balîre n’obudambye, omuntu ocîlanga bwinja anayushûla akalamo kâge.

38

Omufumu (Munganga), amafumu n’endwâla

1 Okenge munganga, nk’oku akwânîne okukengwa erhi mikolo yâge e­rhuma, bulya nâye Nyamuzinda wamulemaga. 2 Okufuma emwa Ow’Enyanya kurhenga, kwo kuyîsha nka nshokano y’ebwmami. 3 Obumanye bwa munganga bwo burhuma akananda, bwo bunasômeza abagale. 4 Nyamuzinda analengeze abanyinyi, omuntu wabona arhabagayaguza. 5 Kali karhi lushâli kayinjihagya amîshi^b, kayêrekana obuhashe. 6 Nyamuzinda ye hà kandi abantu obukengêre, kandi ye hà abantu obuhashe, mpu bacitakîrire ebinja by’obuhashe bwâge. 7 Anabikolêse, oku kubuka n’okurhûliriza, omufumu anarhôle atu­nturnîre haguma kwône. 8 Ntyo emikoio yâge erhahwa, ye lumiza n’aminja omu igulu. 9 Mwana wâni, mango walwâla, oleke okulumbwîja, shenga Nyamuzinda akafumya. 10 Oleke obubî bwâwe, onalange n’enfune zâwe omu bucêse, onashuke omurhima gwâwe ko ebyâha. 11 N’akakengêzo k’obwâso bw’enshâno, orhûle nk’oku obugale bwâwe bunali. 12 Kandi oje emwa munganga, bulya naye Nyamuzinda wamulemaga, orhamulahiraga, omulagirîrekwo. , 13 Hali amango okufuma kuli omu maboko ga bamuganga. 14 Nabo bakolaga bashenga Nyamuzinda, mpu abashobôze engalo y’oku­rhuliriza, n’ey’okufumya lyo bamanyigalukira abandi. 15 Omuntu ojira ecâha omu masù ga Lulema, akumbe omu maboko ga muganga.

Olufù n’emishîbo

16 Mwana wâni, olakire owâwe ofire, olake omutula gwâwe, o­rhayîbagiraga n’okukâkenga ecusho câge. 17 Olake bwenêne, olake omutula gwâwe, oshîbe nk’oku nyakufa ana­kwanîne^c, lusiku luguma erhi ibiri, bulya ekanwa k’abantu ebabwa, buzinda omutula gwâwe gurhûlirire. 18 Bulya omutula gunayîrhe, omurhima gwamarhoga nta buzibu guci­gwerhe. 19 Wamabisha omuntu wâwe, oyîbagirage omutula gwâwe, omutula gu­rhalamirwakwo. 20 Orhabîkiriraga omutula emurhima, ogurhenze, kengêra okuhwa kw’a­ kalamo kâwe. 21 Orhayîbagiraga, ejibwa ci erharhengwa^d, emirenge yâwe erhagalule nyakufa: nâwe wene kucîbabaza ocîbabazize. 22 Kengêra aka kanwa kani, kaba kâwe nâwe: «injo erhi nie ene ali we». 23 Mango wamabisha omuntu wâwe, orhingiba nka waleka okumuke­ngera, obu omûka gwamurhenziremwo, orhûlirirage nâwe.

Obushanja bw’amaboko

24 Oburhimanya bw’omwandisi buyîgwa amango g’okurhamuka, n’o­rhaliko mmanja yeba murhimanya. 25 Kurhi akaba murhimanya omuntu ozukira oku ngâlè y’okuhinga, omu­ntu irenge lyâge lyoshi liri omu kufumbarha akarhi k’okuyâbula, omuntu oja atunda empanzi anaziregerereko, ôrhaderha ogurhali gwa nkafu!^e 26 Omurhima gwâge guli omu by’okuhinga, n’ebijingo byoshi erhi ayahi­rira amanina. 27 Kwo na kuguma n’abanyakasi n’abanya bushanja boshi, bali oku kasi buca-buyira, barhagoheka, abajira obulonga bw’okubinja ebima­nyiso^f, bahindulage ene n’irhondo ecimanyiso babijirire: mpu lyo bayumanyanya n’ecisiki, balale oku ciko mpu lyo bashwinja obushanja bwâbo. 28 Kwo na kuguma n’abatuzi eluganda: obone arhole ecûma, idûrhu ly’omuliro limuyûdukire, yeshi arhubanukirwe; okutôrha kw’enyundo kumufuke amarhwiri, arhasinza handi, cirya cûma cône; omu­rhima gwoshi kwa gulya mukolo gunali, oku ciko alala mpu lyo ayûnjuza. 29 Kwo na kugurna na nababômbi, aha bushanja bwâge, ayôkoleze n’a­magulu; obushanja bumuli aha nyomvu, n’okucîbûnda guli mulâli; 30 amaboko gabûmbe ibûmba, amagulu galilabarhe, emurhima kuko­mbeza bwinja kwône, na ngasi bijingo kuhyajira amasiga. 31 Abo bantu boshi bacîkubagire amaboko gâbo, ngasi muguma ali mule­nga omu bushanja bwâge. 32 Buzira bo, nta lugo lwankayûbakwa, ntâye wankabalama erhi kujiyuûbaka handi. 33 Ci kwône orhabashimâne omu ihano ly’ecihugo, barhali n’omu lugero lw’abakulu b’endêko. Barhali bazûzi, barhanayumva irhegeko oku ligenda. 34 Barhali bayigîriza, barhali ba kugerêreza bwenêne, barhali b’omu mu­rhwe gw’abajizi b’emigani. Ci kwône bali mutungo omu igulu, n’omusengero gwâbo guba guyêrekîre obushanja-bwâbo.

39

Omwandisi

1 Kundi kundi ayôrha omuntu osêgeza omurhima n’enkengêro oku i­rhegeko ly’Ow’Enyanya. Kulongereza alongereza oburhimanya bw’abakulukulu boshi, amango gâge g’okurhamûka, arhamûkire oku bulêbi. 2 Kubîka abîkirira emyanzi y’abantu bajire irenge, asheshere omu rhwonga-rhwonga rhw’emigani. 3 Analongereze okuhundûla omugani, ayumve irala ly’amahwe g’emi­gani. 4 Ekarhî k’abakulu yo akolera, wamushimâna haguma n’abarhegesi. Abalame, aj’ihanga, abwîne ebinja n’ebibi bibâ omu bantu. 5 Kurhenga sêzi, n’omurhima gwoshi, emwa Nyamuzinda, Lulema wâge ayêrekera, ayinamulîre omurhima emw’Ow’Enyanya, arhenge omu kanwa, ashenge, ahûne obwonjo oku byâha byâge yêne. 6 Omukulu Nyamuzinda akalonza, amuyunjuza mûka gwa bukengere. Naye yêne aderha ebinwa by’oburhimanya, ashenga avuge Nyamuzinda omunkwa. 7 Abona obumanye n’ihano lishingânîne n’amahwe mafulike aga­shwêkere oku murhima. 8 Ebi ayigîrizîbwe abiyêrekana, analimbire irhegeko ly’endagâno ya Nyamuzinda. 9 Banji bakunga obukengêre bwâge, na nta mango ayîbagirwe. Barhakahusa kumukengera, izîno lyâge lyâlama omu ngasi maburhwa. 10 Amashanja gâganira oburhimanya bwâge, n’endêko ekuze irenge lyaâge. 11 Erhi akalama bwenêne, izîno lyâge lyaj’irenge kulusha ecihumbi, n’cerhi akafà duba, gurhali muhona.

Mukuze Nyamuzinda

12 Nnonzire okushubiderha enkengêro zâni, omurhima gwâni guyunjwire nka mwêzi mukulu. 13 Munyumve bana bâni, mukule nka roza ntwêre oku cikunguzo c’olwlîshi. 14 Murhengemwo akisûnunu kinja nka nshangi, muyâse nka mburho, o­bwehe bwinyu buyudûke, muyimbe olwimbo, mukuze Nyamuzinda oku mikolo yâge. 15 Mukuze izîno lyâge, muyâlize irenge lyâge, muyimbe muzihe, mude­rhe mpu: 16 Neci mushâna, erhahimwa kuyinjiha emikolo ya Nyamuzinda! oku adesire kwo binabâ. Nta kuderha mpu: Byo bici ebyo? Cirhumire bibâ ntyo? Ngasi kantu kayîgwa omu mango gâko. 17 Oluderho !wâge lwône lunasike amîshi, lugasingike, izu lyâge linafu­kule amîshi, 18 oku adesire kunabe, ntâye wankacika ecijiro câge c’okuciza. 19 Ebi abantu bajira byoshi abimanyire, kurhankahashikana habe eci a­rhabona. 20 Kubona abona kurhenga ensiku n’amango, ntâco cimusômera. 21 Nta kuderha mpu: Co cici eco? Cirhumire bibà ntyo? ngasi kantu ka­gwerhe eci kalemîrwe. 22 Kul’omugisho gwâge gwalumiraga byoshi nka lwîshi, gwajomya idaho nka nkuba y’ecihonzi, 23 kw’agabira amashanja obukunizi bwâge, ntyo kw’ahindulaga amîshi^g mûnyu. 24 Oku enjira zâge zishinganyire oku bantu bamurhînya, kwo zinali za bikunguzo oku bantu babî. 25 Ebinja byàlemîrwe abinja kurhenga emurhondêro, n’ebibî ababî. 26 Akantu karhanzi k’obulagirire omu kalamo k’omuntu: mîshi, muliro, cûma c’omûnyu, nshâno, marha n’obûci, murhobo gw’oku muzabiîbu, mavurha n’omwambalo. 27 Ebyo byoshi bibâ binja oku binja, ci oku babî, binahinduke bibî. 28 Hali empûsi balemeraga okuhâna, oku bukunizi bwâge ayijira buha­nya. amango g’obuhane enayishe n’omuhûsi gwâyo, ejire omukolo obukunizi bwa Lulema buyirhumire. 29 Omuliro, olubula, ecizombo n’olufù, ebyo byoshi byalemirwe okuba buhane. 30 Amîno g’ebiryanyi, endumira-mucira, enjoka engôrho y’olwihôlo lw’okuheza ababî, 31 byoshi ebà nganda yâge y’okujira oku adesire, biri en’igulu byalinga okurhumwa, hano amango gahika, birharhenguhe. 32 Co carhumaga nyanka omuhigo kurhenga emurhondêro. nagerêreza nanayandika nti: 33 «Emikolo ya Nyamuzinda yoshi eba minja aha nsa ekwânîne, ana­shobôze olagirîre. 34 Nta kuderha mpu: ehi hirhali hinja nka hira, bulya ngasi kantu kali ki­nja omu mango gâko. 35 Bun6ôa, n’omurhima gwoshi muyashamage, muyimbe, mukuze izîno lya Nyamuzinda!»

40

Obuligo

1 Obuhanya bwàjire oku bantu boshi, omucîmba gw’obuja gwarhamize bene Adamu, kurhenga olusiku omuntu arhenga omu nda ya nnina, kuhika olusiku ashubira emwa nnina wa boshi^h. 2 Enkengêro zâbo, obwôba bubali emurhima, binali birya bihamba by’olusiku luminya lw’okufà. 3 Mwâmi otamîre oku ntebe y’irenge, na nyakahuku otamîre omu mvu­ngu n’omu luvu, 4 omukulu oyambalîre obugale, ensirha y’obukulu omu irhwe, na hibu­shangi-bufundike, kuli boshi burhe, mutula, ntemu, musisi, bwâba bwa kufà, ntambala n’enongwe. 5 îro ly’obudufu, mango omuntu agwishîre, mpu arhamûka, liba lya kuyîbagiza kwône amaganya: 6 hano omuntu aderha mpu akarhamûkaga, ayumve oku liguma nka gukola mûshi, n’obwo ali îro, bamugezemwo omusisiⁱ, nka muntu washugunusire amatumu. 7 Erhi asinsimuka-atulûka, gabe nka go mango bamulîkûzize, asômerwe yêne n’obwôba bwâge. 8 Oku ngasi ciremwa, kurhenga oku omuntu kuhika oku nsimba, ci bwenêne kali nda oku banya-byâha: 9 lufù, muko, ntambala n’engôrho, mutula, cizombo, buhanya, ye lwa-bo­shi! 10 Ebyo byoshi byalemîrwe abanya-byâha, bo barhumaga n’ecihonzi cinene cimirîra igulu. 11 Ngasi hirhenga omu budaka, omu budaka hishubira, na ngasi hirhenga omu mîshi, omu nyanja hija.

Emigani

12 Okuhonga n’okulenganya byacihwa, ci obuyêmêre bw’omurhima nka­na bwayôrha ensiku n’amango. 13 Abagale b’endyâlya bahuba nka mugezi, bâhirigirha nka mulazo gwa nkuba nyâmûka, 14 Omubî akabumbûla enfune anacîshinge, n’obwo kukola kuhera^j kwâge. 15 lburha ly’ababî lirhaluza mashami, emizî migalu-galu erhabugâna aga­rhali mabâle. 16 Kasheke akunda amîshi n’ebikunguzo, ye barhangitwa. 17 Okurhona kwo kuli nk’ishwa liyunjwîre mugisho, n’okusholôlera omukenyi, mugisho gw’ensiku n’amango.

Ebinja

18 Entagengwa n’ogwerhe omukolo gwâge bajira akalamo kinja, ci owa­rhôzire obuhirhi acirhalusire. 19 Abana n’olugo lûbake banalamye izîno, ci okuhika oku burhimanya kucilushire. Okushwêka enkafu, okuba n’amashwa, kunajîse irenge, ci okuyanka omukazi nkana kulushire. 20 Erivayi n’obulenga binashagaluse omuntu, ci okuzigira oburhimanya kucilushire. 21 Akarhêra n’oluzihwa binanyunye olwimbo, ci izu linja lilushire. 22 lranga n’igenda linja binashagaluse amasù, ci olwange luli omu ishwa lucilushire. 23 Abîra n’abayumanîne banashimânane, ci okushimânana kw’omulume na mukâge kwo kukulu. 24 Bene winyu n’abunkwa baba bakukurhabâla amango oli omu mbaka, ci okusholôlera omukenyi kunamugalukire bwenêne kulusha. 25 Amasholo n’ensaranga binalimbîse omuntu, ci ihano linja licikwânîne kulusha. 26 Obugale n’emisi binarhwalihye omurhima, ci okurhînya Nyamuzinda kulushire. 27 Okurhînya Nyamuzinda kuli nk’ishwa lirimwo omwavu, irenge lyakwo lilushire agandi goshi kumanyilanga.

Okuja kwahûna

28 Mwana wâni, orhalamiraga okuja kwahûna, okufà kwo kukulu aha kuhûniriza ene n’irhondo. 29 Omuntu okonolera ebya bene amasù, akalamo kâge karhakaderhwa kalamo. Kuli kushâhuka okukalâlira eby’embuga, omuntu balezire banamuhanûla, arhakômera eyo njira. 30 Ekanwa k’owahwîrekwo enshonyi, okuhûniriza kuba kwinja, ci kwône erhi na muliro omu nda yâge.

41

Olufu

1 Lufù mâshi! okukengêra oku h’oli kurhahimwa bululu oku muntu oli n’iragi ekarhî k’ebyâge, kuli kàshêga, oyu byoshi bibêrîre, n’owacîhasha okulya yêne. 2 Mâshi lufù, kâli irhegeko lyâwe licîfinjirwe emwa kàlibwîre^k, oyu ama­gala gàrhibire mîra, emw’omushosi civandagwa olâl’arhânya, ôwa­rhibire omurhima arhiba n’obulangalire. 3 Orhayôbohaga olufù, kengera àbakushokolire n’abali nyuma zawe. 4 Liri irhegeko Nyamuzinda àhebirekwo ngasi muntu cakarhuma wacikenyagulira obulonza bw’Ow’Enyanya? Olame myâka ikumi, myâka igana erhi myâka cihumbi, ekuzimu barhakutumuze obula­mu bwâwe.

Oluhembo lw’abantu babî

5 Bana ba mihera endyâlya ziburha, abakômera enyumpa z’enkola-ma­ligo. 6 Akashambala basigira abana baburhwa na abanya-byâha kuhera ka­ nahera, iburha lyâbo cijâci ca ngasi lusiku. 7 Omubusi mubî kujâcirwa ajâcirwa n’abana bâge, bulya kulî ye ecibi carhengaga. 8 Buhanya bwinyu, mwe nkola-maligo, bulya mwalesire irhegeko lya Nyamuzinda w’Enyanya. 9 Mwabusirwe, mwaburhirwa obuhanya, mwâfa, mufâne n’obuhanya. 10 Ngasi hirhenga omu budaka, omu budaka hishubira, enkola-maligo kwo na kwo, bahehêrirwe na kuhera bahera. 11 Emishîbo bajirira abafîre eba eyerekîre emigogo yâbo, ci izîno ly’e­mihera kuhera linahera. 12 Oshîbirire izîno lyâwe bulya lyo lyasigala, lyo likulu aha buhirhi bw’e­nsaranga. 13 Akalamo k’iragi kanashinge nsiku, ci izîno ly’irenge libà ly’ensiku n’amango.

Enshonyi

14 Bana bâni, mubîkirire n’omurhûla enyigîrizo zâni, Burhimanya bufuli­ke na buhirhi burhaboneka, makwânane maci byâkabona? 15 Omuntu wafulika oku ali musirhe ye mukulu, oku muntu wafulika oburhimanya bwâge. 16 Ntyo mukaziyumva enshonyi nk’oku namubwîra, bulya enshonyi zibàmo kunji, hali ezikwânîne omuntu, hali n’ezirhamukwânîni, n’aba­ntu boshi barhazibà kuguma. 17 Mube nshonyi z’obûmaguza embere za sho na nyoko, n’ez’okunywe­rha embere z’omurhegesi n’omukulu, 18 ez’okuvuna irhegeko embere z’omuzûzi, n’embere z’omurhambo w’a­ bazûzi, n’ez’okubà mubî embere z’endêko y’olubaga. 19 Obe nshonyi z’obulyâlya embere z’owinyu n’omwîra, n’ez’obushambo eka; 20 embere z’okuli kwa Nyamuzinda n’endagâno yâge; obe nshonyi z’o­kuhira engofola oku mêza^l, 21 ez’okuhânira embere z’abagayanyi, ez’okurhâgalula omusingo gw’âbakulamusize: 22 ez’okulolêreza embaraga, n’ez’okuyôza ow’emwinyu; 23 ez’okunyaga ornwanya gw’owundi erhi akantu bamuhîre, ez’okuloleêreza omukazi ogwerhe iba; 24 ez’okushâsa mwambali-kazi wâwe, omanye encingo yâge. 25 Ez’okuderha kubî embere z’abîra bâwe, n’oyu wahâga orhamuka­ngulaga; 26 ez’okuja kwaderha n’okulumîza omwanzi wayumvîrhe, n’okuderha amahwe ga bene. 27 Ntyo wanamanya enshonyi zikwânîne, n’abandi boshi bânakurhonya.

42

1 Ci kwône, orhabâga nshonyi z’ebîra bikulikîre^m, orhajiraga ecâha erhi bwôba bwa bantu burhuma. 2 Orhabêraga irhegeko lya Nyamuzinda n’endagâno yâge nshonyi, o­rhabâga nshonyi z’okutwîra enkola-maligo olubanja lwâbo, 3 ez’okushâmbâa n’abinyu muli mweshi, ez’okuhà abîra bâwe oku byaâwe sho àkusigiraga. 4 okulola bwinja omunzâni n’olugero lwâgwo, okubà n’obunguke busu­ ngunu erhi bunene bw’olugeru, 5 okuyunguka omu burhunzi bwâwe, okukalihira abana bâwe, okuha­nûla n’akarhi omuja mubî. 6 Embere z’omukazi wakulonzako emyanzi, okuhulika kwo kukulu, n’aha abantu bahumahuma, orhayîbagiraga okufûnikira bwinja. 7 Okuganja n’okugera bwinja kwo kumanyibîka, ebyâwe n’ebya bene byoshi biyandikwe. 8 Orhabâga nshonyi z’okuhabûla omuhwinja n’omusirhe, n’omushosi w’emvi waja kadali n’emisole. Kwo wayerekana ntyo oku wàlezirwe bwinja, n’abandi boshi bakusîma.

Entanya z’ishe w’omunyere

9 Buzira kumanya, omunyere ntanya nyinji alerhera ishe, enkengero amulerhera zinamuhanze kuja îro: nka aciri murho, bwôba mpu nkaba ârhayishiheruke duba; erhi aheruka, bwôba mpu k’abona obunyumpa bwinja! 10 Oku aciri munyere, bwôba mpu erhi bakamurhebaga, abêre ifûnze aha mwâbo! Amango akol’agwerhe iba, bwâba mpu erhi akagumbaga 11 Mwâli wâwe arhayumva? Omulange bwinja, omanye akubonêsa nsho­nyi emw’abashombanyi bâwe, olekiba lwimbo oku lugo, muderhwa w’esêzi n’ow’cbijingo, abantu boshi bakakushunga omunwe!

Abakazi

12 Oleke okulolêreza iranga lya ngasi muntu, oleke n’okukâbwârhala haguma n’abakazi. 13 Bulya omwambalo gujira obugukuzimu bwâgwo, n’omukazi naye a­gwerhe obubî bw’omukazi. 14 Obubî bw’omulume bwo bukulu aha bwinja bw’omukazi: omukazi analerhe ihanjaⁿ n’ecitumulè.

II. lrenge lya Nyamuzinda

15 Buno, nkolaga naganira ogw’emikolo ya Nyamuzinda, nkola naganira ebi nàbwîne. Luderho lwâge^o Nyamuzinda àjiragamwo emikolo yâge, n’ebiremwa byâge oku alonzize kwo bijira. 16 Izûba kumoleka limoleka, libone ngasi kantu, n’omukolo gwa Nyamuzinda guyunjwire irenge lyâge. 17 Nyamuzinda àrhahâga abatagatifu obuhashe bw’okuganira ebinja byâge byoshi, ebi Nyamuzinda, nnawabo-byoshi, asimbanyize mpu ly’i­gulu libêra omu irenge lyâge. 18 Alikîre isù omu cirumbi c’enyanga n’omu murhima gw’omuntu, abona amenge gâbo, bulyal’Ow’Enyanya ye nn’obumanye bwoshi, alolerîze ebimanyîso by’amango. 19 Anayêrekane ebyàgezire n’ebyâyisha; amanyise n’ebifulike. 20 Nta nkengêro ahabire, nta kanwa kamuhuzire^p. 21 Ebinja byâge byoshi àbirhondesire n’oburhimanya, bulya ali w’ensiku n’amango, ntâco ankayushûlirwa, na ntâco bankamunyaga, a­rhalagîrîri oku ihano lya ndi. 22 Emikolo yâge yoshi erhahimwa bwinja, kw’eri kula omuntu akalolêreza enkunya-kunye. 23 Ebyo byoshi ho bibà binali by’ensiku n’amartgo, na ngasi mango biyu­mva oku adesire. 24 Ebiremwa byoshi bigenda bibirhi-bibirhi biyerekerîne, ntâco ajizire ci­rhayûmânini. 25 Ngasi ciremwa ciyêrekîne obwinja bw’ecindi, ndi wankarhama n’okusingiriza irenge lyâge?

43

Izûba

1 Okulîmba kw’amalunga, ecirêre cilangashane, ntyo kw’amalunga ga­ bonekana omu irenge lyâgo. 2 lzûba erhi lishoshôka sêzi linahamagaze: «Al’obwinja bw’omukolo gw’Ow’Enyanyal» 3 Erhi lija omu nkuba-karhî, likaze igulu, ciru ndi wankalinda idûrhu lijira! 4 Cibêye batwâna àbalonza idûrhu linji, izûba lyôhe linayôce entôndo kasharhu kalushire; citumbûkemo ecidûrhu cayôca, lirike emisholo yalyo, amasù gahune. 5 Mushâna, Nyakasane waliremaga ali mukulu, na luderho !wâge luliyeêreka enjira lyageramo buhena.

Omwêzi

6 Omwêzi nago ngasi mango gwo na gulya, gwo gugaba emyêzi gutwe n’amango. 7 Gwo gumanyisa ensiku nkulu, ciba cimole cishubira eburho, n’obwo carhenga ebukulu. 8 Mwêzi-cimole gurhengako omwêzi-nsiku, gunaje gwâkula-bugenda­ njira, cibà cimanyiso c’engabo z’e malunga, co cimolekera ecirêre oku nkuba.

Enyenyêzi

9 Obumoleke bw’enyenyêzi bwo buyêrekana obwinja bw’emalunga, zi­rhahimwa kuyinjihya amalunga ga Nyamuzinda. 10 Oku Mwimîma adesire kwo zinahêka, zirhagosa omukolo gwâzo.

Omutirigongo

11 Lola omutirigongo, okuze Lulema, gurhahimwa bwinja omu mya­mbalo yagwo. 12 Guba muherho gw’irenge ly’emalunga, kuboko kwa Nyamuzinda kwa­gugokaga. 43. I: Iûba: lola Dan 3,52….. : Lul 19; 139. 43, 7: Ebukulu: mnwêzi gukula gurhôha.

Obwinja bw’ebiremwa

13 Nyarnuzinda oku bulonza bwâge ananiêse olubula, arhurne n’emikemezo. 14 Obone enfûnikire zâge zifûnuke, ebitû bibalale nka binyunyi. 15 Oku buhashe bwâge, ebitû binànage, bihinduke mabuye. 16 Oku buhashe bwâge, oku bulonza bwâge, empûsi y’ifô enahûse. 17 lzuù ly’ornukungulo gwâge linajugurnye idaho, kul’omusirûla guhubuka enyanya bo na kalemêra. 18 Kul’orhunyunyi rhugwa oku idaho, kw’arhoza olubula, lugwe nka nzige. Amasù gasômerwe n’okuhona olwêru-lwêru, obukengêre bu­rhangâle n’okulubona. 19 Kandi, idaho alibulagirekwo oguli nka rnûnyu, lume lwanazire n’emboho, luhinduke rhushûgi-rhushûgi. 20 Empûsi y’emboho y’enyanya yamahûsa, ebigakala byanamera oku miîshi, ngasi cidekêra ca mîshi cinajekwo ebigakala. 21 Wampûsi anayabuke entôndo, ahyajire empinga, asingônole ebyâsi nka muliro. 22 Lero obwo, ebitû nabyo birhinde nka bufumu, olurne lugalule obuzîne ecanda càmâhwa. 23 Nyamuzinda, oku mulali gwâge, ahima enyanja, n’omu nyanja, ame­zamo ebirhwa. 24 Abagera omu nyanja banarhubwire ebibarnwo; ernyanzi yâbo eri ya kurhusôrneza: 25 kutwa batwa oku isi, barhangâle: aha nsirnba za ngasi lubero, aha mahirahira g’omu nyanja. 26 Iragi, Nyarnuzinda anabihêke bwinja: na byoshi bishirnbe oluderho !wâge. 27 Erhi rhwankaganira ebyo, bwanaca bunayire; arhankaderhwa: «Ye byoshi». 28 Mbwîraga aha ernisi yarhenga y’okurnukuza? bulya ye Shabukuru, e­ nyanya lya byoshi, 29 Nyakasane, Côbohwa Nnârnahanga, Obuhashe bwâge busôrnerine. 30 Mucitakîrire Nyarnuzinda nk’oku rnunahashire, arhankaderhwa. Murnukuze n’ernisi yoshi, rnurharharnaga, bulya rnurhayuse. 31 Ndi okol’ornubwîne wankaderha oku ali? ndi wakarnukuza oku a­kwânine? 32 Arnahwe gâge rhurhishi go rnanji kulusha ebyo; bulya ebi rhubona biri binyi ornu mikolo yâge. 33 Nyakasane ye walemaga byoshi, ye hà n’abantu bamurhînya oburhimanya bajira.

44

Irenge ly’abashakulûza

1 Rhuderhage ogw’abajire irenge, bashakulûza^q nk’oku banakulikirine. 2 Nyamuzinda aluzize irenge, ayêrekana obukulu bwâge kurhenga e­nsiku za mîra. 3 Omu balume, baguma bahâbwa obwâmi, banaja irenge erhi burhwâli bwâbo burhuma, abandi baba balenga omu kuhâna ihano, batwa emigani y’obulêbi. 4 Abandi barhegeka olubaga n’amahano gâbo, n’obukengêre burhima­nya omu lubaga, banayigîriza n’ebinwa by’oburhimanya. 5 Abandi bashuba bazihi, bayandika n’ebinwa binunu. 6 Abandi bahirhira oku birugu n’oku buhashe, balama n’omurhûla aha mwâbo. 7 Boshi oku banali baba n’olukengwa, emw’abantu b’amango gâbo, bakuzibwa omu kalamo kâbo. 8 Baguma muli bo basiga izîno, izîno liciderhwa n’obukenge kuhika ene, 9 Abandi barhasigaga kashambala; bagenzire nk’abarhahali. Kwo bali nka kuno barhali en’igulu, kwo n’okwo iburha lyâbo enyuma zâbo. 10 Ci lolaga abagâbo, aba aminja gâbo garhayibagiragwa. 11 Iburha lyâbo lyalanzire akashambala kâbo, omwîmo gwâbo guli mwîmo gwa bulume. 13 Obûko bwâbo bukulikire amarhegeko, n’abana bâbo omu njira yâbo. 11 lburha lyâbo lyâbâho ensiku zoshi, irenge lyâbo lirhakageramo citû, 14 Emibiri yâbo yabishirwe n’omurhûla: izîno lyâbo liyôsire lizîne omu maburhwa. 15 Ebihugo byaderha oburhimanya bwâbo, n’endêko emanyise obukuze bwâbo.

Henoki

16 Henoki asimîsa Nyamuzinda, Nyamuzinda amuhêka, lwinganyo lw’okuhinduka kw’amaburhwa.

Nûhu

17 Nûhu abonekana okunali muntu mushinganyanya, omu mango g’obu­kunizi, aba ye nyamerè: oku burhabale bwâge, igulu lyayôrhana kasigwa^r, amango ecihonzi camirîraga igulu. 18 Muli ye, endagâno z’ensiku zoshi zajirwa,: mpu ly’abantu baleki­ shubiholoka n’ecihûsi.

Abrahamu

19 Abrahamu, shakulûza w’irenge w’amashanja mwandu, ntâye wàhisire oku irenge lyâge. 20 Akulikira irhegeko ly’Ow’Enyanya; àjira n’eciragâne haguma naye. Eco ciragâne acijira omu mubiri gwâge, n’erhi arhangulwa, abonekana oku anali mwemêzi. 21 Co carhumire Nyamuzinda amulaganya n’ecihango, oku agisha ama­shanja goshi omu iburha lyâge, n’oku aluza obûko bwâge nka katulo k’oku idaho, analengereze iburha lyâge nka nyenyêzi z’emalunga, abahè ecihugo bayîmamwo, kurhenga oku nyanja kuhika oku yindi, kurhenga oku lwîshi kuhika ah’igulu lihekera.

Izaki na Yakobo

22 Nyamuzinda kandi ashubulula, omugisho gwâge oku bantu boshi muli Izaki, erhi ishe Abrahamu orhuma; adekereza ecihango oku irhwe lya Yakobo. Amuyîmika omu mugisho gwâge; amugabira n’ecihugo c’omwîmo, acitwâmwo mpande, acigabanyiza emilala oku enali iku­ mi n’ibiri.

45

Mûsa

1 Nyamuzinda arhôlamwo Yakobo omuntu nkana, musimwa emwa bo­shi, rnurhonyi wâge n’ow’abantu, ye Mûsa, mukengêre-okengêre­rwa-omugisho. 2 Amuhà irenge liyumânîne n’ery’abatagatifu, amuhà obuhashe bw’okujugumya abashombanyi. 3 Oku cinwa ca Mûsa, Nyamuzinda ayimanza ebirhangâzo^s, amukuza e­mbere z’abâmi, amuhà amarhegeko oku lubaga !wâge, aba nk’a­muyêreka oku irenge lyâge. 4 Omu bwemêzi n’omu butûdu amuyinjihya, acîshoga-ye ekarhî k’aba­zine boshi; 5 amuyumvisa izu lyâge, amuheka omu bitû, amuhira embere zâge, amuhà amarhegeko, irhegeko lya kalamo n’obukengêre, ga kuyigiîriza Yakobo endagâno, ga kuyêreka lsraheli enjira.

Aroni

6 Azûsa Aroni, mutagatifu aka Mûsa, mwene wâbo, w’oku mulala gwa Levi. 7 Afundika haguma naye endagâno y’ensiku zoshi, arnuhâ obudâhwa bw’olubaga. Amujira w’iragi ornu rnyarnbalo yâge, arnubwîka ornwarnbalo gw’irenge^t. 8 Arnuhondakwo irenge linene, arnuyarnbika ecinya-bugale, ernyambalo y’ornu ndalâla, ecirondo c’oku nyanya n’omuroha. 9 Emyambalo yâge ayihirakwo amashondo, n’enzege z’amasholo, nyinja bwenêne eburharnbi n’obundi: oku agenda zajegera, baziyumve ornu ka-Nyarnuzinda, kantu olubaga lwakâmukengêrerakwo^u. 10 Amuyambika omwambalo gw’amasholo gw’ecirhînyiro, gwa mukara na mudukula, bushanja bwa mulenga; amuha ecirnanyîso c’ekagombe, Urimu na Tumimu^v, cidukula, kandi bushanja bwa mulenga. 11 Arnuhà olunigi lwinjinja lw’enjurna ziyandisirweko n’akali nka kashè, zinarhunzirwe -oku rnugozi gw’amasholo, mukolo gwa murhûnzi mulenga, mpu ebe nkumbu, hagurna n’arnandiko mabinje, nk’oku emilala y’lsraheli enali. 12 Amuhà ishungwè ly’amasholo mpu akaliyarnbalira oku citambara bu­nya-nsirha, baliyandisirekwo oku ali mwîshogwa wa Nyamuzinda, mandiko ga bulenga, mukolo rnukornbêre: busîme oku masù eyo myambalo yoshi. 13 Embere zâge barhalisâgibuna ebyo bundi, na nta mango ôw’embuga abiyambirhe: bana bâge bone n’omulala gwâge ensiku zoshi. 14 Enterekêro zâge z’okusingônoka lwoshi, kabiri ornu lusiku amango go­shi. 15 Mûsa ye wamuyambikaga akashala k’omwîshogwa^w , anamushîga arnavurha matagatifu, Yaba ndagâno y’ensiku n’arnango kuli ye n’oku bûko bwâge amango amalunga ganacihabâ, mpu akulire abarherekêzi, akole ornukolo gw’obudâhwa, agishe n’olubaga oku izîno lya Nyakasane. 16 Nyamuzinda acîshoga ye ekarhJ k’abazine boshi, mpu abe mu­ rherekczi wa Nyakasane, atûmbûse enshangi n’obukù bw’akake­ngêro, arherekêre enterekêro y’olubôle^x oku byâha by’olubaga. 17 Amuha amarhegeko gâge, arnubwîra na kurhi gashirnbwa, rnpu ayigiîrize Yakobo eyo njira, anarnolekere Israheli ornu biyêrekîre i­rhegeko lya Nyakasane. 18 Ebigolo byanaciyisha, byamujira ihinzi^y, bayâgalwa naye omu irûngu, ornurhwe gwa Datani na Abirarni, n’ogwa Korè, ba bumvu na ba ntambala. 19 Lero Nyamuzinda ababona, akunira, obukunizi bwâge bwabahu­ngumula. Abahirakwo ebirhangâzo, bahungumuka n’engulumira^z y’omuliro gwâge. 20 Ayushûla irenge lya Aroni, omuhà omwanya, amushobôza okurhûlwa omwâka muhyahya^a, burhanzi omugati gwakayîgusa. 21 Enterekêro Nyamuzinda arherekêrwa byo biryo balya, yêne wamuhâga cco cikono ahà n’obûko bwâge^b. 22 Ci omu cihugo arhajiramwo lyâge ishwa, arhajira gwâge mwanya omu lubaga, Nyamuzinda yêne ye mwanya gwâge.

Pinâsi

23 Pinâsi naye, mwene Eleyazari, ye wa kasharhu oku irenge, bulya ayêrekîne obushiru bw’okurhînya Nyamuzinda, asimika n’obu­rhwâli embere z’olubaga n’obwo lwamàgoma^c, Israheli ababalirwa e­rhi yerhuma. 24 Endagâno y’omurhûla yafundikwa naye, yamujira mukulu w’Ecirhi­nyiro ca Nyamuzinda n’ow’olubaga, na ntyo ye bo n’iburha lyâge, bàgwerhe ecikono c’omudâhwa mukulu w’ensiku n’amango. 25 Hâbire endagâno haguma na Daudi, mwene Yese, w’oku mulala gwa Yuda, mwîmo gwa bwâmi; yêne omu bana ishe aburha, ayambala akashâmbala. Aroni yehe, akashâmbala kage kali k’obûko bwâge bwoshi. 26 Mâshi, Nyamuzinda ajire mube barhimanya, murhegeke n’obushinga­nyanya olubaga !wâge, lyo amalume ga bashakulûza galek’ihera, lyo n’abana bâbo bakaziyôrha bayambirhe akashâmbala k’irenge lya bîshe.

46

Yozwè

1 Ali ntwâli omu matabâro^d, Yozwè, mwene Nûni, mukula wa Musa omu mukolo gw’okulêba, izîno lyanamukwânana, aciyerekana mukulu wa kuciza abîshogwa, ahana abashombanyi bagoma, adêkereza Israheli omu cihugo câge. 2 Neci, yàIi ntwaâi, erhi wakamubwîne amaboko enyanya, engôrho omu nfune, ajirhêra ebishagala by’ababisha! 3 Muntu ndi, embeze zâge, wahisire aho oku burhwâli? Yene aàshokolera abalwi b’amatumu ga Nyamuzinda. 4 Kali ye wabwîraga izûba mpu liyimange^e: omulegerege muguma yaba ibiri? 5 Ashenga Nyamuzinda, erhi akol’aminisire abashombanyi hingole­ngole enyunda zoshi, Nyamuzinda ayumva omusengero gwâge, aniêsa enkuba y’olubula okurhasagiboneka. 6 Arhibukira oku ngabo y’abashombanyi, abaminikakwo akabayirhira oku mwandagalo: ayêreka amashanja oku amatumu gâge garhaji­bwa omu irhwe, mpu lyo bamanya oku Nyamuzinda badwîrhe ba­lwîsa.

Kalebu

7 Bulya àIi muntu wa Nyamuzinda, mîra, amango ga Mûsa, ayerekana obushiru bw’omurhima nkana, bona Kalebu, mwene Yefunè, go mango bahagalikaga omwandu gw’abantu, bahanza olubaga okujira ecâha, bahulisa n’okucîduduma^f kubi. 8 Bombi bone barhahumagwakwo, ekarhî ka bihumbi magana ndarhu ga balwi, mpu bahike oku kashambala, omu cihugo ciluza amarha n’obûci. 9 Nyamuzinda aha Kalebu emisi, n’eyo misi ayiyôrhana kuhika ebu­shosi, amusôsa oku ntôndo ziri omu cihugo, ko kàbire kashambala abana bâge bayimiremo buno, 10 mpu ly’Israheli yeshi abona oku neci, kunali kwinja okukulikira Nyamuzinda.

Abacîrânuzi

11 Abacîrânuzi, ngasi muguma nk’oku anahamagîrwe, balya boshi baàrhagomaga murhima, barhacîhinduliraga Nyamuzinda, okubake­ngêra gubê mugisho’ 12 Amavuha gâbo gazibuhe ekuzimu, amazîno gâbo galame, abo ba­ny’irenge bagashânize abana babo.

Samweli

13 Samweli^g arhona bwenêne emwa Nyamuzinda, ashuba mulêbi wa Nyamuzinda, anayimânika obwâmi, ashîga abâmi b’ecihugo amavu­rha. 14 Akâtwa emmanja z’endêko omu kukulikira amarhegeko ga Nyamuzi­nda, na ntyo Nyamuzinda aba haguma na Yakobo. 15 Omu bwemêzi bwâge, abonekana oku anali mulêbi, omu nderho zâge, acîmanyisa oku ye nyamuderha kuba. 16 Ashenga Nyamuzinda Ogala-byoshi, amango abashombanyi balimu­ gosire enyunda zoshi, arherekêra omwana-buzi orhalikwo izâbyo. 17 Nyamuzinda, kurhenga emalunga, avuza omukungulo, enkuba yàku­ngula, izù lyâge lyayumvikana; 18 àhungumula abakulu b’abashombanyi, n’abarhambo b’ Abafilistini. 19 Samweli, embere aluhûke ensiku n’amango, acîgasha emunda Nyamuzinda na mwâmi bali, erhi: «Niono nta muntu nalenganyize oku hyâge; ciru enkwerho y’emigozi yo nyi». Na ntâye wamuhêsire lubanja. 20 Abire amafà abulirêba, abwîra mwâmi oku obwâmi bwâge bwàhwire; izù lyâge lyarhenga ekuzimu; lyalêba kwa kuzaza obubî bw’olubaga.

47

Natani

1 Hayisha Natani enyuma lya Samweli, alêba oku ngoma ya Daudi.

Daudi

2 Kula bananûla amashushi oku cimasha c’enterekêro y’okuvuga omunkwa, kwo Daudi acîshozirwe ekarhi ka bene-Israheli. 3 Ashâsa empangaza kula bashâsa omwana-hene, eciryanyi kula bajira omwana-buzi. 4 K’arhabâga aciri murho ayîrha n’entwâli, akûla ecihugo nshonyi: ahe­ba ehibuye oku muzâreti, ahibanda hyanakoza, atwa Goliyati ifeka? 5 Aho erhi amàshenga Nyamuzinda w’Enyanya, naye Nyamuzinda amuhà emisi y’okuyîrha omulwî mukulu, n’okuzûsa ihembe lya Israheli^h. 6 Okwo kwarhuma bamuhà irenge lya bihumbi ikumiⁱ, bàmukuza omu mugisho gwa Nyamuzinda, bàmuyambika akashala k’irenge. 7 Ashâbira abashombanyi bali eburhambi, aherêrekeza abashombanyi b’e Filisteya, àbalambika burhazûka. 8 Omu mikolo yâge yoshi, akuza Omwimâna w’Enyanya n’ebinwa by’irenge^j; acîtakiraye n’omurhima gwoshi, ayerekana oku azigira Lulema. 9 Ahira ennanga aha luhêro, omulya gwâzo gwàkazirhuma izùu ly’abazihi lyayinjiha okurhalusire. 10 Ayinjihya ensiku nkulu, zalangashana okulushine, Obwimâna bw’lziîno lya Nyamuzinda bwakuzibwa, ecirhînyiro^k ca Nyamuzinda cakazi­dumûka kurhenga sêzi. 11 Nyamuzinda àmubabalira ebyâha byâge^l, àlengereza obuhashe bwâge

Salomoni

12 Salomoni, mwene Daudi, muntu mwirhonzi, ayîma omu by’ishe; n’o­ku burhabâle bw’ishe alama omu iragi. 13 Salomoni arhegeka ecihugo omu mango g’omurhûla, Nyamuzinda àmuhira omurhûla eburhambi n’obundi, mpu ly’ayubakira Izîno lyâge enyumpa, anarheganye ecirhînyiro c’ensiku n’amango. 14 Neci, wàli murhimanya omu busole bwâwe, wàli wa bukengêre bunji nka mîshi! 15 Obukenêere bwâwe bwahundikire igulu, waliyunjuza migani mizibu. 16 Irenge lyâwe lyahika emahanga, wazigirwa omu murhûla gwâwe. 17 Ennanga, emigani, obulenga omu binwa n’amashuzo gâwe byasômeza igulu. 18 Oku izîno !ya Nyakasane Nyamuzinda, ye Nyamuzinda rhuderha w’l­sraheli, walundika amasholo nka byûma, n’ensaranga zakulugira nka mabuye^m. 19 Ci aye! mubiri gwâwe wagurhega abakazi, wacîjira muja w’amagene gâwe. 20 Ntyo wadôkôza irenge lyâwe, wahira ihanja oku bûko bwâwe, wa­rhuma obukunizi bwacîhonda oku bana bâwe n’omutula oku iburha Iyâwe: 21 amâmimâmi gazûka, Efrayimu azûkamwo obugoma. 22 Ci kwône Nyamuzinda arhayibagiraga obwonjo bwâge, arhatwâga omu kanwa kâge, arhayimaga omwîshogwa wâge iburha, a­rhaherêrekezagya obûko bw’owalimuzigîre. Ntyo àlekera Yakobo hikasigwa, na Daudi omuzi gwa kuli ye.

Roboami

23 Salomoni ajirhamûka haguma na bîshe, asiga ow’oku mulala gwâge, musirhe bwenêne ekarhî k’olubaga, muntu orhagwerhi bukengêre buci: ye Roboami, ye wasunikaga ecihugo omu bugoma.

Yerobwâmi

24 Yerobwâmi mwene Nebati naye, ajirîsa Israheli ecâha, ayigîriza Efra­yimu enjira y’amabî. Kurhenga ago mango, ebyâha byâbo byalugîrira, byarhuma balulizibwa kulî n’ecihugo câbo. 25 Bali bacihêsire omu bibi bya ngasi lubero, byarhuma bahâbwa obuha­ne.

48

Eliya

1 Lero omulêbi Eliya anacizûka nka muliro, ebinwa byâge bwakâyôca nka ngoke. 2 Ye wàbahamagaliraga ecizombo, n’omu bushiru bwâge, abahu­ngumula. 3 Oku luderho lwa Nyamuzinda, àhangamya enkuba, kasharhu koshi àmanula omuliro emalunga. 4 Eliya neci wàli ojire irenge omu birhangâzo byâwe! ndi muntu wa­nkaba n’obucîbone bw’okucîgerera kuli we ? 5 We wàkûlaga omuntu omu nfune z’olufù, wamurhenza ekuzimu, oku luderho lw’Ow’Enyanya. 6 We wàshabiraga abâmi, abakulu wàbarhenza oku ntebe. 7 We wayumvagya obukali oku Sinayi, n’irhegeko ly’olwihôlo oku Ho­rebu, 8 washîga abâmi b’okucîhôla amavurha, washîga n’abakûla bâwe amavurha g’obulêbi, 9 wàhekwa muli kalemera w’omuliroⁿ, oku ngale, y’ebihesi by’omuliro, 10 we wacishogeragwa obukali bwayisha, mpu obe murhuliriza w’obuku­nizi embere buyishe, mpu oshubize omurhima gw’ishe w’omwana oku mwana^o, onayinamule emilala ya Yakobo. 11 Iragi lyabayishikubona, n’abafânîne obuzigire, bulya nirhu rhwayi­shiba n’obuzîne.

Elisha’

12 Ntyo kwo Eliya ali, ye muntu wahekagwa muli kalemêra. Omûka gwâge gwayunjuza Elisha’; omu nsiku z’akalamo kâge, nta mu­rhegesi wakamuyâshire, ntâye wakamugombize. 13 Ntaco camuyabiraga, owalêbaga ciru ali n’ekuzimu!^p 14 Amango àIi azîne ajira ebirhangâzo, anabire amâfa ajira n’ebisômerîne.

Obugoma n’obuhane

15 Byaba ntyo, ci omurhima gw’olubaga gurhagalukaga, basera oku byâha byâbo, balinda balulizibwa kuli n’ecihugo câbo, bàbasha­ndabanya omu igulu lyoshi. 16 Hasigala amahûnga g’olwàli lubaga, n’omurhambo w’oku mulala gwa Daudi. Muli bo, baguma baguma basimîsa Nyamuzinda, ci abandi bashubikaluza ebyâha.

Hezekiyahu

17 Hezekiyahu azibuhya ecishagala, ahisa amîshi omu lugo !wâge, arhula ibuye n’ecûma, ayûbaka iriba ly’amîshi. 18 Mw’ago mango, Senakeribu amera omu muherho, arhuma Rabusha­kè, naye Rabushakè omu bucîbone bwâge, arhêra Siyoni. 19 Lero bajuguma amaboko n’omurhima, balumwa nka mukazi waja aha lubako^q, 20 bayakûza Nyamuzinda w’obwonjo, bamurhega amaboko, Omwimâna abayumva kurhenga empingu, abaciza n’okuboko kwa Yesha’yahu. 21 alasa ebihando by’ab’e Sîriya, malahika wâge abahungumula.

Yeshayahu

22 Byabà ntyo bulya Hezekiyahu amasimîsa Nyamuzinda, acîyerekana mu­zibu omu kukulikira enjira y’ishe Daudi, nk’oku omulêbi Yesha’yahu ali amurhegesire, Yesha’yahu mukulu na mutabêsha omu bulêbi bwâge. 23 Omu nsiku zâge, iziûba lyàgenda cinyumanyuma, n’akalamo ka mwâmi^r kayushûka. 24 Abonera omu buhashe bwa Mûka oku ensiku zahwire, arhûliriza abagogomirwe b’e Siyoni, 25 amanyisa ebyâyisha binaciri kuli omu mwizimya gw’ensiku n’amango, n’ebifulike abimanyisa embere bibonekane.

49

Yoshiyahu na Yeremiya

1 Yoshiyahu okumukengêra kuli nka kujira envange nyinja y’obubâni kula omuvanzi w’amarâshi anajira; buli nka bûci bwo bununa omu ngasi kanwa, nka lulanga lwazihwa omu idinye. 2 Aj’aho, Yoshiyahu, akulikira enjira nyinja, erya y’okugalula omurhima gw’olubaga, arhenza obugalugalu bulya bukakàbulirwa; 3 omurhima gwâge aguyerekeza Nyamuzinda, n’omu mango g’amabî, a­lwîsa anahimira obukunda-Lulema.

Abâmi n’abalêbi bazinda

4 Kuleka ba Daudi, Hezekiyahu, na Yoshiyahu, abandi boshi baluza obugo­ma, bajahika irhegeko ly’Ow’Enyanya: abâmi b’e Yudeya bahwa. 5 Obuzibu bwâbo erhi babulekîre abandi, irenge lyâbo erhi balirekîre ecihugo c’emahanga. 6 Ecishagala citagatifu cîshogwa, abashombanyi baciyôca, emihanda ya­co bayihambya, 7 Kulya Yeremiya anaderhaga. Bàli bamulibuzize n’obwo ali mulêbi mwîshogwa kurhenga omu nda ya nina, mpu akundule, ashâbe analambike, ci kwône kandi mpu ayûbake anarhwere^s. 8 irûngu abonekerwa n’irenge, Nyamuzinda amuyerekalyo oku nya­nya ly’engâle ya Bakerubi^t. 9 akengera abashombanyi omu nkuba y’ecihonzi, mpu lyo ahimira abakulikira enjira nyinja. 10 Balya balêbi ikumi na babiri nabo, amavuha gâbo gashabuke nka mburho omu nshinda zâbo, bulya barhûlirîze Yakobo, bamuciza omu buyemere n’omu bulangalire.

Zorobabeli na Yozwè

11 Kurhi rhwacitakirira Zorobabeli? Kw’ali nka kashè omu kuboko ku­lyo^u; 12 naye owabo Yozwè, mwene Yosedeki, bombi, omu mango gâbo. bayûbaka aka-Nyamuzinda, bayabulira Nyamuzinda olubaga luta­gatifu, lubaga lubikirwe irenge ly’ensiku n’amango.

Nehemiya

13 Nehemiya naye ali mukulu w’okukengêrwa, ye warhuzûkizagya enkuta zàli zamahongoka, ajira enyumvi anazisimbanya, ayinamula eka.

Okushubûlula

14 Ntaye en’igulu walemirwe mpu ayumanane na Enoki; ye bàbalalanaga kurhenga igulu. . 15 Ntaye kandi wabusirwe oli nka Yozefu, arhona emwa bakulu bâge, aba nyamwegemerwa w’olubaga lwâge, amavuha gâge gajirekwo omugisho. 16 Semu na Seti nabo bajire irenge omu bantu, ci kwône Adamu yenaciri enyanya lya ngasi ciremwa cizîne.

50

Omudâhwa Simoni

1 Omudâhwa mukulu, Simoni, mwene Oniasi, ye washakalaga aka-Nya­muzinda, amango acihali, azibuhya n’ecirhînyiro. 2 Ye wabandaga eciriba c’okuyûbaka banyamwegemerwa babirhi omu bululi bw’aka-Nyamuzinda. 3 Amango gâge lyo bahumbaga ecibîkiro c’amîshi, bahumba ecîna cigali bwenêne nka nyanja. 4 Ayûbaka buzibu olugo, mpu ly’acingira bwinja olubaga amango lu­rhêzirwe. 5 Arhàhimagwa kukwananwa ekarhî k’olubaga, erhi abàga ahuluka a­rhenga ebwa lusîka, 6 nka nyenyêzi y’esêzi omu bitû, nka mwêzi mukulu^v, 7 nka myonzi y’izûba oku nyanya ly’aka-Nyamuzinda kw’Ow’Enyanya, nka mutirigongo gwalangashana omu bitû by’irenge, 8 nka bwâso bwa rôza omu mpondo, nka bwâso bwa lisi emezire hofi n’iriba, nk’ihaji lya murhi gwa kasuku omu canda, 9 nka muliro n’obubâni omu cetêzo, nka kabindi ka masholo, katâke n’ensobeke y’ensobeke y’enfuma za ngasi lubero, 10 nka muzeti gujagalîre malehe, nka murhi gwa nsindani guhisire omu nkuba karhî. 11 Oku akazâgikwânanwa erhi abâga ayambalîre olusiku lukulu, arhôle n’emyambalo y’obukulu, erhi abâga akola ayinamukira aha luhêre­ro lutagatifu, amanabumba obululi bw’aka-Nyamuzinda bwoshi ire­nge! 12 Ala oku ayinjihaga erhi abaga akola ayankirira eby’enterekêro omu maboko g’abadâhwa, erhi abaga ayimanzire yêne ebwa karhî k’oluhêrero, na bene wâbo bamuyimanzirage eburhambi! onabone ayosire nka nduluma y’e Libano n’amashami gâyo, nka kula omubô guba guzonzirwe n’amashami gâgwo. 13 Ala oku ayinjihaga amango bene Aroni boshi omu irenge lyâbo babaâga bafumbîrhe entulo za Nyakasane, baligi embere z’endêko ya bene lsraheli, 14 naye yêne adwirhage arherekêra aha Luhêrero, analiko ashumbiriza n’obukenge Ow’Enyanya entûlo z’obukulu 15 Obone alambulire okuboko oku kabehe, ayanke ntonyi nsungunu za murhobo gwa muzâbîbu, azibulagire aha burhambi bw’oluhêrero, hazûke ehisûnunu hy’okusîmîsa Ow’Enyanya, Nnâmahanga goshi. 16 Ago mango lyo bene Aroni bakazagibanda orhuhababo, babuhe emi­shekera yâbo minene y’amarhale, izù lishakânye, mpu kabe kake­ngêzo emw’Ow’Enyanya. 17 Erhi bahikaga aho, onabone olubaga lwoshi, luhwere oku idaho cali­gumiza, luharamye Nyakasane Ogala byoshi, Nyamubâho w’Enya­nya bwenêne. 18 Abimbiza nabo bayankirire, bayimbe obukuze, ogwo mulenge gwoshi gwakazishuba lwimbo lwinjinja. 19 Olubaga lusengerage Nyamuzinda w’Enyanya obwo, lushenge Nyaka­sane k’emirenge, kuhika ogwo mukolo gw’okurhumikira Nyamuzi­enda guhwe. 20 Enyuma Iy’aho, onabone ayandagale, alambûlire endêko y’olubaga lw’Israheli kw’amaboko, n’izù linene, abahe omugisho gwa Nyamuzinda, erhi anagwerhe irenge ly’obuhashe bw’okuderha eryol’izîno. 21 Aho, bukolaga bwa kabiri obwo, olubaga lwanafukama luyankirire omugisho gw’Ow’Enyanya.

Museze omurhima

22 Na bunola, kuzagi Nyamuzinda Nnâmahanga, yejira ebinja n’ebinênè­nè ngasi hoshi, ye walengezagya ensiku zirhu kurhenga omu nda za banyâma, arhujirira nk’oku obwonjo bwâge bunali. 23 Arhuhage n’omurhima gushagalusire, arhushobôze omurhûla rnwa zi­no nsiku zirhu, gugandâze omu Israheli ensiku n’amango. 24 Inema lyâge liyôrhe liba haguma nirhu, anarhulikûze mwa gano ma­ngo.

Omugani

25 Hali mashanja abiri ntabonakwo, erya kasharhu lirhali ishanja: 26 abantu b’entôndo y’e Seyiri, Abafilistini, n’olubaga lw’abahwinja b’e Sikemi.

Enfundika-binwa

27 Nyigîrizo za burhimanya n’obumanye ezira Yezu, Mwene-Sira, Eleya­zari w’e Yeruzalemu, asiribire mw’eci citabu, adubuliramo obu­rhimanya bw’omurhima gwâge, nka kul’enkuba enadubuka. 28 Iragi lyâge omuntu ogwerhe amango g’okucîyigîriza, anabone obu­rhimanya n’okubuheba e murhima. 29 Akahêka ntyo, âba ali muzibu ngasi mango, bulya akamole ka Nyamuzinda yo njira yâge.

51

Okucitakira kw’omunkwa

1 Nkola nilkuvuga omunkwa, Yagirwa Mwâmi, nakukuza, Nyamuzi­nda, Muciza wâni, 2 Wàndwirîre, wànfungira, wandikûza omu mino ga nyamulûmba, wa­ ntenza omu murhego gw’olulimi lubî, wankûla ekanwa k’aba­nywesi; wanyimangira embere z’abangosire, wanciza, 3 omu lukogo lwâwe lunji n’oku bukuze bw’izîno lyâwe, wandikûza omu kanwa k’abayashamire mpu bandye, wantenza omu maboko g’aba­nshimbire mpu banyîrhe, omu malibuko goshi nabwîne, 4 wankûla ecîko nnankola ndi buhuba, wankûla omu muliro muhangala! 5 wandikuza oku lulimi lw’obulyâlya, n’oku nderho z’obunywesi. 6 – kalimi ka balenzi omu bwâmi.- Nashugunuka olufù, omûka gwâni gwagalukira aha nshinda-burhambi. 7 Bangorha nieshi, nabula n’ecirhabîre; nalola eyi n’eyi nti nkaba nabo­na owirhu wantabâla, namubula. 8 Ka lêro ntakengera obwonjo bwâwe, Nyakasane k’emirenge, emikolo yâwe ya kurhenga ensiku n’amango, nakengera oku we ciza abakulangalira, obakûle omu maboko g’abashombanyi. 9 Omusengero gwâni gwayînamukira emund’oli, nashenga nti ondikûze omu lufù. 10 Nashenga Nyakasane, ishe wa Nnahamwirhu, nti: «Orhantibe omu nsiku z’amalibuko, omu nsiku z’abacîbonyi n’abalenzi. Nâkuza izîno lyâwe ngasi mango, nâcîtakiriralyo, mvuge omunkwa». 11 Omusengcro gwâni gwàyankirirwa, wantenza ekuzimu, wandikûza oku mango g’obubî. 12 Co cirhumire nacîtakira, nkuvuge omunkwa, nkuze izîno lya Nyakasa­ne.

Olulanga lw’oburhimanya

13 Omu busole bwâni, erhi nàbaga nabalama, nantangishenga, nsengere n’obwâlagale oburhimanya. 14 Nabusengerera aha luso lw’ecirhînyiro: na kuhika olusiku lwâni luzi­nda erhi bwo nankulikire. 15 Amango bwàli buyâsize, nka muzâbîbu guyanyire, omurhima gwâni gwabusîma. Amagulu gâni gaja omu njira ekubûsire, kurhenga ebusole bwâni erhi burhimanya nnongereza. 16 Naburhega okurhwiri, nanabuhabwa, nahika oku nyigîrizo nyinji. 17 Nàgenda bwinja bwo burhumire, nàkuza owampaga oburhimanya. 18 Bulya narhozire omuhigo gw’okubukulikira, nalongereza n’obushiru enjira y’aminja, nta mango nâbulabule. 19 Iroho lyani lyabulwira, nacîseza okushimba irhegeko, nayinamulira amaboko enyanya, nahuna obwonjo oku buhwinja bwâni. 20 Omurhima gwâni gwàyerekera emunda buli, nàbushimana n’omu­rhima gucire; bw’obûla nkulikire kurhenga emurhondêro, co ca­rhuma ntasigala omu marhabi, 21 Nayekemba enda erhi bwo burhuma, nàbushimâna, nàrhimana ebinja. 22 Nyamuzinda ampire, ampa engalo y’olulimi lw’okumukuza, 23 Muyishe emunda ndi, mwe bahwinja, muje omu masomo gâni. 24 Cirhumire mucijira bakenyi, n’obwo enyôrha y’oburhimanya emugwe­rhe? 25 Nabumbwîre akanwa nti nderhe: gulagi, burhafa nsaranga^w, 26 mugombe ecikanyi, muyigîrizibwe, enyigîrizo hofi hofi ninyu ziri. 27 Ninyu mwene mucîbonere: mubwîne okuntarhamaga bwenêne, nabu­libona obuluhûkiro bw’enkwîra. 28 Muhâne birugu binji oku nyigîrizo, zammuhisa oku mwandu gw’ama­sholo. 29 Omurhima gwinyu, gurhimukwe n’olukogo lwa Nyakasane, mu­rhabâga nshonyi z’okumukuza. 30 Mujire omukolo gwinyu oku amango garhacihika, olusiku hano luyi­sha, ammuhà. oluhembo lwinyu. Nyakasane akuzibwe emyâka yoshi, n’izîno lyâge liyimbwe kurhenga oku iburha kuja oku lindi iburha. Omunwe muzinda: Burhimanya bwa Yezu! Mwene -Sira.

---

 ^a1.0 Ngasi habulisire omulongo omu LXX, rhuli rhwahazâbûla n’oburhabâle bwa Vulgata (https: / /www.academic-bible.com/en/online-bibles/biblia-sacra-vulgata/read-the-bible-text/bibel/text/lesen/stelle / 43 / 220001 / 229999/ch / 549aad1a89fa5e1a4109a70598f4606e / ) na Ebibliya Ntagatifu, Verbum Bible, Kinshasa, 1992

 ^b1.1 Olwîko lw’omuzi gw’oburhimanya ndi ogumanyire, Nyamuzinda yêne oyishi ebyâge, yênène onabimanyisa abalonzize: lola Ayu 28, 12-28.

 ^c1.11 Okurhînya Nyamuzinda kurhali kurhînya kwa bwôba, ntemu ya kumuyâka, ci kurhînya kwa bukenge, kula omuntu arhînya ababusi bâge, erhi nnawâbo n’obwo abazigire, bulya ahali nku­lwe, harhakulwa.

 ^d1.30 nani nacîsêza, nacîshwêkerera n’emisi yoshi nti kuhika mpindule eci citahu, kuli kuderha oku ecitabu c’Oburhimanya cali ciyandike omu ciherbraniya, hali abaderha oku babwîne ehisharhi hya kulico omu cihebraniya aha Masada, hofi n’Enyanja y’Omunyu.

 ^e2.16 Amarhegeko: omuntu ozigira Nyamuzinda arharhama acidôsa mpu kàshimba irhegeko lirebe erhi nanga, bulya okuzigira Nyamuzinda n’okumuyumva byo biguma.

 ^f3.18 Ly’arhona emwa Nyamuzinda: omukulu walonza okusîmîsa Nyamuzinda abe mwirho­hye, amanye endalwe y’obukulu: lola Mt 20, 26-28.

 ^g3.26 Kunazâze ebyâha: ojira bwinja bundi ajirwa, omuntu ojirira owâbo aminja Nyamuzinda orhumire, naye Nyamuzinda amubabalira, lola 1 Pt 4,8. 4.

 ^h4.11 Ababulonza: Oburhimanya budesirwe nka muntu, lola Mig 1,25; 8,12; Lk 7,35.

 ⁱ5.1 5, 1: Lola 11, 24; Lk 12, 15-21.

 ^j7.11 Owamuhebagakwo: hali amango Nyamuzinda arhangula omuntu n’amalibuko, lola Ayubu.

 ^k7.21 Obuhuru bwâge: omuja ocîkenzire akwânîne alolwe nk’abandi bantu, ahabwe okuba ntagengwa kwâge nk’akola amanyire obuhuru co cici. Lola Filemoni.

 ^l7.22 Amasô: masô ga bintu, nkafu, bihuzi…

 ^m7.27 Nyoko àbwîne: okenge sho na nyoko, liri irhegeko lya Nyamuzinda, lola Murh 20, 12… okukengera amalibuko nyoko abwîne werhumire kurhume kandi wamukenga kulusha.

 ⁿ7.29 omûka: iroho, buzîne: abadâhwa bâge: omudâhwa akwânîne olukengwa bulya ali mu­rhumisi wa Nnâmahanga, lola « omuganda akengerwa nnawabo«.

 ^o7.33 Okukuza abafire: abafire bacikwânîne okukengwa bulya bali muli Nyamuzinda, lola Tob I, 17; 12.12.

 ^p9.3 9, 3: Emirhege yâge: lola Mig 7 ,6-27; 23.27; 29,3.

 ^q11.18 Oluhembo lwâbo: en’igulu emwa mugulûza, nta kucîbona. lolà Ayu 27, 16 … Lk 12, 16..

 ^r11.28 buzinda bwâge: okufà bwinja ly’iragi, ofe oli murhonyi emwa Nyamuzinda; ah’obugale bwankakurhanga, bwankakuzinda.

 ^s11.18 Oluhembo lwâbo: en’igulu emwa mugulûza, nta kucîbona. lolà Ayu 27, 16 … Lk 12, 16..

 ^t11.28 buzinda bwâge: okufà bwinja ly’iragi, ofe oli murhonyi emwa Nyamuzinda; ah’obugale bwankakurhanga, bwankakuzinda.

 ^u15.11 : Ebi ashomba: omuntu agwerhe obuhuru, anacîshoga ehi omurhima gumuhire; yêne anacijâmwo, aderhe «nalonza hirebe, najira hirebe; ntâlonza, ntâjire … » buzira kusêzibwa na ndi, Omuntu arhankashobeka Nyamuzinda mpu ye wamujirîsize amabî: lola Yk 1, 13-14.

 ^v16.7 Muhimbo gwa busha: lola Murh 6, 1-7.

 ^w16.8 Loti: mwene wâbo Ahrahamu: lola Murh 19. 1-29.

 ^x16.9 Emihera: ab’e Kanâni barhanzi, balya barhashangîraga na Nyamuzinda w’okuli:

 ^y16.10 murhima gwâbo mubi: lola Lub 12, 37.

 ^z16.9 Emihera: ab’e Kanâni barhanzi, balya barhashangîraga na Nyamuzinda w’okuli.

 ^a16.17 Binji ntya: lola Murh 3, 10; 4, 9.

 ^b16.22 Eri kuli: owalinda endagâno ya Nyamuzinda ahire omurhima omu nda, nta kuderha mpu ama!egama. arhâciyishe!

 ^c16.26 Ebiremwa byâge : lola Murh 1, 1: okulemwa kw’igulu.

 ^d17.1 Amushubiza: lola Murh 2: omuntu kufà afà.

 ^e17.2 byoshi: lola Murh 1, 28.

 ^f17.3 Bamushushire: lola Murh 2, 27.

 ^g17.8 Emikolo yâge: lola Rm 1. 19-20.

 ^h17.12 Enkengêro zage: Marhegeko Nyamuzinda ahâga Musa.

 ⁱ18.7 Kurhângâla: ebya Nyamuzinda birhaheka, omuntu akwânîne alole, asômerwe, kandi aharamye owabijiraga.

 ^j18.13 Obuso bwâge: Nyamuzinda arhahimwa lukogo oku bantu, lola 2 Mak 6, 13; Bush 12,19…

 ^k19.2 Omu kukulikira La bible de Jérusalem, otremolet.free.fr, rhukûzire emilongo yalijire yashubirirwa kabiri n’okuleka emihenge y’olukere lukûlisirwe kuli milongo miguma miguma omu mandiko g’ecigereki garhenga muli LXX

 ^l19.19 Okashimba amarhegeko gâge waba n’olukogo lwâge, n’obushinganyanya bwâwe bwâkulêrhera obuzigire bwâge.

 ^m19.30 Rhwamayimangira oku milongo 30 eri omu Ebibliya Ntagatifu , Verbum Bible, Kinshasa , 1992, n’obwo LXX ahisire oku milongo 35

 ⁿ19.2 Omu kukulikira La bible de Jérusalem, otremolet.free.fr, rhukûzire emilongo yalijire yashubirirwa kabiri n’okuleka emihenge y’olukere lukûlisirwe kuli milongo miguma miguma omu mandiko g’ecigereki garhenga muli LXX

 ^o19.19 Okashimba amarhegeko gâge waba n’olukogo lwâge, n’obushinganyanya bwâwe bwâkulêrhera obuzigire bwâge.

 ^p19.30 Rhwamayimangira oku milongo 30 eri omu Ebibliya Ntagatifu , Verbum Bible, Kinshasa , 1992, n’obwo LXX ahisire oku milongo 35

 ^q21.10 Ekuzimu: lola Mt 7, 13.

 ^r22.6 Bukwânîne: okuhana n’okushûrha: lola Mig 13,24; 19,18; 22,15; 23, 13-14; 29, 15-17.

 ^s24.1 Ohurhimanya bwaderha: ahâla oburhimanya kwo buli nka muntu, n’eci cigabi kwo ciri nka murhima gw’eci citabu. Lola Mig 8, 22. Omu Liturjiya katolika. ebi binwa Ekleziya ebiyêreke­zize Bikira Mariya.

 ^t24.10 Nàrhumikire omukolo omu ka-Nyamuzinda guli mukolo gwa Burhimanya: lola 24, 23…

 ^u24.18 Ohushinganyanya bwayishigererwako Yezu Kristu. Lola Yn l4, 6.

 ^v25.7 Abashombanyi bahirime: Nnawirhu Yezu Kristu arhegesire rhuzigire abantu boshi, ciru n’abashombanyi birhu, lola Mt 5, 44; 9-40: Lk 6, 27-35.

 ^w32.8 Kuhulika kwa muhya: omuntu anahulike n’ohwo arhahuziri eci âderha; ci kwa burhima­nya, kuyumvirhiza ebi abandi baderha.

 ^x33.15 Biyerekerîne: lola 42,24; Murh 3,1-8.

 ^y33.25 Abaja: obukenge oku baja, lola Ef 6,9; Kl 4,1; Fm 16.

 ^z34.16 Akasirahinga: gala mango izûba lija omu nkuba karhî, ntâye wahinga erhi idûrhu Iirhuma « okuhinga kumuzire«.

 ^a34.19 Ebyâha: lola Am 5, 21

 ^b38.5 Obukulu omu mîshi: lola Lub 15,23: ecisômerine c’e Mara.

 ^c38.17 Ekanwa ebâbwa: hali ebihugo bijira enkomedu erhi wakabula bulakira omuntu ofire, banakushobeke mpu we muyisire’..

 ^d38.21 Erhagalukwa: ekuzimu.

 ^e38.25 Empanzi: omuntu orhagerêreza bindi bici ogurhali mukolo gwâge gwône, erya nkomedu n’erya nka masini, acibuzire akantu; oburhimanya buhûnyire omuntu acidôse «cici cirhuma njira ntya?»

 ^f38.27 Ebimanyiso: kantu kamanyisa nn’akantu bakananisirekwo, kandi erhi kashè.,

 ^g39.23 Agahindula mûnyu: lola Murh 19, 24-26.

 ^h40.1 Olukulu: lubanja lukulu, buhanya bwa kufà; nnina wa boshi: budaka, ekuzimu, lola Ayu 14, 1-2.

 ⁱ40.6 Omusisi: kuyôboha okufà ngasi mango ecikango c’olufù câjîre omu bantu, omu nyanja: lola 40, 10; Muh 1, 7; Murh 3, 19: Lul 146.

 ^j40.14 Okuhera kwâge: omuhwinja w’ensiku…

 ^k41.2 Emwa kàlibwîre: amalibuko ganarhuma omuntu acîfinja ôwafire.

 ^l41.20 Engofola oku mêza: kuli kubula bukenge okuhira engofola oku mêza amango walya, kwo kuguma n’okuhira okuboko ah’irhama..

 ^m42.1 Enshonyi zirhakwânîni: hali enshonyi z’obukenge, zo nyinja; hali n’enshonyi z’obuhwinja n’ohwôba, zo mbî, zinayise nnazo.

 ⁿ42.14 Ihanja: Lola Muh 7, 26-28.

 ^o42.15 Luderho lwâge: lola Murh 1, 3; Yn 1,1.

 ^p42.20 Nta kamuhuzire: Nyamuzinda ntâco ahabire, ayîshi byoshi.

 ^q44.1 Abakulùkulu birhu: balarha, bashakulûza.

 ^r44.17 Kasigwa: mwana ishe afire amusiga omu izîmi erhi amusiga aciburhwa ntya: Nûhu n’omulala gwâge ali «kasigwa»; kwo kuderha owasigire yêne abandi boshi bàmafà., lola Iz 4,3.

 ^s45.3 Birhanâzo embere z’abâmi, lola Lub 8,8; 9,33… oku irenge lyâge: lola Lub 19.1; 33.20..

 ^t45.7 Mwambalo gw’irenge: Lola Lub 28.

 ^u45.9 Lwâkâmukngêrerakwo: kukengera oku lebe ayôrhaga, oku ayambalaga.

 ^v45.10 Urimu na Tumimu: lola Lub 28,6 ; 1 Sam 14.

 ^w45.15 Omwîshogwa: lola Lev 8,1-13; Obukù: kantu kabaya bwinja, marashi.

 ^x45.16 Kuzimiza, kufungira, kubwîra olubaga mpu luciyunjuze, lola Lev 16,1.

 ^y45.18 Ihinzi: ihano abantu bayumvinyemwo mpu bajire kulebe, kwinja erhi kubi.

 ^z45.19 Ngulumira: lola Mib 16,1; 17,15.

 ^a45.20 Mirhangisârûlwa: busârûlle burhanzi, emyâka erhangiyêra, lola Mib 18, 12-13.

 ^b45.21 Obûko bwâge: lola Lub 29,28.

 ^c45.23 Lwamàgoma: lola Mib 25,7.

 ^d46.1 Matabâro: matumu, birha, kulwa. lzîno limukwânine: Yozwè erhi Yezu; kwo kuderha: Nyamuzinda kuciza aciza: ye Muciza, Côkola.

 ^e46.4 Liyimange: lola Yoz 10,13.

 ^f46.7 Okucîduduma kubi: lola Mib 14,6-10.

 ^g46.13 Samweli: lola 1 Sam 10,1…… 16.13.

 ^h47.5 Israheli: lola 1 Sam 17.

 ⁱ47.6 Bihumbi ikumi, lola 1 Sam 18,7.

 ^j47.8 Binwa by’irenge: Nnanga za Daudi, lola 2 Sam 23,1.

 ^k47.10 Cirhînyiro: hantu harhînywa, ha lukengwa, aha luhêrero.

 ^l47.11 Ebyâha byâge: lola 2 Sam 12,13,24, ensiku n’amango, amujirira endagâno y’obwâmi, amuhà entebe y’irenge omu Israheli.

 ^m47.18 47. 18: Nka mabuye: obugale bwa Salomoni bwàli bunji bwenêne: lola 1 Sam 10,11…. ; Mt 6,29. 47, 19: Mujà w’amagene gâwe: lola 1 Barn 11,1-13.

 ⁿ48.9 By’omuliro: lola 2 Barn 2,1-11.

 ^o48.10 Oku mwana: lola Mal 3,24.

 ^p48.13 Ali n’ekuzimu: lola 2 Barn 13, 20-21.

 ^q48.19 Aha lubako: okuja aha lubako kuli kuhurha.

 ^r48.23 Akalamo ka Mwâmi kayushûka: lola 2 Barn 20, 4-11; Iz 38,4-8.

 ^s49.7 Anarhwera: lola Yer 1,10.

 ^t49.8 Bakerubi: lola Eze 1-3; 9-10.

 ^u49.11 Kulyo: okuboko kulyo haba hantu ha bukenge, muntu mukengwa bahira ekulyo.

 ^v50.6 50, 6: Cirhêbo ca mwêzi: gala mango omwêzi gukola mukulu, gukola guyunjwire, muburunguse, nka cirhêho c’aha ngombe.

 ^w51.25 Burhafà nsaranga: lola Iz 55,1; Mig 4,5-7.

ISA – – Bible en mashi du Congo

EBITATU BY’ABALÊBI

Enshokolezi

Oluderho «mulêbi» luli luderho lwa cihabraniya. Lwanahugûlwa ntya: «Ohamagîrwe na Nnâmahanga» kandi erhi «Oyalîza Akanwa ka Nnâmahanga». Abalêbi bayishi oku bali nka kanwa ka Nnâmahanga. Co cirhuma barhangira ngasi mango kuhanûla n’ezi nderho: «Ntyo kwo Nyakasane adesire» erhi «Akanwa ka Nnâmahanga aka» na ntyo na ntyo.

Bitabu bini biderhwa bya «Balêbi Bakulu: Yeshayahu, Yeremiya, irûngu na Daniyeli. Hali na bindi bitabu ikumi na bibirhi biderhwa bya «Balêbi Basungunu» bulya biba byofôfi.

Enyigîrizo z’abalêbi zaliyêrekîre bwenêne abantu b’amango gâbo. Kanji kanji abalêbi bakag’ilêba ebyayîsh’ibà. Nyamuzinda ayîshi ebyayîsh’ibà byoshi. Nyamuzinda analengereza entumwa yâge emanye ebyayîsh’iba byoshi. Abalêbi badesire binwa binji biyêrekîre Masiha n’ebiyêrekîre amango mazinda. Rhwe rhukola rhulama ago mango amalêbi gayunjulire, rhwanahash’imanya bwinjinja ago malêbi kulusha abalêbi bâgo.

Erhi rhwankakengêra ebi rhwadesire oku bulêbi byoshi, rhwanayumva oku Ebibliya ederha mpu Mûsa ye mulêbi murhanzi na mukulu kulusha abandi boshi. Abandi balêbi b’enyuma bali baganda ba Mûsa, nka Yozwè, Debora, Samweli n’abandi n’abandi. Hali abalêbi barhayandikaga citabu, hali n’abalêbi bayandisire. Omulêbi Amosi alamaga omu mwâka gwa 750 embere ly’okuburhwa kwa Kristu. Abalêbi bakulu babirhi bahanûlaga olubaga lwa Israheli embere lululizibwe e Babiloni, bwo Yesha’yahu na Yeremiya. Ago mango gonênè, Hozeya, Mikeyo, Nahumu, Sofoniya na Hahakuki nabo bajabayigîriza. Omulêbi mukulu w’amango gw’okululizibwa ye irûngu. Abalêbi bakozire enyuma ly’okurhenga e Babiloni bwo Hageyo na Zakariya. Malakiya, Abudiya, Yoweli, Yona na Daniyeli nabo bakulikira.

Abalêbi bakag’isêgereza bwenêne kuli ebi binwa binene bisharhu: okuyemêra Nyamuzinda muguma yêne, akalamo nkana kashingânîne n’idini ly’emurhima, Masiya. Daniyeli abwîne okuyîsha kwa «Mwene-Omuntu» oku bitû by’emalunga. Mwene-Omuntu âyîsh’ ihâbwa okurhegeka amashanja goshi n’ obwâmi bwâge bwayôrhaho ensiku n’amango. Endagâno Mpyahya eyerekeza ebyo binwa by’abalêbi byoshi kuli Yezu Kristu.

IZAYA Yeshayahu ישעיהו

Enshokolezi

Yeshayahu ahamagalwa na Nyamuzinda omu ka-Nyamuzinda k’e Yeruza/emu omu mwâka gwa 740 embere ly’okuburhwa kwa Yezu Kristu, mpu amanyise oku lsraheli na Yuda bayîsh’ihanwa erhi kurhashimba amarhegeko ga Nyamu­zinda kurhuma.

Yeshayahu ajira ogwo mukolo Nyamuzinda amuhâga myâka makumi ani. Ago mango obwâmi bwa Asuru bwali buzibu bwenêne. Abâmi b’eburhambi bacihira haguma mpu lyo balwîsa Asuru. Yeshayahu arhola omuhigo gw’ okurhabâla ana­bwîra abo bâmi mpu balangalire Nyamuzinda yêne. /zaya amanyisa omwanzi gw’okuburhwa kwa Emanûweli, Mucunguzi w’igulu (c. 6-12).

Yeshayahu ye mulêbi mukulu bwenêne kulusha abandi balêbi boshi. Ayigîriza oku Nyamuzinda ali mwimâna. Bulya Israheli arhayemeraga Nyamuzinda, âyi­sh’itwirwa olubanja n’okuherêrekezibwa. Cikwône abâyîsh’isigala bâyi­sh’igalukira Nyamuzinda n’okucungulwa (4, 3).

Omulêbi Yeshayahu ali murhegesi mukulu w’ishanja lyâge na ntyo bantu banji bamukulikira ciru omu myâka yakulikiraga. Abo bemezi bayushûla emyandiko yâge. Ntyo ecigabi ca kabirhi (c. 40-55) cayandikagwa n’omulêbi walondaga Yeshayahu amango Babeli alibahebire omu buja. Oyo mulêbi ayaliza oku ecihugo bàyûbakamwo hano barhenga omu buja ciri hofi, n’oku Yeruzalemu âyûbakwa buhyahya. Eco citabu ciderhwa «citabu c’okurhulirira kwa Israheli.

Ecigabi ca kasharhu (c. 55-66) ciyushula eca kabirhi, bene Israheli bamayûs’igaluka e Yeruzalemu. Cikwône babona oku barhebirwe, bulya barhayûbaka­ga aka-Nyamuzinda n’ecishagala erhi Basamariya barhuma. Omulêbi ababwîra mpu kuli kwa bulagirire bagalukire Nyamuzinda omu lugendo lwabo. Ama­nyisa irenge lya Nyamuzinda amango gw’okulinda Omucunguzi.

EBIRIMWO

1. Ecigabi c’omulêbi Yeshayahu: cigabi 1-39

2. Okurhulirira kwa /sraheli: cigabi 40-55

3. Abalêbi bamanyisa oku Israheli ayîsh’iyagaluka: cigabi 56-66 .

I. Yuda ahêkwa lubanja

1

Izîno ly’ecitabu

1 Obulêbi Yeshayahu, mwene Amotsi abonaga, buyerekîre Yuda na Yeruzalemu, oku ngoma ya Ûziyahu, na Yotami, na Ahazi, na Hizekiyahu^a, bâmi ba Yuda.

Olubaga lurhasîma

2 Mwe malunga, muyumve, nâwe we igulu, orhege amarhiwiri, bulya Nyaka­sane odesire, erhi: «Nalîsize abana nanabàlera, ci bôhe bangomera. 3 Enkafu enamanye nnayo, n’endogomi enamanye eciranga ca nnawabo; Israheli yehe arhajira bumanye, olubaga lwâni lurhayumva. 4 Yajewe! ishanja linya-byâha, olubaga luyunjwire mabî, iburha lya banyankola-maligo, abana b’emihera! Bajahisire Nyakasane, bagayaguza Omwimâna w’Israheli; bamuhindamulira omugongo. 5 Ngahi mwankacishûrhirwa, mwe bantahwa-bugoma? lrhwe lyoshi liri lilwâla, n’omurhima gwoshi gwarhozire. 6 Kurhangirira oku nshando z’amagulu kuhika oku irhwe, nta cirumbu cigu­maguma: ci bironda byône n’ebibande n’ebihulu byadwa masira, bi­rhasâg’ijakwo bufumu, erhi kurhubwa, erhi kuhirwakwo amavurha. 7 Ecihugo cinyu cikola bwerûle, ebishagala binyu byadûlisirwe muliro, aba­ nya-mahanga balîre amashwa ginyu erhi munadwîrhe mwasinza: aba­ nya-mahanga bagayoniremwo, bagasiga bwâmwa. 8 Mwâli wa Siyoni^b asigîre yêne nka cifumba omu lukoma lw’emizâbîbu, nka higombe omu ishwa ly’emirhandagule, nka cishagala cigorhe. 9 Acibiga Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe arhali arhulekîre amahûnga g’emisigala, rhwankabîre aka Sodomo rhunashushe Gomora.

Obulâlya

10 Yumvi akanwa ka Nyakasane, wâni baluzi b’e Sodomo murhege okurhwiri, muyumve irhegeko lya Nyamuzinda wirhu, mwe lu­baga lw’e Gomora. 11 «Bici gwankwanana omwandu gw’enterekêro zinyu?» Nyakasane okudesire. «Ntamire n’embâgwa z’enganda-buzi n’amashushi g’amanina; omuko gw’empanzi n’ogw’abana-buzi n’ogw’ebihebe, ntagukwirirwa! 12 Nka muyishir’ibona obusù bwâni, ndi ommubwîra mpu mulabarhe omu byôgo byâni? 13 Muleke okukalerha entûlo za busha! Omugi gw’enshangi ntacigubonakwo! Emyêzi mihyahya, esabato n’endêko zinyu, obubî n’ensiku nkulu, ntabikwirirwal 14 Emyêzi yinyu mihyahya n’ensiku nkulu zinyu, ntabibâkwo: byantamize, ntakanacibirembera. 15 Mukalambûla amaboko, nnambwikire obusù bwâni ndek’ibona; ciru mwankayushûla emisengero, niono ntayiyumvirhiza: bulya amaboko ginyu gayunjwîre muko. 16 Mucishuke, mucicêse! Murhenze obubî bw’ebijiro binyu omu masù gâni! Muleke okukakola amabî; 17 muyige okukûjira aminja! Mulongereze obushinganyanya, mufungire odwi­rhe walibuzibwa! Muhalire enfûzi, mufungire omukana! 18 Muyishe rhuje kadali, kwo Nyakasane adesire. Ebyâha binyu bikaba bidu­kwire nka mwambalo gwa kaduku, byahinduka byêru nka lubula; bikaba bidukulîze nka mugôla, byayeruha nka boya bwêru! 19 Mukayemera okuba bumvi, mwalya oku minja g’ecihugo. 20 Ci mukalahira, mukaba cikanyi-cirhagomba, mwahungumuka n·engôrho, bulya kanwa ka Nyakasane kakudesire.

Yeruzalemu acêsibwa

21 Kurhigi cahindusire nka mukazi wa cishungu^c, cirya cishagala cemêzi? Cali ciyunjwire burhimanya, muli co mwo obushinganyanya bwahandaga, lero buno cikola ca bisi ba bantu! 22 Ensaranga zâwe zahindusire mazi ga cûma, irivayi lyâwe likola nshanjire ya mîshi. 23 Abaluzi bâwe babire bagoma na bira b’ebishambo boshi boshi babire banyakushundira omu nshoho zâbo na ba-nyakulomo­kera empembo. Enfûzi barhayiha lubanja n’endûlu y’omukana barhayirhega kurhwiri. 24 Co cirhumire, Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe, Nyamwegemerwa w’Israheli okudesire: Neci: nacihôla oku bashombanyi bâni, nageza olwihôlo omu bânzi bâni! 25 Nâkulambûlirakwo okuboko kwâni, nâkushukula weshi, nkurhenzekwo izinga lyâwe lyoshi. 26 Abacîrânuzi bawe nâshub’ibahindula nk’oku banayôrhaga burhanzi, n’abahanûzi bâwe nka kulya bali mîra. Enyuma z’aho bâkakuderha «Cishagala ca bushinganyanya», «lugo lwa bemezi». 27 Siyoni ayôkolwa n’obwirhonzi, n’abantu bâge bacîyunjuzize bayôkolwa n’obushinganyanya. 28 Ci abagoma n’abanya-byâha, haguma bahungumukira! Abagomera Nyakasane bagukumuka.

Emirhi y’amahêro

29 Neci, enshonyi zâmmubumba kuli erya mirhi yinyu y’amahêro mulimbira, mwâgwarhwa n’eza mêmè kuli glya masâne rnucikubagira. 30 Bulya kwo mwabà ak’eyo mirhi y’amahêro amango ehungumusire ebibabi, erhi nk’obusâne amango buyumusire buzira mîshi. 31 Omuntu muzibu alembaguka nka bwâso n’omukolo gwâge gube nka nkunyekunye: byombi byasingônokera haguma, na ntâye wâzimya omuli­ro.

2

Yeruzalemu, ishubûkiro ly’amashanja

1 Obulêbi Yesha’yahu, mwene Amotsi abonaga, buyêrekîre Yuda na Yeruzalcemu. 2 Kwânacibe, omu nsiku zayisha, entôndo y’aka-Nyamuzinda yâhirwa e­nyanya y’ezindi ntôndo, erhaluke orhurhondo rhwoshi. Amashanja goshi gayi­sh’ikâshubûkira emunda eri. 3 Mashanja manji gayîsh’ilongôlerayo, gaderhe, mpu: «Yîshi rhusôkere e­ bwa ntôndo ya Nyakasane, ebwa nyumpa ya Nyamuzinda wa Yakobo. Arhuyigîriza enjira zage, nirhu rhushimhe enjira zage!» Bulya e Siyoni yo irhegeko lirhenga, n’e Yeruzalemu yo erhenga akanwa ka Nyakasa­ne. 4 Abà mucîranuzi w’amashanja, anabè mutwî w’emmanja w’amashanja manji. Engôrho zâbo bâzitulemwo enfuka, n’amatumu gâbo bâgatulamwo emigushu. Nta ishanja lyânacimôlere elyâbo engôrho, na ntâbo bâcicîyigîrize oku­lwa amatumu. 5 Bene Yakobo. yîshi, rhulambagire omu bulangashane bwa Nyakasane!

Olusiku lwa Nyakasane

6 Neci, wàlekerîre olubaga lwâwe, enyumpa ya Yakobo, bulya bakola bayunjulamwo abashonga ak’ab’ebuzûk’izûba n’abakurungu aka emwa Abafilistini, banakola bayinjibana n’abana b’amashanja g’ihanga. 7 Ecihugo ciyunjwîre marhale n’amasholo: obuhirhi bwâco burhacigwerhi lugero! Ecihugo ciyunjwîre biterusi: engâlè^d zâco zirhankaciganjwa! 8 Ecihugo ciyunjwîre nshusho za banyamuzinda b’obwihambe: bakola ba­fukamira ebyajiragwa n’enfune zâbo, eby’eminwe yâbo yakolaga. 9 Eco co carhumaga iburha ly’Adamu lyafunyâla n’abantu bahwêra oku idaho: nâwe orhabàbaliraga! 10 Yongoberera omu lwâla. ocifulike omu katulo, oyâke obukunizi bwa Nyakasane n’omulazo gw’irenge lyâgel 11 Amasù g’abacîbonyi gayubûbya, obucîbone bw’abantu bwâbona eza mêmè; Nyakasane yêne waj’irenge olwo lusiku. 12 Neci, lwâyisha olusiku^e Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe agombya nga­si yeshi ocîbona n’ocîhira enyanya, amufunyâze; 13 agomhya emirhi y’e Libano yoshi, elya elihûsire kuhika oku nkuba karhî, n’emirhi y’e Bashani yoshi; 14 agombya entôndo elihûsire yoshi n’orhurhondo rhulîrî rhwoshi; 15 agombya ngasi munâra muliri na ngasi lugurhu luzibuzibu; 16 agombya amârho g’e Tarsi goshi na ngasi nkuge za citwîro cidârhi. 17 Obucîbone bw’iburha ly’Adamu bwagomba, n’abantu bafôkanana bafunyâla; Nyakasane yêne waj’irenge olwo lusiku. 18 Ci enshusho za banyamuzinda b’obwihambe zahirigirha zoshi. 19 Bayongoberera omu nkunda z’enyâla n’omu idaho, mpu bayâke obukunizi bwa Nyakasane n’omulazo gw’irenge lyâge, amango anayimuke mpu ageze igulu mw’omusisi. 20 Olwo lusiku, abantu banarhôle enshusho z’arnarhale n’amasholo za ba­nyamuzinda bâbo b’obwihambe, zirya bone batulaga mpu bakâz’iziha­ramya, bâzikwêbe amalindye na bakubukubu, 21 bâcîjire omu nkunda z’enyâla n’omu myongobana y’amabuye erhi bwôba bwa Nyakasane n’obw’omulazo gw’irenge lyâge burhuma, amango anayimuke mpu ageze igulu mw’omusisi. 22 Kuziga muleke okucîkubagira omuntu, oyîsa omuka emazûlu: kalamo kaci agwerhage?

3

Ishabâbè e Yeruzalemu

1 Ala oku Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe akola anyaga Yeruzalemu na Yuda ngasi nsimikiro na ngasi burhabâle bwa mugati n’obw’amîshi. 2 entwâli n’omulwî, omutwî w’emmanja n’omulêbi, omushonga n’omugu­la, 3 omukulu w’abasirika makumi arhanu n’omurhonyi, omuhanûzi, omusho­nga n’omufumu. 4 Nabahâ abana barho babe bo babarhambula n’ebirhaba bibe byo bibarhegeka. 5 Olubaga lukola lwakalyâna, ngasi muntu owâbo, ngasi muguma omulu­ngu wâge; omwana murho akâlimbira omushosi, n’omugalugalu akâlimbira omuluzi. 6 Omuntu anarhulube mwene wâbo, omu nyumpa y’ishe, amubwire, erhi: «We gwerhe ecishûli, oyishe, obe murhambo wirhu, orhegeke ebira bigûkà!» 7 Olwo lusiku, owâbo naye anashuze, aderhe, erhi: «Ntaba mufumu; aha mwâni harhayimbwa kalyo erhi cishûli; murhanjiraga murhambo w’olubaga!» 8 Neci, Yeruzalemu adwîrhe adungubêja na Yuda ahindagîre, bulya ebi­nwa byâbo n’ebijiro byâbo birhayerekiri Nyakasane, kuhika bagomera obusù bw’irenge lyâge. 9 Okulola kwâbo kwône kunabashobeke; aka Sodomo, bône banaje bayi­mba obubî bwâbo, babule oku bankabufulika. Bali bahanya, bulya bonene bacilerhera amahanya! 10 Mubwîre omushinganyanya oku ali muny’iragi; bulya ayîsh’ilya omukolo gw’ebijiro byâge! 11 Buhanya bwâge omuntu mubi, nyankola-maligo; bulya anagalulirwe nk’oku ebijiro by’amaboko gâge bikwânîne! 12 Wâni lubaga lwâni! Mwana wa cirhaba okola olurhambula; bakazi bakola balurhegeka! Wâni lubaga lwâni! Abarhegesi bâwe bo badwîrhe bakuhabula n’oku­vonyola enjira zâwe! 13 Nyakasane ayimanzire mpu aje lubanja, ayimanzire mpu atwîre embaga oluhanja. 14 Nyakasane akola aja lubanja boshi n’abagula n’abarhambo b’olubaga lwâge: «Mwe mwasherezize olukoma lw’emizâbîbu: ebi mwanyagaga omukenyi, omu nyumpa zinyu biri. 15 Carhuma mudwîrhe mwandibuziza olubaga n’okulabarhanya abakenyi?» Kwo adesire ntyo Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe.

Abakazi b’e Yeruzalemu

16 Nyakasane adesire, erhi: Kulya kuba abana-nyere b’e Siyoni badwîrhe bacîbona, baja bagenda bakuba igosi n’amasù g’obushumya, baja bagendera oku mano enyanya banajegeza amashondo gabali emagulu, 17 Nyakasane akola ahira ebibungu omu marhwe g’abana-nyere b’e Siyoni anabamôme emikungu. 18 Olwo lusiku Nyakasane abanyaga ebibalimbamwo: orhugondo rhwabo rhw’amagulu, ensanamu z’izûba n’ez’omwêzi, 19 orhugondo rhw’omu marhwiri, emilinga n’engole, 20 ebimane, enyerere, emikaba, amaho­ngo n’enshanga, 21 orhugondo rhw’omu minwe n’orh’oku mazûlu, 22 cemyambalo y’olusiku lukulu n’ebihundikirwa, ebitambara by’ebirhugo ·’ n’enshoho z’okufumbarhwa, 23 ebilolero, emyambalo yalangashana, e­nsirha n’eshela. 24 Ahali h’omugavu, byâba bibolereza; ahali h’omukaba, lwâba lukoba; ahali h’emviri mpunge, lyâba irhwe lihalanguzè; ahali h’akanzu, bwâba busunzu; ahali h’obwinja, yâba myokêro.

Abakana b’e Yeruzalemu

25 Abalume bâwe bayirhwa n’engôrho n’entwali zâwe zahwêra omu bîrha. 26 Emihango yâwe yalaka enalakûle, na hano okola oli omu mirhânyo, ovondame omu katulo.

4

1 Olwo lusiku, bakazi nda barhuluba mulume muguma^f, bamubwîre, mpu: «Rhwakâlya ebiryo birhu rhunayambale emyambalo yirhu, casînga orhuyemerere okuheka izîno lyâwe; orhukûle ensho- nyi!»

Siyoni alaganyibwa Omucunguzi

2 Olwo lusiku, emburho Nyakasane ameza yâba bukuze n’irenge, n’e­myâka yayêra omu cihugo yâba mulimbo na bulangashane bw’amahûnga gasigîre omu Israheli. 3 Okubundi amahûnga g’omu Siyoni n’emisigala y’omu Yeruzalemu bâde­rhwa «batagatifu», balya boshi bali bandike omu citabu c’obuzîne omu Yeruzalemu. 4 Mango Nyakasane âba amarhenza izinga ly’abana-nyere b’e Siyoni n’okushuka omuko gwabulagîrwe omu Yeruzalemu n’omûka g’obucîrânuzi bwâge n’omûka gw’engulumira y’omuliro gwâge, 5 Nyamuzinda ahira oku ntôndo ya Siyoni na kuli ngasi boshi bâkubugânana ecitù mûshi, n’omugî gwalangashana nka muliro budufu; bulya irenge lya Nya­kasane lyâbwîkira byoshi; 6 na mûshi endâro yakâjira ecihôho amango g’akalengerêrè, mwo bânakaz’ikayâkira ecihûsi n’enkuba.

5

Olwimbo lw’olukoma lw’emizâbîbu

1 Nkola nayimbira omwîra wâni olwimbo, lwo lwimbo omuzigirwa wâni ayimbiraga olukoma !wâge lw’emizâbîbu. Omuzigirwa wâni ali agwerhe olukoma lwâge lw’emizâbîbu oku mwandagalo gw’entôndo eyêra bwenêne. 2 Aguhînga, ashandâza amabuye, arhwêramwo emizâbîbu midukula. Ayûbakamwo omutungo, ahumbamwo n’olwîna lw’omukenzi. Alangalira mpu olukoma !wâge lwayânamwo emizâbîbu minja, ci lwôhe ; Iwayâna emizâbîbu mibi. 3 Mwe muba muno Yeruzalemu, ninyu bantu ba Yuda, muntwîrage nâni olubanja, nie rhwe n’olukoma lwâni lw’emizâbîbu. 4 Bici nal’inkwânîne okujirira olukoma lwâni lw’emizâbîbu, nabula n’okulujirirabyo? Carhumaga nnangalira nti lwanyanira emizâbîbu mi­nja, lwôhe lwabul’iyâna emizâbîbu mibi? 5 Niehe nkolaga nammubwîra kurhi najirira olukoma lwâni: nalukûlakwo olugurhu, lusigale bwerûle, nashâba ecôgo câlwo, lulabarhwe n’abâge­ra. 6 Nalujira bigûkà, lurhacife lwâkolwîrwe erhi kushogolerwa; emisihe n’emishugi yâkaz’ilumeramwo; narhegeka ebitû irhondo birhacihîra bikaluniêsakwo enkuba.» 7 Neci! olukoma lw’emizâbîbu lwa Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe, yo nyumpa y’Israheli; nabo abantu ba Yuda, yo mburho arhonyagya. Abalingakwo obushinganyanya, ci bôhe baba banyankola-maligo; abalonzakwo oburhondekezi, ci zàba ndûlù.

Amahanya

8 Buhanya bwâbo abakâja bayushula enyumpa oku yindi banaja bananika ishwa olu lindi! Buzinda erhi barhôzire hoshi hoshi, erhi bône bakola bali omu cihugo. 9 Nayumvîrhe Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe acîgasha, erhi: «Mbo fà ecihango câni, nyumpa mwandu zirhashâbûka, ezo ndâro nyinjinja na nnênênè zirhasigala bigûkà! 10 Bulya enshumba y’olukoma lw’emizâbîbu yakaz’ikandwamwo mirengo makumi abirhi yône ya mamvu; na hakajira owarhwêra ntanda igana za mburho, arhasarûle ezirhali ntanda ikumi zône.» 11 Buhanya bwâbo balya bakaz’ija bazukira oku mamvu makândirire, bali­nde bahika budufu bagalikwo banakola balimwo orukara! 12 Ennanga, enzenze, engoma n’orhurhera, n’endalwe, byône balegerera; ci ebijiro bya Nyakasane barhabikwîrirwa, barhanabona emikolo y’e­ nfune zâge. 13 Co cirhumire olubaga lwâni lukola lwahêkwa buja, kulya kuba barha­twâga ihuzi-huzi, abaluzi bâlwo bâhwa n’ishali n’orhutu rhw’abantu rhuhungumuke n’enyôrha! 14 Co cirhumire wakuzimu ayâshama, ayâshamize akanwa karhalusa oluge­ro; abaluzi n’olubaga bakwebwamwo haguma n’ecihogêro câbo n’ama­sâmo gâbo. 15 Abantu bayûnama, balume obudaka; bene-Adamu bafunyâla, n’amasù g’abacîbonyi gakomakomya. 16 Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe aj’irenge omu bucîrânuzi bwâge; Nyamubâho mwimâna ayerekana obwimâna bwâge omu bushinganya­nya bwâge. 17 Abanabuzi bayâbukira omu bigûkà nka kulya biyâbukira ebulambo, n’abanahene bâkakereramwo akahasi. 18 Buhanya bwâbo abayisha bakulula obubî n’emigozi y’obulyâlya n’ecâha nka kula bakulula engâlè. 19 Bo balya bakaz’iderha, mpu: «K’arhajiraga duba! K’ebi ajira arhabijiraga nirhu rhukabona! Guyishage gunayunjule gulya muhigo gw’Omutaga­tifu w’Israheli, nirhu rhumanye!» 20 Buhanya bwâbo abadwîrhe baderha ehinja mpu hibî n’ehibî mpu hyo hi­nja! Banabul’icikebwa ehiri hyêru mpu hyo hiru n’ehîru mpu hyo hyêru. Ehinunu banahihindule mpu hyo hyalula n’ehyalula mpu hyo hinunu. 21 Buhanya bwâbo abacîbona mpu bali barhimanya n’okucîkunga ba­nya-bukengêre! 22 Buhanya bwâbo entwâli omu kunywa n’abalenga omu kukanda amamvu makali! 23 Bayêza nyankola-maligo nka amabahongera n’omwêru-kwêru bamuyîme olubanja! 24 Neci, nka kula engulumira y’omuliro efonfomera ebijangala, nka kula ehyasi hyumu hihirigirha omu ngulumira y’omuliro, ntyo kwo emizi yâbo yâba bibolereza n’obwâso bwâbo buhinduke katulo, kulya kuba bànenaguzize irhegeko lya Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe banagayaguza omwimâna w’Israheli.

Oburhe bwa Nyakasane

25 Okwo kwarhuma oburhe bwa Nyakasane buyâkira olubaga !wâge, âlule­ngereza okuboko ânaluhimbaguliza; entôndo zâgeramwo omusisi n’emirhumba y’abantu yalambama omu njira nka camvu. Ci okôla ku­rharhuma oburhe bwâge bwarhûla n’okuboko kwâge kurhayôrha kula­mbûle.

Nyakasane arhumira olubaga lwâge ababisha

26 Akola akema ishanja^g ly’ihanga, âliyâkuza kurhenga aha kafende-fende k’igulu. Ly’eryo liyiruka, liyishire buhena. 27 Lirhalimwo murhamà erhi owadungubêja; ntâye wahungahunga na ntâye ogwerhwe n’iro; ntâye omukaba gufundusire omu cibunu na ntâye omugozi gw’enkwerho gushwekusire. 28 Emyampi yalyo eri migoye n’emiherho yalyo eri mifôle; ensenyi z’ebiterusi byâlyo ziri nzibuzibu nka nshagabuye, n’emizizi y’engâlè zâlyo yayisha yahûma nka mpûsi ya kalemêra. 29 Omulûmbo gwâlyo guli nka gwa ntale; lyayisha lyalumba nka micûka ya ntale; lidwîrhe lyalumba lyanacirhunika oku nsimba yalyo, liyigendane na ntâye wâderhe mpu ayilikûza. 30 Olwo lusiku lyâlûmbira olubaga nka kulya enyanja enalumba. Banasinze ecihugo, babone ekola ndunduli na mirhanyo, n’obulangashane erhi bwahwerîre omu bitû.

6

Yeshayahu ahamagalwa

1 Omwâka mwâmi Uziyahu afagamwo, nanacibona Nyakasane erhi atamire oku ntebe yâge ndîri y’obwâmi, n’erhi ecikwi c’omwambalo gwâge cibu­mbire aka-Nyamuzinda. 2 Baserafi bali bayimanzire aha nyanya zâge, na ngasi muguma ali agwerhe byubi ndarhu: bibirhi bya kucîbwîka obusù, bibirhi bya kucîbwîka amagulu na bibirhi bya kubalala. 3 Erhi banadwîrhe bayakûzanya, mpu: «Mwimâna, Mwimâna, Mwimâna, Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe! Igulu lyoshi liyunjwire irenge lyâge.» 4 Ebiriba by’omuhango byadirhimana erhi kushakanya kw’eryo izù ku­rhuma, n’aka-Nyamuzinda koshi kayunjula mugi. 5 Nanaciderha obwo, nti: «Namajâkwo obuhanya! Lêro namahera! Bulya ndi muntu wa kanwa kazi­nzire, olubaga mbâmwo luli lwa kanwa kazinzire. n’amasu gani ganabul’isinza­ kwo Mwâmi Nyamuzinda w’Emirhwe!» 6 Okuhandi muguma wa muli balya Baserafi ayisha abalalira emunda ndi, erhi afumbasire isese adahulaga n’orhugondôzo oku muliro g’oku luhêro. 7 A­mpuma oku kanwa anambwîra, erhi: «Obu ehi hyamakuhika oku kanwa, obubî bwâwe bwamarhenga n’ecâha câwe camakûlwa.» 8 Okubundi nanaciyumva izù lya Nyakasane lyaderha, erhi: «Ndi narhuma? Ndi warhugendera?» Nanacishuza, nti: «Nie ono, ontume!» 9 Ambwîra, erhi: «Genda, oj’ibwîra olu lubaga, erhi: Mwakaz’iyumvirhiza, murhânayumve; mwakaz’ilolêreza, murhânabone. 10 Ozidohye omurhima gw’olu lubaga, obafûnike amarhwiri onabazibye amasù, lyo barhabone n’amasù gâbo, banalek’iyumva n’amarhwiri gâbo, lyo n’omurhima gwâbo gurhacîrhegêreze, lyo barhahinduke binja, lyo ntanabafu­mya!» 11 Nanaciderha, nti: «Kuhika mangaci, Yagirwa?» Anshuza, erhi: «Kuhika engo ziyorhe bwâmwa, zibule abazibêramwo; kuhika enyumpa ziyorhe bûmu, buzira mûntu; kuhika amashwa gahinduke bwerûle bw’irûngu. 12 Nyakasane alulîriza abantu kuli, ecihugo cisigale bwerûle cinahâmbe. 13 N’erhi hankasigala cihimbi ciguma ca kali ikumi, nabo bânahungumuka! Ci nka kula omutudu n’omuhumbahumha bikatûbwa, ecigundu cinasigale, ntyo kwo ecigundu câyîsh’iba mburho ntagatifu.»

7

Yeshayahu emwa mwâmi Ahazi

1 Oku ngoma ya Ahazi, mwene Yotami, mwene Uziyahu, mwâmi w’e Yudeya, Rasoni, mwâmi w’e Aramu, bo na Pekahi, mwene Ramalyahu, mwâmi w’Israheli, banayisha barhabâlîre Yeruzalemu mpu bamulwîse, ci bayabirwa. 2 Omwanzi gwanacihika oku bwâmi bwa Daudi, mpu: «Aramu ahika omu cihugo c’Efrayimu.» Omurhima gwa mwâmi n’omurhima gw’olubaga gwarhondêra gwadûrha omu nda nka kula emirhi endundagana emuzirhu n’empûsi. 3 Nyakasane anacibwîra Yeshayahu, erhi: «Yimuka, oje emunda Ahazi ali, mwe na mugala wâwe Sheyari-Yashubu, aha buzinda bw’omugezi gw’eciyanja ciri enyanya, oku njira ejire ornu ishwa lya Cimeshûla. 4 Omubwire , erhi: «Omanye warhemuka, orhayôbohaga, orharhâga omurhima erhi orhwo rhuhimbi rhubiri rhw’enshâli rhudwîrhe rhwatumbûka mugi rhurhuma n’obwôba bw’okuyufûka kwa Rasoni, na Aramu, na mwene Ramalyahu. 5 Kulya kuba Aramu, bona Efrayimu na mwene Ramalyahu bahizire okukuheza, mpu: 6 «Rhurhêre Yuda, rhumurhemule, rhumugwârhe rhunamuyîmikemwo mwene Tabeli», 7 Nyakasane Nvamuzinda adesire, erhi: «Okwôla kurhahashîkane, okwôla kurhâbe 8 Bulya irhwe lya Aramu, ye Damasko, n’irhwe lya Damasko, ye Rasoni. Hacisigire myâka makumi gali ndarhu n’irhanu yône, omu Efrayimu murhâcibe lubaga. 9 Irhwe lya Efrayimu, ye Samâriya, n’irhwe lya Samâriya, ye mwene Remalyahu. Mukaba murhasêziri omu buyemere, nta nsimiko mwankabona!»

Ecimanyiso ca Emanûweli

10 Nyakasane ashub’ibwîra Ahazi, erhi: 11 «Hûna Nyakasane Nyamuzinda wâwe ecimanyîso c’omu kuzimu erhi c’oku nkuba emalunga.» 12 Ahazi anaci­shuza, erhi: «Ntahûne bici, ntarhangula Nyakasane.» 13 Lero Yeshayahu amubwîra, erhi: «Yumvagyi, wâni bene Daudi! Ka mubwînage oku okurhamya abantu kuli kunyi, obûla mwalonza okurhamya Nnawirhu Nyamuzinda? 14 Nyakasane yene akolaga ammuhà ecimanyîso^h. Alagîco: Omwana-nyere mubikira amaba izîmi, amaburha omugala, amanamuyirika izîno lya Emanûweli.. 15 Ayîsh’ikâlya amarha n’obûci, kuhika amanye okulahira ehibi n’okucîshoga ehinja. 16 Ci embere nyamwana amanye okulahira ehibi n’okucîshoga ehinja, eco cihugo c’abôla bâmi bombi badwîrhe bakujugumya, casigala bigûkà. 17 Nyakasane akulerhera, we n’olubaga lwâwe n’omulala gwa sho, ensiku zirha­sâg’ibonekana bundi kurhenga Efrayimu acîberûla kuli Yuda (mwâmi w’e Asîriya).»

Okumanyisa oku hâba ecirhêro

18 Olwo lusiku Nyakasane ayâkûza ensusi ziri ebuzinda bw’enyîshi z’e Mîsiri n’enjuci ziri omu cihugo c’e Asîriya. 19 Zayisha, zije zagwa zoshi-zoshi omu nyîshi z’oku manga n’omu myo­ngobana y’amabuye, omu ngasi ishaka n’omu ngasi bulambo bwa kahasi. 20 Olwo lusiku, n’olugembe agend’irhiza ishiriza ly’Olwîshi, ye mwâmi w’e Asîriya, Nyakasane âmôma irhwe n’obwôya buli oku magulu, ciru n’obwânwa. 21 Olwo lusiku, ngasi muntu ashweka ndaku nguma na mpene ibirhi. 22 Na kulya kuba amarha gayîsh’iluga, bakalya amashanza. Ngasi boshi bânâsigale omu cihugo, bakâlya amashanza n’obûci. 23 Olwo lusiku, ngasi ishwa lyalimwo magulu cihumbi ca mizâbîbu gankafà ecihumbi c’ensaranga, lyahinduka marhadu na mishugi. 24 Bakaz’ijâmwo n’emyampi n’emiherho, bulya ecihugo coshi cashuba ma­rhadu na mishûgi. 25 Entôndo bakâg’ihingamwo n’enfuka zône, ntâye wacigerêreze mpu azigeramwo erhi kuyôboha amarhadu n’emishûgi kurhuma: zashuba magisha ga nkafu na lwâbuko lwa bibuzi.

8

Okuburhwa kwa Maher-Shalal-Hash-Baz

1 Nyakasane anacimbwîra, erhi: Orhôle olupaho lunênênè, oyandikekwo na kala kalâmu abantu bakolesa, erhi: Maher-Shalal-Hash-Baz. 2 Nanaciyanka bahamîrizi babirhi bankacîkubagirwa, bo Uriya, mudâhwa, na Zakariya, mwene Yeberekiya. 3 Okubundi nanaciyegera omulêbi-kazi. A­rhôla izîmi, aburha omwana-rhabana. Nyakasane anacimbwîra, erhi: «Omuyiîrike izînoⁱ lya Maher-Shalal-Hash-Baz. 4 Bulya embere oyo mwana amanye okudada, mpu «larha», erhi «nyâma», baba erhi bahesire obugale bw’e Damasko n’eminyago y’e Samâriya embere z’omwâmi w’e Asîriya.

Silowè na Efrata

5 Nyakasane ashub’imbwîra, erhi: 6 «Obu olu lubaga lwagayire amîshi ga Silowè, agahulula bunyi-bunyi, lwabul’ikadirhimana embere za Rasoni na mwene Ramalyahu. 7 omanyâge oku akola abarhulirakwo amîshi g’Olwîshi, mîshi ga muhûsi munene na manji bwenêne, ye mwâmi w’e Asîriya n’irenge lyâge lyo­shi. Lwayisha lwagera oku mibunda yalo yoshi, luyunjulire kuhika oku bikunguzo byalo byoshi. 8 Lwacihandalika-handalika, lwaja cingana omu lya Yuda, lwabirira, lwa­ gera omu kagarhî, kuhika omu igosi, na mw’okwo kuja lwashanjûla e­myaro yalwo, lulinde luyunjuza ecihugo câwe coshi, wâni Emanûweli! 9 Mumanye, mwe mhaga mweshi, munajugumane! Murhege amarhwiri, mwe bihugo b’ihanga mweshi! Muyambale emirasano yinyu, munaju­gumane! Muyambale emirasano yinyu, munajugumane! 10 Muhige emihigo: yafananda; muderhe akanwa: karhâgwarhe, bulya «Nyamuzinda ali haguma nirhu.»

Obugo bwa Yeshayahu

11 Neci, ntyâla kwo Nyakasane ambwîzire erhi angwarhira oku kuboko, a­ntonda mpu ntashimbaga amajira g’olu lubaga, erhi: 12 «Murhaderhaga «bugoma» ngasi koshi olula lubaga luderha «bugoma»; murhayôbohaga ebi badwîrhe bayôboha, murhajugumanaga. 13 Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe, ye mukwânîne okuderha mutagati­fu, yêne mukwânîne okurhinya. 14 Ye wâba luhêro, ibuye ly’okusarhaza na lwâla lw’okuhirimya enyumpa ibirhi z’lsraheli; âba mugozi na murhego oku bantu b’e Yeruzalemu. 15 Banji bâsârhala, bâhirima banavunike, bâgwa omu murhego banagwaârhwe. 16 Obwo buhamîrizi obuhamike, ezo nyigîrizo ozihirekwo eciziriko omu mu­rhima gw’abashimbulizi bâni.» 17 Ncîkubagire Nyakasane ofulisire bene Yakobo obusù bwâge, ye na­ngalire. 18 Niono n’abana Nyakasane ampâga, rhuli bimanyîso na birhangâzo omu Israheli, byarhenga emwa Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe ojira e­ndâro yâge oku ntôndo ya Siyoni. 19 Neci, bammubwîra, mpu: «Muj’idôsa abazimu n’abashonga bakaz’ihwe­hwerheza n’okushungûrha. K’olubaga lurhakwânîni ludôse banyamuzi­nda bâlwo n’okurhûla olw’abazîne emw’abafu?» 20 Ako kanwa bakaderha mpu bayigîrize banahamîrize, ci barhakàbona buce!

Abarhakabona buce

21 Bâgeragera omu cihugo, bagogomirwe, n’enda yayekemba; na hano i­shali liba lyamabaluma bwenêne, bakunira, barhondêre okuhehêrera mwâmi wâbo na Nyamuzinda wâbo. Bâgalamira emalunga; 22 kandi bashub’ilola oku idaho: barhabona erhali mirhanyo n’omwizimya, endûnduli y’okujugumya n’obudufu burhagwerhi hya bulangashane ciru n’ehisungunu. 23 Ka gurhali mwizimya guciri omu cihugo cirimwo emirhanyo?

Omuluzi w’omurhula

Omu nsiku ntanzi, Nyakasane abonêsize ecihugo ca Zabuloni n’eca Nefuta­li enshonyi; omu nsiku zâyisha, âkuza enjira y’oku nyanja, ishiriza lya Yordani, n’ecihugo c’olubaga.

9

1 Olubaga lwàyishaga lwagenda omu mwizimya, lwàbwîne obumoleke bu­nene; nabo abàli omu cihugo c’empehema^j, obulangashane bwàbamole­kire. 2 Waluzize olubaga, wayushûla amasîma galwo bacîshingira embere zâwe nka kula bacîshinga abadwîrhe basârûla, nka kula bacîshinga abadwi­rhe bagaba eby’obuhagwè. 3 Bulya omuzigo gwali gubagogomire, omurhamba gwabali aha lurhugo, akarhi k’owakag’ibalibuza, wabivungunyula nka lulya lusiku lwa Ma­diyani. 4 Bulya ngasi nkwerho z’abarhabâzi zilabarha ecihugo n’ebishùli byâbo biyunjwire muko byoshi, byâkwebwa omu muliro, bisingônoke. 5 Bulya neci omwana arhuburhîrwe, omwana-rhabana arhuhîrwe; obu­rhegesi bumuli ebirhugo; izîno bamuyîrisire mpu ye: «Muhanûzi w’okurhangâza, Ntwâli ya Nyamuzinda, Mubusi w’ensiku n’amango, Muluzi w’omurhûla!» 6 Oburhegesi bwâge bwagandâza n’omurhûla gurhakaciyûrha oku ntebe y’obwâmi bwa Daudi n’omu bwâmi bwâge. Obwâmi bwâge bwayîma­ngira bunasimikire oku bushinganyanya n’obwimâna kurhenga bunôla kuhika ensiku n’amango. Buzigire bwa Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe bwâkola ebyôla.

Obuhane bwa Efrayimu

7 Nyakasane arhumire Yakobo akanwa, karhinda kuli lsraheli. 8 Olubaga lwoshi lwâkamanya, bene Efrayimu na ngasi bayûbaka omu Samâriya, bakag’ikaderha omu bucîbone bwâbo n’omu murhima gwaâbo gubangalire, mpu: 9 «Amadafali gahongosire, rhukolaga rhwayûbaka n’amabuye marhe­ndêze; emitudu yatûbirwe, rhukola rhwayihingûla n’emirhi mizibuzibu!» 10 Ci Nyakasane amabarhulirakwo abaluzi ba Rasoni, amarhwâlihya aba­shombanyi bâbo: 11 Ebuzûk’izûba, Aramu; ebuzikiro, Abafilistini: bamafômera lsraheli, babumba amarhama. Ci okwôla kurharhume oburhe bwâge bwâtwika n’okuboko kwâge kurhayôrha kulambûle. 12 Ci kwônene olubaga lurhagalukaga emwa olyâla walushurhaga, lurhashibiriraga Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe. 13 Okwo kwarhuma Nyakasane atwa Israheli irhwe n’omucira, ecigundu n’amashami omu lusiku luguma. 14 Omugula n’omurhambo, bo irhwe; n’omulêbi oj’ayigîriza ebyo’obu­nywesi, gwo mucira. 15 Ebirongôzi by’olu lubaga baluhabwire, na banyakulongozibwa nabo baàshimba enjira mbi. 16 Co cirhumire Nyakasane arhacibabalire emisole yâbu, arhacife enfûzi zâbo n’abakana bâbo lukogo; bulya boshi boshi bali bagoma na ba­nyakola-maligo, na nta kanwa karhaciderha mabi. Ci okwôla kurha­rhume oburhe bwâge bwatwika n’okuboko kwâge kurhayôrhe kula­mbûle. 17 Neci, obubî kwo buyôca nka muliro, bunafômere emishûgi n’amakereêrhe, bunayôkêre amashaka g’omu muzirhu, busôkeze n’ebitû by’omugi emalunga. 18 Ecihugo camahya mabira erhi bukunizi bwa Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe burhuma, n’olubaga lwo lukola nshâli z’omuliro. Ntaye wacifa mwene wabo lukogo. 19 Bàtwire ecihimbi c’ebwa kuboko kulyo, ishali lirhahwe; bàjabwire ecindi cihimbi ebwa kulembe, barhayigurhe. Ngasi muguma adwîrhe afôrha omunyafu gw’okuboko kw’omulungu wâge. 20 Menashè adwîrhe alya Efrayimu, naye Efrayimu adwîrhe alya Menashè; bo­rnbi bamarhêra Yuda. Ci okwôla kurharhume oburhe bwâge bwatwika n’okuboko kwâge kurhayôrhe kulambûle.

10

1 Buhanya bwâbo abajira amarhegeko g’obubî, na nka bayandika, bayandike ebinwa by’okurhindibuza ababo. 2 Balya bayîma abanyinyi obucîranuzi n’okunyaga abakenyi b’omu lu­baga lwâni olubanja, na ntyo balibuze abakana^k n’okunyagûza e­nfuzi! 3 Lero bici mwanajire olusiku lw’obuhane, amango obuhanya bwarhe­nga erhali hofi bwâmmurhindakwo? Emwa ndi mwâyâkire lyo mu­bona oburhabâle? Ngahi mwabîke obuhirhi bwinyu? 4 Nta kundi kucimmusigalîre okurhali kugonya irhwe nka bigorogo nisi erhi okurhibukira oku idaho omu kagarhî k’emifù. Ci okwôla kurharhume oburhe bwâge bwatwîka n’okuboko kwâge kurhayôrha kulambuûe.

Obubanya bw’Asîriya.

5 Buhanya bwâge Asîriya, ye karhi kw’obukunizi bwâni, ye buhiri bw’olwihôlo lwâni! 6 Ye ntumire nti agend’ihana olubaga lw’endyâlya, ye ntegesire nti aj’ilwîsa olubaga ludwîrhe lwasholoshonza obukunizi bwâni, lyo alunyaga analunyagûse, alulabarhe nka bijondo by’omu njira. 7 Ci yehe arhayumvagya ntyo arhanarhimanyagya ntyo omu murhima gwâge, bulya omu murhima gwâge ali alonzize okumalira n’okuhe­rêrekeza omwandu gw’amashanja. 8 Kali kwo akaz’iderha, mpu: «Ka abarhambo bâni boshi barhali bâmi? 9 Kalno, ka arhali aka Kûrikemishi? Hamati, ka arhali aka Arapadi? Samâriya, ka arhali aka Damasko? 10 kulya okuboko kwâni kwarhibukiraga oku mâmi gaharâmya ba­ nyamuzinda bw’obwihambe, agagwerhe enshusho zilushire ez’e Ye­ruzalemu n’e Samâriya obunji; 11 kulya nakoleraga Samâriya na banyamuzinda bâge bw’obwihambe, ka ntakukolere Yeruzalemu n’enshusho zâge?» 12 Ci hano Nyakasane aba amayûsa omukolo gwâge gwoshi oku ntôndo y’e Siyoni n’omu Yeruzalemu, lyo ayîsh’ihana omulà gw’omurhima guyunjwîre bucîbone gw’omwâmi w’e Asîriya n’obugayanyi bw’amasù gâge garhahimwa okulimbirana. 13 Bulya àdesire, erhi: «Misi ya kuboko kwâni yampaga n’oburhimanya bwâni, bulya ndi murhimanya! Natwire oku bihugo by’amashanja, nahagula embîko zâbo, na nka ntwâli y’okunali, narhenzize abâmi oku ntebe zâbo. 14 Nka kula bagwarhira akanyunyi omu lwogo, enfune zâni zanyazire obuhirhi bw’amashanja, na nka kula barhôlogola amaji majandike, nashamasire igulu lyoshi. Nta cubi cahinyize, nta mulomo gwabu­mbirwe mpu gwavigîra.» 15 Ka embasha enalimbire oyifumbasire? Ka olukero lwankaderha mpu lulushire odwîrhe walukolesa? Ka akarhi kankahash’ihugunya owakalengeza, nisi erhi obuhiri buhash’ihinya olurhali lushâli? 16 Okwola kwo kurhumire Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe arhumira abo bayunjwire mashushi obuhorho, irenge lyâge lyayâsa amakala, ebe ngulumira ya muliro. 17 Obulangashane bw’Israheli bwahinduka muliro, n’Omutagatifu wâge ahinduka ngulumira yagulumiza enamalîre emishûgi yâge n’amake­rêrhe gâge omu lusiku luguma. 18 Obwinja bw’omuzirhu gwâge n’obw’obusâne bwâge bw’emirehe abusingônola lwoshi lwoshi; bwashusha n’omulwâla wayumûka. 19 Emisigala y’emirhi y’omu muzirhu gwâge yaba minyi bwenêne, ciru n’omwana anahash’iyiganja.

Amâhunga gasigala

20 Olwo lusiku, amahûnga g’lsraheli ab’omu nyumpa ya Yakôbo hafume olufu, baleka okukâyegemera olya okabashûrha; ci bakola bakâye­gemera okunali Nyakasane, Mwimâna w’lsraheli. 21 Amâhunga ganagaluke, amâhunga g’omu nyumpa ya Yakobo gânaga­lukire Nyamuzinda Ciri-misi. 22 Neci, ciru olubaga lwâwe lucibâga lunji nka mushenyi gw’omu nyanja, wâni lsraheli, mâhunga gâgaluka. Okuherêrekera kwalalîrwe, obu­shinganyanya bwâshimba enjira yabwo. 23 Bulya okwôla kuherêrekera kurhegesirwe, Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe ayunjuza akanwa kâge omu cihugo coshi.

Obukunda Lulema

24 Co cirhumire Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe kwo amaderha ntya: «We lubaga lwâni luba omu Siyoni, orhayôbohaga Asîriya! A­dwîrhe akushûrha akarhi, adwîrhe akurhimba obuhiri nka kulya kw’abanya-Mîsiri. 25 Bulya hindi hitya hyône oburhe bwayûrha, ohukunizi bwâni bwâbamalîra.» 26 Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe azunguziza Asîriya kw’akarhi, nka kulya ashûrhaga Madiyani aha lwâla Iwa Horebu; nka kulya akoleraga abanya Mîsiri, kwo alengeza akarhi kâge oku nyanja. 27 Olwo lusiku, omuzigo gw’Asîriya gwakurhenga aha lurhugo, n’omurhamba gwâge gwakurhenga omu igosi, n’ahali h’omurhamba, bukola bwaba buhirhi.

Omushomhanyi ahika hofi 28 Y’oyo wahika aha Ayati, y’oyo wagera e Migroni; amasiga emizigo yâge e Mikimasi. 29 Bamayikira omugezi, mpu: «Aha Geba ho rhwahanda!» Rama amageramw’omusisi; Gibeya, cishagala ca Saulo, amakul’idârhi. 30 Obande endûlu, Bat-Galimu! Nawe Layisha, orhege okurhwiri! Yajewe, Anatoti! 31 Mademena anacîyâkîre, nabo abantu b’e Gebimu bacîfulisire. 32 Ene lyo nênè ayimanga aha Nobu, azunguze okuboko kwâge ebw’e­ ntôndo ya mwâli wa Siyoni, hyo hirhondo hya Yeruzalemu. 33 Ala oku Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe akola atwa amashami n’embasha: amalîri gamatûbwa, n’agalîhûsire gàmalambikwa oku idaho. 34 Amashaka g’omu muzirhu gamakondwa n’omugushu, naye Libano amahôngoka n’irenge lyâge lyoshi.

11

Omwâmi w’omurhûla

1 Ihaji lyarhenga oku cikundukundu ca Yese^l, ishami limerêra lyamera oku mizi yâge, 2 Omûka gwa Nyakasane gwamudekererakwo: mûka gw’oburhimanya n’obukengere, mûka gw’ihano n’emisi, mûka gw’obumanye n’okurhinya Nyakasane; 3 gwamulangûla okukarhinya Nyakasane. Arhakatwa olubanja omu kukulikira ebi amasu gadwîrhe gabona, arhanakacîranula omu kushimba ebi amarhwiri gadwîrhe gayumva. 4 Akâtwira abazamba olubanja okushingânîne, anakacîranulira abantu banyinyi b’omu cihugo okukwânîne. Anyulika igulu n’omunyuli gw’akanwa kâge, anarhingamire ngasi nyankola-maligo n’omûka gw’ekanwa kâge. 5 Obushinganyanya gwo gwâba mukaba gwâge, n’okuli gube mwirhero gwâge. 6 Nyamugunga ayâbukira haguma n’omwana-buzi, n’engwi elâle aha burhambi bw’omwana-hene. Akanina, omwana w’entale n’embogo, byakaja buso baguma^m, n’omwana murho abiyâbule. 7 Enkafu n’engoromora byakâkerera haguma, n’amanina gâbo galâle haguma: entale yâkakera akahasi nka nkafu. 8 Ecirhaba cakârhabira oku mwina gwa cibugusha, n’omwana murho alikire okuboko omu mwina gw’empiri. 9 Nta bubî na nta buligo bwacikolwe oku ntôndo yani ntagatifu yoshi, bulya ecihugo cayunjula bumanye bwa Nyakasane, nka kula omuhengere gw’enyanja guyunjulira mîshi.

Okuyâgaluka kw’abacisigire

10 Mw’olwo lusiku, ecikundukundu ca Yese cayâlagala, cibe cêrekanè c’embaga; amashanja gacilongeza aha nshi n’aha nyanya, n’endâro yaco yayunjul’irenge. 11 Mw’olwo lusiku, Nyakasane ayash’ilambula okuboko, mpu lyo alikuza abasigire bw’omu lubaga lwâge; balya bâge bacisigire omu Asîriya n’omu Mîsiri, omu Patrosi n’omu Kushi n’omu Elamu, omu Sinazi n’omu Hamati n’omu birhwa by’enyanja, 12 Ayimangiza amashanja ecimanyîso; ashubûza abalulize bw’omu Israheli, anashubûze bene Yuda bashandabine omu mpande ini z’igulu. 13 Lero obumvu bwa Efrayimu bwanahirigirha obwo, n’abashombanyi ba Yuda bahungumuke. Efrayimu arhakacîbikira Yuda bumvu na Yu­da arhakacishomba Efrayimu. 14 Barhibukirakwo Abafilistini olunda lw’ebuzikiro bw’izûba, haguma bagend’ihagula amashanja g’ebushoshôkero. Bâgwârha Edomu na Mowabu, na bene Amoni babashiga. 15 Nyakasane ayumya enshumo z’e Mîsiri, alambulire okuboko kwâge oku lwîshi, analurhunike n’omuhûsi gw’omûka gwâge. Alugabanya­ mwo migezi nda, lyo bahash’ikaluyikira buzira kuhogol’enkwerho. 16 Hânabe omulimbwa gw’abasigire b’omu lubaga lwâge, balya bâbe baciri omu Asîriya, nka kulya byabâga erhi Israheli arhenga e Mîsiri.

12

Olulanga lw’okuvug’omunkwa

1 Mw’olwôla lusiku wanâderhe, erhi: «Namakukuza, Nyakasane!

Wali onkunirire, ci obukunizi bwâwe bwàrhulwîre, wanantulirîze.

2 Nyamuzinda ye bucire bwâni: Ye ncîkubagîre, ntâco naciyôboha;

bu­lya Nyakasane yo misi yâni lwo na lwimbo lwâni, ye bucire bwâni.

3 Mwanadôme amîshi n’omwishingo aha maliba g’obucire.»

4 Mw’olwôla lusiku mwanâderhe, erhi «Mukuze Nyakasane,

mushenge izîno lyâge; mumanyise emikolo yâge omu mashanja;

muhamagaze oku izîno lyâge liri likulu bwenêne!

5 Muyimbire Nyakasane,

bulya ajizire ebirhangâzo bimanyikine omu igulu lyoshi.

6 Mucîshinge, mubande orhubûli, mwe muba omu Siyoni,

bulya O­mwimâna w’Israheli ajir’irenge ekarhî kinyu.

13

Obulêbi buyêrekîre Babiloni

1 Obulêbi buyêrekîre Babiloni Yeshayahu, mwene Amotsi abonaga. 2 Muyimanz’ecimanyîso oku ntôndo erhalikwo hyasi, muhamagaz’emu­nda bali; mubakeme n’okuboko, bayîshe, bagerere omu mihango y’abaluzi. 3 Niene ntegesire balya banterekîrwe; nie nnampamagîre entwâli zâni omu bukunizi bwâni, bo balwî bâni b’enkwîra. 4 Muyumve ecihogêro cinene oku ntôndo: ciri nka ca lubaga mwandu! Muyumve ecihogêro c’amâmi n’amashanja gashubuzinye: Nyakasa­ne Nyamuzinda w’Emirhwe oyo waj’agera ekarhî k’ebigâmba by’abalwî bâge. 5 Barhenga omu cihugo c’ihanga n’ebuzinda bw’emalunga, Nyakasane n’emirasano akolêsa omu bukunizi bwâge, mpu aherêrekeze igulu lyoshi. 6 Muband’endûlu, bulya olusiku lwa Nyakasane luli hofi, luyîshire nka kaheza k’Ogala-byoshi. 7 Co cirhumire ngasi maboko gârha enjingo na ngasi bantu batwîka omurhima. 8 Barhunzirwe n’obwôba, badwîrhe bageramwo ogwa nyugunyu banalîbwa n’amalumwa; badwîrhe baciluma olulimi n’okuyumva emikero ak’omukazi oli buburha; badwîrhe balolanakwo banarhangire; amalanga gâbo gadukulîze nka muliro. 9 Olusiku lwa Nyakasane lw’olwo luyîruka, lusiku ludârhi, luyunjwire bukunizi n’oburhe n’obukali; lwahindula igulu lishube irûngu lu­naherêrekeze abanyabyâha. 10 Neci, enyenyêzi z’oku nkuba n’ebirundo byâzo zahusa okulangashana; izûba lyashuba mwizimya aha kuzûka kwâlyo, n’omwêzi gwaleka okukamoleka. 11 Nahanira igulu obubî bwâlyo na banyankola-maligo mbahanire obugo­ma bwâbo; nayûsa obucîbone bwa bacikanyi-cirhagomba, na­ mperêrekeze omulimbo gw’abâmi balibuza abashi bâbo. 12 Abantu banyihuka kulusha amasholo garhalimwo muvange, na bene Adamu banyihuka kulusha amasholo g’e Ofiri. 13 Neci, amalunga gadundagana, igulu lijugume omu makondo gâlyo, e­rhi bukunizi bwa Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe burhuma, olusiku omutula gwâge mudârhi gwabasha. 14 Nka kashafu kayâka omuhivi, nka bibuzi birhagwerhi cayâbula. ngasi muguma ashubira emwa bene wâbo, ngasi muntu ayâkira ornu cihugo câbo. 15 Ngasi abanabugânwe batumirhwa, n’abanagwârhwe bahirima oku bwoji bw’engôrho. 16 Abana bâbo b’ebirhaba bahinagirwa omu masù gâbo, enyumpa zâbo zahagulwa, na bakâbo bakolerwe ebikongo. 17 Ala oku nâbasunikakwo Abamedi, abarhalonza nsaranga barhana­shibirira masholo. 18 Emiherho yamalîra abana bâbo b’emisole, barhayumva bwonjo oku mburho y’omu nda, barhafe abana barho lukogo. 19 Babiloni, irenge ly’amâmi, mulimbo gw’Abakaldeyi, kw’aba nka kulya Sodomo na Gomora bàbâga, erhi Nyamuzinda àbaherêrekeza. 20 Arhakaciyûbakwamwo bundi, nta muntu wacigwîkemwo endâro ku­rhcnga iburha kuhika oku lindi. Omuharâbu arhakacigwîkamwo ecihando câge, n’abangere barhakacilâzamwo amasò gâbo. 21 Nsimba z’omu irûngu zo zâyîsh’icibêreramwo, ebirifufu byayunjula omu nyumpa zâbo, zashuba nyôgo za nyunda, n’ebihebe byâkasâ­miramwo. 22 Banyamugunga bayîsh’ikâyanira omu ndâro zâbo na banyambwe omu ntûmba zâbo. Amango gâge gali hofi n’ensiku zâge zirhacilegame.

14

Okugaluka kw’abalulize

1 Neci, Nyakasane âbabalira Yakobo ânashub’icîshoga Israheli; aâshub’ibadekereza omu cihugo câbo. Abantu b’embuga bacîgusha haguma nabo banalungane n’enyumpa ya Yakobo. 2 Embaga zayîsh’ibarhôla, zi­bahêke emwâbo; enyumpa y’lsraheli yâbarhambula omu cihugo ca Nyakasane, ebajire baja, abalume n’abakazi. Abakâg’ibakolêsa nka bigorogo, bâbajira bigorogo, banarhambule abàli babarhambwîre.

Okufa kw’omwâmi w’e Babiloni

3 Olusiku Nyakasane akugalulira omuluhûko enyuma ly’amalumwa n’ama­ libuko n’obuja budârhi wàlimwo, 4 wâyimbîsa olu lwimbo lw’okutwa omwâmi w’e Babiloni akanego, erhi: «Kurhigi amayûrha olya wàjaga alibuzanya? Kurhigi bwamayûrha obucîbone bwâge? 5 Nyakasane avunyungwire omunyûli gwa banyankola-maligo n’akarhi k’abarhegesi, 6 balya bàkâg’ihimbaguliza embaga burhahusa omu bukunizi bunene, bàkarhambula amashanja n’omujina n’okugalibuza burhagoheka. 7 lgulu lyoshi lyamarhamûka lyanarhûlûla; lidwîrhe lyayimba enyimbo z’enshagali. 8 Ciru n’ensidano n’emirhi y’e Libano nayo eri omu mwishingo erhi we orhumire, mpu: «Kurhenga okumbire lugali, kakonda-mirhi a­rhakacisôkera enola munda al’irhutwa! 9 Idako, wakuzimu adwîrhe acîshinga erhi we orhuma, mpu akuya­nkirire. Akol’azûsa ebizunguzungu we orhumire, ngasi bàli bakulire ababo en’igulu; âyimusa oku ntebe zâbo abâmi b’amashanja boshi. 10 Boshi babumbûl’akanwa, bakubwîre, mpu: «Yoo! Ka nâwe wàmajo­njolekana akirhu, onakola orhushushire! 11 lrenge lyâwe lyayandagalîre ekuzimu haguma n’omulya gw’ennanga zâwe. Emivunyu yo ekola ncingo ogwishirekwo, n’obulyôka bwo bukola bushiro bukubwisire! 12 Kurhi wahonyirage emalunga, wâni nyenyêzi cilangashana, mugala w’omucêracêra? Kurhi wahenganukirage oku idaho, wâni lugalika mashanja? 13 K’arhali w’olya wakâg’icidesa emurhima, erhi: «Nkola nasôka mpike emalunga, entebe yâni nagend’iyigwîka enyanya ly’enyenyêzi za Nyamuzinda. Naj’ibwârhala oku ntôndo y’endêko, emunda mwênè ahekera! 14 Nasôkera enyanya ly’ebitû, nyumânane n’Ow’Enyanya!»à 15 Ci omu kuzimu mwo wabungulukîre, kuhika aha nteberhebe y’o­mwîna. 16 Ngasi bâkubona, badwîrhe bakusinza, bakulolêreze, mpu: «Kali olya muntu wakazâg’ijugumya igulu oyu, olya wakazâg’ihirimy’amâmi? 17 Ahindwîre igulu bwerûlè, ashâba ebishagala, arhanazigaga bayigulira ababohe empamikwa! 18 Abâmi boshi b’amashanja kuluhûka bâluhûkira boshi n’irenge ngasi muguma omu nshinda zâbo. 19 Ci wêhb bakukabulire buzira cûsho nk’ishami libozire, omu kagarhî k’abalindamboho bàyirhagwa n’engôrho bànakabulirwa oku ma­buye g’enshinda, nka mufu gudwîrhe gwalabarhwa, 20 Ci wêhe orhababugâne omu nshinda, bulyala washerêzize ecihugo câwe, wamalira olubaga lwâwel Nta mango iburha lya banya­nkola-maligo lyanâciderhwe. 21 Murheganyize abagala aha babanigûliza erhi bubî bw’ishe burhuma, lyo balek’iyimuka mpu bayîmc omu igulu banabumbe ecihugo ngo!» 22 Nabayimukira, kwo adesire Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe, mperêrekeze izîno lya Babiloni na ngasi ebi asigaline byoshi, nahana n’iburha, kwo Nyakasane adesire. 23 Namuhindula acîbere i­shubûkiro lya mihangali anashube luziba; namuhyajira na kaheza w’ecihyajiro, kwo adesire Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe.»

Obulêbi buyêrekîre Asîriya

24 Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe acîgashire, aderha. erhi: «Neci, oku nahigaga kwo byanaha, oku nàlaliraga kwo nànajira. 25 Navungunyula Asîriya muno cihugo câni. namurhindagirira oku nto­ndo zâni. Omushigo gwâge gukola gwayûrha n’omuzigo gwâge gu­kola gwabarhenga aha lurhugo.» 26 Ogwo gwo muhigo nàhigîre igulu lyoshi, okwo kwo kuhoko nàlambulîre oku mashanja goshi. 27 Nka Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe amarhôla omuhigo, ndi wa­ nkacimurhanga? Nk’amalambûla okuboko, ndi wankacikugalula?

Nâwe Filistiya, oband’endûlù!

28 Obula bulêbi buli bwa gulya mwâka mwâmi Ahazi afâgamwo: 29 «Mumanye mwankacishinga mweshi, wâni Bafilistini, mpu akarhi kakâg’imushûrha kavunisire, bulya omu cisiki c’enjoka mwârhenga empiri, n’omw’iji lyâyo murhenge enkuba-joka yaja yabalala nka kanyunyi. 30 Abagalugalu balya bayîgurhe, n’abakenyi baluhûka n’omurhûla, ci iburha lyâwe nalihungumula n’ishali, na ngasi abasigala, nabaniguûza. 31 Obande endûlu, wâni muhango, obande akahababo, wâni lugo! Ogeremw’omusisi weshi weshi, wâni Filistiya! Bulya olunda lw’e mwênè erhenzire omugî, n’abarhabâzi barhalimwo osigir’enyuma.» 32 Kurhigi bashuza entumwa z’olwo lubaga? Oku Nyakasane ye wayûba­kaga Siyoni, mwo abakenyi b’omu luhaga lwâge bakâyakira.

15

Obuhanya bwa Mowabu

1 Obulêbi buyerekîre Mowabu. «Neci, obudufu anyagagwamwo. Ar-Mowabu ahererekera. Neci, obudufu anyagagwamwo, Kir-Mowabu aherêrekera. 2 Bakola basôkera ebwa mahêro e Diboni mpu bagend’ilakirayo. E Nebo n’e Madaba, Mowabu ali omu mulenge: amarhwe goshi gali makungûle, n’amânwa goshi gali mamôme. 3 Abagera omu njira, masunzu bayambirhe; oku burhungiri bw’enyu­mpa n’omungo, boshi badwîrhe babanda endûlu banadubula emirenge. 4 Heshiboni na Eleyâle badwîrhe bayâma; izù lyâbo lidwîrhe lyayu­mvikana kuhika e Yahasi. Co cirhumire abalwî b’e Mowabu badwiîrhe babanda orhuhababo; yeshi yeshi anajongonosire. 5 Omurhima gwâni gudwîrhe gwalakira Mowabu: abantu bâge bâbo baja bayâka kuhika e Sowari n’Egalati-Shelishiya! Omurhezi gwa Luhiti badwîrhe bagusôka erhi banaja balaka; omu njira y’e Horo­-Nayimi bayisha babanda endûlu! 6 Amîshi ga Nimurimu gàganyire; olubala lwàyumire, akahasi kahirigi­rhe, harhaciyimbwa hyasi hibishi! 7 Okwo kwarhuma ebirugu byàli bicisigire, ebi bàli bacijire babîka, babiyîkirana ishiriza ly’omugezi gw’Emirhanda. 8 Neci, akahababo kabo kalumîre hoshi omu cihugo ca Mowabu, enduûu zâbo zahisire cingana e Egalayimu, zayumvikîne cingana e Beri­-Elimu. 9 Amîshi ga Dimoni gakola gayunjwîre muko! Ci nacishulira Dimoni obundi buhanya: entale zâciguga oku bàfumire olufu lw’e Mowabu, na kuli balya bâba bacisigire omu cihugo!»

16

Obuhanya bwa Mowabu

1 Obulêbi buyerekîre Mowabu. «Neci, obudufu anyagagwamwo. Ar-Mowabu ahererekera. Neci, obudufu anyagagwamwo, Kir-Mowabu aherêrekera. 2 Bakola basôkera ebwa mahêro e Diboni mpu bagend’ilakirayo. E Nebo n’e Madaba, Mowabu ali omu mulenge: amarhwe goshi gali makungûle, n’amânwa goshi gali mamôme. 3 Abagera omu njira, masunzu bayambirhe; oku burhungiri bw’enyu­mpa n’omungo, boshi badwîrhe babanda endûlu banadubula emirenge. 4 Heshiboni na Eleyâle badwîrhe bayâma; izù lyâbo lidwîrhe lyayu­mvikana kuhika e Yahasi. Co cirhumire abalwî b’e Mowabu badwiîrhe babanda orhuhababo; yeshi yeshi anajongonosire. 5 Omurhima gwâni gudwîrhe gwalakira Mowabu: abantu bâge bâbo baja bayâka kuhika e Sowari n’Egalati-Shelishiya! Omurhezi gwa Luhiti badwîrhe bagusôka erhi banaja balaka; omu njira y’e Horo­-Nayimi bayisha babanda endûlu! 6 Amîshi ga Nimurimu gàganyire; olubala lwàyumire, akahasi kahirigi­rhe, harhaciyimbwa hyasi hibishi! 7 Okwo kwarhuma ebirugu byàli bicisigire, ebi bàli bacijire babîka, babiyîkirana ishiriza ly’omugezi gw’Emirhanda. 8 Neci, akahababo kabo kalumîre hoshi omu cihugo ca Mowabu, enduûu zâbo zahisire cingana e Egalayimu, zayumvikîne cingana e Beri­-Elimu. 9 Amîshi ga Dimoni gakola gayunjwîre muko! Ci nacishulira Dimoni obundi buhanya: entale zâciguga oku bàfumire olufu lw’e Mowabu, na kuli balya bâba bacisigire omu cihugo!»

17

Obulêbi buyêrekîre Damasko n’Israheli

1 Obulêbi buyêrekîre Damasko. Ala oku Damasko lurhaciri lugo, cikola cirundu ca bijonjolekeza. 2 Engo zâge zajandisirwe, zikola zicibêra lwâbuko lwa masô; gakâz’i­shiramamwo harhanajire owagahugûga. 3 Nta nyumpa nzibuzibu ziciri omu Efrayimu, na nta bwâmi buciri omu Damasko. Irenge ly’abasigala omu Asîriya lyâgererwa oku irenge lya bene lsraheli. Kwo adesire ntyo Nyakasane Nyamuzinda w’Emi­rhwe. 4 Olwo lusiku, irenge !ya Yakobo lyâfananda, n’amashushi g’oku mubiri gwâge gayûmirira. 5 Kwo byâyîsh’iba nka kula abasârûzi basârûla emburho, nka kula ama­boko gâbo gasârûla emihuli. Kwo byâbe nka kula bahumbûza emihuli omu lubanda lwa Refayimi. 6 Harhacibonekane ebirhali bisigaliza by’okurhumbûla, nka kula banahungumula amalehe g’omuzeti: malehe abirhi erhi asharhu oku irhwêrhwe, ani erhi arhanu omu mashami g’omulehe. Kwo adesire ntyo Nyakasane Nyamuzinda w’Israheli. 7 Olwo lusiku, omuntu ahindulira Lulema wâge obusù, n’amasù gâge gakasinza Omwimâna w’Israheli. 8 Arhakaciyerekeza amasû ebwa mpêro, eyo mikolo yàjiragwa n’emi­nwe yâge: emitungo y’amahêro n’orhujo rhw’okuyôkera enshangi. 9 Olwo lusiku, engo akâg’icifulikamwo zashuba bigûkà, nka kulya engo z’Abamoriti n’Abahiviti zàbâga embere za bene lsraheli. Ntyo obuhanya bwanaja oku bundi. 10 Kulya kuba wàyibagire Nyamuzinda Muciza wâwe, orhanayîbukaga Kabuye, lwâkiro lwâwe, okolaga odwîrhe warhwera emirhi y’amasîma n’okuhinga emburho z’ihanga. 11 Olusiku warhweraga, onameze, na sêzi buca, wânabona emburho yâwe ekola yayâsa; ci emyâka wàsârûlaga yâhirigirha olusiku lw’obuhanya, n’obwo buhanya burhankahash’ibukwa. 12 Yajewe! Kavango ka mbaga mwandu! Kavango kali nka mulaba gwahûsa omu nyanja! Kavango ka mashanja, kali nka mukungulo gw’omwandu gw’amîshi. 13 Akavango k’amashanja kali nka mukungulo gw’omwandu gw’amîshi, ci Nyakasane amagakankamira: gamayâkira kuli, gamayehûlwa nka kula ehyasi hy’omu ntôndo hiyehûlwa n’empûsi, nka kula kalemêra w’omutulo ayehûlwa n’empûsi ya kadaga. 14 Bijingo, erhi mirhanyo; embere bucâmule, erhi ntâco cicihali! Eco co cigabi ca balya bayîsh’ikârhushokôla, ogwo gwo mwânya gwa balya bayîsh’ikârhuhagula.

18

Obulêbi buyêrekîre Kushi

1 Yajewe! Eci cihugo cakubakubwamwo ebyûbiⁿ, ishiriza ly’enyîshi z’e Kushi! 2 We kârhuma abaja-bugo bagera omu nyanja, mpu bagende omu maârho g’enfinjo omu mîshi! Kanyîrizi, mwe baja-bugo babidu, emwa liry’ishanja ly’abantu balî-balî bagwerhe omubiri gwalangashana, liry’ishanja lirhinywa eno munda n’ihanga, liry’ishanja lya ba­ntagagajwa na lya bahula-mbaga, omu cihugo cirhulukanyîrwe n’e­nyîshi^o. 3 Mw’oyo mweshi, mwe muli hanôla igulu, mwe muyûbaka eno igulu, amango bayîmanza ecimanyîso oku ntôndo, musinze, irhondo izù ly’omushekera likashakânya, munayumvirhize! 4 Bulyala ntya kwo Nyakasane ambwîzire, erhi: «Kurhenga aha ndi, nakâlâba burhadûndagana, nk’idûrhu likali omu bulangashane, nka citû, c’olumè omu idûrhu amango basârûla. 5 Neci, embere basârûle, gala mango amashami gaba gàmayâsa, ama­ngo obwâso bukola buhindusire bihadu, banaje barhema amashami gayunjwîre malehe n’omugushu, barhôle ebidurhu, bakabulire amâsi. 6 Ebyo byoshi byalekerwa enkongôro z’omu ntôndo n’ensimba z’eruba­la. Aho ho enkongôro zakâshubukira amango g’ecanda n’ensimba z’erubala zoshi amango g’empondo. 7 Muli agôla mango, bâlerhera Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe entûlo zarhenga emwa liry’ishanja ly’abantu balî-balî bagwerhe omubiri gwalangashana, liry’ishanja lirhinywa eno munda n’ihanga, liry’islrnnja lya bantagagajwa na lya bakahula-mbaga, omu cihugo cirhulukanyirwe n’e­nyîshi. Ezo ntûlo bazihêka omu ndâro y’izîno lya Nyakasane Nyamuzi­nda w’Emirhwe, oku ntôndo ya Siyoni.

19

Obulêbi buyêrekîre Mîsiri

1 Obulebi buyêrekîre Mîsiri. Ala oku Nyakasane amashonera oku citû cibidu, amaj’e Mîsiri. Ba­ nyamuzinda b’obwihambe b’e Mîsiri bamadûndagana embere zâge, n’abanya-Mîsiri omurhima gwamabarhoga omu nda. 2 Nkola nakoza abanya-Mîsiri bone na nnène; bâlwisanya bone na nnène: ngasi muntu alwîsa mwene wâbo, ngasi muntu âlwîsa omulungu wâge, ecishagala câlwîsa ecâbo cishagala, n’obwâmi bulwise o­bwâbo bwâmi. 3 Omûka gwa Mîsiri gwamurhengamwo, n’emihigo yâge nayitulutu­mbya. Bâgwira okudôsa banyamuzinda b’obwihambe, n’abazimu. n’emyômoka n’abashonga. 4 Nalikirira Mîsiri omu maboko g’omurhegesi mudârhi, n’omwâmi muminya ayîma muli bo. Kwo adesire ntyo Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe. 5 Amîshi gâhirigirha omu nyanja, olwîshi lwâgana lunayumuke. 6 Emibunda yakaz’ibaya, amîshi g’omu nyîshi z’e Mîsiri gaja gahonga n’okuyuma amasheke n’amashâsha gayumûka. 7 Amalambo gali eburhambi bwa Nili n’agali hala Nili acilohera omu nyanja, na ngasi ebi Nili ameza byoshi byâyumûka, bihekwe n’e­ mpûsi binahirigirhe. 8 Abashâna balaka banalakûle; ngasi bakweba olulobo omu Nili baja boshi omu mishîbo; na balya boshi bakaz’ilambulira orhweshe rhwâbo omu mîshi, bazânwa. 9 Ngasi bakâg’ihinga ecitâni bâtulutumba; abakazi bakûg’izâbûla ecitâni n’abalume bakâg’icihunga, batulûla n’entânya. 10 Abalusi b’emyenda bâgogomerwa, ngasi boshi bakûla omushego omu mukolo gwâbo batwîka omurhima. 11 Neci, kwo binali, abaluzi b’e Sowâni bacibêra bingolongolo! Abagula b’omu bahanuzi ba Faraoni badwîrhe basinga ihano ly’obuhwinja. Kurhigi mwankahash’ibwîra Faraoni, mpu: «Ndi mugala w’abagula, nkomoka y’oku bâmi ba mîra? » 12 Ngahi baligi abagula bâwe? Lero bakubwîrizagye banakumanyise mi­gâbo mici Nyakasane Nyamuzinda w’emirhwe ahigire aba­nya-Mîsiri. 13 Abaluzi b’e Sowâni bashubire bingolongolo; abaluzi b’e Nofu badwiîrhe bacirheba bone; nabo abarhambo b’ebishagala byâge badwîrhe bahabula Mîsiri. 14 Nyakasane anabahiziremwo omurhima gw’ecizungu; badwîrhe baha­bula Mîsiri omu bijiro byâge byoshi, nka kula omulalwe aja ada­ndabagana emunda aja ashalira. 15 N’omu Mîsiri murhacijirika mukolo, oli ogu irhwe lyankajira, oli ogu omucira gwankajira, oli ogu ecigundu nisi erhi ogu amashushi ga­nkajira.

Okucîyûnjuza kw’abanya-Mîsiri

16 Mw’olwôla lusiku, abanya-Mîsiri baba nka kula abakazi bayôrha: bâjugu­ma banarhemuke n’obwôba babona Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe abadundira okuboko^p. 17 Ecihugo ca Yuda cashuba côba kuli Mîsiri: ngasi ma­ngo ânayumve baciderha, ânageremwo omusisi akengera omuhigo Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe amuhigiraga. 18 Mw’olwo lusiku, omu cihugo c’e Mîsiri mwâbe bishagala birhanu byakaderha olulimi lw’e Kanani binakacîgashira Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe. Ciguma ca muli byo caderhwa «Cishagala c’lzûba». 19 Mw’olwôla lusiku, omu kagarhî k’ecihugo c’e Mîsiri mwâba oluheêro lurherekîrwe Nyakasane, na hofi h’olubibi bagwîka ibuye ly’okuyîbuka Nyakasane. 20 Caba cimanyiso ca kuhamîriza Nyakasane Nyamuzinda w’Emi­rhwe omu cihugo c’e Mîsiri. Amango balakira Nyakasane mpu abarhabâle oku babisha babalibuza, âbarhumira Omucunguzi wabacinga anabalikûze. 21 Olwo lusiku Nyakasane acimanyîsa oku banya-Mîsiri, nabo abanya-Mîsiri bamanya Nyakasane; bâkâmulerhera enterekêro n’entûlo; bâkâjirira Nyakasane ebiragâne banabiyûkirize. 22 Nyakasane âshûrha abanya-Mîsiri; âshûrha anafumye; bâgaluka emunda Nyakasane ali, naye âbayumvirhiza anabafumye. 23 Olwo lusiku, haba omulimbwa gwarhenga e Mîsiri guje e Asîriya; ab’e Asîriya bakâj’e Mîsiri n’abanya-Mîsiri baj’e Asîriya, n’abanya-Mîsiri bâkaz’irhumikira Asîriya; gwâba mugisho omu kagarhî k’igulu. 24 Olwo lusiku, lsraheli aba w’omu basharhu boshi na Mîsiri n’Asîriya; gwâba mugisho omu kagarhî k’igu­lu. 25 Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe ânabagishe aderhe, erhi: «Agishwe Mîsiri, lubaga lwâni, n’Asîriya, mukolo gw’amaboko gâni, n’lsraheli, cigabi câni c’omwîmo».

20

Mîsiri ahimwa n’Asîriya

1 Omwâka omukulu w’abasirika ahikaga aha Ashidodi arhumirwe na Saragoni, mwâmi w’e Asîriya, anacigorha olwo lugo analugwârha. 2 Mw’ago mango, Nyakasane anaciderhera omu kanwa ka Yeshayahu, mwene Amo­tsi, erhi: «Genda, ofundûle oyo sunzu okuli ecibunu, ohogole n’ekwerho zikuli emagulu.» Anacikujira: akàj’agenda bushugunu na buzira nkwerho. 3 Okuha­ndi Nyakasane anaciderha, erhi: «Nka kulyâla omurhumisi wâni Yeshayahu ajag’agenda bushugunu na buzira nkwerho myâka isharhu, mpu abe cimanyîso na bulêbi kuli Mîsiri na Kushi, 4 ntyo kw’ornwâmi w’e Asîriya âyîsh’ihêka ebigorogo by’e Mîsiri n’empira z’e Kushi, emisole n’abashosi, bushugunu, buzira nkwerho n’amahiji mabwikûle: zibe nshonyi za Mîsiri! 5 Bazânwa n’e­ nshonyi zibabumbe erhi Kushi bakazâg’icikubagira orhuma na Mîsiri wakazâg’ibalimbîsa. 6 Olwo lusiku, abantu baba luno lunda lw’emashinji bânaderhe, mpu: «Alaga oku bàbire balyâla rhwakag’icîkubagira, balyâla rhwakâg’ilonza okuyakira emwabo nti barhurhabâle banarhulikûze oku mwâmi w’e Asîriya! Lero ngahi rhwacig’ilongeza obucire?»

21

Okuhongoka kwa Babiloni

1 Obulêbi buyêrekîre irûngu liri ebwa nyanja. Nka kula empûsi ya kalemêra ehûkiza omu Nêgebu, kwo bârhenga ebw’irûngu, omu cihugo c’ecôba. 2 Ali nyamanja w’obulêbi nafululirwe: «Omulenzi adwîrhe aja alenganya n’omuhaguzi adwîrhe ahagula. Cirhunikage, wâni Elamu! Ogorhage, wâni Mêdi!» Nâhulisa ngasi mirenge. 3 Okwo kwo kurhumire ensiko zâni zidwîrhe zadirhimana, ngwerhwe n’emikero nka mukazi waling’iburha. Amalumwa garhankacinzigir’okuyumva n’obwôba burhankaci­nzigir’okubona. 4 Omurhima gwâni gwàkangusire, ecôba canshamwire. Ecajingwe nakag’icîfinja nti cinderhere ehibohôlolo, campindukîre côba. 5 Barheganyize ecîbo, balambulirekwo emyenda; bakola badwîrhe balya bananywa. «Yimuki, mwe barhambo b’abasirika! rheganyi empenzi zinyu!» 6 Bulyala kwo Nyakasane ambwizire ntya, erhi: «Kanya, orhume omu­ntu waja bulâbi! Ebi akabona, abimanyise! 7 Akalangîra ebiterusi, n’abashona oku biterusi babiri babiri, n’abandi bashonyire oku ndogomi, abandi oku ngamiya, anabe masù, alabe bwinjinja». 8 Omulêbi anaciyama. erhi: «Yagirwa, ndegerera omûshi gwoshi ndi ebulâbi, n’obudufu bwoshi erhi nyimanzire burhahinga ndi ebulâbi! 9 Ci yamashusha engabo y’abasirika bashonyire oku biterusi, bibiri bihi­ri!» Ashubiza, aderha, erhi: «Ahongosire, ahongosire, olya Babilo­ni! Enshusho za banyamuzinda bâge b’obwihambe zo ezo buvu­nguvungu oku idaho!» 10 We nahuzire nka kula banahula engano omu cibuga, oku namanyisîbwe na Nyakasane w’Emirhwe, Nyamuzinda w’lsraheli, kwo nkubwizire.

Ohulehi buyêrekîre Edomu

11 Obulêbi buyêrekîre Duma. Kurhenga Seyiri badwîrhe banyakûza, mpu: «Wâni mulanzi. ngahi obudufu bwahika? Wâni mulanzi, ngahi obudufu bwahika ?» 12 Naye omulanzi ashûza, erhi: «Obuce buyîruka, na kandi obudufu. Mukalonza okudôsa, mudôse, mushib’igalukaf»

Obulêbi buyêrekîre Arabiya

13 Obulêbi omu Arabiya. Omu mashaka, omu Arabiya mwo mwalaâa, mwe mizinzi y’Abadedani. 14 Abagwerhwe n’enyôrha, mubahekere amîshi! Mwcebantu b’e Terna, abaja bayâka, mubahêkere ebiryo! 15 Bulya baja bayâka engôrho, engôrho nyomole, n’omuherho mufôle; baja bayâka obukali bw’ebîrhà. 16 Neci, ntyala kwo Nyakasane ambwîzire, erhi: «Hacisigire mwâka mu guma, lusiku oku lundi, irenge lya Kedari lihirigirhe lyoshi lyoshi. 17 Na muli gulya mwandu gw’entwâli z’abalwî b’emiherho b’e Kedari, mâhunga gône gâsigala, bulya Nyakasane Nyamuzinda w’lsraheli okudesire».

22

Yeruzalemu arhondwa

1 Obulêbi buyêrekîre «Olubanda lw’Okubonekerwa»^q. Cirhumire mwasôkera mweshi oku nyumpa, 2 wâni lugo lushâmîra bwenêne, lugo lwa kadugundu, lugo lwa masîma? Emifu yâwe erhali ngôrho yayiyisire, arhali oku ntambala yafîrîre. 3 Abarhambo b’abasirika bâwe baciyâkire boshi caligumiza, bagwârhwa n’abafôla emiherho; abantu bâwe boshi bàbagwarhîre mpira haguma bàli bakola mpu bayâkira kulî. 4 Co carhumaga nderha, nti: «Murhandolagakwo, muleke ndake ndakûle! Murhacirhamagya mpu mwantûliriza kw’obu buhanya bwarhogire mwâli w’olubaga lwâni». 5 Bulya luli lusiku lwa côba, lwa kurhindibuka n’okubonêsibwa eza mêmè, lusiku lurhumirwe na Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe. Omu Lubanda lw’Okubonekerwa, enkûta zahongosire banakola badwîrhe balongeza oburhabâle ebwa ntôndo. 6 Elamu amacîbambîza emyampi, n’abantu bashonyire oku ngâlè n’oku biterusi, naye Kiri amaharhamwo empenzi, 7 Orhubanda rhwâwe rhulushire orhundi obwinja rhuyunjwire ngâlè, nabo banakushona oku biterusi bakuhandîre aha luso. 8 Na ntyôla Yuda arhacigwrhi cafungira^r. Olwo lusiku, wâyerekeza amasù ebwa nnundo y’emirasano mibike omu nyumpa y’omu mizirhu! 9 N’emirhule eri omu lugo lwa Daudi, mwabwîne oku eri minji! Mwacihakire amîshi omu ciyanja ciri ah’idako. 10 Mwaganjire enyumpa ziri omu Yeruzalemu, mwanahongola enyumpa mpu lyo muzibuhya enkûta. 11 Mwanaciyûbaka ecibîkiro ekarhî k’enkûta zombi, mpu lyo mushâhulizamwo amîshi g’eciyanja ca miîa. Ci murhaciderhaga mpu mwayerekeza amasù emw’olya okola ebyo byoshi, olya wabirheganyagya kurhenga mîra, murhamubonaga. 12 Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe ali ammulalisire olwo lusiku mpu mulake munabande endûlu, mukungûlwe irhwe munayambalc su­nzu. 13 Ci gwàba mwishingo n’obushagaluke: okubâga enkafu, okuniga ebibuzi. okulya enyama n’okunywa amamvu, mpu: «Rhulye rhunanywe, bulya irhondo rhwacifira!» 14 Nyamuzinda w’Emirhwe anacinfululira aka kanwa, ambwîra, erhi: «Eco câha cirhakababalirwa kuhika okufa kwinyu», kwo adesire Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe.

Obulâhi buyêrekîre Shebena

15 Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe anacimbwîra, erhi: «Kanya. oje emunda Shebena ali, ye murhindisi w’ecôgo ca mwâmi omubwire, erhi: 16 «Mwânya muci ojira hanôla na ndi wakuhâga akashambala, obûla wacîhumbiraho enshinda», obûla wayigôya burherema, n’obûla wacîrhendêzeza icumbi omu lwâla? 17 Ala oku Nyakasane akola akudundaganya, akukwêbe kulî, wâni sho! anakurhulube bwinjinja, 18 akuzingezinge anakuhirike oje wahenanguka nk’ibâle lyahonera omu bulamho bugali-gali. Yo wafira eyo munda, we n’engâle olimbira, we okâhemula ccôgo ca nnahamwinyu! 19 Nâkunyaga ecikono câwe, nnankurhenze aha mwâwe. 20 Na muli olwo lusiku lwonênè, nâhamagala omurhumisi wâni Eliyakimu, mwene Hilikiyahu. 21 Nâmuyambika ecishûli câwe, mmukenyeze olunigi lwâwe, nnamuhè obuhashe bwâwe, abe y’ishe w’abantu b’omu Yeruzalemu n’ab’omu nyumpa ya Yuda, 22 Namuhira olwîgulo lw’enyumpa ya Daudi aha lurhugo, akaz’ihamûla, na ntâye wacihamike, akazihamika, na ntâye wacihamûle. 23 Namugwîka nka lubambo omu budaka buzihu, abe ntebe y’irenge omu nyumpa y’ishe. 24 Ye irenge ly’enyumpa y’ishe lyoshi lyâmananakwo, abahusi n’aba­na, n’orhulugu rhutya-rhutya, kurhenga orhubehe kuhika oku rhubindi rhwa ngasi lubero. 25 Muli olwôla lusiku, kanwa ka Nyamuzinda w’Emirhwe, lulya lubambo lugwîke omu budaka buzibu lwamanyuka, lu­shuguke lunarhoge, na gulya muzigo gwakag’imananakwo, gwarhihuka, bulya kwo Nyakasane adesire ntyo.

23

Obulêbi buyêrekîre Tiri

1 Obulebi buycrckire Tiri. Mwe mârho g’e Tarsisi muhubulize mwayaâma, bulya olwâkiro lwinyu lwashabirwe: nta nyumpa ecisigire! Erhi ba­rhenga e Kitimi lyo bàyumvîrhe ogwôla mwanzi. 2 Murhungwe n’obwôba, mwe muyûbaka eburhamhi bw’enyanja mwe barhimbûzi b’e Sidoni, mwe abaja-bugo binyu bakâyikira e­ nyanja! 3 Emburho z’e Nili n’emyâka y’eburhambi bw’Olwîshi bakazâg’igereza omu nyanja ngali, bwo bwâli buhirhi bwâge! ye wali cibuye c’amashanja. 4 Enshonyi zikubumbe, wâni Sidoni, lugerêro lw’oku nyanja! Bulya enyanja yamaderha, mpu: «Ntafumbaga izîmi. ntaburhaga, ntanaleraga bana-rhahana erhi bana-nyere!» 5 Olusiku ogwo mwanzi gwâmanyibwa omu Mîsiri, bâgeramwo omusisi bayumva ebyabire e Tiri. 6 Muyikirire e Tarsisi, muje mwayâma, mwe muyûbaka oku burhambi bw’enyanja. 7 Ka co cishagala cinyu mwakâg’ilimbira eco, cirya cishagala càsingagwa kurhenga mîra-mîra; cirya cishagala cakag’ihika omu bihugo by’ekuli cagend’iyûbakayo? 8 Ndi warholaga muhigo gwa bene ogwôla kuli Tiri wakâg’igaba ama­shungwe g’abâmi, n’abarhimbûzi bâge bali baluzi n’abaguzi bâge bali bantu ba lukengwa hano igulu? 9 Nyamuzinda w’Emirhwe ye warhôlaga ogwo muhigo, mpu afunyâze obucîbone bwa ngasi balya boshi balonza okukuzibwa, anarhôhye ngasi bakulu b’eno igulu. 10 Ohingâge ecihugo câwe, nk’oku bajira oku burhambi bwa Nili, wâni munyere w’e Tarsisi, bulya nta izîko licihali! 11 Nyakasane alambulire okuboko kwâge oku nyanja, ajugumya amâmi. Arhegesire mpu amâkiro g’omu Kanani gahongolwè. 12 Anaciderha, erhi: «Orhakaciderha mpu wacîbona, bulya washerire, wâni munyere w’e Sidoni! Yimuka, oyîkirire e Kitimi! Ci ciru n’eyo munda nta buholo wâbuganayo!» 13 Loli ecihugo c’Abanya-Kaldeya: olwo lubaga lurhacihabâ. Asîriya alujizire ishubûkiro lya misimbi; bali erhi bàgwîsiremwo emitungo, banayûbakamwo enyumpa nzibu-zibu, ci abihindwire cisinga ca bujonjolekeza. 14 Mubande endûlu, mwe mârho g’e Tarsisi, bulya olwâkiro lwinyu lwahongosire! 15 Okuhandi obwo Tiri âyôrha ayibagirwe myâka makumi gali nda, ma­ngo gali nka kalamo k’omwâmi. Enyuma y’eyôla myâka makumi gali nda Tiri âhinduka lwimbo lw’omukazi w’ecishungu: 16 «Rhôla olulanga, ozunguluke olugo, wâni mukazi w’ecishungu mwi­bagire! Ozihe bwinjinja, oyimbe onayimbize, lyo bashub’ikuyibu­ka!» 17 Okuhandi, enyuma za myâka makumi gali nda, Nyakasane âyîsh’i­rhangula Tiri, naye anashub’ikâkamarha oluhembo lwâge, ana­shuh’ikahusha n’amâmi goshi g’omu bihugo biba en’igulu. 18 Ci obu­nguke bwâge n’oluhembo lwâge byakayîsh’irherekêrwa Nyakasane: bi­rhakalundikwa birhakanabikwa muhako, ci obuyunguke bwâge bwakûhûbwa halya bayôrha baha emalanga ga Nyakasane, lyo babona eci balya bayigurhe n’emyambalo y’obulimbi.

24

Obuhane bw’igulu

1 Ala oku Nyakasane amashereza igulu amanalishâba, amabindamya obusù bwâlyo amanashandabanya abalibâmwo. 2 Oku byâbà oku mudâhwa kwo byâbà n’oku lubaga, oku byâbà kuli nnaka kwo byâbà n’oku muja wâge, oku byâbà oku mugoli kwo byâbà n’oku muja-kazi wâge, oku byâbà oku waguza kwo byâbà. n’oku wagula, oku byâbà oku wahoza kwo byâbà n’oku wacihoza, oku byâbà oku walibirwe omwenda, kwo byâbà n’oku wagulire. 3 lgulu lyamasherera okurhankaderhwa, lyamahagulwa bwa nkwira; neci, Nyakasane odesire akôla kanwa. 4 lgulu liri omu mishîbo, lyàbengire; igulu lyàsherire, lyàshâbûsire; amalunga nago gabengire haguma n’igulu. 5 Igulu lyahemwirwe n’amagulu g’abalibâmwo, bulya bavunyire amarhegeko, barhajiraga ebishingânîne, banavuna endagâno y’ensiku n’amango. 6 Okwo kwarhuma igulu lihehêrerwa n’obuhane burhogera abalibâmwo; okwo kwarhuma abalibâmwo bahungumuka, n’abasigire gakola mâhunga gone.

Olwimbo oku cishagala cishûbusire

7 Amamvu g’omurhobo gali omu mishîbo, enkoma z’emizâbîbu zagânu­sire, n’entwâli z’enshagali zidwîrhe zaniha. 8 Obushagaluke bw’abarhimba engoma bwahwîre, olubi lw’abantu bali oku nsiku nkulu lwahirigisire, n’omuhimbo gw’olulanga gwadumire. 9 Barhacinywa mamvu nka bayimba, amamvu gakola galulira baluganywa. 10 Lukola bijonjolekeza, lulya lugo lulimbira obusha; enyumpa zoshi ziri mpamike, zirhankacihash’ijibwâmwo. 11 Abantu bakola baja balakira amamvu omu njira; enshagali yazimangine lwoshi; amasîma gahirigisire omu cihugo. 12 Nyamanja wa bigûkà yene okola osigire omu lugo; olumvi lwâlo lwajonjolekine, lukola luba mulangabulè. 13 Neci, okwâbà omu mashanja ga hano igulu, kwâyîsh’iba nka kula owaja atwa amashami g’amalehe g’omuzeti, nka kula owaja ahumbûza emizâbîbu bamayus’isârûla. 14 Ci bôhe badwîrhe bayakûza n’izu linene, banashamambira irenge lya Nyakasane kurhenga ebuzikiro bw’izûba. 15 Badwîrhe bakuza Nyakasane ebushoshôkero bw’izûba, badwîrhe bakuza izîno lya Nyakasane Nyamuzinda w’Israheli oku birhwa by’omu nyanja. 16 Kurheng’emunda igulu lihekera, rhwamayumva bayimba, mpu; «Irenge oku Mushinganyanya!»

Entambala nzinda

Ci niehe nanaciderha, nti: «Lero namahera! lero nieshi oyu! namajakwo obuhanya! Abalenzi balenganyize! abalenzi badwîrhe balyâlyânya!» 17 Ecôba, enyenga n’omurhego bidwîrhe byammulinda; mwe muba en’i­gulu! 18 Owaderhe mpu ayâka ecôba, arhogere omu nyenga, anagwârhwe n’omurhego. Neci, emihango y’amîshi g’emalunga yamayîguka, n’ebiriba by’igulu byamajuguma. 19 Igulu lyahahanyusire, lyacibêrire bijonjolekeza; igulu lidwîrhe lyadunga, lyanadungadunga. 20 lgulu lidwîrhe lyadândabagana nka mulalwe, lidwîrhe lyadundagana nka cifumba. Obubî bwâlyo buligogomize; likola lyahenanguka, lirhakacizûka. 21 Mw’olwo lusiku, Nyakasane ahana omurhwe guli omu malunga^s enyanya, na hano idako abâmi bali en’igulu. 22 Bayîsh’ishubûzibwa omu mwîna nka bigorogo; bayîsh’ihêkwa omu mpamikwa, na hano hagera nsiku zirhali nyi, bâhâhwa obuhane bwâbo. 23 Omwêzi gwanâtulûle n’izûba enshonyi zilibumbe, bulya Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe ye wanâyîme oku ntôndo ya Siyoni n’aha Yeruzalemu; irenge lyâge lyanalangashanire embere z’abagula bâge.

25

Olwimbo lw’okuvuga omunkwa

1 Nyakasane, we Nyamuzinda wâni, nnonzize okuyâliza irenge lyâwe n’okukuza izîno lyâwe, bulya wayunjuzize emihigo y’okurhangâza wali olalire okujira kurhenga mîra, mihigo ekomîre enakwânîne okucikubagirwa. 2 Neci, ecishagala wacihindwire cirundo ca mabuye, n’olugo luzibuzibu waluhindula nsinga ya bishahukiza. Olugerêro lw’ababisha lurhaciri lugo, lurhakanacifà lwayûbasirwe. 3 Co cirhumire olubaga lwa baciri-misi lwayâliza irenge lyâwe, n’olugo lw’amashanja garhinywa lwakuyôboha. Bulya we lwâkiro lw’omuzamba, we nyamwegemerwa w’omukenyi omu bulagirire bwâge, we kacîkirizo k’enkuba y’ecihonzi, we cihôho c’okulanga oku idûrhu ly’izûba. Bulya omûka gw’abantu bakali kwo guli nka cihonzi c’amango g’e­ mpôndo. 4 Nka kula idûrhu oku idaho liyumûsire, kwo kuhubya akavulindi k’ababisha; nka kula idûrhu omu cihôho c’ecitû, kwo n’ecihogêro c’abantu bakali cizimangana.

Ishega lirheganyizîbwe amashanja goshi

6 Kuli eyira ntôndo, Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe ârheganyiza amashanja goshi ishega ly’enyama zashushagira, ishega ly’amamvu manunu, n’enyama zaja zajembuka omongo, n’amamvu gasho­ngwire. 7 Kuli erya ntôndo, asharhula omwenda gwàli gubwisire amashanja goshi, n’ecishiro (ecibambwa) cali cifunisire embaga zoshi. 8 Ahirigisa olufu ensiku n’amango, Nyakasane Nyamuzinda ahorhola emirenge oku ngasi busù, akûla olubaga !wâge enshonyi omu igulu lyoshi. Neci, Nyakasane yene okudesire! 9 Muli olwôla lusiku banâderhe, mpu: «Ye oyo, ye Nyamuzinda wirhu, ye rhwàli rhulangalire oku arhuciza; ye Nyakasane rhwacîkubagiraga. Rhusime rhunacîshingire obucunguzi bwâge. 10 Okuboko kwa Nyakasane kwadekerera kw’eyi ntôndo». Mowabu yehe alabarhirwa ahanali, nka kula banalabarhira ebyasi omu mwîna gw’ecamvu. 11 Omu kagarhî k’entôndo, alambûla amaboko, nka kula owayôga agalambûla; ci obucîbone bwâge bwafunyâla, ciru amaboko gâge gankacîsêza bwenêne. 12 Enkûta zâwe nzibuzibu azikundula, azijonjole anazihenangulire oku idaho omu katulo.

26

Olwimbo lw’okukuza Nyakasane

1 Muli olwôla lusiku, omu cihugo ca Yuda bayimba, mpu: «Rhugwerhe olugo luzibuzibu! Aluzungulusize olukûta n’ecûgo mpu lyo arhufungira. 2 Muhamûle enyumvi: olubaga lushinganyanya lugere, lwo lubaga lurhahemuka! 3 Buzibu olanga omurhûla, bulya we bacikubagira. 4 Mukâcikubagira Nyakasane ensiku zoshi, bulya Nyakasane abâ lwâla lw’ensiku n’amango. 5 Neci, ahenangwire abàli bayubasire oku ntôndo, n’ecishagala càli cilengerire acirhimba oku idaho, acivumvuza omu katulo. 6 Carhindagirwa n’amagulu, amagulu g’abagalugalu n’enshando z’abazamba». 7 Enjira y’omushinganyanya buba bwirhonzi, we otwîra omushinganyanya enjira nnongêdu. 8 Neci, omu njira y’obucîranuzi bwâwe mwo rhwakazâg’ikulindira, Yagirwa Nyakasane! Okuderha izîno lyâwe n’okukuyîbuka kwo omurhima gwirhu gucîfinja. 9 Omurhima gwâni we gucîfînja budufu, n’omûka gundimwo we gulongereza. Bulya amango otwîra igulu emanja, lyo abantu b’en’igulu bamanya obushinganyanya. 10 Erhi bankababalira nyankola-maligo, arhankayigîriraho obushinganyanya; omu cihugo c’obwirhonzi, yehe anakajira ebigalugalu, arhankanabona obukulu bw’irenge lya Nyakasane. 11 Yagirwa Nyakasane, okuboko kwâwe kuli kulambûle, ci bôhe barhadwîrhi bakubona! Bacibona kurhi oyagalwa n’olu lubaga, n’enshonyi zibabumbe! Neci, omuliro gurheganyizîbwe abanzi bâwe, nabo gwâbafonfo­mera! 12 Yagirwa Nyakasane, we orhushobûza omurhûla, n’ebijiro birhu byoshi, wene orhukolerabyo. 13 Yagirwa Nyakasane, Nyamuzinda wirhu, abandi barhegesi barhali we barhurhambwîre; ci izîno lyâwe dolodolo rhukola rhugashâniza. 14 Banyakwigendera barhakac’ishubiramw’omûka, ebizunguzungu birhakac’ifûla! Bulya wabahanyire wanabamalira, wazâza ciru n’izîno lyâbo. 15 Wayushwîre olubaga, Yagirwa Nyakasane! Wayushwîre olubaga, wayerekana irenge lyâwe; watundugusire embibi z’ecihugo zoshi. 16 Yagirwa Nyakasane. omu marhabi, bàkubirikire; erhi bagogomerwa n’obuhane bwâwe, bàgwira bakushenga. 17 Nka kula omukazi oli izîmi, erhi amango gâge g’okuburha gahika, ayâma erhi mikero erhuma, ntyôlaa kwo nirhu rhwâli rhuyosire embere zâwe, Yagirwa Nyakasa­ne! 18 Rhwàbire izîmi, rhwàyumva emikero, ci rhwàbà nk’abamaburha empûsi! Nta bucire rhwalerhire ccihugo, na nta bantu bahyahya rhwàburhire igulu! 19 Abafu bâwe bâshubiramw’omûka, n’emirhumba yâbo yafûka. Zûki, muyimbe n’omwishingo, mwe mugwishîre omu katulo! Bulya olume lwâwe luli lume lwa bulangashane, n’igulu lyâshub’iburha balya bàli bakola bizunguzungu».

Obukunizi bwa Nyakasane

20 «Kanya, lubaga lwâni. oje omu nyumpa zâwe, onaciyîgalirekwo enyumvi; orhang’icîfulika kasanzi kasungunu kuhika obukunizi bugere. 21 Bulya, ala oku Nyakasane oyo wamahuluka omu ndâro yâge, mpu ayîsh’ihana amabî g’abantu ba hano igulu. Nalyo idaho likola lyâshala omuko lyanywire, lirhakanaciderha mpu lyafulika abantu balyo banizirwe.

27

1 Olwo lusiku, n’engôrho yâge nyôji, nnênènè na nzibuzibu Nyakasane ahana Leviyatani, olya wanjoka okaj’ayongobera, Leviyatani, olya wanjoka w’ebinzongo; âyîrha wankuba-joka w’omu nyanja.

Nyakasane n’olukoma lwâge lw’emizâbîbu

2 Olwo lusiku, olukoma lw’emizâbîbu minunu^t, muluyimbire! 3 Niene Nyakasane, nie mulanzi walwo, nnankaludômerera ngasi mango; ndulanga mûshi na budufu lyo balek’ilushereza. 4 -Ntagwerhi lugurhu. Ye ndigi wanjira nshube mishugi na mashaka? -Nalutulira ebîrha nnaludûlike muliro. 5 Ci abayâkira obulanzi bwâni, bajira omurhûla nâni, bajira omurhûla nâni!

Okubabalirwa n’okuhanwa kwa Yakobo

6 Omu nsiku zâyisha, Yakobo amerakwo emizl, Israheli ayâsa obwâso anajekwo amashami. anayunjuze igulu malehe gâge. 7 Ka amushusire empimbo nka kulya ashurhaga abakâg’imushûrha? Erhi nisi amuyîrha nka kulya ayirhaga abakâg’imuyîrha? 8 Abahanyire erhi abakaga n’okubaluliza; abalibirhakwo n’omûka gwâge mudârhi guli nka mpûsi y’ebushoshôkero bw’izûba! 9 Neci, ntyo kw’obubî bwa Yakobo bwazâzibwa; obwo bwo bunguke abona omu kubabalirwa ecâha câge: amabuye g’oluhêro lwâge goshi agavungunyula gabe nka birabuye bya ngwa! Emitungo y’amahêro n’orhujo rhw’okuyôkera enshangi birhakacifà byabonekîne. 10 Neci, cirya cishagala cizibu-zibu cirhaciyimbwâmwo rnuntu: cikola cicibêra bigûkà na mushaka nk’irûngu. Mwo amanina gakola gayâbuka, mwo gakola gashiramira n’okukerera akahasi. 11 Amashami nka gamayuma banagavune, abakazi banayishe, bagadûlike muliro. Kwo binali, olu lubaga lurhajira bukengere: co cirhumire omulêmi walwo arhalufa bonjo, n’owalubambaga ârhalubabalire.

Okugaluka kwa bene-Israheli

12 Olwo lusiku, Nyakasane ârhangira okuhûla emyâka yâge, kurhenga oku lwîshi lwa Efrata kuhika aha lushûmo lw’e Mîsiri. Ninyu mwâyîsh’ija mwarhôlagulwa muguma muguma, mwe, bene Israheli. 13 Olwo lusiku, omu mushekera munene, na balya bàli baherire omu cihugo c’ Asîriya n’abàli bashandabine omu cihugo c’e Mîsiri bâyîsha, bâkaz’iharâmya Nyakasane oku ntôndo yâge ntagatifu y’e Yeruza­lemu.

28

Obuhanya bwarhibukira Samâriya

1 Buhanya oku cimanè c’obucîbone c’abalalwe b’omu Samâriya n’oku bwâso buyumûsire bw’irenge alimbira, enyanya ly’akabanda kayêra bwenêne, mwe mukaz’iyôrha mulalusire! 2 Ala oku arhumirwe na Nyakasane omulume w’entwâli. Ali nka muhûsi gwa lubula, nka mulaba gwâja gwahongola ebintu byoshi, nka nkuba ya cihônzi yaja yahulula; âlika okuboko, âbindulire byoshi oku idaho. 3 Câlabarhwa n’amagulu cirya cimanè abalalwe b’omu Efrayimu balimbira! 4 Na bulya bwâso buyumûsire bw’irenge alimbira, enyanya y’akabanda kayêra bwenêne, kwo bwâbà nk’irehe ly’omutini liyezire embere ecanda cibe: olilangîre, analidôrhola, alimiranguse. 5 Olwôla lusiku, Nyakasane Nyamuzinda w’emirhwe, yêne ashuba cimanê c’irenge n’ishungwè ly’obulimbi ly’amâhunga gasigire g’olubaga lwâge; 6 ye wâbwiriza abatwi b’emanja obushinganyanya, anabe burhwâli bwa balya bahagalikira ababisha aha muhango gw’ecishagala.

Abalêbi b’obunywesi

7 Abâla nabo badwîrhe baderhaguza erhi idivayi lirhuma, badwîrhe baja badungadunga erhi mamvu makali garhuma: abadâhwa n’aba­lêbi bakola baderhaguza erhi marnvu rnakali garhuma, badwîrhe bazâbalikanya erhi idivayi lirhuma, badwîrhe baja badungadunga e­rhi mamvu makali garhurna, badwîrhe bahahabuka omu rnalêbi gâbo n’okunegemba nka batwa emanja. 8 Neci, ebîbo byâbo byoshi biyunjwire bishaliza byahûsa; nta hantu hacîre! 9 «Ndi alonz’iyigîriza obumanye? Ndi alonz’ihugûlira obulêbi? Ka bana baciyûs’inenêsa amonka, balya bacirhenga oku mabêre ga bannina? 10 Mpu: Irhegeko oku irhegeko, irhegeko oku irhegeko; ihano oku ihano, ihano oku ihano; hitya hala, hitya halîra!^u» 11 Neci, omu nderho ziri nka za mwana wadada n’omu lulimi lw’ihanga mwo yehe akola akaganiza olu lubaga. 12 Ali erhi ababwîzire, erhi: «Obuluhûkiro obu; leki oluhire aluhûke! Ahantu h’obuholo aha!» Ci bôhe barhalonzagya okuyumva. 13 Lero Nyakasane akola ababwiîa aka kanwa, erhi: «Irhegeko oku irhegeko, irhegeko oku irhegeko; ihano oku ihano, ihano oku ihano; hitya ahala, hitya halîra», lyo baja bazuzurhira banahenganuka, bavunike, bagwe omu murhego banagwârhwe.

Abahanûzi bahi

14 Co cirhumire, muyumve akanwa ka Nyakasane, mwe bagalalambi murhambula olûla lubaga lw’e Yeruzalemu. 15 Munakaderha, mpu: «Rhwajizire eciragâne rhwe n’olufu, rhwanywîre ecihango rhwe n’okuzimu. Obuhanya bwazûka, burharhujire kurhi, bulya obunywesi bwo rhwajizire lwâkiro lwirhu, n’obulyâlya bwo rhwajizire mwêgemero gwirhu». 16 Co cirhumire, ntyâla kwo adesire Nyakasane Nyamuzinda: «Ala oku mpizire omu Siyoni enshangabuye, ibuye-kaboko-ka-nyumpa, lya citwîro cidârhi, ibuye-ciriba; ngasi ocîlikubagire arhankahuligana. 17 Obwimâna bwo najira mulengo gwâni, n’obushinganyanya bwo bwâbà lugero lwâni. Ci olubula lwahyajira olwâkiro lwinyu lw’obunywesi n’amîshi gâyunjuliza omwêgemero gwinyu. 18 Eciragâne cinyu mwe n’olufu cavunwa, n’ecihango cinyu mwe n’okuzimu cirhâsêre. Amango obuhanya bwazûka, bwammuvungunyula. 19 Ngasi kugera, bwanammugwârha, bulyâla bwâkazigera ngasi sêzi, ngasi mûshi na ngasi budufu, na bwôba bone bwayumvisa obulêbi. 20 Neci, encingo yâbà nyôfi mpu omuntu acilambulirekwo, n’obushiro bwâbà bunyi mpu omuntu acîbwikebo. 21 Bulyala, nka kulya ajiraga oku ntôndo ya Perasimi, Nyakasane ashigalika; nka kulya ajiraga omu lubanda lwa Gabaoni, akunira hano akol’ajira omukolo gwâge, omukolo gwâge g’okurhangaza, hano akol’ayûkiriza omulimo gwâge, omulimo gwâge gurhankahash’iyumvîkana. 22 Lero mulekâge okukagalalamba, lyo enkoba zinyu zilekisêra nakuyumvîrhe omu kanwa ka Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe: okuherêrekera kw’ecihugo coshi mîra kwàlaliragwa.

Omugani gw’omuhinzi

23 Murhege okurhwiri, muyumve izù lyâni; muhwekêre, muyumve akanwa kani. 24 Ka lusiku lwoshi omuhinzi ahinya mpu lyo arhwêra, atwe emikororonzi ornu ishwa lyâge analiberemwo amalongo? 25 Erhi aba amagalagaza obudaka, k’arharhwêra enkôle, amîre obulo, akulikize engano n’amahemba, eyindi ngano nzibu emuhûlo gw’ishwa lyâge? 26 Nyamuzinda wâge wamuhâga obwo bulenga, ye wanamuyigîrizagya. · 27 Barhahubûla enkolè n’engâlè, n’emizizi ya bomboro barhayigeza oku bulo; ci karhi bakubirhamwo enkôle, na karhi bakubirhamwo obulo. 28 Nka bahûla engano, barhayivungunyula; banayigezekwo emizizi y’engâlè n’ebiterusi, ci barhayituntuma. 29 Okwo nakwo eri nshokano ya Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe, ye muhanûzi w’okurhangaza, ye na mulenga orhajira lugero.

29

Obulêbi buyêrekîre Yeruzalemu

1 Buhanya kuli Ariyeli, Ariyeli, lula lugo Daudi ali ahanziremwo! Muyushûlee omwâka oku gundi mwâka, ensiku nkulu ziyûse zakulikirana, 2 najira Ariyeli buligo: âhinduka ndûlu na mirenge, ânabe omu masù gâni nka luhêro bayôkeraho enterekêro. 3 Nkolaga natwa icumhi omu marhambi gâwe mwoshi, nka kula Daudi ajiraga, nkugorhe nnankufukire enjira y’okuhûna oburhabâle. 4 Wafunyâla weshi, izu lyâwe lyakarhenga omu idaho, lyâkâyumvikana omu budaka nka bihunzi. Nk’izu lya mwômoka, izù lyâwe lyakarhenga omu kuzimu. lyâkâyumvikana omu budaka nk’izu ly’odwîrhe wahwehwerheza. 5 Engabo z’abashombanyi bâwe kwo zâyîsh’iba hitulo hishengeshere, n’engabo y’ababisha bâwe nka nnundo y’ebyâsi yayehûlwa n’empûsi. Oku irindo liguma, oku caligumiza, 6 Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe akurhandûla omu mikumgulo, omu misisi, omu cihogêro, omu mpûsi ya kalemêra, omu mulaba n’omu ngulumira y’omuliro yâja yasingônola byoshi. 7 Nka bilôrho, bila omuntu abona budufu, kwo omwandu gw’amashanja goshi gakag’irhêra Ariyeli gwâbè, na balya boshi bakâg’imulwîsa n’okumugorha n’okumurhindibuza. 8 Kwo byâbè nka kula omuntu oshalisire alôrha adwîrhe alya, ci erhi asinsimuka, ayumve enda eri bwâmwe; nisi erhi nka kula omuntu ogwerhwe n’enyôrha alôrha adwîrhe anywa, ci erhi asinsimuka, ayumve abengire anayumûsire omumiro. Ntyo kwo gwâbà ogwôla mwandu gw’amashanja gadwîrhe galwîsa entôndo ya Siyoni. 9 Murhangâle munarhemuke, mube mihûrha munabule okukâbona; mube balalwe, ci arhali ba mamvu, muje mwandandabagana, ci arhali kuba mwanywîre, 10 bulya Nyakasane anammuhiziremwo omûka gw’obudandaguzi; anammuhizire olubwîbwî omu masù -mwe balêbi-, anammufunika irhwe -mwe banyakubona ebifulike-. 11 Ngasi bulêbi byammuberire nka binwa bya lwandiko luzirike. Erhi bankaluhereza omuntu oyîsh’isoma, bamubwire, mpu: «Sornaga», anashuza, erhi: «Ntankahasha, bulya olwandiko luli luzirike». 12 Lero banalushumbiriza omuntu orhish’isoma, bamubwire, mpu: «Somaga»; ci anashuza, erhi: «Ntish’isoma». 13 Nyakasane amaderha, erhi: «Kulya kuba olula lubaga ludwîrhe lwa­nyegêra omu nderho zône n’okunkuza n’akanwa kône, nobwo omu­rhima gwâbo guli kulî nâni, na kulya kuba obukenge bankenga liba irhegeko na nyigîrizo zirhenga emw’abantu, 14 nkolaga nashub’ikasomeza olu lubaga n’ebirhangâzo byâni, na ntyo butulutumbe oburhimanya bw’abarhimanya, bunahirigirhe obukengere bw’ab’obukengere bunji.

Obushinganyanya bwahima

15 Buhanya bwâbo abacibundika mpu bafulike Nyakasane emihigo yâbo, abajirira ebijiro byâbo omu mwizimya, baderhe, mpu: «Ndi odwiîrhe warhubona? Ndi orhumanyire?» 16 Kurhi okwo mwaderha butuli! Ka omubumbi ankâgererwa oku ibumba? Ka akalugu kankabwîra omubinji wako, erhi: «Arhali ye wambijaga»? Nisi erhi enyungu ebwire omubumbi wayo, erhi: «Ntaco ayishi»? ^v 17 Kali kasanzi kasungunu konene kacisigire Libano âhinduke ishwa lya milehe, n’ishwa ly’emilehe bamanye mpu gukola muzirhu! 18 Mw’olwôla lusiku, ebihuli byayumva ebinwa biri omu citabu, n’amasù g’emihûrha, hano gaba gâmarhenga omu lubwîbwî n’omu mwizimya, gâbona. 19 Abagalugalu bakaz’ibona amasîma ngasi mango muli Nyakasane, nabo abakenyi omu bantu bakaz’icîshingira Omutagatifu w’Israheli. 20 Bulya harhâcibè mwâmi kalibuza, abagalalambi bahirigirha, na ngasi boshi balingûza amabî baherêrekera: 21 bo balya bashobeka abandi omu nderho zâbo, balya barhegera omutwî w’emanja aha muhango, n’abalonza okuheza omwêru-kwêru. 22 Co cirhumire, kwo adesire ntayâla Nyakasane Nyamuzinda w’enyu­mpa ya Yakobo, olya wacungulaga Abrahamu: «Kurheng’ene Yakobo arhakacirhà omurhima, n’omu busù bwâge nta nshonyi zacimubè, 23 bulya hano abona abana bâge, gwo mukolo gw’amaboko gâni, akuza izîno lyâni, akuza Omutagatifu wa Yakobo, arhînya Nyamuzinda w’lsraheli. 24 Ab’omurhima gw’obuhalanjisi, bâyiga oburhimanya, nabo baburhunduli bâyiga obumanye».

30

Okunywâna na Mîsiri kuli kurhamira busha

1 Buhanya bwâbo abana bagomi! Nyakasane okudesire. Banakarhoôa emihigo erhali yâni n’okujira ebiragâne ntababwîraga, na ntyo balundike obubî oku bundi. 2 Badwîrhe barhôla enjira y’okuja e Mîsiri barhanandôsizi, mpu balongeze oburhabâle emwa Faraoni banalongeze olwâkiro omu cihôho ca Mîsiri, 3 Ci oburhabâle bwa Faraoni burhabalêrhere ezirhali nshonyi, n’olwâkiro omu cihôho ca Mîsiri lwababumba ntemu. 4 Neci, abaluzi bâge bali e Sowâni, n’abaja-bugo bâge bahika cingana e Hanesi. 5 Boshi boshi badwîrhe barhebwa n’olubaga lurhankabakwânana cici; olurhankabalerhera burhabâle nisi erhi bunguke, ci nshonyi zône zône n’entemu. 6 Obulêbi buyêrekîre ensimba z’e Nêgebu. Omu cihugo c’amalibuko n’amaganya, omu cihugo cilûmbamwo entale nkazi n’endume, omu cihugo c’empiri n’enkuba-joka yâja yâbalala nka kanyunyi, b’âbo badwîrhe obuhirhi bwâbo oku ndogo­mi, n’ebirugu by’engulo ndârhi oku ngamiya, babihêkera olubaga lurhâbakwânane cici: 7 oburhabâle bw’abanya-Mîsiri buli bwa burhebanyi bunali bwa busha. Co cirhumire nyîrika eco cihugo elya «Rahabu ntahuligana»!

Endagâno

8 Ci lero ogendage, oj’iyandika ako kanwa embere zâbo oku hipaho, okasiribe omu citabu, lyo buyîsh’iba buhamirizi bw’ensiku n’ama­ngo omu nsiku zayîsha. 9 Bulya luli lubaga lugoma, bali bana balyâlya, bana barhalonza okuyumva amarhegeko ga Nyakasane. 10 Banakaz’ibwîra abalêbi, mpu: «Murhalêbaga!» na banyakubona ebifulike, mpu: «Murharhufulûliraga eby’okuli, murhubwire ebya okurhusimîsa, mubone eby’oburhebanyi! 11 Murhenge omu njira, muyegûke omu mulimbwa, munarhenzeho Omutagatifu w’Israheli!» 12 Co cirhumire, ntyâla kwo adesire Omutagatifu w’Israheli: «Ebwa kuba mwagayaguzize akâla kanwa, mwacîkubagira obu­nywesi n’obulyâlya mwanabuyêgemera, 13 eco câha cikola câmmuhindukira nka bubere buberesire omu lukûta lulîrî; lunayôrhe nka kurhunda lwamarhunda, lero obone oku kuhongoka lwamahongoka oku caligumiza. 14 Olwo lukûta kwo lwâbà buvunguvungu nka kula akabindi k’omubumbi kavungunyuka buzira owâkafà lu­kogo, obone barhankacirhôlamwo ehijo hy’okudahulirakwo omuliro ecîko, nisi erhi okulegerakwo amîshi omu cidêka». 15 Bulya ntyâla kwo adesire Nyakasane Nyamuzinda, Omutagatifu w’lsraheli: «Omu kugaluka emunda ndi n’omu kuyôrha murhulwire mwo mwarhenga obucire bwinyu; omu kudêkerera n’omu kundangalira mwo mwarhenza oburhwâli bwinyu», ci murhalonzagya! 16 Ci mwehe, mpu: «Nanga! Rhwashona oku biterusi, rhuciyâkire!» Neci, kuyâka mwanayâka! Kandi, mpu: «Rhwashona oku ngâlè mbidu!» Ci abammuminisire baba bahidu kummulusha! 17 Ecihumbi c’abantu câminikwa na muntu muguma; bantu barhanu bammulibisa, kuhika abâbe basigîre muli mwe bayôrhe nka nturûro ngwîke ah’irhwerhwe ly’entôndo, nka cimanyîso ciri oku hirhondo.

Olukogo lwa Nyakasane

18 Ci Nyakasane adwîrhe alinga amango ammubabalira; co cirhumire amayîmuka mpu ammuyêreke olukogo lwâge, bulya Nyakasane aba Nyamuzinda mushinganyanya; iragi lyabo ngasi boshi bamulangalira! 19 Neci, wâni lubaga lwa Siyoni luba omu Yeruzalemu, orhakacirhoza mulenge bundi. Mango okabanda endûlu, âkufà lukogo, mango âkayumva izù lyâwe, akushuza. 20 Omu ntânya, Nyakasane ammuha omugati, n’omu malibuko, ammuha amîshi. Omuyigîriza wâwe arhakacicîfulika bundi, n’amasù gâwe gakola gakabona Omuyigîriza wâwe. 21 Amarhwiri gâwe gânayumve baderha omu nyuma zâwe, mpu: «Eyi yo njira, muyishimbe, abe ebwa kulyo erhi ebwa kumosho!» 22 Mwâkaz’ilola nk’izinga enshushano zinyu zàtulagwa n’amarhale n’ensalamu zinyu nshige masholo. Okabikabulira kulî nk’izinga, obibwîre, erhi: «Rhengi!» 23 Akuniêkeza enkuba oku mburho wânarhwere omu idaho; ebiryo byânarhenge omu budaka byaluga binanune; mw’olwo lusiku, amasò gâwe ganayabukire omu kahasi kagali. 24 Enkafu n’endogomi zihinga idaho, zâkalya akahasi kalimw’omuloba, kaberûle bwinja n’akasale n’olwîbo. 25 Oku ngasi ntôndo ndîrî na ngasi karhondo kayînamusire, kwâbà emigezi n’enyîshi, olusiku lw’okumalirwa kw’omwandu gw’abantu, amango enkingi zâhongoka. 26 Obulângale bw’omwêzi bwahinduka nka bulângale bw’izûba, n’obulângale bw’izûba buyushuke kali nda, nka bulângale bwa nsiku nda, olusiku Nyakasane anarhube ebihulu by’olubaga lwâge anayumye enzigo z’ebibande byâlwo.

Okuhererekera kw’Asîriya

27 Ala oku izîno lya Nyakasane ly’eryo lyarhenga erhali hôfi; ayîsha ankuza n’oburhe bunji burhankalindwa. Akanwa kâge kayunjwire bukali, n’olulimi lwâge lwayisha lwalaza nka ngulumira ya muliro. 28 Omûka gwâge gugwerhe omuhûsi guli nka gwa nshalalo ya lwîshi yankahika omuntu omu igosi. Ayîshir’iyerûla amashanja n’olwîbo lw’okubamalîra n’okubahira akacîkirizo k’okubahabula omu mishaya. 29 Mwarhondêra okuyimba, nka kula banajira obudufu bw’olusiku lukulu; mwayumva amasîma emurhima, nka kula bangenda baziha orhurhêra amango baja oku ntôndo ya Nyakasane, Lwâla lw’lsraheli. 30 Nyakasane âyumvisa izù lyâge ly’irenge, anayerekane obuzirho bw’okuboko kwâge, omu bukunizi bunene n’omu ngulumira y’omuliro, omu milazo, omu nkuba y’ecihûsi n’ey’olubula. 31 Asîriya ageramwo ornusisi hano ayumva izu lya Nyakasane, ol’imushûrha n’akarhi kâge. 32 Ngasi muhûsi gwa karhi Nyakasane amurhimba gwakulikirwa n’engoma, ennanga. Amulwîsa anadwîrhe azunguza okuboko. 33 Neci, ennundo y’enshâli eri nteganye kurhenga mîra; erheganyizîbwe mwârni naye. Omu mwîna rnuliri na mugali, enshâli mwandu z’okutwâna omuliro ziri nnunde. Omûka gwa Nyakasane, nka nshalalo ya cibiriti, gwahirakwo omuliro.

31

Abanya-Mîsiri bali bantu kwône

1 Buhanya bwâbo abayandagalir’e Mîsiri mpu bagend’ilongezayo obu­rhabâle. Bacîkubagira ebiterusi byâbo, balangalira engâlè zâbo mpu kwe­nge ziri nyinyi, n’abashona oku biterusi mpu kwenge bali bazibu, ci barhagalamira emunda Omutagatifu w’lsraheli ali, barhanadôsa Nya­kasane. 2 Nobwo naye aba murhimanya: anahash’ilêrha obuhanya, arhanashuba omu kanwa kâge! Azûka, âhagalike ogwo murhwe gw’abantu babî n’oburhabâle bwa banyankola-maligo. 3 Omunya-Mîsiri ali muntu kwône, ci arhali nyamuzinda; ebiterusi byâge biri bya bûnya-mubiri, ci birhali bya bunya-mûka. Hano Nyakasane aba nk’alambûla okuboko, omurhabâzi adungubeja, na nyakurhabâlwa âhenganuke: bombi na bombi bâherêrekera. Nyakasane ye muciza wa Yeruzalemu 4 Neci, ntyâla kwo Nyakasane ambwîzire: «Nka kula entale erhi omwana w’entale elumba mpu efungire omunyama gwâyo, ciru bangere banji bankayîshagamukira, erhayôboha izù lyâbo erhanayâka akahababo kâbo, ntyo kwo Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe anayandagalire oku ntôndo ya Siyoni, oku hirhondo hyâge, al’ikozakwo entambala. 5 Nka kula ebinyunyi bilambûla ebyûbi byâbyo, ntyo kwo Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe afungira Yeruzalemu; âmufungira ânamucize, âmubabalira anamulikuze. 6 Galuki emwa olya mwali mugomire, bene Israheli! 7 Neci, muli olwo lusiku, ngasi muguma âkabulira enshushano zâge z’amarhale n’ensanamu zâge z’amasholo, ezi mwatulaga n’amaboko ginyu manya-byâha. 8 Asîriya ayîrhwa n’engôrho, ci erhali ya muntu; agera omu bôji bw’engôrho, ci arhali ya muntu; Asîriya âkûla idârhi abona eyo ngôrho, n’abana bâge b’emisole bâgwarhwa mpira. 9 Ecôba cârhuma alekêrera olwâla lwâge, n’abarhambo b’abasirika bâge, omu kutwika omurhima, barhiba ecimanyîso câbo. Akola kali ka Nyakasane, ojira omuliro gwâge aha Siyoni, n’ecibêye câge aha Yeruzalemu.

32

Mwâmi mushinganyanya

1 Ala oku hayisha omwâmi mushinganyanya n’abaluzi barhambula nk’oku binashingânîne. 2 Ngasi muguma abè nka kacîkirizo ka mpûsi na lwâkiro bayâkiraho enkuba y’ecihûsi, bâba nka nyîshi omu budaka buyumûsire, nka cihôho ca lwâla lunenene omu cihugo c’idûrhu likali. 3 Amasù ga banyakubona garhakacihûrha, n’amarhwiri g’abumvirhizi gakola gakayumva bwinja. 4 Abarhacija emurhima bakola bakacîrhegereza, n’olulimi lw’engagamizi lwâkaderha bwinja. 5 Omugalugalu arhakaderhwa mpu ye muluzi, nisi endyâlya mpu ye muhanyi.

Omugalugalu n’omuntu nkana

6 Bulya omugalugalu bigalugalu aderha, n’omurhima gwâge bubî gukengera: anakajira nka nyankola-maligo n’okujacira Nyakasane, anakaleka omushalye afa n’ishali n’okuyîma ogwerhwe n’enyôrha ecinyôbwa. 7 Endyâlya yôhe, ebijiro byâyo biba bibi: enakahiga emigâbo y’okuherêrekeza abanyinyi omu kuhamîriza eby’obunywesi, ciru abakenyi bakabàbahashire okuyerekana oku bo bayâzize. 8 Ci omuntu nkana, migâbo nkana ahiga, arhanajira ebirhali bijiro nkana.

Oku bakazi bolo

9 Mwe bakazi balera-ngolo, yîmuki, muyumve izù lyâni! Mwe binyere birhashibirira bici, murhege okurhwiri, muyumve akanwa kâni! 10 Enyuma lya mwâka muguma na nsiku nsungunu, mwâgeramwo omusisi, wâni balera-ngolo, bulya harhacibe kuhumbûla emizâbîbu nisi erhi okusarûla emyâka. 11 Mujugume, wâni balera-ngolo, mudirhimane. mwe murhashibiriri bici! Muhogole emyambalo yinyu, muyôrhe busha, mushwekere sunzu ecibunu. 12 Mucikomombe ecifuba, mulakire amashwa ginyu minjinja n’emizâbîbu yinyu yakazag’iyâna bwenêne. 13 Mulakire obudaka bw’olubaga lwâni, omudwîrhe mwamera emishûgi n’amarhadu, mulakire ciru n’enyumpa zoshi z’amasîma n’olula lugo lw’enshagali lwoshi. 14 Bulya enyumpa y’ebwâmi yalekêrerwa, ecishagala cakag’idudûsa cashuba bigûkà, olugo lwa Ofeli n’enkingi yalwo y’ebulabi byahinduka bulumba bwa nsimba oku nsiku n’amango, bicibêre ishubûkiro ly’endogomi na lwabuko lw’amasò.

Omurhûla yo mburho y’obushinganyanya

15 Ci buzinda rhwâbulagirwakwo omûka gw’enyanya. Obwo irûngu lyanahinduka ishwa lya milehe, n’ishwa ly’emilehe bamanye mpu gukola muzirhu! 16 Obucîranuzi bwayîsh’iyîma omw’irûngu n’obushinganyanya bwayûbaka omu ishwa ly’emilehe. 17 Emburho y’obushinganyanya gwâbà murhûla, n’obushinganyanya bwâlerha obuholo n’akahwenyenye ensiku n’amango. 18 Olubaga lwâni lwayûbaka ahantu h’omurhûla, omu nyumpa zirimwo akahwenyenye, n’omu ndâro zirimwo obuholo, 19 ciru enkuba y’olubula yankakundula omuzirhu, erhi olugo luhongoke. 20 lragi linyu mwe mwâkamîra emburho ngasi hoshi hali amîshi n’okukâleka enkafu n’endogomi zinyu zayâbuka nk’oku zilonzize!

33

Obuyôkoke bwa Yeruzalemu

1 Buhanya bwâwe, we kashâba orhashâbirwa, we mulenzi orhalenganywa! Amango wâbà wamayus’ishâba, nâwe washâbwa, amango wâbà wamâyus’ilenganya, nâwe wâlenganyibwa! 2 Yagirwa Nyakasane, orhufe lukogo, rhucîkwibagire! Okazibà kuboko kwirhu ngasi sêzi na bucire bwirhu omu mango g’amalibuko. 3 Zikayumva babanda akakù, embaga zinakûle idârhi; erhi wankanayîmuka ntya, amashanja ganashandabane. 4 Ebi wanyagaga kwo babigûkà nka kula baguka amahanzi; kwo bacîhunika kuli byo nka hitù hya nzige. 5 Nyakasane alengerîre, bulya endâro yâge yo eba emalunga; ayunjuza Siyoni obucîranuzi n’obushinganyanya. 6 Ye nyamwegemerwa w’ensiku z’obuzîne bwâwe. Obugale bwankaciza, bwo burhimanya n’obumanye; okurhînya Nyakasane, bwo buhirhi bwâwe. 7 Ala oku abantu b’e Ariyeli badwîrhe babandira orhuhababo omu njira; abaja-bugo b’omurhûla bayîsha balaka banalakûla. 8 Omu mirimbwa murhaciyimbwa ndi, ntâye ocidwîrhe wagera omu njira. Bavunyire eciragâne, bagayaguza abahamirizi, barhacikenga ndi. 9 Ecihugo ciri omu mishîbo, cidwîrhe cafananda; Libano enshonyi zàmubumbire, ayumûsire Saroni kwo akola acibêra nk’irûngu; Bashani na Karmeli barhacimerakwo hyâsi. 10 «Lero nkolaga nayimanga, Nyakasane okudesire, nkolaga nayîmuka, nkolaga nalengerera. 11 Mwabire izîmi ly’akahasi, mwaburha ebijangala; omuka gwâni gwammusingônola nka muliro. 12 Amashanja gâsingônoka, gashube nka luvu lwa nshwagara; nka mishûgi mirhemagule, bâkwebwa omu muliro, egulumire. 13 Mwe muli kulî, muyumve ebi najizire, ninyu mwe muli hôfi, mumanye oburhwâli bwâni!» 14 Omu Siyoni, abanya-byâha bamârhungwa n’obwôba; banyankola-maligo bamageramwo omusisi, mpu: «Ndi mulirhwe wankahash’ibêra mw’eco cibeye cayâka ensiku n’amango?» 15 Omuntu oshimba enjira y’obushinganyanya, anaderhe ebishingânîne, -oshologorhwa n’eby’obunyazi anashuba okuboko kwâge alek’iyungukira oku bandi; -ofuka amarhwiri gâge alek’iyumva, ebinwa by’obwîsi, azibe n’amasù gâge alekâbona ebibî, 16 oyo ye wâbere ahalengerire, enyâla nzibuzibu zibe lwâkiro lwâge, akâbona eci alya, akâbona n’eci anywa.

Okuyagalukira e Yeruzalemu

17 Amasù gâwe gâkasinza mwâmi omu bwinja bwâge, gakâbona ecihugo cigaligali. 18 Wakâcij’emurhima, ocîdôse n’ecôba, erhi: «Ngahi ali olya wakâg’ija aganja? Ngahi ali olya wakâg’ija agera obuzirho? Ngahi ali olya wakag’ija alola engerero z’abasirika?» 19 Nta mango wânacibone olwo lubaga lurhakenga ndi, lubaga luderha olulimi lurhayumvikana, lubaga lujira iderha ly’ihanga lirhankamanywa. 20 Sinza Siyoni, lugo lw’ensiku nkulu zirhu! Amasù gâwe gâbona Yeruzalemu, ndâro erhabâmwo kadugundu, cihando cirhashegûka, cirhakûlwamwo mitungo cirhakatwîkamwo rnugozi ciru n’eliguma. 21 Bulya ahola ho Nyakasane arhuyêreka irenge lyâge, ahola ho hahulula enyîshi n’emigezi migaligali. Harhakagera nkuge zivugamwa n’engasi, harhakanayîkirwa n’amârho manênènè. 22 Neci, Nyakasane ye mucîranuzi wirhu, ye na murhegesi wirhu. Nyakasane ye mwâmi wirhu, ye na mucunguzi wirhu. 23 Emigozi yâwe mîra yashumûkaga, erhacisêza omutungo gw’enkuge; erhanacimanika ecimanyîso. Okubundi banarhondêra okugabâna omunyago munji-munji; ciru n’abakunagizi nabo bahagula. 24 Nta mulungu waciderhe, erhi: «Ndi mulwâla». Olubaga lw’omu Yeruzalemu lwakûlirwa obubî bwâlwo.

34

Edomu atwîrwa olubanja

1 Mwe mashanja, yegeri, muyumve; mwe mbaga, murhege amarhwiri! Igulu liyumve haguma na ngasi libiâamwo byoshi, amahanga na ngasi bagabâmwo boshi! 2 Bulya Nyakasane akunirîre amashanja goshi, engabo z’abalwî zâbo zoshi azikalihîre. Ahizire okubamalira boshi n’okubalongôlana ebwa ibâgiro. 3 Abânigwa muli bo bâkabulirwa oku mpinga, akabayo kâkarhenga omu mirhumba yâbo, n’entôndo zakâhulula muko gwâbo. 4 Engabo y’abalwî b’emalunga yoshi yajonga, amalunga gazingwa nka kula bazinga ecitabu, n’engabo yâgo yahungumuka nka kula ebyâsi by’omuzâbîbu bihu­ngumuka, nka kula ebyâsi by’omulehe bihungumuka. 5 Neci, engôrho yâni yamajâmwo orukara emalunga: yamahonera kuli bene-Edomu, lulya luhaga natwîraga okuherêrekera, lyo nduhana. 6 Engôrho ya Nyakasane ekola eyunjulirîne muko, ekola nshige mashushi n’omuko gw’abanabuzi n’ogw’ebihebe, n’amashushi g’ensiko z’engandabuzi. Bulya Nyakasane adwîrhe arherekêrwa enterekêro e Bosra, badwîrhe bamubâgira omu cihugo ca Edomu. 7 Embogo nazo zahenanguka haguma n’orhunina n’empanzi; ecihugo câbo cayunjulirana muko, n’obudaka buyîgurhe mashushi. 8 Neci, lusiku lwa Nyakasane lw’okucihôla, guli mwâka gwa kutwîra abashombanyi ba Siyoni olubanja. 9 Enyîshi zâge zâhinduka bulembo, obudaka bwâge bwâhinduka cibiriti, n’ecihugo câge cihinduke bulembo budwîrhe bwadurha muliro. 10 Oli mûshi, oli budufu, gurhâzima, n’omugi gwâgo gusôkera burhahusa emalunga. Kurhenga oku ihurha kuja oku lindi, eco cihugo cafananda, cirhakacifa cagêzirwemwo n’omuntu. 11 Ebihunira n’ebishekeshe byâyîmamwo, n’ebirifufu na bahungwe bakâyabukiramwo. Nyakasane âcilambûlirakwo omugozi g’okucijira bwâmwa n’oluge­ro lw’okucijira bwerûlè. 12 Murhakac’iyimbwa baluzi b’okucîshoga omwâmi, n’abarhambo bâhirigirhamwo boshi. 13 Omu nyumpa z’ebwâmi mwâmera amashaka g’emishûgi. n’omu ngerero z’abasirika mumere orhulunzi n’amakererhe. Cashuba bulumba bwa banyambwè n’ishubûkiro ly’amakozi. 14 Emisimbisimbi yakâbugânamwo banyamugunga, n’ebihebe bikâvakuzanya. Omwôla mwo rnuzimu -kazi Liliti agwîka icumbi lyâge, mwo aluhûkira. 15 Omwôa mwo enjoka zakâjira enyôgo zâzo, zirhere, na hano ziba zamalâlîra amaji gâzo omu cihôho, zigaberagule. Omwôla mwo n’enkongôro zishubûkira, zibugânane n’ezâbo. 16 Mulongereze omu citabu ca Nyakasane, musomemwo: Ntâyo ciru n’enguma ebulikine muli zo, ntâyo yayôboha mpu eyâbo erhahali, bulya kanwa kâge kàkurhegekaga, na mûka gwâge gwàzishubulizagya haguma. 17 Yêne ye wàyesheraga ngasi muguma ecigole, na kuboko kwâge kwàzigereraga n’okuzigabira ecihugo. Zacirya emyâka n’emyâka, bânacîberemwo kurhenga oku ihurha kuja oku lindi».

35

Masiha ayîsh’icungula lsraheli

1 Irungu n’ebiherabuga bishagaluke, obulambo bwâcishinga bunameremwo akahasi^w. 2 Bwâmeramwo obwâso, busîme bunabande empundu. Bwahâbwa irenge lya Libano n’obwinja bwa Karmeli n’obwa Saroni. Bâbona irenge lya Nyakasane n’obukuze bwa Nyamuzinda wirhu. 3 Muzibubye amaboko garhîre enjingo, n’amadwi gadwîrhe gakomanya mugakomeze. 4 Mubwire ab’emirhima erhozire, mpu: «Muzibuhe, murhayôbohaga! Nyamuzinda winyu oyu! Ayîshir’icîhôla, adwîrhe obuhane bwa Nyamuzinda. Yêne ye oyîshir’immuciza». 5 Obwo amasù g’emihurha gahurhûka, n’amarhwiri g’ebihuli gâzibûke. 6 Okubundi abakunagizi bakaz’ihama nka kashafu n’olulimi lw’akaduma lubande akabûli. Amîshi gakâhulula omu irûngu n’enyîshi zifunûnuke omu bulamho. 7 Obudaka buyumûsire bwahinduka ciyanja, n’ecihugo c’enyôrha cishube nshoko ya mîshi. Ahali hakola ishubûkiro lya banyambwè hamera amasheke n’enfinjo. 8 Hâyîsh’iba omulimhwa gwakûz’iderhwa njira ntagatifu. Abarhacîri barhakayigeramwo, bulya Nyakasane yene wayîsh’iyîgula eyo njira, n’orhudundaguzi rhurhakaderha mpu rhwâhabukiramwo. 9 Murhakabonekana ntale, na nta nsimba nkali yanalabarhemwo; nanga, erhakabonekanamwo, ci abacungule bo bakâyigeramwo. 10 Aba Nyakasane ayîsh’iba alikuzize bâgaluka, bahike omu Siyoni bayîsha baband’empundu banabarhwîre amasîma g’ensiku n’amango oku irhwe. Bâyunjula mwishingo n’amasîma; emirhânyo n’endûlu byâhirigirha.

36

Senakeribu arhêra Yeruzalemu

1 Omu mwâka gwa kali ikumi na kani gw’obwâmi bwa Hizkiyahu^x, Senake­ribu, mwâmi w’e Asîriya, ayîsh’ikoza ebishagala bizibu-zibu byoshi by’o­mu bwâmi bwa Yuda, anabigwârha. 2 Kurhenga e Lakishi, oyôla mwâmi w’e Asîriya arhuma omurhambo w’omu lurhamba !wâge, ye n’engabo nyinji y’aba­lwî, emwa mwâmi Hizkiyahu e Yeruzalemu. Anacicumbika hôfi h’omugezi gw’eciyanja ciri enyanya, oku njira ejire omu ishwa lya Cimeshûla. 3 Omurha­mbo w’oku bwâmi, Eliyakimu, mwene Hilikiya, boshi n’omwandisi Shebuna na Yowahi, mwene Asafi, mubîsi w’ebitabu, bamujâyo. 4 Omurhambo w’omu lurhamba ababwîra, erhi: «Mugend’ibwîra Hizkiyahu, mpu: Ntyâla kwo adesire omwâmi mukulu, mwâmi w’e Asîriya: Bulangalire buci obula ocikubagire? 5 K’ocikebirwe mpu ebinwa byône byanaha omuntu ihano n’oburhwâli bw’okulwa amatumu? Ndigi ocîkubagire ntyo obûla wacîshomya okungomcra? 6 Ala oku ocîkubagire Mîsiri, lula lusheke lushenyusire lurhula n’okuyâgaza e­nfune za ngasi oluyegemeza. Kwo ali ntyo Faraoni, mwâmi w’e Mîsiri, kuli ngasi boshi bacîmwikubagira. 7 Mmanyire neci oku mwanshuza, mpu: «Nyaka­sane Nyamuzinda wirhu ye rhucîkubagire!» K’arhali ye olya Hizkiyahu a­shabiraga empêro n’enyûsho, erhi abwîra abantu b’omu lya Yuda n’ab’e Yeru­zalemu, erhi: «Ahâla luhêrero ho mwâkaharâmya!» 8 Kwokwo, mushigânanage mwe na nnâhamwirhu, omwâmi w’e Asîriya: nakuhà biterusi bihumbi bibiri, akaba wankabona abasirika bâkabishonakwo. 9 Kurhi wankahash’ihagalika woyu ciru omunyi w’omu barhambo ba nnâhamwirhu? Onadwîrhage wacîku­bagira Mîsiri obwo mpu ye wakuhè engâlè n’abashona oku biterusi! 10 Ciru n’okundi, ka buzira buyemere bwa Nyakasane nyîshir’ikoza eci cihugo nti nciherêrekeze? Nyakasane yene wambwîraga, erhi: «Oj’ikoza eci cihugo n’oku­ciherêrekeza!» 11 Eliyakimu, mwene Hilikiya, Shebuna na Yowahi banacibwîra omurha­mbo w’olurhamba, mpu: «Oderheze bambali bâwe omu maharamiya, bulya rhunagayumve, ci omanye orharhuderhezagya omu mayahudi, olu lubaga luli uku lukûta lwankayumva». 12 Ci olya nyamurhambo w’olurhamba anacishuza, erhi: «Ka wamanya mpu nnâhamwinyu nisi erhi we nnawirhu antumirekwo mpu nderhe ebyo binwa? K’arhali abala bantu batamire oku lukûta, badwîrhe bâlya amazi gâbo n’okunywa amashû gâbo haguma ninyu?» 13 Okubundi olya murhambo w’olurhamba anaciyîmanga, ayakûza n’izù linene omu mayahudi, aderha, erhi: «Muyumve ebinwa bya mwâmi mukulu, ye mwâmi w’e Asîriya! 14 Ntyâla kwo mwâmi adesire: Mumanye mwarhebwa na Hizkiyahu, bulya nta buhashe agwerhe bw’okummukûla omu marhabi! 15 Hizkiyahu arhammushumikaga okucîkubagira Nyakasane, mpu: «Kwo binali, Nyakasane arhuyôkola; eci cishagala cirhagwârhwe n’omwâmi w’e Asîriya!» 16 Murhayumvagya Hizkiyahu, bulya kwo adesire ntyâla omwâmi w·e Asîriya: «Mukome obwîra nâni, munacîlerhe mwene emunda ndi, lyo ngasi muguma muli mwe ahash’ilya oku muzâbîbu gwâge na lyo ngasi muguma muli mwe aha­sh’ilya oku mulehe gwâge, lyo ngasi muntu ahash’inywa oku mîshi g’omu iriba lyâge 17 kuhika nyîsh’immurhôla, mmuhêke omu cihugo nk’eci cinyu, cihugo ca ngano n’idivayi, cihugo ca mugati n’emizâbîbu. 18 Hizkiyahu arhammurhebaga, mpu: «Nyakasane arhuciza!» Ka banyamuzinda b’agandi mashanja bahashire okuciza ngasi muguma ecihugo câge n’okucîrhenza omu maboko gw’omwâmi w’e Asîriya? 19 Ngahi baligi balya banyamuzinda b’e Hamati n’ab’e Arpadi? Ngahi baligi balya banyamuzinda b’e Sefarayimi? Ka balikûzize Samâriya omu maboko gâni? 20 Muli abo banyamuzinda boshi ba ebyôla bihugo, bahi bàha­shire okulikûza ecihugo câbo omu maboko gâni, lyo Nyakasane alikûza Yeru­zalemu omu maboko gâni? 21 Bacîhulikira, barhashuzagya cici, bulya mwâmi ali arhegesire, erhi: «Murhamushuzagya cici». 22 Okuhandi, omurhambo w’oku bwâmi, Eliyakimu, mwene Hilikiya, boshi n’omwandisi Shebuna na Yowahi, bashubira emunda Hizkiyahu ali n’emyambalo misharhule, banacimurhondêreza birya binwa by’omurhambo w’olurhamba.

37

Hizkiyahu aj’idôsa omulêbi Yeshayahu

1 Erhi mwâmi Hizkiyahu abiyumva, asharhula emyambalo^y yâge, aya­ mbala sunzu, aja omu ka-Nyamuzinda. 2 Arhuma omurhambo w’oku bwâmi, Eliyakimu n’omwandisi Shebuna, bo n’abagula b’abadâhwa emw’omu­lêbi Yeshayahu, mwene Amotsi; bànacigenda bayambirhe sunzu. 3 Bànacimubwîra, mpu: «Kwo adesire ntyâla Hizkiyahu: Olu lusiku lwamâba lusiku lwa marhânya, lwa buhane n’enshonyi, bulya abana bahika aha luhugurhu, ci abazire babula emisi y’okubaburha. 4 Kwankaba Nyakasane Nyamuzinda wâwe ayu­ mva ebinwa by’omurhambo w’olurhamba orhumirwe na nnuhamwabo. o­ mwâmi w’e Asîriya, mpu ayish’ijacira Nyamuzinda ozine! Kwankanaba amuhanira ebyo binwa Nyakasane Nyamuzinda wâwe anayumvîrhe! Mashi osengcrcrngc aga mahunga g’olubaga )wâge gacisigire!»

5 Erhi abambali ba mwâmi Hizkiyahu bamuhikaho. 6 Yeshayahu anacibabwîra, e­rhi: «Mugend’ibwèira nnâhamwinyu, erhi: Kwo adesire ntyâla Nyakasane: O­rharhemukaga n’ebinwa oyumvîrhe, ebinwa abaganda b’omwâmi w’e Asâriya bandogorhiremwo. 7 Ala oku namamuhiramwo omuzimu wamuzimuha: o­mwanzi ayumva gwarhuma ashubira omu cihugo câge. Omu cihugo câge namuneshera, anigwa n’engôrho. Omurhambo w’olurhamba ajirhimâna mwâmi w’e Asîriya 8 Omurhambo w’olurhamba anacigaluka, agend’ibugâna omwâmi w’e Asiîriya e Libna. erhi yo arhabâlire, kulya kuba ali amayumva oku arhenzire e Lakishi. 9 Bulya Senakeribu ali ayumvîrhe ogu mwanzi guyêrekîre Tiraka, mwâmi w’e Kushi, mpu: «Ye oyo omu njira, ayishir’okurhêra.

Senakeribu ashubirhumira Hizkiyahu abaja-bugo

Kwo na kushub’irhumira Hizkiyahu, abaja-bugo, erhi: 10 «Muj’ibwîra Hizkiyahu, mwâmi w’e Yudeya, mpu: Omanye Nyamuzinda wâwe ocîkubagire akurheba, mpu: Yeruzalemu arhagwârhwa n’omwâmi w’e Asîriya. 11 Wayu­mvirhe ebi abâmi b’e Asîriya bakolire ebihugo byoshi banabiherêrekeza, wanagal’imanya mpu wehe wafuma! 12 Ka banyamuzinda bâbo balikûzize ama­ shanja balarha baherêrekezagya e Gozani, e Harani, e Resefu, na bene-Edeni babâ e Telasari? 13 Ngahi akola aba omwâmi w’e Hamati, omwâmi w’e Arpadi, omwâmi w’ebishagala by’e Sefarayimi, e Hena n’e Yiva?» 14 Hizkiyahu anaci­rhôla galya maruba omu maboko g’abaja-bugo. agasoma. Okubundi ayinamu­kira omu ka-Nyamuzinda, àgabungulira embere za Nyakasane. 15 Hizkiyahu àrhondêra ashenga Nyakasane, erhi: 16 «Nyakasane w’Emirhwe, Nyamuzinda w’Israheli, we bwarhala enyanya za Bakerubi, wene we Nyamuzinda dolodolo w’amâmi g’igulu goshi, we walemaga amalunga n’igulu. 17 Orhege okurhwiri, Yagirwa Nyakasane, oyumve; ozibûle amasù. Yagirwa Nyakasane, ocibonere! Oyumve ebinwa bya Senakeribu orhumire abayîsh’ijacira Nyamuzinda ozîne. 18 Neci, kwo binali, Yagirwa Nyakasane, abâmi b’e Asîriya baherêrekîze amashanja goshi n’ebihugo byâbo. 19 Badûlisire banyamuzinda bâbo muliro, bulya barhali banyamuzinda bw’okuli, ci mukolo gw’amahoko g’abantu, mirhi erhi mabaâe; na ntyo babavunyungula. 20 Ci wehe, Nyakasane Nyamuzinda wiîrhu, orhuyôkole omu maboko gâge, lyo amâmi g’igulu goshi gamanya oku wene we onaba Nyamuzinda, Yagirwa Nyakasane!»

Obulêbi bwa Yeshayahu

21 Yeshayahu, mwene Amotsi, anacirhuma abagend’ibwîra Hizkiyahu, erhi: «Ntyâla kwo adesire Nyakasane, Nyamuzinda w’lsraheli, wàsengeraga oku biyêrekîre Senakeribu, mwâmi w’e Asîriya. 22 Alaga akanwa Nyakasane adesi­re kuli ye: Amakugayaguza, amakushekera, omubikira, omwana-nyere Siyoni; amakukengula omwana-nyere Yeruzalemu! 23 Ndi olya wajaciraga? ndi olya walôgorheraga, ndi olya walengerezagya izù n’okumumôlera amasù g’obucîbone? Kali Mutagatifu w’Israheli? 24 Wakolesize bambali bâwe mpu ojacire Nyakasane, ene oderha, mpu: «N’omwandu gw’engâlè zâni nasôkire oku ntôndo, nahika cingana oku irhwerhwe lya Libano. Natwîrekwo enduluma z’emirhi n’ensindani zâge nyinjinja. Nahisire oku masongezo gâge mazindazinda, omu busâne bwâge bw’emirhi. 25 Niene nahumbire amaliba, nananywa amîshi g’amashanja g’ihanga; n’olushando lw’amagulu gâni naganyize enyîshi z’omu Mîsiri zoshi». 26 K’orhamanyiri oku kurhenga emyâka erhi byoshi kurheganya mbirheganya, n’oku kurhenga mîra erhi kuhiga mpiga eyo mihigo? Bunôla nkola nayiyunjuliza. Omukolo gwâwe kwali kuhindula ebishagala bizibuzibu bishube bigûkà. 27 Abantu bâmwo bayumva barhacigwerhi misi, barhungwa n’obwôba n’enshonyi zababumba, bayôrha nka hyâsi hy’omu ishwa, nka kahasi k’omu bulambo, nka lubala lumezire oku nyumpa lubabuka n’empûsi y’ebushoshôkero bw’izûba. 28 Okayimanga erhi okatamala, okahuluka wagenda erhi okagaluka, mmanyire, ciru n’amango onkunirire. 29 Kulya kuba onkunirire na kulya kuba obucibone bwâwe bwayumvikine omu marhwiri gâni, nkolaga nakuhira ehigondo hyâni omu izûlu n’omurhamba gwâni ekanwa, nkugalule omu njira wàyishagamwo.

Obuhane bwa Asîriya

30 N’ecira co cimanyîso wahâbwa: guno mwâka balya emburho zarhogaga, mwâka irhondo ezacîrnezagya zône, ci omwâka gwa kasharhu, mumîre munasârûle, murhwere emizâbîbu munalye oku mburho yayo. 31 Amâhunga g’omu nyumpa ya Yuda gasigala, gashub’imera emizi omu idaho ganayâne emburho enyanya. 32 Neci, omu Yeruzalemu mwârhenga âbasigala n’oku ntôndo ya Siyoni kwâyimanga âbafulumusire olufu. Buzigire buyunjwire bwâgalwa bwa Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe bwâkola ebyôla! · 33 Co cirhumire amaderha ntyâla Nyakasane oku biyêrekîre omwâmi w’e Asîriya: Arhalabarhemwo eci cishagala arhânalashemwo mwampi, arhanacigorhe n’engurhu. 34 Omu nira àyishagamwo mwo anagaluka; ârhalabarhemwo eci cishagala. Kwo adesire ntyo Nyakasane! 35 Nafungira eci cishagala nnaciyôkole, irenge lyâni lirhumire na mwambali wâni Daudi orhumire».

Senakeribu ahanwa anagandûla

36 Okubundi Malahika wa Nyakasane anacipamuka, anigûza bantu bihumbi igana na gali munani na birhanu omu icumbi ly’Abasîriya. Erhi buca sêzi, erhi boshi bafîre ekola mirhumba! 37 Senakeribu, mwene Asîriya, agandûla, ashubira e Ninive, abêrayo. 38 Kwanaciba lusiku luguma, erhi adwîrhe aharâmya omu nyumpa ya nyamuzi­nda wâge Nisiroki, bagala bâge Adarameleki na Sarazêri bamufunda engôrho banacîyâkira omu cihugo ca Ararati. Omugala Asarahadoni ayîma ahali hâge.

38

Okulwâla n’okufuma kwa Hizkiyahu

1 Mw’ago mango, endwâla yanacigwârha Hizkiyahu, alonz’ifà. Omulêbi Yeshayahu, mwene Amotsi, ayish’imubwîra, erhi: «Ntyâla kwo Nyakusane adesire: Rhegûla bwinja enyumpa yâwe, bulya okola wafà, orhalame:» 2 Hizkiyahu ahindamukira ebwa nyasi, ashenga Nyakasane. 3 Amubwîra, erhi: «Maâshi Nyakasane, kengera oku embere zâwe nal’inyôsire mwemezi na wa murhima mwimâna, n’oku nakazâg’ijira ebinja omu masu gâwe». Okuhandi Hizkiyahu anacigwîra avugumula emirenge. 4 Lero akanwa ka Nyakasane kanacirhindakwo Yeshayahu, erhi: 5 «Genda, oj’i­ bwîra Hizkiyahu, mpu: Kwo adesire ntyâla Nyakasane, Nyamuzinda wa sho Daudi: Nàyumvîrhe omusengero gwâwe, nàbwîne n’emirenge yâwe. Ala oku nkola nayushula myâka ikumi n’irhanu oku nsiku z’akalamo kâwe. 6 Nakulikuûza, we n’ecishagala, omu mfune z’omwâmi w’e Asîriya. Nâfungira eci ci­shagala. 7 Alaga ecimanyîso Nyakasane akuhire c’okukuyêreka oku Nyakasane ajira okwo adesire: 8 Nkola nashubiza ecizunguzungu nyuma mashonezo ikumi, izûba lyàli lyamayandagala oku nsa y’Ahazi. lzûba lyànacishûba mashonezo ikumi oku mashonezo lyàli lyamayandagala.

Hizkiyahu avug’omunkwa

9 Olwimbo lw’Hizkiyahu, mwâmi w’e Yuda, erhi alwâla anafuma endwâla yâge:

10 Nàkag’iderha, nti: Omu kagarhî k’ensiku z’akalamo kâni, nkolaga nagenda; emyâka ecinsigalire nkola nayigereza aha muhango gw’ekuzimu!

11 Nàkag’iderha, nti: Ntakacibonakwo Nyakasane hanôla igulu ly’abazîne; ntakacisinzakwo oderhwa muntu muli aba boshi baba omu igulu!

12 Ecirâlo câni bacinyazire, bàcikweba kuli nka cigala ca bangere; obuzîne bwâni nabuhunga nka kula omuhunzi ahunga omwenda, bantwire nka kula batwa omulendwe oku muzingo. Kurhenga sêzi kuhika budufu mira wammalîraga!

13 Kuhika sêzi erhi kuyâma ndwîrhe nayâma. Nka kula entale enajira, kwo (Nyakasane) adwîrhe akugurha orhuvuha rhwâni rhwoshi. Kurhenga sêzi kuhika budufu erhi mîra wammalîraga.

14 Ndwîrhe navigîra nka hiremberembe nisi erhi muhangâli, ndwîrhe nagûkubira nka ngûkù. Amasù gampwêrîre emalunga mpenesire. Nkola ngombire, Yagirwa Nyakasane, onfungire!

15 Ci kurhigi naderha na bici namubwîra? Yene wakolaga ebyo byoshi. Nâheka omutula omu murhima gwâni emyâka yoshi y’obuzîne bwâni.

16 Aba Nyakasane ali eburhambi, bâbona akalamo; mûka gwâge gulanga ngasi kantu kalimwo obuzîne. Onfumye onanshuhizemwo omûka!

17 Ala oku amarhabi gâni gamahinduka murhûla! We walanzire obuzîne bwâni bulêk’irhogera omu nyênga, erhi ojugucira ebyâha byâni byoshi enyuma z’omugongo gwâwe.

18 Bulya âbali omu kuzimu barhakukuza, n’emifu erhayimba irenge lyâwe. Abayandagalira omu nshinda barhacicîkubagira oku oba mudarhebana.

19 Ocizîne, ocirimwo omûka yeki wankahash’ikukuza, nk’okûla ndwîrhe najira ene. Ababusi bayish’iyigîriza abana bâbo oku we mudarhebana.

20 Yagirwa warnanciza! Rhukolaga rhwakâmukuza n’omulya gw’olulanga ensiku zoshi z’obuzîne bwirhu omu ndâro ya Nyakasane!

21 Yeshayahu anaciderha, erhi: «Balerhe obuntu bw’amalehe gw’omutini, baburhubire oku kafinjo: âfuma!»

22 Naye Hizkiyahu aderha. erhi: «Cimanyîso cici namanyirakwo oku nashub’ikarheremera omu ndâro ya Nyakasane?»

39

Abaja-bugo b’e Babiloni

1 Mw’ago mango, Merodaki-Baladani, mwene Baladani, mwâmi w’e Babiloni, anacirhumira Hizkiyahu amaruba n’entûlo, bulya bali bamu­bwizire oku ali mulwâla n’oku akola afumire. 2 Hizkiyahu asîma anayêreka abajabugo enyumpa y’embîko zâge, amarhale, amasholo, obukû n’amavurha g’engulo ndârhi; àbayêreka omu abikira emirasano yâge na ngasi byoshi byali omu mbîko zâge. Nta kantu Hizkiyahu arhabayerekaga oku bwâmi bwâge n’omu cihugo câge coshi. 3 Okubundi omulêbi Yeshayahu anacija emwa mwâmi Hizkiyahu, amudôsa, crhi: «Kurhi abo bantu badesire na ngahi barhengaga?» Hizkiyahu anacishuza, erhi: «Barhengaga kuli omu cihugo c’ihanga e Babiloni». 4 Ashubiza, erhi: «Bici ba­ bwîne omu burhwâli bwâwe?» Hizkiyahu anacishuza, erhi: «Babwîne ngasi byo­shi binabà omu burhwâli bwâni: ntahyo hiba omu mbîko zâni ntabayeresire». 5 Okubundi Yeshayahu anacibwîra Hizkiyahu, erhi: «Yumva akanwa ka Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe: 6 Ensiku ziyiruka, ngasi byoshi biri omu burhwâli bwâwe, ngasi byoshi basho wâwe balunziremwo kuhika olusiku lw’ene, byahêkwa e Babiloni. Harhasigale kantu ciru n’akaguma, kwo Nyakasane adesire. 7 N’omu bana bâwe, balya oburha wene, baguma bahêkwa, bagend’ijirwa bi­bwindi by’omu burhwâli bw’omwâmi w’e Babiloni». 8 Hizkiyahu ashuza Yeshayahu, erhi: «Kali kinja akola kanwa ka Nyakasane ombwizire!» Bulya akazâg’iderha omu murhima gwâge, erhi: «Kuziga oku ncibâmwo omûka, hâbà omurhûla n’akalembe!»

40

II. Nyamuzinda âyôkola olubaga lwâge

Olubaga lwamanyisibwa oku lwâyokolwa

1 Murhûlulize, murhûlelizc olubaga lwâni, kwo adesire Nyamuzinda winyu. 2 Mubwire Yeruzalemu akanwa kamuja omu murhima munabirikire oku obuja bwâge bwahwire, oku ecâha câge càbabalirwe, oku okuboko kwa Nyakasane kwàmuhanyire kabiri oku mabî gâge goshi. 3 lzù lidwîrhe lyayakûza: «Omu irûngu murheganyize Nyakasane enjira! Omu bulambo muyumanyize Nyamuzinda wirhu omulimbwa! 4 Ngasi lubanda luyunjuzibwe, ngasi ntôndo na ngasi hirhondo bigalagazibwe, ngasi hakubire hakubûlwe, na ngasi rhubanda-rhubanda zibe njira nnongêdu! 5 Okubundi irenge lya Nyakasane lyâciyerekana na ngasi muntu âlibona, bulya kanwa ka Nyakasane kakudesire». 6 Izù lidwîrhe lyaderha, erhi: «Ohamagaze!» nani nti: «Bici nâhamagaza?» -«Ngasi muntu ali hyâsi n’irenge lyâge lyoshi kwo liri nka bwâso bw’omu ishwa. 7 Ehyâsi kuyuma hiyuma, obwâso kugokomba bugokomba omûka gwa Nyakasane gukabigerakwo. Neci, olubaga luli hyâsi! 8 Ehyâsi kuyuma hiyuma, obwâso kugokomba bugokomba, ci akanwa ka Nyamuzinda wirhu kayôrha kahabà ensiku n’amango». 9 Sôkera oku ntôndo ndîrî, wâni muja-bugo wa Siyoni; longêza izù, osêze, wâni muja-bugo wa Yeruzalemu; longêza izù, orhayôbohaga, obwîre engo za Yuda, erhi: «Ali Nyamuzinda winyu! 10 Ali Nyakasane Nyamuzinda! Ayîshire n’obuhashe, n’okuboko kwâge kwayîma. Ayîshire n’engalo zâge omu nfune, n’oluhembo lwâge lumushokolire. 11 Aka lungere, kuyâbula ayâbula obusò bwâge, aj’ashubûza abana-buzi n’okuboko kwâge, ababagalire oku cifuba câge, anayîshe ahuga bunyi bunyi ebibuzi byayonsa».

Obukulu bwa Nyamuzinda^z

12 Ndi okola ogerîre amîshi g’enyanja omu bula bw’enfune yâge, akanakora amakoro g’amalunga n’eminwe yâge? Ndi okola ogerîre akatulo kw’obudaka omu mulengo? Ndi okola odesire mpu agere obuzirho bw’entôndo erhi obw’orhurhondo? 13 Ndi okola odesire mpu agere omûka gwa Nyakasane, erhi mpu abe muhanûzi w’okumuyigîriza? 14 Ndi akola adôsize ihano mpu amuyêreke kurhi ajira, anamuyigîrize enjira y’obushinganyanya, amubwirize obumanye, anamuyêreke enjira y’obwirhonzi? 15 Ala oku amashanja kwo gali nka ntônyi ya mîshi omu ndômo; kwo gali nka hitulo omu munzani! Ala oku ebirwa kwo biri nka hishano hityanguli 16 Libano arhankabona enshâli z’okutwâna omuliro, n’ensimba zâmwo zoshi zirhalinganîni enterekêro ekwânîne! 17 Amashanja goshi kwo gali nka busha embere zâge, garhali kantu, garhali bici omu masù gâge. 18 Ndi mwankâgererakwo Nyamuzinda? Nshusho nci mwankamulinganyanyizâkwo? 19 Omubumbi abumba enshushano, omutuzi ayishige amasholo, ayitulire n’emigufi y’amarhale. 20 Orhagwerhi eby’arhûla nterekêro, anacîshoge omurhi gurhankalundwa, aje alonza omubinji mulenga wankamubinjira enshushano erhadundagana. 21 Ka kuhaba mukuhabire? Ka murhasâg’ikuyumva? ka barhasâg’imuganîrirakwo kurhenga emurhondêro? Ka murhamanyiri ndi wasîmikaga igulu? 22 Atamîre oku ntebe yâge y’obwâmi enyanya ly’ecirêre c’igulu, n’abalibâmwo kwo bali nka nzige. Amalunga àgabungwîre nka mwambalo agalambûla nk’ihêma ly’okucumbikamwo. 23 Abâmi ye bahindula busha, n’abacîranuzi b’en’igulu ye bafunyâza. 24 Oku banacirhwerwa ntya, oku omulangasi gwâbo gwanacirhinda ntya omu budaka, anababûhirakwo omûka gwâge, bayûme, n’empûsi ya kadaga yanabayehukana nka hyâsi. 25 Ndi wankangererakwo, olya rhuyumanîne? Kwo adôsize Omutagatifu. 26 Yinamuliri amasù enyanya mucibonere: ndi wâjiraga ebyo biremwa? K’arhali olya okeresa omurhwe gwâbyo n’okuhamagala ngasi ciguma omu izîno lyâco? Embere z’obuhashe bwâge bunene n’oburhwâli bwâge, ntâco cankabula bwabâho. 27 Cirhumaga ocija waderha, wâni Yakobo, cirhumaga ocikebwa, wâni Israheli, mpu: «Enjira yâni eri nfulike embere za Nyakasane, olubanja lwâni lurhankamanyibwa na Nyamuzinda wâni?» 28 Ka kuhaba okuhabire? K’orhasâg’ikuyumva? Nyakasane ye Nyamuzinda w’ensiku n’amango, ye walemaga igulu kuhika aha lihekera, ye ntaluha ye na ntagoyôla n’oburhimanya bwâge burhajira lugero. 29 Ye oluhûla oluhire, Ye ozibuhya engonyi. 30 Abana banarhame n’okurhâ enjingo emisole enadungubeje. 31 Ci abacîkubagira Nyakasane, emisi yâbo kuyushûka eyushûka, banamerekwo ebyîbi nka nyunda, banakâlibirha burharhama, banakâgenda burhagoyôla.

41

Mwâmi Sirusi, ntumwa ya Nnâmahanga

1 Mwe birhwa, muhwekêre, munyumvirhize! Ninyu mwe mashanja, muzibuhe! Bacihebe eruhya, baderhe! Rhujisanye lubanja! 2 Ndi wazûsagya omucîranuzi ebushoshôkero bw’izûba, anamuhamagala mpu amushimbe? Arhegesire mpu amashanja gamurhumikire, anarhambule abâmi. Engôrho yâge enabahindule katulo n’omuherho gwâge gubajire nka hyâsi hyayehûlwa n’empûsi. 3 Abakulikîre buhena, amatwîkanya buzira mbaka, amagera omu njira buzira okulabarha oku idaho. 4 Ndi wàkolaga n’okuyukiriza okwôla kwoshi? Anali olya olondesa amaburha kurhenga aha murhondêro, niono Nyakasane, nie Murhanzi nie nayish’iba Muzinda omu bazinda. 5 Ebirhwa byàbwîne, byamarhungwa n’obwôba; amarhwerhwe g’igulu gadwîrhe gagerawo omusisi. Byamaja byayegera, byamahira njira. 6 Ngasi muntu adwîrhe agwâsa owâbo, anamubwire, erhi: «Humura!» 7 Omubinji adwîrhe aha omutuzi w’amasholo omurhima, owagombeza ecûma n’enyundo adwîrhe aha owacitulira eluganda omurhima, abwîre owacishomeka oku cindi, erhi: «Ntyo!» Anacizibuhya n’embambo lyo cirhadundagana.

Israheli arhaciyôbohaga, Nyakasane ye mufungizi wâge

8 Ci woyo Israheli, murhumisi wâni, Yakobo, mwishogwa wâni, iburha ly’Abrahamu, mwîra wâni, 9 we nagwârhaga kurhenga ebuzinda bw’igulu, nakuhamagala kurhenga emu bihugo by’ihanga, nakubwîra, nti: «Oli murhumisi wâni, nacikwîshozire, ntakulikiriraga!» 10 Orhayôhohaga, bulya ndi haguma nâwe, orhabaga bihamba, bulya nie Nyamuzinda wâwe. Nakuzibuhize nanakurhabâla, nakugwâsa n’okulyo kw’obucîranuzi bwâni. 11 Ala oku babumbwa n’enshonyi banaturutumbe balya boshi bali bakuhigire. Bahungumuka banafanande balya bakaz’ikulonzâkwo akadali. 12 Wâbalonza obabule balya bakâg’ikutulakwo entambala. Bâhungumuka banaherêrekere balya bakaz’ikutulirakwo amatumu. 13 Bulya niono, Nyakasane Nyamuzinda wâwe, nkugwarhîre oku kuboko kulyo, nankubwizire, nti: «Orhayôbohaga, nie nakurhabâla!» 14 Orhayôbohaga, wâni muvunyu gwa Yakobo, wâni munyole gw’Israheli! Nie nâkurhabâla, Nyakasane okudesire; côkola wâwe, ye Mutagatifu w’Israheli. 15 Ala oku nkujizire nka ngâlè y’okuhûla (engano), ngâlè mpyahya ya môji abiri: watuntuma entôndo, ozivungunyule, n’orhurhondo orhujire nka hirere. 16 Wâyerûlarho, empûsi erhuyehûkane, ecihûsi carhushandabanya. Ci wehe wacishingira Nyakasane, wakuzibwa n’Omutagatifu w’Israheli. 17 Abagalugalu n’abakenyi baja balonza amîshi, ci ntago! Olulimi lwâho lwàyumûsire n’enyôrha. Niono, Nyakasane, nâbayumvirhiza, niono, Nyamuzinda w’lsraheli, ntabalîkirire. 18 Najira enyîshi zihulule oku manga, n’orhubanda rhufunukemwo amaliba; irûngu nalihindula lishube ciyanja, n’obudaka buyumûsire bushube nshôko za mîshi. 19 Omu irûngu narhweramwo emirhi mirîmirî, ey’akasiya, ey’omugorhi n’ey’omuzeti. Omu bulambo nahiramwo ensindani haguma n’orhushingishingi n’emikalakala, 20 Lyo bâbona banamanye, barhimanye banayumve oku kuboko kwa Nyakasane kwakolaga ebyo, oku Mutagatifu w’Israheli wabilemaga.

Nyakasane yene Nyamuzinda

21 Lerhagi olubanja lwinyu, kwo Nyakasane adesire, bûlanagi, kwo Mwâmi wa Yakobo adesire. 22 Bayegerage hano, barhumanyise ebyâba. Ehyàgezire, babiderhe! Murhubwirebyo, nirhu rhucije emurhima, rhubone erhi byayunjwire! Nisi erhi mubâge ebyayîsh’iba byo murhubwîra! 23 Murhumanyisagye ebyayîsh’iba, nirhu rhumanye oku muli banyamuzinda! Ciru mubâge nka mwajira aminja erhi mabî, lyo rhucija emurhima rhunageremwo ecôba! 24 Ci ala oku murhali ciru nka busha bwo bunyi, n’emikolo eri busha! Abacimwîshogaga, nabo banali ba kushologosa! 25 Namuhamagire kurhenga ebulembe, ye oyu oyîshire; kurhenga ebushoshôkero bw’izûba, namuyakûza omu izîno lyâge. Ayîsh’alabarha abarhegesi b’ebihugo nka bijondo, kula omubumbi ahinanga ibumba. 26 Ndi wabîre abala ogwo mwanzi kurhenga emurhondêro, mpu rhugumanye? erhi omu kurhenga ensiku za mîra, lyo rhuderha, nti: «Neci, kwo binali»? Nanga, ntâye wabîre abala ogwo mwanzi; ntâye wagumanyisize; ntâye wayumvîrhe ebinwa binyu! 27 Omu Siyoni mwo namanyisagya okwo burhangiriza, narhuma omuja-bugo omu Yeruzalemu. 28 Nanacilola, ci ntabonaga muntu ciru n’omuguma! Muli bo, nta muhanûzi ciru n’omuguma, oyu nankahash’idôsa anashuze! 29 Ala oku boshi bali busha, emikolo yâbo eri busha, enshushano zâbo ziri mûsi, ziri ntâco!

42

Mwâmi Sirusi, ntumwa ya Nnâmahanga

1 Mwe birhwa, muhwekêre, munyumvirhize! Ninyu mwe mashanja, muzibuhe! Bacihebe eruhya, baderhe! Rhujisanye lubanja! 2 Ndi wazûsagya omucîranuzi ebushoshôkero bw’izûba, anamuhamagala mpu amushimbe? Arhegesire mpu amashanja gamurhumikire, anarhambule abâmi. Engôrho yâge enabahindule katulo n’omuherho gwâge gubajire nka hyâsi hyayehûlwa n’empûsi. 3 Abakulikîre buhena, amatwîkanya buzira mbaka, amagera omu njira buzira okulabarha oku idaho. 4 Ndi wàkolaga n’okuyukiriza okwôla kwoshi? Anali olya olondesa amaburha kurhenga aha murhondêro, niono Nyakasane, nie Murhanzi nie nayish’iba Muzinda omu bazinda. 5 Ebirhwa byàbwîne, byamarhungwa n’obwôba; amarhwerhwe g’igulu gadwîrhe gagerawo omusisi. Byamaja byayegera, byamahira njira. 6 Ngasi muntu adwîrhe agwâsa owâbo, anamubwire, erhi: «Humura!» 7 Omubinji adwîrhe aha omutuzi w’amasholo omurhima, owagombeza ecûma n’enyundo adwîrhe aha owacitulira eluganda omurhima, abwîre owacishomeka oku cindi, erhi: «Ntyo!» Anacizibuhya n’embambo lyo cirhadundagana.

Israheli arhaciyôbohaga, Nyakasane ye mufungizi wâge

8 Ci woyo Israheli, murhumisi wâni, Yakobo, mwishogwa wâni, iburha ly’Abrahamu, mwîra wâni, 9 we nagwârhaga kurhenga ebuzinda bw’igulu, nakuhamagala kurhenga emu bihugo by’ihanga, nakubwîra, nti: «Oli murhumisi wâni, nacikwîshozire, ntakulikiriraga!» 10 Orhayôhohaga, bulya ndi haguma nâwe, orhabaga bihamba, bulya nie Nyamuzinda wâwe. Nakuzibuhize nanakurhabâla, nakugwâsa n’okulyo kw’obucîranuzi bwâni. 11 Ala oku babumbwa n’enshonyi banaturutumbe balya boshi bali bakuhigire. Bahungumuka banafanande balya bakaz’ikulonzâkwo akadali. 12 Wâbalonza obabule balya bakâg’ikutulakwo entambala. Bâhungumuka banaherêrekere balya bakaz’ikutulirakwo amatumu. 13 Bulya niono, Nyakasane Nyamuzinda wâwe, nkugwarhîre oku kuboko kulyo, nankubwizire, nti: «Orhayôbohaga, nie nakurhabâla!» 14 Orhayôbohaga, wâni muvunyu gwa Yakobo, wâni munyole gw’Israheli! Nie nâkurhabâla, Nyakasane okudesire; côkola wâwe, ye Mutagatifu w’Israheli. 15 Ala oku nkujizire nka ngâlè y’okuhûla (engano), ngâlè mpyahya ya môji abiri: watuntuma entôndo, ozivungunyule, n’orhurhondo orhujire nka hirere. 16 Wâyerûlarho, empûsi erhuyehûkane, ecihûsi carhushandabanya. Ci wehe wacishingira Nyakasane, wakuzibwa n’Omutagatifu w’Israheli. 17 Abagalugalu n’abakenyi baja balonza amîshi, ci ntago! Olulimi lwâho lwàyumûsire n’enyôrha. Niono, Nyakasane, nâbayumvirhiza, niono, Nyamuzinda w’lsraheli, ntabalîkirire. 18 Najira enyîshi zihulule oku manga, n’orhubanda rhufunukemwo amaliba; irûngu nalihindula lishube ciyanja, n’obudaka buyumûsire bushube nshôko za mîshi. 19 Omu irûngu narhweramwo emirhi mirîmirî, ey’akasiya, ey’omugorhi n’ey’omuzeti. Omu bulambo nahiramwo ensindani haguma n’orhushingishingi n’emikalakala, 20 Lyo bâbona banamanye, barhimanye banayumve oku kuboko kwa Nyakasane kwakolaga ebyo, oku Mutagatifu w’Israheli wabilemaga.

Nyakasane yene Nyamuzinda

21 Lerhagi olubanja lwinyu, kwo Nyakasane adesire, bûlanagi, kwo Mwâmi wa Yakobo adesire. 22 Bayegerage hano, barhumanyise ebyâba. Ehyàgezire, babiderhe! Murhubwirebyo, nirhu rhucije emurhima, rhubone erhi byayunjwire! Nisi erhi mubâge ebyayîsh’iba byo murhubwîra! 23 Murhumanyisagye ebyayîsh’iba, nirhu rhumanye oku muli banyamuzinda! Ciru mubâge nka mwajira aminja erhi mabî, lyo rhucija emurhima rhunageremwo ecôba! 24 Ci ala oku murhali ciru nka busha bwo bunyi, n’emikolo eri busha! Abacimwîshogaga, nabo banali ba kushologosa! 25 Namuhamagire kurhenga ebulembe, ye oyu oyîshire; kurhenga ebushoshôkero bw’izûba, namuyakûza omu izîno lyâge. Ayîsh’alabarha abarhegesi b’ebihugo nka bijondo, kula omubumbi ahinanga ibumba. 26 Ndi wabîre abala ogwo mwanzi kurhenga emurhondêro, mpu rhugumanye? erhi omu kurhenga ensiku za mîra, lyo rhuderha, nti: «Neci, kwo binali»? Nanga, ntâye wabîre abala ogwo mwanzi; ntâye wagumanyisize; ntâye wayumvîrhe ebinwa binyu! 27 Omu Siyoni mwo namanyisagya okwo burhangiriza, narhuma omuja-bugo omu Yeruzalemu. 28 Nanacilola, ci ntabonaga muntu ciru n’omuguma! Muli bo, nta muhanûzi ciru n’omuguma, oyu nankahash’idôsa anashuze! 29 Ala oku boshi bali busha, emikolo yâbo eri busha, enshushano zâbo ziri mûsi, ziri ntâco!

43

Israheli, murhonyi wa Nyakasane

1 Lero bunôla ntyâla kwo adesire Nyakasane, owakulemaga, wâni Yakobo, owakubumbaga, wâni Israheli^a: Orhayôbohaga, bulya nàkucungwîre, nàkuhamagîre omu izîno lyâwe: oli wâni. 2 Erhi wankalambagira omu mîshi, ndi haguma nâwe, enyîshi zirhankakuzîsa. Erhi wankâgera omu muliro, orhankahya, engulumira yâgo erhankakuyôca. 3 Bulya nie Nyakasane, Nyamuzinda wâwe, nie Mutagatifu w’Israheli, Mucunguzi wâwe. Nahanyire Mîsiri nti nkucungule, Kushi na Seba ahâli hâwe. 4 Kulya kuba orhali munyi omu masù gâni, oli wa citwîro cihamu, ntanahimwa kukurhonya, nahanyire abantu ahâli hâwe nanakuhingâna agandi mashanja. 5 Orhayôbohaga, bulya ndi haguma nâwe. Iburha lyâwe nâlirhenza Ebushoshôkero, nâlishubûza kurhenga Ebuzikiro. 6 Nabwîra Emwênè, nti: «Lerha!» n’Emukondwè, nti: «Orhabahagalike! Galula bagala bâni barhenge omu bihugo b’ihanga, na bali bâni barhenge emunda igulu lihekera, 7 ngasi balya boshi bajira izîno lyâni, balya nalemeraga irenge lyâni, nàbabumba nanabajira!

Nyakasane yene ye Nyamuzinda

8 Hulusa olu lubaga lw’emihûrha egwerhe amasù, ebi bihuli bigwerhe amarhwiri!» 9 Amashanja gashubûzanye goshi, n’ebihugo bibugânane! Ndi muli bo wàmanyisize ebyôla anarhubwîra ebyàjiragwa kurhenga mîra? Balerhage abahamirizi bâbo bayerekane oku bo bayâzize! Abâbayumva baderhe, mpu: «Neci, kwo binali ntyo!» 10 Mwe bahamirizi bâni, kwo adesire Nyakasane, mwe murhumisi wâni nacishogaga, nti lyo mumanyirira bwinja, munyemere munayumve oku nie nyôrha mbâho: embere zâni nta nyamuzinda wàbumbirwe, n’enyuma zâni ntâye wânacibeho. 11 Niono nie Nyakasane; kuleka nie, nta mucunguzi! 12 Niono nie nalêbaga nanalerha obucire, nie nabumanyisagya, ci arhali nyamuzinda w’ihanga ekarhî kinyu. Mwoyo muli bahamirizi bâni, kwo adesire Nyakasane, nâni ndi Nyamuzinda, 13 oly’obâho ensiku n’amango. Ntaye wankantenza akantu omu nfune; oku nàjiraga, ndi wakacikuhindula?

Obulêbi buyêrekîre Babiloni

14 Ntyâla kwo adesire Nyakasane, mucunguzi winyu, Omutagatifu w’lsraheli: Mwe mwarhumire ntuma abantu e Babiloni, nâhamûla orhuhamikizo rhw’empamikwa zoshi, empûndu z’omwishingo z’ Abakaldeyi zâhinduka ndûlu. 15 Nie Nyakasane, Omutagatifu winyu, Lulema w’Israheli, mwâmi winyu.

Birhangâzo by’olubungo luhyahya

16 Ntyâla kwo adesire Nyakasane, owatwâga enjira omu nyanja n’omukâba omu mîshi makali bwenêne, 17 owarhumaga engâlè n’ebiterusi oku bîrha, omurhwe gw’abasirika haguma n’abalwî b’entwâli; bahenanguka burhazûka, bazimangana nka ngoke, baherêrekera. 18 Murhacikengêraga ebyàli mîra, murhacigerêrezagya ebyàgezire. 19 Ala oku nkola najira akantu kahyahya, ciru na mîra karhangire okuba; ka murhac’ikabona? Neci, nâtw’enjira omw’irûngu, mpire n’enyîshi omu bulambo. 20 Ensimba zânkuza, banyambwe n’enkôngoro, bulya nàhizire amîshi omw’irûngu, n’enyîshi omu bulambo, lyo nkanywêsa olubaga lwâni, omwishogwa wâni. 21 Olwo lubaga niene nàjaga nashubûza lwâkayâlîza irenge lyâni.

Israheli arhavugag’omunkwa

22 Ci orhanshengaga, wâni Yakobo, orhacirhamagya mpu wanshîbirira, wâni lsraheli. 23 Orhantûlaga abana-buzi bâwe mbâgwa, orhanankuzagya n’enterekêro zâwe. Ntakulibuzagya n’enshângi. 24 Ntarhumaga waheza ebirugu byâwe omu kugula omugavu^b, orhananyîgusagya n’amashushi g’enterekêro zâwe. Ci nie wàjizire muja wâwe n’ebyâha byâwe, wanantamya n’amabî gâwe. 25 Niono, niene nkola nazûza amabî gâwe, n’ebyâha byâwe ntacibiyîbuka bundi. 26 Onkengêze, rhuje lubanja rhwembi; orhang’iderha we murhanzi lyo oyâza! 27 Sho wâwe murhanzi àjizire ecâha, n’abalagizi bâwe bangomîre. 28 Lero nanacikolera abakulu b’aka-Nyamuzinda kâni nka banyankola-maligo; nàlekêrera Yakobo nti bamuherêrekeze n’Israheli nti bamujâcire.

44

Omugisho kuli Israheli

1 Ci lero oyumvagye, wâni Yakobo, murhumisi wâni, nâwe Israheli, mwishogwa wâni! 2 Kwo adesire ntyâla Nyakasane, wakulemaga, ye wakubumbaga kurhenga omu nda ya nyoko ye na murhabâzi wâwe: Orhayôbohaga, wâni murhumisi wâni Yakobo, wâni Yeshuruni, mwishogwa wâni! 3 Bulya nkola nabulagira amîshi oku cihugo cifîre n’ecûmwe, nnampuluze enyîshi omu budaka buyumûsire. Nabulagira omûka gwâni oku buko bwâwe, n’obwanga bwâni oku iburha lyâwe. 4 Bâmera banakule nka byâsi by’omu mîshi, nka masheke g’oku burhambi bw’olwîshi. 5 Muguma anâderhe, erhi: «Ndi wa Nyakasanel» Owundi anâlonze okukâderhwa izîno lya Yakobo. Hajire n’owayandika omu mfune zâge, erhi: «Wa Nyakasane», ayîrikwe izîno ly’Israheli. Nyamuzinda ali muguma yene 6 Kwo adesire ntyala Nyakasane, mwâmi w’lsraheli, muyokozi wâge, Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe: Nie murhanzi, nie na muzinda, nta wundi nyamuzinda kuleka nie! 7 Ndi wankacinyigererakwo? Ajag’eruhya! aderhc anampugûlire nâni, arhondêreze ciguma ciguma ebyàbire kurhenga nsinga olubaga lwa mîra ga Kêra; arhubwire n’ebyâciyisha! 8 Murhajugumaga, murhayôbohaga! Ka ntakubwîraga n’okukumanyisakwo kurhenga mîra? Muli bahamirizi bâni; ka hali owundi nyamuzinda kuleka nie? Nanga, ndi wundi Kabuye! Ntâye mmanyire ciru n’omuguma!

Banyamuzinda b’obwihambe!

9 Abatula ensanamu, boshi bali busha^c, n’emikolo y’obulenga bwâbo nta bu­kwânane bwâyo! Yo eri bahamirizi bâbo, ci bali bahamirizi barhabona ba­rhanayîshi kantu; enshonyi zâbahumba. 10 Ndi obumba nyamuzinda w’obwiha­mbe n’okutula enshushano arhanalangaliri bunguke? 11 Ala oku abashimbulizi bâge boshi enshonyi zababumba; ababinji nabo banali bantu nka bandi. Ba­ shubuzanye boshi, bacihebe eruhya; barhungwe n’obwôba, n’enshonyi zibabu­mbe! 12 Omutuzi anatulire embasha oku makala, ayikombeze n’enyundo. Ayitula n’emisi y’okuboko kwâge. alinde ashalike n’emisi emuhwere; n’akaba arha­nywiri mîshi, wanabona yeshi amahenanguka! 13 Naye omubinji w’emirhi anayanka omugozi, ajire enshushano n’akalamu, ayibinjûle n’enkololo yâge anayigezekwo olugero; ayihe iranga ly’omuntu, iranga linjinja ly’omuntu, mpu lyo ebêra omu nyumpa. 14 Anatwa emirhi mirî-mirî, acishoge omujimbu n’omuhumbahumba, ayireke ekule enazibuhe haguma n’eyindi mirhi y’emuzi­rhu. Kandi anarhwêra omuberebere, enkuba eyish’igumeza. 15 Ebyo byoshi omuntu abikolesa nka nshâli za kutwâna omuliro: anarholakwo, akalûke; a­twâne omuliro, aduge obuntu. Kandi anabinjamwo enshushano, ayifukamire. 16 Ecihimbi, anacidulike muliro, ayôkerekwo enyama, alye, ayigurhe. Okubu­ndi anarhondêra okukaluka, aderhe, erhi: «Awa! namakaluka, namayumva idûrhu!» 17 Ecihimbi cicisigire, anabinjamwo nyamuzinda, ajire enshusho akâz’iharâmya; anayifukamira, ayishenge, aderhe, erhi: «Oncize, bulya we nyamuzinda wâni!» 18 Barhishi barhanagerêreza, bulya olubwîbwî lubali ebusù lurhankaziga babona, olubali omu murhima lurhankaziga barhimanya! 19 Ntâye muli bo wankacij’emurhima, ntâye wankamanya anakengêre okucidôsa, erhi: «Kali cihi­mbi ciguma nacitwanyire muliro, nadugirakwo obuntu nanayôkerakwo eyi nyama ndwîrhe nalya, n’ecihimbi cisigire nkolaga narhenzamwo akantu k’oku­shologosa! Kali lushâli olu nafukamira!» 20 Mulyi w’oluvu! Murhima muhûrha na muhera! Ntâko ankacihasha okucîciza n’okuderha, erhi: «Akâla kantu mfu­mbasire, ka burhali bunywesi?»

Omanye wankayibagira

21 Okengêre ebyôla, Yakobo, nâwe Israheli, bulya oli murhumisi wâni. Niene nakubumbaga, oli murhumisi wâni; Israheli, nta mango nakuyîbagire! 22 Nazazize amabî gâwe nka lwikungu, n’ebyâha byâwe nka citû. Shubira emunda ndi, bulya nie nakuyôkolaga. 23 Muband’empundu, mwe malunga, bulya Nyakasane akozire akirumè! Mukome kagasha, mwe nyenga z’ekuzimu! Mubande orhubûli, mwe ntôndo, ninyu mwe mizirhu n’emirhi emmubâmwo! Bulya Nyakasane ayôkwire Yakobo, ayêrekîne irenge lyâge omu Israheli.

Nyamuzinda ye Lulema

24 Kwo adesire ntyâla Nyakasane. mucunguzi wâwe, owakubumbaga kurhenga omu nda ya nyoko: Niono, nie Nyakasane nalemaga byoshi; nienene nabungûlaga amalunga, nanazibuhya igulu buzira kurhabâlwa na ndi. 25 Nie ntulutumbya amalêbi g’abashonga, nie njira abalaguzi rhutumbaguzi; nie ngeza abarhimanya cinyuma-nyuma n’amenge gâbo ngahindule isirhe. 26 Nie nyunjuza akanwa k’omurhumisi wâni nnanyûkirize emihigo y’abaja-bugo bâni; nie mbwîra Yeruzalemu, nti: «Washub’iyunjula bantu», n’ebishagala bya Yuda, nti: «Mwashub’iyûbakwa, n’ebishabûkiza byâge nashub’ibiyimanza!» 27 Nie mbwîra emihengere y’enyanja, nti: «Ganûki, nayumûsa enyîshi zinyu!» 28 Nie mbwîra Sirûsi, nti: «Oli mungere wâni!» Ayûkiriza obulonza bwâni bwoshi, omu kubwîra Yeruzalemu, erhi: «Washub’iyûbakwa», n’aka-Nyamuzinda, erhi: «Washub’iyimanzihwa!»

45

Sirusi, mwishogwa wa Nyakasane

1 Ntyâla kwo Nyakasane abwîzire Sirusi, àshigaga amavurha g’obwâmi, erhi: «Namugwarhîre oku kuboko kulyo, nti agombye amashanja anayimûle abâmi; nti ayîgule emihango embere zâge, mpu na nta lumvi lwaciyôrha luli luhamike. 2 Niene nakushokolera nti enjira za rhubanda-rhubanda nje nazijira nnongêdu; enyumvi z’omulinga nazijonjoga n’orhuhamikizo rhw’ecûma ntuvungunyule. 3 Nakugabira ngasi buhirhi bufulike na ngasi mbîko mbishe, lyo omanya oku nie Nyakasane okuhamagire omu izîno lyâwe, Nyamuzinda w’Israheli. 4 Mwambali wâni Yakobo n’omwishogwa wâni Israheli bo barhumire nkuhamagala omu izîno lyâwe nnankuha obushashe, n’obwo orhanyishi. 5 Nie Nyakasane, nta wundi, kuleka nie, nta wundi nyamuzinda! Nakuyîmisire, n’obwo orhanyîshi, 6 lyo kurhenga ebushoshôkero kuhika ebuzikiro bw’izûba, bamanya oku nta wundi aha nyuma zâni: niono, nie Nyakasane, nta wundi. 7 Nie njira obulangashane, nie nandema omwizimya, nie mpâna iragi ndêrhe n’obuhanya, niono, nie Nyakasane okola e­byo byoshi.

Omusengero

8 Mwe malunga, murhoze olume kurhenga enyanya,

n’ebitu birhengemwo obushinganyanya;

idaho lifunuke, buyeremwo obucunguzi,

bunameremwo obushinganyanya caligumiza!

Nie Nyakasane nalemaga ebyo».

Oburhegesi bukulu bwa Nnâmahanga

9 Buhanya bwâge owakadalika n’owàmubumbaga, n’obwo hiri hijo omu rhundi rhujo rhw’ebidaka! K’ibumba lyankabwîra omubumbi walyo, erhi: «Bici ebyo wâjira? Omukolo gwâwe gurhagwerhi kamalo!» 10 Buhanya bwâge owankabwîra ishe, erhi: «Cici eci wàbusire?» Nisi erhi nnina, erhi: Cici eci càkurhenzire omu nda?» 11 Ntyâla kwo adesire Nyakasane, Omutagatifu w’Israheli na Lulema wâge: «Wabona, mwalonza okundôsa oku biyêrekîre abana bâni, n’okuntegeka oku biyêrekîre omukolo gw’amaboko gâni! 12 Nie nàjiraga igulu nanalema abantu balibâmwo nie nabungulaga amalunga n’amaboko gâni, nie nnantegeka emirhwe ebâmwo yoshi. 13 Nie nàmuzûsagya omu bushingayanya, nie nânakombêza amajira gâge goshi. Ye washubiyûbaka olugo lwâni analike abalulize bâni bagaluke buzira kujuha encûngulà erhi luhembo», kwo adesire Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe.

Amashanja g’abapagani gâyemera Nyamuzinda

14 Kwo adesire ntyâla Nyakasane: «Emburho y’omukolo gw’abanya Mîsiri, obunguke bw’oburhunzi bwa bene-Kushi, n’obw’abantu balî-balî b’e Seba bâkulerherabyo, bibe byâwe. Bakuyîsha nyuma bali bashweke, bacîrhimbe aha magulu gâwe, bakukunge, mpu: «Mâshi emwâwe yône eba Nyamuzinda! Nanga, ntà wundi, nta wundi nyamuzinda!» 15 Kwo binali, we Nyamuzinda mufulike Nyamuzinda w’Israheli, Yagirwa Côkola! 16 Babumbwa n’enshonyi banaturutumbe oku banali boshi, bagendana ecihemu ebusù balya batula enshushano. 17 Israheli ayôkolwa na Nyakasane, ayôkolwa oku nsiku n’amango. Murhakacifa mwabwîne nshonyi murhakanacifa mwaturutumbire. 18 Bulyala kwo adesire ntyâla Nyakasane, owalemaga amalunga, Nyamuzinda wabumbaga anajira igulu, ye wanaliyimanzagya. Arhalilemaga mpu liyôrhe bwerûlè, ci àlibumba mpu baliyûbakemo. Nie Nyakasane, nta wundi! 19 Ntaderhaga bwifulikwe, omu hantu h’omu cihugo c’omwizimya, Ntabwîraga obuko bwa Yakobo, nti: Munongeze aharhankabonekana bici!» Nie Nyakasane, nie nderha ebishingânîne, nie mmanyîsa eby’okuli!

Nyamuzinda, Lungwe w’igulu.

20 Shubûzanyi, muyîshe, muyegere eno, mwe mâhunga g’amashanja mwasigîre! Bali bahwinja abaja babarhula enshusho zâbo z’emirhi, abakashenga nyamuzinda orhankaciza ndi. 21 Lerhagi olubanja lwinyu, muhirane, ciru munadôsanye Ndi wamanyisize ebyôla kurhenga mîra, ndi wabifulwire kurhenga ago mango? K’arhali nie, Nyakasane? Nta wundi nyamuzinda kuleka nie! Nyamuzinda mushinganyanya na muciza, nta wundi kuleka nie! 22 Muyerekerage emunda ndi, lyo mucira mwe bihugo byoshi by’enigulu! Bulya nie Nyamuzinda, nta wundi! 23 Ncigashire ecihango câni, ekanwa kâni erhenga ebishingânîne, erhenga oluderho lurhankacishubirwâmwo: Ngasi idwî lyânfukamira na ngasi lulimi lwâcinyigashira endahiro, mpu: 24 «Muli Nyakasane mwône muba obushinganyanya n’emisi» Bayîsha emunda ali bayunjwîre nshonyi balya boshi bali bamukunirîre. 25 Muli Nyakasane mwo iburha lyoshi ly’Israheli lyakûla obuhime n’irenge.

46

Okuherêrekera kwa banyamuzinda b’obwihambi

1 Bàli agondamire, Nebo^d aherhemire: enshusho zâbo zahizirwe oku bihesi, oku mugongo gw’ensimba! Emizigo mwakazagibarhula mwene, ekola yabarhulwa n’ensimba zikoyire! 2 Baherhamire, bagondamire, boshi caligumiza, ntâko bankahashiciza ebibabarhwirhe, nabo bône kululizibwa balulizîbwe. 3 Yumvi nyumpa ya Yakobo, na ninyu mweshi mucisigîre b’omu nyumpa y’Israheli, mwe nàbagaliraga okuburhwa kwinyu nanammuhêka kurhenga muciri omu nda. 4 Kuhika obushosi bwinyu, nayôrha ndi nie n’olya, kuhika mumere emvi kubagalira ncimmubagalira. Niene nàkolaga ebyo, niene nammushibirira, niene nâmmugwâsa nnammucize. 5 Ndi mwankangererakwo erhi ndi mwankaderha mpu rhuyumânîne rhweshi? Ndi mwankashushanya erhi ndi mwankaderha mpu rhulingânîne? 6 Haligi abacîhuma omu nshoho barhenzemwo amasholo, banagerere amarhale oku munzâni, bayumvanye n’omutuzi w’amasholo mpu abatulire nyamuzinda, barhangire okufukama n’okuharâmya. 7 Banamubarhula aha lurhugo, bamuhêke, bagendimudêkereza halya anabêra, buzira kuhinya erhi okucidunda mpu ashegukire handi. Ciru bankayâma mpu bamusengere, arhankashuza; ntâye ankarhenza omu marhabi! 8 Mukayîbuka okwo, muzibuhe omurhima! Mucij’emurhima, ezi ndyâlya! 9 Kengeri ebyàbire kurhenga amango ga mîra, bulya nie Nyamuzinda, nta wundi. Nie Nyamuzinda, nta wundi oli akâni. 10 Kurhenga aha murhondêro, nnamanyise okwayishibà, n’ebirhasâgibâho, nnambe nabiderha mîra embcee bwenêne. Nnanderhe, nti: «Omuhigo gwâni gwayunjula, na ngasi oku nnonzize nakujira». 11 Kurhenga ebushoshôkero bw’izûba, nâhamagala enyunda, na kurhenga ecihugo c’ihanga, omuntu wâyukiriza emihigo yâni. Oku nàdesire kwo nnanjira, Oku mpiga kwo nnanyûkiriza. 12 Muyumvagye, mwe b’emirhima mizibu, mwe muli n’obushinganyanya. 13 Nâshegeza obushinganyanya bwâni hofi, burhali kulî, n’obucire bwâni burhalegame. Nâhira obucire bwâni omu Siyoni n’irenge lyâni omu Israheli.

47

Obuhane bwa Babiloni

1 Honoka, obwârhale omu katulo, wâni mubikira, munyere w’e Babiloni! Bwârhala oku idaho, buzira entebe yâwe y’obwâmi, we munyere w’Abanya-Kaldeya bulya nta mango banacikuderhe mpu we mutûdu; mpu we na mwinjinja. 2 Rhola nkagasi ibiri, oshwe enshano; bwîkula obusù bwâwe, ofunye ebishumiro by’omwambalo gwâwe, obwikûle ebibero, oyikire enyîshi . 3 Obushugunu bwâwe bubonekane onayôrhe bwâmwe. Nkolaga nacihôla, harhajire owampagalika. 4 Côkola wirhu ye Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe, ye Mutagatifu w’Israheli! 5 Tamala omu kahwenyenye, ocîfulike omu mwizimya wâni munyere w’Ahanya-Kaldeya bulya barhakacifa bakuderha mwâmi-kazi w’amâmi. 6 Nali nkunirire olubaga lwâni, naleka bahemula akashambala kâni, nakulikiraga. Wêhe orhabafaga lukogo, ciru n’abashosi wabavondamya n’omuzigo gwâwe! 7 Wakazidera, erhi: «Nayôrha mbà mwâmi-kazi ensiku n’amango» Ci orhacîjaga emurhima mpu okengêre ehyôla, orhatwâga ihuzihuzi oku byânayishe. 8 Yumvagya lero, wâni mwiîa w’amasîma, we otamire bwinjinja orhulwîre, we odwîrhe wacîdôsa, erhi: «Niene, nta wundi! Ntaganya kukana, ntanaganya kufîsa abana!» 9 Ago mahanya gali mahanya gâkurhindakwo gomhi oku caligumiza omu lusiku luguma: okufîrwa n’abana n’okukana byakurhibukira oku irindo liguma ciru wankacîkubagira obunji bw’amalozi gâwe n’obuhashe bw’amakurungu gâwe. 10 Wakâgiyegemera olugendo lwâwe lubî, wakâderha, erhi: «Ntaye odwîrhe wambona». Burhimanya bwâwe na bwenge bwâwe byo byakuhabwire. Wakaziderha obwo omu murhima gwâwe, erhi: «Niene, nta wundil» 11 Obuhanya bwakurhibukirakwo, ohabe kurhi wâburhanga: ibala lyâkurhogerakwo, ohabe kurhi waliyâka; nyamanja acikwîhondakwo oku irindo liguma orhanamanyiri. 12 Ocîhanganage oku makurungu n’oku malozi gâwe warhindibukiraga kurhenga obusole bwâwe. Kwankanaba warhenzamwo obunguke, kwankanaba byarhuma bakurhinya! 13 Wakozire n’omwandu gwabahanûzi bâwe! Bayishage bakulikuze balya baja bagera emalunga, balya bakazilolêreza enyenyêzi balya bakazimanyisa aha ngasi kubaluka kw’omwêzi ebyakuyishira! 14 Ala oku kwo bali nka bijangala: omuliro gwabasingônola, barhafume oyôla nyanduma w’engulumira! Garhâbe makala ga kukaluka, nisi erhi muliro gwa kutamalwâkwo eburhambi! 15 Ntyôla kwo bâbà abashonga bâwe wakâgikoyera kurhenga obusole bwâwe. Bagenda myahu-myahu, ngasi muguma lwâge lunda, ntâye ciru n’omuguma wakulikûza!

48

Nyakasane, Côkola w’Israheli

1 Yumvi, wâni nyumpa ya Yakobo, mwe mulimbira izîno ly’Israheli, mwe mwarhengaga omu mîshi ga Yuda, mwe mukazilahira oku izîno lya Nyakasane munashenge Nyamuzinda w’Israheli ci arhali nk’oku kukwânîne kunashingânîne. 2 Neci, balimbira izîno ly’ecishagala citagatifu banayemera Nyamuzinda w’Israheli, oderhwa Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe! 3 Ehirhanzi-rhanzi mîra nàhimanyisagya, omu kanwa kâni byarhegaga, nanali erhi nammubwîzirebyo. Erhi ncibikola, byàba ho n’aho. 4 Bulya nyishi oku oba cigamba^e, – oku ecikanyi câwe kwo cizibuha nka cuma n’ oku obusù bwâwe buli bwa mulinga, 5 Lero naba nakumanyisâbyo, naba nakubwirabyo embere bibe, nti lyo irhondo orhaja waderha , erhi: «Nshanga yabijiraga, nshushano yâni na nsalamu yâni yabirhegekaga ». 6 Wayumvîrhe wanabona ebyôla byoshi; ka murhalonzizi okubihamiriza? Bunôla nkolaga nakumanyîsa ebintu bihyahya byàli bifulike orhanali obiyîshi. 7 Bunôla lyo bicilemirwe, ci arhali kurhenga rnîra ; ernbere ly’olu lusiku lw’ene , nta mango waliyurnvîrhe, lyo olekiderha , erhi: «Kali nalimbirnanyire!» 8 Ci orhalisâgibiyumva orhalisâgibimanya na nta mango warhezire okurhwiri, bulya nyôrha nyishi oku oba ndyâlya, n’oku izîno lyâwe we «Mugoma kurhenga omu nda ya nyoko »! 9 Izîno lyâni lyo lyarhumire ntangicîka obukunizi bwâni, irenge lyâni, lyo lyarhumire nkulembera, nti ntakumalira. 10 Ala oku nakucêsize kula bacêkeza amarhale omu ciko, nakurhangulîre omu cibeye c’ amalibuko . 11 Niene nta wundi, niene narhumaga nkola ebyo bulya ntalembera okubona izîno lyâni lya gayaguzibwa. Irenge lyâni ntankaliha wundi!

Nyamuzinda acishozire Sirusi

12 Yumva wâni Yakobo, wâni Israheli niene nahamagalaga! Nie ono, nie murhanzi , nie na muzinda. 13 Kuboko kwâni kwagwîkaga igulu, kulyo kwâni kwabungûlaga amalunga. nkaba nka nabihamagala , binayishe bulibirha. 14 Shubûzanyi mweshi , muyumve! Ndi muli mwe wamanyisize ebyôla? Omurhonyi wa Nyakasane âyunjuza emihigo yâge. Kuli Babiloni n’iburha ly’Abanya-Kaldeya. 15 Niene, neci niene nkudesire, niene nàmuhamagala, nàrnurhumiza nanarhuma abêrwa omu majira gâge.

Ebyali bibikîrwe Israheli

16 Munyegere, muyumve ebîra: Kurhenga emurhondêro, ntâco naderhire omu bwifulikwe; Kurhenga birhangira okuba erhi ho ndi. Bunola Nyakasane Nyamubâho ye ontumire n’omûka gwâge. 17 Kwo adesire ntyâla Nyakasane, Côkola wâwe, Omutagatifu w’Israheli: Nie Nyakasane Nyamuzinda wâwe, nie nkuyigîrizize ebikukwânîne, nie nankushokolera omu njira ogeremwo. 18 Ociyumvagya amarhegeko gâni, singa omûhula gwâwe kwo guhulula nka lwîshi, n’obushinganyanya bwâwe nka mivumba y’omu nyanja. 19 iburha lyâwe singa kwo liri nka mushenyi, n’abana b’omu nda yâwe nka mwandu gw’emogomogo! Singa izîno lyâwe lirhankazâzibwa emalanga gâni.

Abalulize bâgaluwa omu cibugo câbo

20 Rhengi omu Babiloni, muyâke Abanya-Kaldeya! Mubande orhubuli rhw’omwishingo, muyâlîze munamanyîse ogu mwanzi; mugulumîze kuhika emunda igulu lihekera muderhe mpu: Nyakasane ayôkwire Omurhumisi wâge Yakobo!» 21 Barhagwârhagwa na nyôrha omu bihugo by’irûngu abahêkaga. Abashalaliza amîshi omu lwâla: Ahahanyula ibuye, n’amîshi gahulula. 22 Nta murhûla kuli banyankola-maligo, kwo Nyakasane adesire.

49

Olwimbo lwa kabirhi lw’Omurhumisi

1 Mwe birhwa, munyumve, mwe mashanja g’ihanga, muyumvirhize! Nyakasane àmpamagire kurhenga omu nda ya nyâma, kurhenga omu nda ya nyâma, aderha izîno lyâni. 2 Akanwa kâni akajizire nka ngôrho nyôji, anfulisire omu cihôho c’okuhoko kwâge, anjizire mwampi mugôye ananfulika omu murhana gwâge. 3 Ambwîra, erhi: «Oli murhumisi wâni, Israheli, we nkolêsa oku kuyerekana irenge lyâni». 4 Ci niehe nanaciderha, nti: «Busha nàrhamire, husha nàkoyire buzira bunguke. Ci kwône olubanja lwâni omu maboko ga Nyakasane luli, n’oluhembo lwâni omu maboko ga Nyamuzinda luli. 5 Bunôla Nyakasane amaderha ye wàmbumbaga kurhenga omu nda ya nyâma mpu mbe murhumisi wâge, mpu mmugalulire Yakobo nnâmushûbûlize lsraheli. Neci, ecitwîro câni cirhali cinyi omu masù ga Nyakasane, na Nyamuzinda wâni ye misi yâni. 6 Aderha, erhi: «Kuli kunyi okukujira mrhumisi wâni, nti ogend’iyimanza amashanja ga Yakobo, onagend’igalula abàfumire olufu, muli bene-Israheli. Nkujizire kamole k’amashanja, lyo olumîza obucunguzi bwâni kuhika ebuzinda bw’iguu!.» 7 Kwo adesire ntyâla Nyakasane, Côkola na Mutagatifu w’Israheli, àkubwîra oyu bagayaguza, oshombwa n’abantu, Omuja w’abarhegesi, erhi: «Hano abâmi babona, bâyimuka, nabo abaluzi bâfukama, mpu bayêreke Nyakasane obukenge bwâbo, ye mudahemuka, ye Mwimâna w’Israheli wakwishogaga.»

Okugaluka kw’abalulize

8 Kwo adesire ntyâla Nyakasane: Omu mango gakwânîne nakuyumvirhîze, om lusiku lw’obucire nakurhabîre. Nakubumbire nanakuyimanza nti nkujire ndagâno y’olubaga, lyo oyinamula ecihugo, oyîme omu byàli byamasârûlwa, 9 onabwire abashwêke, erhi: «huluki!» n’abali omu ndunduli y’omwizimya, erhi: «Ciyerekani!» Bayabukira omu njira, banatwîre akahasi oku rhurhondo. 10 Barhakacigwârhwa n’ishali barhakanacifa nyôrha; oli ehidurhu hy’empûsi, oli izûba, birhakacibajira kurhi; bulya âbafa lukogo ye wanabalongôlana, abahêke aha maliba g’amîshi. 11 Entôndo zâni zoshi nazihindula zishube milimbwa, n’enjira zâni zoshi zakombêzibwa. 12 Bâbo barhenga ihanga, baguma emwênè n’ebuzikiro, abandi omu cihugo c’e Sinimi. 13 Muband’empundu, mwe malunga, ocishinge, we, igulu, mubande orhubûli, mwe ntôndo! Bulya Nyakasane àrhulirîze olubaga lwâge, n’abakenyi bâge àbafà bwonjo. 14 Siyoni akag’iderha, erhi: «Nyakasane andikirîre, Nnâhamwirhu anyibagire! 15 K’omuzire anayibagire akabonjo adwîrhe ayonsa, k’omwana w’omu nda yâge ankabula bwamufa lukogo? Ciru bankayibagira, niêhe ntakuyibagire!^f 16 Ala oku nakuyandisire omu bula bw’enfune zâni, n’olugo lwâwe luyôrha luli embere zâni ngasi mango. 17 Abashub’ikuyûbaka babo bayishire bulibirha, abakushâbaga banakuhagula baciyegulira kuli nâwe. 18 Lola eburhambi bwâwe: boshi bashubûzînye, bayishire emunda oli. Mb’ofa obuzîne bwâni, Nyakasane okudesire, akaba orhacihundikiribo boshi nka mwambalo gwa bulimbi, n’akaba orhabazongizi ecibunu nka mukaba, kula omunyere waheruka ajira. 19 neci, engo zâwe nshâbe, ebigûkà byâwe, ecihugo câwe cirhacibâmwo nyumpa, bikola binyihire oku bantu bayûbakamwo, nabo balya bakag’ilonza okukuherêrekeza bâyâkira erhali hofi. 20 Abana bàli bamakunyaga bashub’ikakuhwehwerheza, mpu: «Namâfundêra, obe nka wayegûka hitya, lyo mbona nâni aha nabêra.» 21 Okuhandi ocidôse obwo, erhi: «Ndi wamburhiraga abaâa? Ntàcigwerhe bana nanàli ngumba, nali ndulizîbwe nanàli nshombe-kazi; abâla ndigi wabaleraga? Nàli nsigire buhumba, abâla ngahigi bàli?» 22 Kwo adesire ntyâla Nyakasane Nyamuzinda: «Ala oku nayinamulira okuboko kwâni emunda amashanja gali, nayimanza ecirnanyîso câni omu mbaga: bâyisha babagalire bagala bâwe omu maboko, na bâli bâwe bayishe babaherhe emugongo. 23 Abâmi bo bâbà balezi bâwe, n’abaluzi-nyere babe balîsa bâwe. Bakufukamira, bahwêre oku idaho, bamîme akatulo k’amagulu gâwe. Ntyo wamanya oku nie Nyakasane, n’oku abacînyîkubagira nta mango bankabulabula.» 24 K’entwâli bakayirhôla omunyago gwâyo? K’omushwêkwa ankacîkûla omu maboko g’owamuhiraga omu mpamikwa? 25 Kwo adesire ntyâla Nyakasane: «Neci, omushwêkwa w’entwâli amàkûlwa ornu maboko, na ciri-misi arhôlwa omunyago gwâge. Niêhe nkola nalwîsa abanzi bâwe, abana bâwe niene nabalikûza. 26 Abadwîrhe bakulibuza, nâbalîsa enyama z’emibiri yâbo, bâlaluka omuko gwâbo nka kula banalaluka amamvu manunu. Ngasi muntu amanya obwo oku nie Nyakasane, Mucunguzi wâwe, oku nie Ntwâli ya Yakobo, Côkola wâwe.»

50

Obuhane bw’Israheli

1 Kwo adesire ntyâla Nyakasane: «Ngahi ciri ecerhe^g c’okuvuna obuhya cihamiriza oku nahulusize nyoko? Nisi erhi emwa ndi nammuguzize buja nti lyo mmulyûla emyenda mmubâmwo? Mabî ginyu gàrhumaga muguzibwa, bugoma bwinyu bwarhumaga nyoko ahulusibwa. 2 Amango nayîshaga, carhumaga ntabugana ndi? Erhi mpamagala, carhumaga barhanyakûza? K’okuboko kwâni kuligi kofi bwenêne, na ntyo kwayabirwa okummulikûza, nisi ka misi mbuzire y’okummuciza? Kali nkakaliha hitya, nnanganye enyanja, n’enyîshi nzihindule irûngu. Lero obwo amîshi ganacibulikana, efi zimubà zânarhangira okubola, zife n’enyôrha. 3 Nie mbwikira amalunga n’omwizimya nnangahundikire sunzu.

Olwimbo lwa kasharhu lw’Omurhumisi^h

4 Nyakasane Nyamuzinda ampîre olulimi lw’omushimbulizi, lyo mpasha okuyegemeza ngasi obengire. Ngasi sêzi anamparhule amarhwiri, lyo mpash’iyumvirhiza nka mushimbûlizi. 5 Nyakasane Nyamuzinda anzibwîre amarhwiri, nani ntahambiraga, ntanashubiraga nyuma, 6 Abanshurhaga nabarhezire ebirhugo, n’abangûgulaga obwânwa nabarhega amarhama. Ababakag’injacira n’abakag’intwîra ebusù ntaderhaga nti nabayâsa amalanga gâni. 7 Nyakasane Nyamuzinda ye burhabâle bwâni, co cirhuma ntabulabula; co cirhumire nzibuhya obusù bwâni nk’ibuye, nnamanyire oku ntâbone nshonyi. 8 Owampa olubanja ali hofi; ye ndigi waciderha mpu ambûlanya? Rhujâge eruhya rhwebi naye! Ye ndigi walonza okumpeka lubanja? Acihandage emalanga gâni! 9 Nyakasane Nyamuzinda ye burhabale bwâni; ndigi wankaciderha mpu anyâza? Kali boshi kwo bashâja nka bwikunje banalîbwe n’ebibungu! 10 Ndi muli mwe orhînya Nyakasane, anayumve izù ly’omurhumisi wâge, agende omu mwizimya buzira kubona obumoleke ciru n’obusungunu? Acikubagire izîno lya Nyakasane anacishwêkere kuli Nyamuzinda wâge! 11 Ci mwe mweshi mudwîrhe mwayâsa omuliro, mwe mudwîrhe mwacibambiza n’emyampi y’engulumira, muje omu ngulumira y’omuliro gwinyu, omu kagarhî k’emyampi mudwîrhe mwadukumbîsa! Kuboko kwâni kwammukolera ebyôla: amababale go gashuba ncingo yinyu!

51

Israheli ac[ikubagira Nyakasane

1 Muyumvirhize, mwe mushimba obushinganyanya, mwe mulongereza Nyakasane. Lolêrezi ibuye mwarhengagamwo n’enyenga mwakulagwâmwo. 2 Lolêrezi Abrahamu, sho winyu, na Sara wammuburhaga. Ali yene erhi mmuhamagala, ci namugisha, najira ayôloloka. 3 Neci, Nyakasane ababalîre Siyoni, ababalîre ebigûkà byâge byoshi. Irungu lyâge alijira aka Edeni, n’idaho lyûmu alihindula ishwa lya Nyakasane. Bâbonamwo obushagaluke n’amasîma; bâkaz’ivugiramwo omunkwa n’okuzihiramwo ennanga.

Obushinganyanya bwa Nyamuzinda bwâgandaza

4 Onyumve bwinja, we lubaga lwâni, we ishanja lyâni, ontege okurhwiri. Bulya irhegeko likola lyarhenga emunda ndi, n’obushinganyanya bwâni bwaba kamole k’amashanja. 5 Obucîranuzi bwâni buli hofi. obucire bwâni buyîruka n’amaboko gâni gakola gatwa emmanja z’amashanja. Ebirhwa byampebakwo obulangalire bwâbo, na ntyo bicîkubagire okuboko kwâni. 6 Galamiri emalunga, mulole igulu bwandagala, bulya amalunga gâyishicîberamwo nka mugi, igulu lyâyôrha mirendwe nka mwambalo, n’abayûbaka muli lyo, nabo bagukumuka nka nzi. Ci obucire bwâni bwayôrha buli ho ensiku n’amango, n’obushinganyanya bwâni burhakayûrha. 7 Munyumve bwinja, mwe muyishi obushinganyanya, wâni lubaga lubîkirira irhegeko lyâni emurhima. Murhayôbohaga ebijâci by’abantu, murharhemukaga ebwa kuba bamammulogorhera. 8 Bulya kwo baba nka mushangi gwalîrwe n’enshwa, na nka môya gamalîrwe n’ecibungu. Ci obushinganyanya bwâni bwâyârha bubâho ensiku n’amango, n’ohucire bwâni kurhenga iburha kuhika oku lindi.

Butulûko bwa Nyakasane

9 Zûka, zûka, cihundikire emisi yâwe, wâni kuboko kwa Nyakasane!

Zûka nka omu nsiku za mîra, nka omu myâka yageraga!

10 K’arhali w’olya watumirhaga Rahabu wanarhulungula Wankuba-joka?

K’arhali w’olya waganyagya enyanja n’amîshi g’ekuzimu?

K’arhali w’olya watwâga enjira emuhengere mpu lyo balya wacungulaga bayîkira?

11 Abalikûzibagwa na Nyakasane bâyish’igaluka,

bâyish’ija omu Siyoni erhi banayisha babanda orhuhababo rhw’obu­shagaluke,

n’obusîme bw’ensiku n’amango bwamoleka amalanga gâbo;

obushagaluke n’omwishingo byâbayunjula,

amalibuko n’endûlu byâhirigirha.

Nyamuzinda ye Murhûliriza

12 Niene, niene nie ndwîrhe nammurhuliriza!

Oligi ndi wayôboha omuntu wânafe,

omuntu oburhwa n’owundi, oli nka hyâsi?

13 Wayibagire Nyakasane wakulemaga,

owabungulaga amalunga anasimika igulu;

wakayôrha wa juguma omulegerege gwoshi

erhi bukali bw’okakurhindibuza burhuma,

bulya ko ali nk’odwîrhe wacirheganya okukuherêrekeza.

Ci ngahigi buli obukunizi bw’olya odwîrhe akulibuza?

14 Omushwêkwa ali hofi ashwêkulwe,

arhacfîre omu mpamikwa, arhanacibule eci alya,

15 Nie ono nie Nyakasane, Nyamuzinda wâwe,

ovanganya enyanja n’empimbi z’amîshi gâyo.

lzîno lyani, nie Nyakasane, Nyamuzinda w’Emirhwe,

16 Mpizire ebinwa byâni omu kanwa kâwe,

nnankubwikire n’ecihôho c’okuboko kwâni, omu kugwîka amalunga,

omu kusinga igulu n’omu kubwîra Siyoni, nti: «We lubaga lwâni!»

Yeruzalemu ayimanzibwa na Nyakasane

17 Zilka, zuka, yimanga, wâni Yeruzalemu,

we wanyweraga omu maboko ga Nyakasane akahe k’obukunizi bwâge,

we wanywaga wanashongôza akabehe k’okudandabaganya!

18 Ciru nta muguma wamuhabwîre muli balya bagala aburhaga,

ntâye ciru n’omuguma wamugwarhîre oku kuboko

muli balya bana boshi aleraga!

19 Alaga mahanya abiri gacihondire kuli we: ndi wakulakira?

Okuhagulwa n’okushabirhwa, ishali n’engôrho: ndi wakurhuliriza?

20 Abana bâwe babengîre, bakola balamblûkîre omu ngasi marhambi g’e­ njira zoshi,

bakola bali nka kula akashafu kagwârhwa omu murhego,

bamazigânwa n’obukunizi bwa Nyakasane,

n’omuhigo gwa Nyamu­zinda wâwe.

21 Co cirhumire, yumvagya okûla, oyu muhanya,

oyu mulalwe, ci arhali ndalwe ya mamvu!

22 Kwo adesire ntyâla, Nyakasane Nyamubâho,

Nyamuzinda wâwe, ofungira olubaga !wâge:

«Ala oku nkola narhenza akabehe k’okudandabaganya omu nfune zawe,

akabehe k’obukunizi bwâni; orhakacikanywakwo bundi,

23 Nakahira omu nfune z’abanzi bâwe, balya bakag’ikubwîra,

mpu: Gwishira oku idaho, rhukugerekwo!

Na ntyo wakaz’iherhamya omugongo gwâwe nka njira y’oku idaho,

nka mulimbwa bakaz’igeramwo».

52

Nyakasane anâcishublre e Siyoni

1 Zûka, zûka, ocihundikire emisi yâwe, wâni Siyoni! Yambala emyambalo yâwe minjinja, wâni Yeruzalemu, lugo lutaga­tifu! Bulya bantakembûlwa n’abantu bagalugalu barhakacija emwâwe. 2 Ocigukumule akatulo, oyimuke we wàli muheke buja, wâni Yeruzalemu! Ocishwekûle emigozi ekuli omu igosi, we wàli muheke buja, wâni mwâli wa Siyoni! 3 Neci, kwo adesire ntyâla Nyakasane: «Busha mwàguzibagwa na kandi buzira kulyûla nsaranga mwaguluûlwal» 4 Bulyâla kwo adesire ntyâla Nyakasane Nyamubâho: Olubaga lwâni lwanaciyandagalira e Mîsiri omu mango ga mîra mpu luj’ibêrayo, kandi Asîriya alulibuza buzira igwarhiro. 5 Ci bunôla bici ncidwîrhe najira hanôla? Nyakasane okudesire, bulya olubaga lwâni lwàlulizîbwe buzira igwarhiro, abanzi bâge bàyisha babanda orhuhababo, Nyakasane okudesire, na ngasi mango, omulegerege gwoshi, izîno lyâni badwîrhe bali­ gayaguza. 6 Eco co cirhumire oluhaga lwâni lyâyish’imanya izîno lyâni; olwo lusiku bamanya oku niene nkudesire: «Nie ono!»

Omwanzi gw’akalembe

7 Neci wâni, gaba minja amagulu g’omuja-bugo omu njira y’oku nto­ndo, omuja-bugo w’omurhûla odwîrhe emyanzi y’akalemhe n’obucire, odwîrhe wabwîra Siyoni, erhi: «Nyamuzinda wâwe aylmirel»

8 Abalanzi bâwe badwîrhe bayakûza boshi haguma, banadwîrhe bahamagala n’izù linene, kulya kuba bamabona n’amasù gâbo oku Nyakasane ashubîre e Siyoni.

9 Mushagaluke, munacîshinge haguma, mishaka y’e Yeruzalemu, bulya Nyakasane amarhûliriza olubaga !wâge, amayôkola Yeruzale­mu.

10 Nyakasane abwikwîre okuboko kwâge kutagatifu embere z’amashanja goshi, n’ebihugo byoshi by’ebuzinda bw’igulu byabwîne obucire bwa Nyamuzinda wirhu.

11 Gendi, gendi, rhengi hano, nta higalugalu muhumagekwo. Huluki omwôla, muciyôbôle, mwe muhêka ebirugu bya Nyakasane!

12 Murhagendaga n’empa, murhanabaga nk’abayâka, bulya Nyakasane ayish’alambagira embere zinyu, n’omurhwe gwinyu muzinda ali Nyamuzinda w’Israheli.

Olwimbo lwa kani lw’Omurhumisi

13 Ala oku Omurhumisi wâni

aba n’omugisho omu majira gâge,

ayushûka, akula anaj’irenge bwenêne.

14 Nka kulya banji barhemukaga erhi bamubona,

bulya obusù bwâge burhaciri nka bwa muntu

n’enshusho yâge erhaciri nka ya mwene-Adamu,

15 ntyôla kwo âyôbohya amashanja manji,

abâmi bâhûmbarhala embere zâge,

ebwa kuba bamabona ebi barhasag’ibwîrwa

bamanayumva ebi barhasag’iyumva baderha.

53

1 Ndi wayemire oku rhwabwiragwa, n’okuboko kwa Nyakasane emwa ndi kwaciyêrekîne?

2 Akula embere zâge nka mburho yamera, nka muzi gwashoshôka omu idaho lyûmu. Arhagwerhe iranga nisi erhi bwinja buci bwankarhumire rhwamu­ manyîrira, erhi nshusho yankarhumire rhwamusîma.

3 Agayaguzibwa ananenwa n’abantu; àli muntu wa malumwa, arhahusagya kubabala; àli ashushire olya abandi bacibwîkira obusù omu kumubona; àli agayaguzlbwe, na ntyo nirhu rhwamulola nka bikabulirwaⁱ.

4 N’obwo malumwa girhu al’icihêsize anacibarhuza amalibuko girhu. Rhwehe rhwamulola nka muntu muhane, oshûsirwe na Nyamuzinda anarhôhibwa.

5 Ci yehe atumirhwa erhi mabi girhu garhuma, avungunyulwa erhi bugoma bwirhu burhuma. Ahanyirwe mpu lyo rhubona omurhûla, na bibande byâge byarhufumize.

6 Rhweshi rhwali rhushandabine nka bibuzi bihezire, na Nyakasane amubarhuzize amabî girhu rhweshi.

7 Erhi alibuzibwa, yehe acirhôhya, arhabumbûlaga kanwa; nka mwana-buzi waj’ibâgwa, nka cibuzi caguguma embere z’owacigûgula amôya, arhabumbûlaga kanwa.

8 Bamugwârha mpu bamubohe banamutwîre olubanja: ndi wamushibirîre? Bàmukuzire omu igulu ly’abazîne, bàmushûrha erhi bubî bw’olubaga lwâge burhuma.

9 Bahûrmba ecûsho câge ekarhî ka banyankola-maligo, n’enshinda yâge ekarhî k’abagale, n’obwo nta bubî ajizire, na nta bunywesi bwàrhenzire omu kanwa kâge.

10 Nyakasane àlonzize okumuvungunyula n’amalibuko: akâhana obuzîne bwâge mpu bube nterekêro y’okukûla ebyâha, âbà n’iburha anayushûle ensiku z’obuzîne bwâge, n’obulonza bwa Nyakasane bwagendekera erhi ye rhuma.

11 Hano âbà àmarhangulwa, âbona obulangashane ânabêrwe. Omu bumanye bwâge, Omurhumisi wâni mwêru kwêru ayôkola ba­nji, âcîbarhuza amabî gâbo.

12 Co cirhumire namugabira omwandu gw’abantu, âgabana omunyago bo na baciri-misi, bulya acihânyire kuhika okufa anaganjirwa omu banyankola-maligo. Abarhwîre ebyâha by’omwandu gw’abantu, anasengerera abanya-byâha.

54

Yeruzalemu muhyahya

1 Oband’empundu, we ngumba erhaburha; ohubulize, ocishinge, we orharhulaga izîmi, bulya abana b’omushombe-kazi bo bakola banji kulusha ab’ogwe­rhe omulume, Nyakasane okudesire^j. 2 Galihya ecihando câwe, shanjula ebisîka by’enyumpa yâwe, orhayûbakiraga bwôlo-kazi! Olihye emigozi, osêze n’emitungo, 3 bulya wayunjulirana ebwa kulyo n’ebwa kulembe; iburha lyâwe lyâhima amashanja linayûbake ebishagala byàli bikola bwerûlè. 4 Orhayôbohaga, bulya ntâko wankabulabula; orhabâga nshonyi, bulya ntâco cankacikuhemula. Neci, wâyibagira enshonyi zàli zikugwerhe amango waciri musole, orhacikengere n’ezakubumbaga erhi okana. 5 Bulya owakulemaga ye balo, izîno lyâge ye Nyakasane w’Emirhwe, n’Omucunguzi wâwe ye Mutagatifu w’lsraheli, oderhwa Nyamuzinda w’igulu lyoshi. 6 Neci, nka mushombe-kazi oli omu ntanya, Nyakasane akuhamagire, erhi: «Ka omuhya w’obusole ankalekêrerwa?» Nyamuzinda wâwe oku­desire. 7 Nàbâga nka nakuleka hisanzi hitya, ci nâshub’ikuyankirira n’olukogo lunji. 8 Omu bukunizi bwâni, nàkufulika obusù bwâni hisanzi hisungunu, ci nkola nâkufa bwonjo^k erhi buzigire bwâni bw’ensiku n’amango bu­rhuma, kwo adesire Nyakasane, Mucunguzi wâwe. 9 Kwo nâberwa kulya byabâga omu nsiku za Nuhu, erhi ncîgasha nti amîshi ga Nuhu garhacifaga gamirîre igulu bundi: kwo nshubir’icîgasha nti ntakacikukûnirira bundi ntakanacikuhîgira amabî. 10 Neci, ciru entôndo zakâcîyegûla n’orhurhondo rhudundagane, obuzigire bwâni nta mango bwankakulîkirira, n’endagâno yani y’omurhûla nta mango yankadundagana, kwo adesire Nyakasane okuli lukogo. 11 Ewâni, nyakubula-iragi, we wadundagwa n’empûsi wanabula ecarhûliriza, ala oku nadekereza amabuye omu bisika nnankuyûbakire oku mabuye g’enshangabuye! 12 Enkingi zâwe nâzijira zibe za mabuye ga masholo, n’enyumvi zâwe zibe za mabuye ga cilolero, n’omu ntambi zoshi wâyûbakwa n’amabuye g’engulo ndârhi. 13 Bagala bâwe boshi baba baganda ba Nyakasane, n’omurhûla gw’abana bâwe gwaba murhûla munene. 14 Wasimikira oku bushinganyanya; na bulya orhaciri na mirhanyo, ntâco wankacicîfufumuka; nta kuciba n’obwôba, bulya burhankacikuyegera. 15 Erhi hankajira okurhabâlire, ntali muli okwo ciru n’ehitya; n’owaderhe mpu akurhêra, ahenanguka. 16 Ala oku nie nalemaga omutuzi, nti akaz’ibuhereza amakala gadurha omuliro anakûlemwo omurasano akûlemwo eci alonzize. Kandi nie nalemaga kashanda, nti akaz’ishâba. 17 Ngasi murasano gwatulwe mpu bakurhêremwo, kufananda gwakaz’i­fananda, na ngasi kalimi kânakujise lubanja, kuyâga wânakayâze. Ogwôla gwo mulagi gw’abarhumisi ba Nyakasane, ecôla co cigabi mbashobôzize, kwo adesire Nyakasane.

55

Yishi mweshi mwe mugwerhwe n’enyôrha

1 Mweshi mwe mugwehwe n’enyôrha, muyishe ebwa mishi;

ciru na ninyu mwe murhagwerhi nsaranga, muyishe!

Mugule munanywe amamvu n’amarha buzira nsaranga na buzira kulyula bici!

2 Cirhuma muheza ensaranga oku gurhali mugati munarhindibukire ebirhayîgusa?

Munyumvirhize lyo mukaz’irya ebinunu, munacishinge omu kulya ebishushagîre.

3 Murhege okurhwiri munayishe emunda ndi; muyumvirhize lyo mubona akalamo!

Nafundika endagâno y’ensiku n’amango^l haguma ninyu,

yo mihigo erhakahigûlwa nalaganyagya Daudi.

4 Loli oku ye nayimanzize, nàmujira muhamirizi w’amashanja,

muluzi w’okurhambula embaga.

5 Ala oku wahamagala ishanja orhayishi,

n’ishanja lirhakuyishi lyakulibirhira

erhi Nyakasane Nyamuzidna wâwe orhuma,

Mutagatifu w’Israheli, ye wàkuhire irenge.

6 Mulongereze Nyakasane oku aciri aboneka,

mumushenge oku aciri hofi.

7 Omubî aleke okwâge, na nyankola-maligo akabulire enkengêro zâge,

agaluke emwa Nyakasane, naye amubabalira,

agaluke emwa Nyamuzinda wirhu,

bulya aba wa bwonjo bunji.

8 Bulya enkengêro zâni zirhali zo nkengêro zinyu,

n’enjira zâni zirhali zo njira zinyu, kwo adesire Nyakasane

9 Nka kula amalunga gali kulî enyanya ly’igulu,

kwo enjira zâni ziri kulî n’enjira zinyu,

kwo n’enkengêro zâni ziri kulî enyanya Iy’enkengêro zinyu.

10 Nka kula enkuba n’olubula birhoga emalunga birhanagalukayo birhanaj’ibombêza idaho n’okuliyêza n’okumezâmwo emburho, lihe omurhwezi emyâka n’oshalisire eci alya, 11 ntyo kwo nalo luli oluderho lurhenga omu kanwa kâni: lurhankangalukira busha, ci lwanajira eci nalonzagya, lunayûkirize oku lwàrhumagwa. 12 Neci, mwâgenda muyunjwire bushagaluke munaje nwayerekwa enjira y’omurhûla; entôndo n’orhurhondo byâkaz’immukomera kagasha, n’emirhi yoshi y’erubala ekûbize. 13 Ahantu harhasag’imera mishûgi hakola hamera ensindani, n’ahantu hàmeraga olushusha hakola hamera omurhi gw’obukû. Lyâbà irenge kuli Nyakasane na cimanyîso cirhazâzika ensiku n’amango.

56

III. Israheli ayish’iyâgaluka Aka-Nyamuzinda kaguma oku mashanja goshi.

1 Ntya kwo Nyakasane adesire: «Mushimbe amarhegeko munakaz’ijira okushingânîne, bulya obucunguzi bwâni buyiruka n’obushinganyanya bwâni bukola bwâciyerekana.»^m 2 Iragi lyâge omuntu okajira ntyo na mwene-Adamu ocîshwêkera kuli ebyo, olanga olwa-sabato buzira kuluhemukira analange okuboko kwâge kulek’ijira amabî. 3 Mwene-ecigolo ocishwêkirekwo Nyakasane, arhaderhaga, erhi: «Ntâco carhuma arhanyegûla omu lubaga lwâge!» N’enkone erhaderhaga, erhi: «Kali niehe ncîbêrire murhi mumu!» 4 Bulyala ntyâla kwo Nyakasane adesire, erhi: «Enkone zilanga ensiku zâni za sabato, ezishimba obulonza bwâni zinacishwêkera oku ndagâno yani, 5 nazihêra omu nyumpa yâni n’omu byôgo byâni irenge n’izîno bilushire abana-rhabana n’abana-nyere; naziha izîno ly’ensiku n’amango lirhakazâzika. 6 Nabo bene-ebigolo bacîshwêkerakwo Nyakasane, omu kumurhumikira n’omu kuzigira izîno lya Nyakasane, mpu lyo bahinduka bambali, na ngasi boshi bâkaz’ilanga olwa-sabato buzira kuluhemukira banacishwêkere oku ndagâno yâni, 7 nâbahêka oku ntôndo yâni ntagatifu nnâbasimikize omu nyumpa yâni y’okushengaⁿ. Embâgwa zâbo n’enterekêro zâbo zâyankirirwa bwinja aha luhêrero lwâni, bulya enyumpa yani yakaz’iderhwa nyumpa amashanja goshi gakaâshengeramwo. 8 Kwo adesire ntyâla Nyakasane Nyamubûho, oshubûza bene-Israheli bàli bashandabîne: «Nâshubûliza abandi haguma na balya bàli bamashubûka.»

Abarhamho bagalugalu

9 Mweshi, mwe nsimba^o z’erubala, muyishe mufonfomere! Nwe nsimba z’emuzirhu, muyishe mweshi! 10 Abalâlîzi bâge babire mihûrha, boshi boshi barhishi cici; boshi boshi kwo bali nka rhubwa rhuduma rhurhankahash ‘imoka; rhunakaz’ilôrhera halya rhunagwîshîre, rhusima okuhunira. 11 Orhwo rhubwa rhugwerhe omumiro muhubu rhurhanahûga, bo bangere barhankahash’iyumwa cici! Boshi banakaz’ishimba ngasi muguma enjira yâge, ngasi muguma anakalonza obunguke bwâge: 12 « Yishi, nkola nalerha amamvu, rhunywe rhunalaluke; n’irhondo kwo na kuguma: gacisigîre manji!»

57

1 Omushinganyanya amaherêrekera, na ntâye ciru n’omuguma omu­shibirîre; abantu bajira aminja badwîrhe bahirigirha, n’okwôla kurhama­nyikini! Neci, bubî budwîrhe bwarhuma omushinganyanya ahirigirha! 2 Acigendera n’omurhûla, na balya bakulikira enjira y’obushinganyanya baluhûkira omu ncingo zâbo.

Okucilanga oku by’obukurungu

3 Ci mwehe muyegere hano, aba bana b’omukazi mukurungu, er’iburha lya citwamba n’ecishungu! 4 Ndi mudwîrhe mwashâsa? Ndi mudwîrhe mwafôkafôkera mwanalashira olulimi? Ka murhali bana ba bugoma n’iburha lya bulyâlya? 5 Munakaz’ishumikana aha musinga n’aha ngasi murhi mubishi! Mudwîrhe mwagend’ibâgira abana^p binyu omu rhubanda, omu nyâla z’amabuye! 6 Amabuye makombêze g’omu nshalalo z’amîshi go gakola gaba mwanya gwâwe, go ganakola cigabi ocîkubagira! Kuli go kwo okôla ojirira enterekêro z’embulaga kwo onakola ohânira ezindi ntûlo! Ka nakaziga kwa bene okwôla? 7 Oku ntôndo nnene enalihûsire kwo wajir’itwa encingo yâwe! N’eyôla munda yo okaz’isôkera okwôla waj’irherekêra! 8 Enyuma ly’olumvi n’ely’omulirango wàjire wahirayo ecimanyîso caâwe. Kulî na nâni wàrhondêra okukûla emyambalo, washona, washanjula encingo yâwe; wayumvanya mweshi na balya orhonyeza encingo, warhondêra okulolerêza. 9 Wajire emwa Mêleki erhi odwîrhe amavurha haguma n’omwandu gw’emvange y’obukù. Wàlikirayo entumwa erhi onaciri kulî, wàcinyihya kuhika wàhwera omu kuzimu. 10 Okuja wagenda kwarhuma warhama, ci orhaderhaga, erhi: «Kurhamira busha kuno!» Wàyushula okucîhangana, buzira kuyabirwa. 11 Ndi wakâg’irhinya, ndi wakâg’iyôboha, owarhumaga onteba onaleka okukaz’inyibuka n’okukaz’inshibirira? Ka niehe ntacihulikiraga kurhenga mîra? Ci w’oyo orhantinya! 12 Cikwâne nâyâliza obushinganyanya bwâwe n’emikolo yâwe, eyi orhakulagamwo bunguke buci. 13 Mango okayâma, bakulikuzagye abôla banyamuzinda b’obwihambe banji-banji! Boshi bayehûkanwe n’empûsi, bayehûlwè n’omuyaga! Ci ngasi yeshi olongeza olwâkiro aha burhambi bwâni, ayîma omu cihugo anabêre oku ntôndo yâni ntagatifu.

Nyamubâho ayôkola olubaga lwâge

14 Bayish’ikaz’iderha, mpu «Mutwe, mutwe enjira, mukombêze omuli­mbwa! Murhenze ngasi cihanzo omu njira y’olubaga lwâni!» 15 Neci, kwo adesire ntyâla Ow’Enyanya emalunga, oyôrha abâho ensiku n’amango; izîno lyâge liri litagatifu: «Nie mba enyanya omu ndâro ntagatifu; ci mbêra haguma n’omuntu ocîyunjuzize n’ow’omurhima mwirhôhye, lyo mpira obuzîne omu myûka y’abirhôhye, lyo nnampira obuzîne omu mirhima y’abaciyunjuzize. 16 Bulya ntalonza nkaz’iyôrha naja kadali, erhi okukaz’iyôrha nkunire ngasi mango, singa embere zâni omûka n’obuzîne nalemaga byanafananda. 17 Obubî bwâge bwarhumire nakunira, nàmushûrha erhi nnandwîrhe nafulika obusù bwâni, nàkunira bwenêne; ci yehe aciberera omu buhalanjisi bwâge, àkaz’ishimba oku omurhima gwâge gunamubwizire. 18 Nàbwîne enjira zâge, ci nàmufumya, nâmulongolana nnâmuyunjuze burhulirize, ye n’abâge bali omu mishîbo. 19 Nâbaha okukaz’iderha omu kanwa kâbo, mpu: «Buholo! buholo oku bali kuli n’oku bali hofi, kwo adesire Nyakasane! Neci, nâbafumya!» 20 Ci abantu babî kwo bali nka nyanja yamatulûla erhankanacihasha oku­rhulûla; emihûsi y’emilaba yâge yanakaz’iyisha ekumbirikinye omushenyi n’ebijondo. 21 Nta murhûla oku bantu babî, kwo adesire Nyamuzinda wâni!

58

Okucîshalisa kusimîsa Nyakasane

1 Oyakûze n’izu linene burhahusa, oshekêreze nka mushekera, obwire olubaga lwâni ebyâha byâlwo, n’enyumpa ya Yakobo amabî gâyo.^q 2 Nie bakaz’ilonza ngasi lusiku, banacifinje okumanya enjira zâni, nk’ishanja lishimba obushinganyanya lirhanasâg’ilekerera Nyamuzinda walyo. Banakaz’indôsa oku biyêrekîre amarhegeko gashingânîne, banacifinje okuyegera Nyamuzinda. 3 «Cici cankarhuma rhwacîshalisa akaba orhakubwini? cici cankarhuma rhwacîbabaza akaba orhakumanyiri?» Ewe, kali omu lusiku lwinyu lw’okucîshalisa, munabe binyu binyu byo mukola mugugumirizekwo n’okurhindibuza abarhumisi binyu boshi! 4 Neci, omu mirongwe n’omu ntamba]a mwo mugereza okucîshalisa kwinyu, munakaz’ishurhana ebifundo bikali. Murhacihîra mukacicîshalisa nk’olw’ene mukalonza izù linyu liyumvikane enyanya! 5 Ka kwo kucîshalisa nnonza okwôla’! Ka luligi lusiku omuntu ankaderha mpu acîshalisizemwo olwôIa? Okulegerera okubire igosi nk’ishasha, okucibwîka sunzu n’okucîshiga oluvu: ka okwôla kwo odesirage kucîshalisa, kulyâla kwankasimîsa Nyakasane? 6 Okucîshalisa nnonza ka kurhali kw’okûla: okushwêkûla enkoba z’obubî, Okutwa obudagulè okulîka abali omu mpamikwa n’okutwa ngasi budagulè? 7 Kali kuli kukâgabana ebiryo byâwe n’oshalisire, okukâhandisa abakenyi barhajira nyumpa, okukâyambika ab’obwîne barhambirhi buzira okuyâka owinyu muntu? 8 Ntyo wânalangashana nka buce bwa sêzi, ebibande byâwe byanafuma dubaduba, obushinganyanya bwâwe bwanakaz’ikushokolera, n’irenge lya Nyakasane lyanakaz’ikukulikira. 9 Obwo wânayakûza na Nyakasane âkushuze, wânahamagala, naye âderhe, erhi: «Nie ono!» Erhi wankarhenza budagulè emwâwe, okaleka okukaz’ishunga omunwe n’okuderha ebinwa bibî; 10 erhi wâkahà omushalye akalyo wankasimîre olye, n’erhi wankayigûsa oli omu malibuko, akamole kâwe kânayâka omu mwizizi, n’omwizimya gwâwe gwânabà nka kasirahinga, 11 Nyakasane ânakaz’ikushokolera ngasi mango ânakuyiguse omu irûngu; anakomeza amavuha gâwe, obe nk’ishwa lidômerirwe na nk’iriba lirhahubamwo mîshi. 12 Ebyàli bigûkà byânashub’ihinduka mûbako, wânashub’iyimanza emyûbako kurhenga oku iburha kuja oku lindi; bâkuyirika elya Cûbaka ciyûbaka eyali ekola yalangala, elya Nyamuhambûla-njira zàli zikola zihambire, mpu lyo babona aha bayûbaka.

Olwa Sabato

13 Erhi wankaleka okukaz’ilambagira olwa sabato n’okujira eby’oburhimbûzi bwâwe omu lusiku Iwâni lutagatifu, erhi wankayirika olwa-sabato «masîma» n’olusiku lutagatifu lwa Nyakasane «lukengwa», erhi wankalukenga, okaleka okukâgenda n’okukâjira eby’oburhunzi bwâwe n’okuja wadalika, 14 Obwo wanabona omwishingo muli Nyakasane, nânakulengeza oku ngâlè omu nkuba-karhî y’ecihugo, nkushobôze akashambala ka sho Yakobo, olye oyigurhe. Neci, kanwa ka Nyakasane kakudesire!

59

Okucîyunjuza kwo kulerha obucunguzi

1 Nanga! Okuboko kwa Nyakasane kurhali kofi kwa kubaciza, n’okurhwiri kwâge kurhaba na buzibu bwa kuyumva! 2 Ci mabî ginyu go garhuma murhaba hofi na Nyamuzinda winyu, n’ebyâha binyu byo bimmufulika obusù bwâge, mubule kumuyu­mva. 3 Bulya amaboko ginyu gàhemusire omu kubulaga omuko, n’eminwe yinyu yàhemusire n’amabî. Orhunwa rhwinyu rhunakaz’iderha eby’obunywesi, n’olulimi lwinyu ludwîrhe lwahwehwerheza eby’obulyâlya. 4 Ntaye ciru n’omuguma wankaderha mpu aheka aha kagombe oluba­nja kushingânîne, ntâye obûlana omu kuderha eby’okuli; banakâyegemera ebyâzo birhali byo n’okuderha eby’obunywesi, banahige obuhanya, baburhe obubî. 5 Banakaz’iberaguza amaji ga cibugusha, baluke n’enyôgo za nyalwirhangulira. Ngasi yeshi olyakwo amaji gâbo, anafe; n’owâgalabarha, ganarhengamwo empiri. 6 Enyûzi zâbo zirhankarhengamwo mwambalo, barhankanacibwîka ehy’omu bushanja bwâbo. Obushanja bwâbo buli bushanja bwa mabî gonene, na bijiro bibî byône bibaba omu nfune. 7 Amagulu gâbo kugend’ijira amabî galibirhira, barhanahimwa okubiduha nka bagend’ibulaga omuko gw’omweêru-kwêru. Enkengêro zâbo ziri za mabî gône; okushanda n’okunyaga byône bibî omu njira zâbo! 8 Enjira y’omurhûla barhayiyishi, n’obushinganyanya burhabà omu majira gâbo. Enjira zâbo banazijire za binzongonzongo; ngasi ozigeramwo arhabona murhûla. 9 Okwo kwo kwarhumire obucîranuzi bwacîyegûla nirhu n’obushinganyanya burharhuhikayo. Rhwakâg’ilingûza obulangashane, lero gwàbire mwizimya go guyi­sha! Rhwakâg’ilongereza omulengezi, lero omu ndûnduli y’omwizizi mwo rhudwîrhe rhwalambagira! 10 Rhudwîrhe rhwatunduza nka mihûrha yaja yamâmârha oku cizi­mbêro; rhwaja rhwamâmârha nka bantu barhajira masù! Rhunaje rhwadungubeja omu kasirahinga nka bantu baja bafûfûrha cajingwe; kwo rhuli nka mifû n’obwo rhurhalwâla! 11 Rhunaje rhwalumba nka ngoromora, rhurhahwa kulugûrha nka ngûkù. Rhunalingêze oku rhwatwîrwa olubanja, rhukubule! rhunalingûze obucunguzi, ci bucîyegûle kuli nirhu! 12 Okwôla ebwa kuba obugoma bwirhu bwàlûzire embere zâwe, n’ebyâha birhu byône byarhushombanyîsize. Neci, ebyâha birhu birhuli emalanga, n’amabî girhu rhurhagababiri. 13 Rhwalenganyize, rhwagomire Nyakasane, rhwayerekîze Nyamuzinda wirhu omugongo. Rhwagwîra okukaderha eby’okushâba n’eby’obugoma, okukâhiga n’okukâlalira eby’obunywesi omu murhima. 14 Ntyo rhwakwêba obucîranuzi enyuma, n’obushinganyanya rhwabuyimanza erhali hofi. Okuli kurhaciderhwa aha kagombe, n’obushinganyanya bwo hahe: burhacihayerekera! 15 Okuli kwàhirigisire, n’owaderha mpu yêhe arhajira kubî erhi kwo na kucînyagîsa! Nyakasane àbwîne okwôla naye, anashologorhwa n’okwôla kubula obucîranuzi. 16 Abwîne oku nta muntu ciru n’omuguma, asômerwa n’okubona oku ntâye wadesire mpu ahanze abâbo. Lero okuboko kwâge kwâmugwâsa, n’obushinganyanya bwâge yâbà yo nsimiko yâge. 17 Acihundikira obushinganyanya nka mpenzi, n’obucire yâbà yo nsirha y’omu irhwe lyâge. Ayambala emyambalo y’olwihôlo nka cirondo, âcîhundikira n’olûji nka cishûli. 18 Ahembera ngasi muntu ebi àkozire: obukunizi oku bashombanyi bâge n’obubane oku banzi bâge; ebirhwa abirheganyize olwihôlo. 19 Kurhenga ebuzikiro bw’izûba barhinya izîno lya Nyakasane, n’irenge lyâge kurhenga ebuzûk’izûba, bulya kwo ayisha nka lwîshi luhumbarhaze lwayisha lwatundugurhwa n’omûka gwa Nyakasane. 20 Omuciza wa Siyoni amayisha, al’iciza balya bene Yakobo baleka obugoma bwâbo, Nyakasane okudesire. 21 Oku bwâni, Nyakasane okudesire, alaga endagâno yâni rhweshi nabo: Omûka gwâni gukulimwo n’ebinwa byâni nâhiraga omu kanwa kâwe, birharhenge omu kanwa kâwe, n’omu kanwa k’abana bâwe, nisi erhi omu kanwa k’iburha lyâwe, Nyakasane okudesire, bunôla na kuhika emyâka n’emyâka.

60

Irenge lya Yeruzalemu muhyahya

1 Zûka, oyunjule bumoleke! bulya obulangashane bwâwe bw’obwo buyishire, n’irengc lya Nyakasane lyakumolekire. 2 Neci, oku omwizimya guhundikire igulu n’oku omwizizi gubwikîre amashanja, kuli we wehe Nyakasane ayimanzire, n’irenge lyâge lyaja lyalangashana muli we. 3 Amashanja g’abantu gahira njira, gashimbûlîre obulangashane bwâwe, n’abâmi bashimbûlira obumoleke bw’omucêracêra gwâwe. 4 Yinamula amasù eburhambi bwâwe, osinze: boshi bashubûzinye, bayishire emunda oli. Bagala bâwe barhenga kuli na bâli bâwe bayishire baherhwe emugongo. 5 Hano obona okwôla washagaluka, omurhima gwâwe gwarhwangûka, gushagaluke, bulya amagale g’omu nyanja galêrhwa emunda oli, n’amahirhi g’amashanja bayisha bagalundûlire emunda oli. 6 Amasô g’engamiya gakuzunguluka, kuguma n’orhunina rhw’engamiya z’e Madiyani n’ez’Efa. Abarhenga e Saba boshi bayisha bakudwîrhire amasholo n’ensha­ngi, banayishe bayimba irenge lya Nyakasane. 7 Amasô g’e Kedari goshi gashubûkira emwâwe; engandabuzi z’emwa Nebayoti we wâkaz’izikolêsa; zakasôkera ebwa luhêrero lwâni, zintûlwe. Neci, nakuza endâro y’irenge lyâni! 8 Bo bahi bala bayisha bayêrera emalunga nka bitû, baja babalala nka ngûkù ziyêrekîre ebwa nyôgo zâbo? 9 Neci, nie ebirhwa bicîkubagîre: amârho g’e Tarsisi go marhangiriza, gâyisha gadîjrhe abana bâwe barhenga kuli, bacîyikîre amarhale n’amasholo gâbo, mpu baj’ikuza iziîo lya Nyakasane Nyamuzinda wâwe, Omwimâna w’Israheli wàkujîsagya irenge. 10 Abantu b’ihanga bâshub’iyûbaka engo zâwe, n’abâmi babo bâkaz’ikurhumikira. Omu bukunizi bwâni nàkushusire, ci omu bwonjo bwâni nakubîre lukogo. 11 Emihango yâwe ekola yakaz’iyôrha eri miyîgule, erhakayîgalwa n’ôli mûshi n’ôli budufu, lyo bâkaz’ikulerhera amahirhi g’amashanja gayîsha garhuzirwe n’abâmi. 12 Bulya ishanja erhi obwâmi byâbule bwakurhumikira byahirigirha, n’amashanja gâgukumûke. 13 Irenge lya Libano lyâja emunda oli, n’omurhi gw’ensindani, omukalakala n’omuberebere bakaz’iyisha bakudwirhireyo haguma, mpu eyinjihye endâro yani ntagatifu, mpu nkuze halya ndekereza amagulu gâni. 14 Abana ba balya bakazag’ikulibuza, bâkâyisha emunda oli bafukamire, bakacirhimba aha magulu gâwe ngasi boshi bakazâg’ikugayaguza, bâkaz’ikuderha mpu we «lugo lwa Nyakasane», mpu we «Siyoni w’Omwimâna w’Israheli». 15 Ahali h’okuba cijandagwa, mushombwa buzira owaderha mpu akugeraho, nkola nâkujira lukengwa lw’ensiku n’amango na nsîko ya busîme kurhenga oku iburha kuja oku lindi. 16 Wayish’iyonka amônka g’amashanja, wâyish’iyonka amabêre g’abâmi, onamanye oku niêne Nyakasane nie Mucunguzi wâwe, n’oku Omuyôkozi wâwe ye Ciri-misi Ntwâli ya Yakobo. 17 Ahâli h’omulinga, nakulerhera amasholo, ahâli h’eûuma, nakulerhera amarhale, ahali h’enshâli, âakulerhera omulinga, n’ahali h’amabuye, nakulerhera ecûma. Abacîranuzi nâkuha go Murhûla, n’abarhambo bâwe bwâba Bushinganyanya. 18 Barhakaciyumva akavulindi kaderhwa omu cihugo câwe, nisi erhi buhaguzi erhi ishabâbè omu mbibi zâwe, Ebizimbêro byâwe wâbiyîrika erya «Bucire», n’emihango yâwe erya «Bukuze». 19 Izûba arhali lyo lyacikaz’ikumolekera mûshi, arhanali mwêzi gwo gwacikaz’ikumolekera budufu: Nyakasane ye okola wâbà bumoleke bwâwe ensiku n’amango. na Nyamuzinda wâwe ye okola wâbà irenge lyâwe. 20 lzûba lyâwe lirhakacizika, n’omwêzi gwâwe gurhakacihera, bulya Nyakasane ye okola wâbà bumoleke bwâwe bw’ensiku n’ama­ngo, n’ensiku z’emishîbo yâwe lero zikola zâhwa. 21 Omu lubaga lwâwe murhakacibonekana aharhali bashinganyanya, bayîma omu cihugo ensiku n’amango, yo mimera y’omu ishwa lyâni, gwo na mukolo gw’amaboko gâni, mpu lyo bayêrekana irenge lyâni. 22 Owali munyi lero akola aj’iba bihumbi n’owali munegeshe lero akola aj’iba ishanja lizibuzibu. Nie ono, Nyakasane, hano amango gahika, okwôla nakujira oku iri­ ndo liguma.

61

Omushîgwa wa Nyakasane amanyisa emyanzi y’akalembe

1 Omûka gwa Nyakasane Nyamubâho guli kuli nie, bulya Nyakasane anshîzire amavurha; antuma mpu ngend’iyigîriza abakenyi emyanzi y’akalembe, nfumye abababîre omu murhima, nyâlîze omwanzi gw’obuyôkozi emwa abali omu buja, nnambwîre abali omu mpamikwa oku balîkûzibwa; 2 ndâlike omwâka gw’obwonjo bwa Nyakasane n’olusiku lw’olwihôlo lwa Nyamuzinda wirhu, ntûlirize abali omu mishîbo boshi; 3 ndêrhere abali aha Siyoni omwishingo, mbayambise ecimanè ahâli h’oluvu, mbashîge amavurha g’obushagaluke ahâli h’omwambalo gw’emi­shîbo, mbayambise omwenda gw’olusiku lukulu ahâli h’omurhima gwarhanya. Bâyish’ikaderhwa mitudu y’obushinganyanya, ndimiro y’irenge lya Nyakasane. 4 Bâshub’iyûbaka ebyali bikola bigûkà, bashub’iyimanza enyumpa za bashakulûza bâbo zàli erhi zaho­ngosire; bâshub’iyûbaka engo zali erhi zashabûsire n’enyumpa z’abantu b’amaburhwa ga mîra. 5 Ebigolo byâyish’ikâyâbula amasô ginyu, abantu barhenga ihanga bo baba bahinzi binyu na bakolozi b’e­ nkoma zinyu. 6 Ci mwêhe mwaderhwa badâhwa ba Nyakasane, mwayîrikwa erya barhumisi ba Nyamuzinda wirhu. Mwâkaz’ikalya oku buhirhi bw’amashanja, n’irenge lyâbo mwe mwâliyîmamwo. 7 Ahâli h’enshonyi, mwâhabwa bigabi bibirhi, n’ahâli h’ebijâci, nabo bakola baband’empundu. Okwo kwârhuma bâyushulirwa kabirhi ogwâbo mwanya omu cihu­go câbo, na ntyo babone amasîma g’ensiku n’amango. 8 Neci, nie ono Nyakasane, bushinganyanya ntonya, ci ntakwîrirwa obushambo n’obulyâlya. Nkola nâbahà empyûlo y’okunali, nnanjire rhweshi nabo endagâno y’ensiku n’amango. 9 Iburha lyâbo lyâj’irenge omu gandi mashanja, n’obûko bwâbo bwayôloloka omu zindi mbaga; 61. I: Lola muli Lk 4. 18-19. ngasi boshi banâbabone bayish’ikaderha oku liri ishanja ligishwa lya Nyakasane.

Okuvug’omunkwa

10 Ndwîrhe nacishinga muli Nyakasane,

omurhima gwâni gwamarhwangûka muli Nyamuzinda wâni,

bulya anyambisize emyenda y’obucire,

ampundikira ecishûli c’obushinganyanya,

nka kula omuhya-mulume ayambala ishungwè,

na nka kula omuhya ajagalira emyambalo yâge.

11 Neci, kulya idaho lifunûkamwo emburho

na kulya ishwa limeramwo emburho,

kwo Nyakasane Nyamubâho ameza obushinganyanya

n’obukuze embere z’amashanja.

62

lrenge lya Yeruzalemu

1 Ntahulike erhi Siyoni orhuma, ntadêkerere erhi Yeruzalemu orhuma, kuhika obushinganyanya bwâge bubonekane n’obwâlagale, n’obucire bwâge bumoleke nka kamole. 2 Amashanja gabona obushinganyanya bwâwe, n’abâmi boshi babona irenge lyâwe. Bakuyîrika izîno lihyahya akanwa ka Nyakasane kamanyîsa. 3 Wâbà cimanè calangashana omu nfune za Nyakasane, ishungwè ly’obwâmi omu bula bw’enfune za Nyamuzinda wâwe. 4 Barhakacikuderha mpu we «Cijandagwa!» n’ecihugo câwe cirhakaciderhwa mpu «Bigûkà!» Ci wakâderhwa «Nshagi yâni», n’ecihugo «Muhya», ebwa kuba Nyakasane akurhonya, n’ecihugo câwe câbona owâciyanka. 5 Nka kulyâla omulamba anayanka omunyere, kwo n’owâkuyûbaka akuyanka nâwe; na nka kulya omuhya-mulume anashagaluka omuhya orhuhimire, kwo na Nyamuzinda wâwe âshagaluka we orhumire. 6 Oku nkûta zawe, Yeruzalemu, nàhizirekwo abalâlîzi; ôli mûshi ôli budufu, nta mango bankabulika. Ewe! mwe mukaz’iyîbuka Nyakasane, murhagohekaga! 7 Murhamulekaga aluhûka, kuhika ashub’iyûbaka Yeruzalemu, kuhika ashub’imujira irenge ly’igulu. 8 Nyakasane àcigashire okulyo kwâge n’okuboko kwâge kugala-byoshi, erhi: «Ntakaciziga nti emburho yâwe elibwe n’abashombanyi bâwe; n’abantu b’ihanga barhakac’igorhomera amamvu waluhiraga. 9 Ci ngasi abanâsârûle emburho, bo banayiryekwo banakuze Nyakasa­ne, na ngasi abanâtwe emijôco, bo banâyinywekwo amamvu omu bululi bw’endâro yâni ntagatifu». 10 Mugere, mugere omu mihango, murheganyize olubaga lwâni enjira; mukombeze, mukombeze omulimbwa, murhenzemwo amabuye; mumanike ecimanyîso c’okushûbûza olubaga! 11 Ala oku Nyakasane amabirikira kuhika ebuzinda bw’igulu, erhi: «Mubwire mwâli wa Siyoni, mpu: ‘Omucunguzi wâwe oyo oyiruka, ayîshire n’oluhembo lwâge, n’empyûlo yâge emushokolire’. 12 Bâkaz’iderhwa ‘Lubaga lutagatifu’, ‘Abacungulagwa na Nyakasane’; nâwe wene bâkâkuderha ‘Owakâg’ilongerizibwa’, ‘Lugo luko­mbêre’».

63

Obuhane bwa Edomu

1 Ye ndi oyôla warhenga e Edomu, arhenga e Basra anayambîrhe emyenda yayisha yalaza? Ali mwinja omu myambalo yâge, anayisha akananda n’emisi yâge yoshi: «Niêne^r nie nderha n’obushinganyanya, nie ntwali omu kuciza». 2 Cirhumire omwambalo gwâwc gulikwo akaduku, cirhumire oyambîrhe nka mukanzi? 3 «Aha mukenzi niêne niêne nàliho nàkanda, na ntâye omu lubaga wàntabire. Obwo omu burhe bwâni nanacibakanda, nabalabarha omu bukunizi bwâni; omuko gwâbo gwampamira oku mishangi, na ntyo nazinza emyambalo yâni. 4 Neci, omu murhima gwâni muli olusiku lw’olwihôlo, n’omwâka gw’obucunguzi bwâni gwamâhika. 5 Nàlozire eyi n’eyi: nta murhabâzi! Nàzânwa: ntabonaga burhabâle! Lero okuboko kwâni kwàntabâla n’obukunizi bwâni bwànzibuhya. 6 Omu burhe bwâni nàlabarha embaga, omu bukunizi bwâni nàbavungunyula, omuko gwâbo nàgubulagira oku idaho.»

Nyamubâho ye Muciza

7 Nkola nâkuza engalo za Nyakasane n’irenge lya Nyamubâho, ngasi kantu Nyakasane arhujirire kwoshi, n’aminja gâge garhajira lugero ajirire enyumpa y’Israheli, Arhuyeresire obwonjo bwâge erhi arhubabalira n’erhi arhushobôza omwandu gw’engalo zâge. 8 Anaciderha, erhi: “Neci, bâmaba lubaga lwâni, bana bâni barhankannenganya»; ànacibaciza. 9 Omu malibuko gâbo goshi, arhali ntumwa nisi erhi malahika, ci yene wàyishir’ibacungula. Omu buzigire n’omu lukogo lwâge, yene wàbayôkwire; àbabarhula, àbahêka yene omu nsiku za mîra zoshi zoshi. 10 Ci bôhe bamugomera banakuniza Omûka gwâge mwimâna. Lero ànacihinduka mushombanyi wâbo, yene abatulakwo enta­mbala. 11 Obwo bàkengêra ensiku za mîra, amango g’omurhumisi wâge Musa. Ngahi àjirage olya wabayôkolaga omu nyanja, olya lungere w’obusô bwâge? Ngahi aligi olya wàbahiragamwo Omûka gwâge mwimâna? 12 Ye olya wajag’alusa okulyo kwa Musa n’okuboko kwâge kw’irenge, olya wàgabanyagya amîshi ember zâbo, mpu lyo izîno lyâge likuzibwa ensiku n’amango. 13 Ye olya wàbagezagya emuhengere nka citerusi cagera omu irûngu, barhanàhuliganaga, 14 ci baciyôrhera nka bishwêkwa byàyandagalira omu lubanda. Omûka gwa Nyakasane gwabahêka ah’iluhûkiro. Ntyo kwo wàlongoline olubaga lwâwe, mpu lyo izîno lyâwe lij’irenge. 15 Sinza kurheng’emalunga, ocîbonere kurheng’ebwa ndâro yâwe ntagatifu n’ey’iranga. Ngahigi olûji lwâwe n’oburhwâli bwâwe byàjire? K’okuboko kwâwe n’obwonjo bwâwe kuli nie byàhwire? 16 Neci, we larha! Bulyala Abrahamu arharhuyishi, naye Israheli arhankacirhumanya. W’oyo, Nyakasane, we larha, we Muciza wirhu kurhenga ensiku n’amango, lyo izîno lyâwe. 17 Cici cirhumirage, Yagirwa Nyakasane, oleka rhwahabukira kulî, rhwarhenga omu njira zâwe, n’okudundaguza emirhima yirhu ebule kukurhînya? Galuka erhi buzigire bw’abarhumisi bâwe burhuma n’obw’amashanja gw’omwîmo gwâwe. 18 Gali manyi amango olubaga lwâwe lutagatifu lwayîmiremwo ako ka­shambala; abashombanyi birhu bahumânyize endâro yâwe ntagatifu. 19 Kurhenga mîra rhurhaciyôrha nka lubaga orhegeka, olurhacijira izîno lyâwe. Acibâga wankabera amalunga, okayandagala! Entôndo zânageramwo omusisi embere zâwe!

64

Obuhane bwa Edomu

1 Ye ndi oyôla warhenga e Edomu, arhenga e Basra anayambîrhe emyenda yayisha yalaza? Ali mwinja omu myambalo yâge, anayisha akananda n’emisi yâge yoshi: «Niêne^s nie nderha n’obushinganyanya, nie ntwali omu kuciza». 2 Cirhumire omwambalo gwâwc gulikwo akaduku, cirhumire oyambîrhe nka mukanzi? 3 «Aha mukenzi niêne niêne nàliho nàkanda, na ntâye omu lubaga wàntabire. Obwo omu burhe bwâni nanacibakanda, nabalabarha omu bukunizi bwâni; omuko gwâbo gwampamira oku mishangi, na ntyo nazinza emyambalo yâni. 4 Neci, omu murhima gwâni muli olusiku lw’olwihôlo, n’omwâka gw’obucunguzi bwâni gwamâhika. 5 Nàlozire eyi n’eyi: nta murhabâzi! Nàzânwa: ntabonaga burhabâle! Lero okuboko kwâni kwàntabâla n’obukunizi bwâni bwànzibuhya. 6 Omu burhe bwâni nàlabarha embaga, omu bukunizi bwâni nàbavungunyula, omuko gwâbo nàgubulagira oku idaho.»

Nyamubâho ye Muciza

7 Nkola nâkuza engalo za Nyakasane n’irenge lya Nyamubâho, ngasi kantu Nyakasane arhujirire kwoshi, n’aminja gâge garhajira lugero ajirire enyumpa y’Israheli, Arhuyeresire obwonjo bwâge erhi arhubabalira n’erhi arhushobôza omwandu gw’engalo zâge. 8 Anaciderha, erhi: “Neci, bâmaba lubaga lwâni, bana bâni barhankannenganya»; ànacibaciza. 9 Omu malibuko gâbo goshi, arhali ntumwa nisi erhi malahika, ci yene wàyishir’ibacungula. Omu buzigire n’omu lukogo lwâge, yene wàbayôkwire; àbabarhula, àbahêka yene omu nsiku za mîra zoshi zoshi. 10 Ci bôhe bamugomera banakuniza Omûka gwâge mwimâna. Lero ànacihinduka mushombanyi wâbo, yene abatulakwo enta­mbala. 11 Obwo bàkengêra ensiku za mîra, amango g’omurhumisi wâge Musa. Ngahi àjirage olya wabayôkolaga omu nyanja, olya lungere w’obusô bwâge? Ngahi aligi olya wàbahiragamwo Omûka gwâge mwimâna? 12 Ye olya wajag’alusa okulyo kwa Musa n’okuboko kwâge kw’irenge, olya wàgabanyagya amîshi ember zâbo, mpu lyo izîno lyâge likuzibwa ensiku n’amango. 13 Ye olya wàbagezagya emuhengere nka citerusi cagera omu irûngu, barhanàhuliganaga, 14 ci baciyôrhera nka bishwêkwa byàyandagalira omu lubanda. Omûka gwa Nyakasane gwabahêka ah’iluhûkiro. Ntyo kwo wàlongoline olubaga lwâwe, mpu lyo izîno lyâwe lij’irenge. 15 Sinza kurheng’emalunga, ocîbonere kurheng’ebwa ndâro yâwe ntagatifu n’ey’iranga. Ngahigi olûji lwâwe n’oburhwâli bwâwe byàjire? K’okuboko kwâwe n’obwonjo bwâwe kuli nie byàhwire? 16 Neci, we larha! Bulyala Abrahamu arharhuyishi, naye Israheli arhankacirhumanya. W’oyo, Nyakasane, we larha, we Muciza wirhu kurhenga ensiku n’amango, lyo izîno lyâwe. 17 Cici cirhumirage, Yagirwa Nyakasane, oleka rhwahabukira kulî, rhwarhenga omu njira zâwe, n’okudundaguza emirhima yirhu ebule kukurhînya? Galuka erhi buzigire bw’abarhumisi bâwe burhuma n’obw’amashanja gw’omwîmo gwâwe. 18 Gali manyi amango olubaga lwâwe lutagatifu lwayîmiremwo ako ka­shambala; abashombanyi birhu bahumânyize endâro yâwe ntagatifu. 19 Kurhenga mîra rhurhaciyôrha nka lubaga orhegeka, olurhacijira izîno lyâwe. Acibâga wankabera amalunga, okayandagala! Entôndo zânageramwo omusisi embere zâwe!

65

Obuhane bw’abaharâmya banyamuzinda bw’obwihambe

1 Nalembire okuyegerwa n’abarhakag’ind6sa, naycmire okushimanwa n’abarhakûg’innonza. Nanacibwîra ishanja lirhashenga izîno lyani, nti: «Nie onol nie ono!»

2 Ngasi lusiku nakiuambulira amaboko gani cbwa lubaga lw’entumva, ebwa balya bakulikira enjira mbi omu kushimba amiru gâbo.

3 Luli lubaga lukaz’insholoshonza burhahusa: banakaz’irherekera omu mashwa n’okusing6nolera obuku oku madofali.

4 Banayubakc omu byusho n’okuja bacifulika budufu; banakaz’ilya enyama y’engulube n’okuyunjuza embehe zâbo n’ebiryo bigalugalu.

5 Banakaz’iderha, mpu: «Ociyegule, orhanyegeraga, bulya ndi mwimâna kukulusha!» Ebyola kwo biri nka mugi omu mazulu gani, nka muliro guyôrha gwadurha ngasi mango.

6 Ala oku biyandisirwe embere z’amasu gani; ntahulike kuhika mpane nnampane lwoshi lwoshi

7 amabî ginyu n’amabî ga basho, goshi haguma, Nyakasane okudesire. Bakazag’igend’iyokcra obuku oku ntôndo n’okundogorhcra oku rhurhondo; ebijiro bya mira nkolaga nabigerera oku lugero lukwânîne.

8 Ntyala kwo Nyakasane adesire: Nka kula abamashimana omurhobo omu cihadu c’omuzâbîbu, banaderhe mpu: «Omanye orhacishcrezagya, bulya muli omugi­ sho», ntyôla kwo najira erhi barhumisi bani barhuma, ndek’ishereza byoshi.

9 Olubaga lwa Yakobo naluha iburha, na muli Yuda nakulamwo owayima omu ntôndo zani: abishogwa bani bazihabwa n’abarhumisi bani baziberakwo.

10 Saroni âhiduka lwâbuko lwa bibuzi, n’olubanda lwa Akori lwâba cirâlo c’enkafu kuli olwôla lubaga lwâni lwakazâg’innongereza.

11 Ci mw’oyo, mwe mwàlekereraga Nyakasane, mwe mwàyibagiraga entôndo yâni ntagatifu, mwe mwagwîkiraga Gadi oluhêro mwanakaz’ibumbira Meni akabehe,

12 ngôrho mmubîkîre. Mweshi mweshi mwânigirwa aha ibâgiro, bulya nàhamagazize murhanayàkuzagya, nàdesire murhanayùmvagya; ebi mbona bibi byo mwajizire, n’ebinshologorha byo mwehe mwaciîshozire,

13 Co cirhumire aderha ntyala Nyakasane Nyamubâho; Ala oku abarhumisi bâni bâbona eci balya oku mw’oyo mwahungumuka n’ishali! Ala oku abarhumisi bâni bâbona eci banywa oku mw’oyo mwafà n’enyôrha! Ala oku abarhumisi bâni bahama n’omwishingo oku mw’oyo enshonyi zammubumba!

14 Ala oku abarhumisi bâni bâkaz’ibanda empundu z’omwishingo n’obusîme omu murhima oku mw’oyo mwâbanda endulu z’entanya omu murhima, na ntyo mulake munatwike omurhima!

15 Mwâsiga izîno linyu liyôrhe ndahiro y’ abishogwa bâni, bâkaz’ iderha, mpu: «Nyakasane Nyamubâho akakurhingamira!» Ci abarhumisi bâge âkabaderha omu lindi izîno.

16 Ngasi yeshi wânalonze omugisho omu cihugo, ânagishwe na Nyamuzinda w’okuli, na ngasi wânalonze okunywa akasheba omu cihugo, anacîgashe oku izîno lya Nyamuzinda w’okuli . Bulya amalibuko ga mîra gâyibagirwa, gafulikwe kuli n’amasu gâni.

17 Ala oku nkola nalema amalunga mahyahya n’igulu lihyahya^t; barhakacikengera ebyàgezire, barhakacibiyîbuka bundi.

18 Ci mushagaluke munahame n’omwishingo ensiku n’amango erhi ebi nâlema birhuma. Neci, nkola nahindula Yeruzalemu abe mwishingo , n’oluba ga !wâge bube busime

. 19 Nacishingira Yeruzalemu nnashagaluke erhi lubaga lwâge lurhuma; murhakaciyumvikana ndûlu erhi cihogêro .

20 Murhakacibonekana hibonjo hyalama nsiku nsungunu , nisi erhi mushosi orhâyunjuze ensiku zâge zoshi; bulya omusole gwakaz’ ifîra oku myâka igana, n’orhahisiri oku myâka igana erhi ali muhehêrere.

21 Bâkaz’iyûbaka enyumpa banazibêre mwo, bâkaz’irhwêra olukoma lw’e mizâbîbu banalye amalehe gayo.

22 Barhakaciyûbaka enyumpa mpu owundi muntu abe ye oyihandamwo, barhakacirhwêra mpu owundi muntu abe ye obirya; bulya ensiku z’olubaga lwâni zaluga nk’ez’omurhi, n’abishogwa bâni bâkaz’ishajîsa ebyàlukagwa n’amaboko gâbo.

23 Barhakacirhamira busha, barhanakaciburhira mishîbo; ci bwâba bûko bw’abagishwa ba Nyakasane, bo n’abana bâbo.

24 Niene nâkaz’ibashuza embere bampamagale^u; bâkaz’ iba barhaciyusa okuderha erhi mîra nabayumvirhizagya.

25 Ecihazi n’omwana-buzi bakâkerera haguma; entale yakâkera akahasi nka nkafu; n’enjoka yôhe yakâlya omutulo. Nta bubî na nta buligo byacikolwe oku ntôndo yâni ntagatifu yoshi, kwo Nyakasane adesire.

66

Okuharâmya kushingânîne

1 Ntyâla kwo Nyakasane adesire: Empingu yo ntebe yani y’obwâmi, n’igulu co citumbi mpirakwo amagulu. Nyumpa nci mwankanyûbakira na ngahi hankaba buluhûkiro bwâni?

2 Ebyôla byoshi maboko gani gabijiraga, biri byâni ebyôla byoshi, Nyakasane okudesire. Alaga oyu ndolakwo: omukenyi n’omunyinyi, ogeramwo omusisi omu kuyumva oluderho lwâni.

3 Banarherekêre enkafu bagal’igend’iyîrha omuntu! banarherekêre omwana-buzi banagal’igend’iniola akabwa igosi! Banarhule enterekêro, ci ya mwamba gwa ngulube! Banasirîze enshangi, ci erhi banaharâmya banyamuzinda b’obwiha­mbe!^v Bohe bàcishozire enjira zâbo, n’emirhima yâbo omu bibîbibi mwo elongeza amasîma!

4 Nani nkola nacîshoga ebiri bibi kuli bo, nabahondakwo obuhanya badwîrhe barhînya, bulya nahamagire, na ntâye wayakûzize, nadesire, na ntâye wayumvîrhe; bajizire ebiri bibi omu masù gâni, n’ebingayisa byo bacishozire.

Obushagaluke omu Yeruzalemu

5 Yumvagi akanwa ka Nyakasane, mw’oyo mwe murhinya akanwa kaâge! Balya bene winyu bammushôshôba banammulibirhakwo izîno lyani lirhuma, badesire, mpu: «Nyakasane ayerekanage irenge lyâge, lyo nirhu rhubona obusîme bwinyu!» Cikwône bo enshonyi zabumba!

6 Akashakanyo kali omu lugo, akahâye kali ebwa ka-Nyamuzinda: izu lya Nyakasane elyo, al’ihâ abashombanyi bâge oluhembo lubakwânîne.

7 Embere arhangire okufumba, erhi mira aburhaga; embere arhangire okuyumva emikero, âhebaho omwana-rhabana.

8 Ndi okola oyumvîrhe kwa bene okwôla, ndi okola obwîne kwa bene okwôla? Ka ecihugo cankaburhirwa oku lusiku luguma’? Ka ishanja lyankaburhwa caligumiza? Oku anacirhangira okufumba, Siyoni amaburha abana bâge.

9 Ewe! ka nankayigula enda y’omuzire buzira kumubusamwo omwana? Nyakasane okudesire. N’akaba nie mburhîsa, ka nankaderha nti nkola nafunika enda? Nyamuzinda wâwe okudesire.

10 Cishingi mweshi na Yeruzalemu, shagaluki erhi ye orhuma, mweshi mwe mumuzigira! Yunjuli busîme haguma naye, mweshi mwe mwàli omu mishibo haguma naye!

11 lyo muhash’iyonka munayigurhe amonka gâge g’oburhulirize, lyo munûnugurha munacîshingire ibêre lyâge ly’irenge.

12 Bulyala ntyala kwo Nyakasane adesire, erhi: Ala oku namuyerekeza omurhûla nka kula olwîshi luhulula, namuyerekeza irenge ly’amashanja nka mugezi guyunjulîre. Mwayonkesibwa, muhêkwe emugongo munajûhirizibwe oku madwi.

13 Nka kula omuzire arhûliriza omwana wâge, kwo nani nammurhûliriza, murhimûkwe e Yeruzalemu.

14 Mwabona okwôla, omurhima gwinyu guyunjule mwishingo; amavuha ginyu, nka kula olubala luyâsa, kwo nago gayâsa. Okuboko kwa Nyakasane kwamanyisibwa omu barhumisi bâge, n’obukunizi bwâge omu bashombanyi bâge.

15 Neci, Nyakasane oyo oyishire omu ngulumira y’omuliro, n’engâle zâge ziri nka mpûsi ya cihûsi, mpu lyo ayîsh’iyumvisa obukali bw’obukunizi bwâge, n’emihigo yâge omu ndimi z’ornuliro.

16 Neci, ornu muliro atwîra ngasi muntu olubanja, erhi anafumbasire engôrho yâge anayiyerekîze ngasi muntu: abanigûsibwa na Nyakasane bali banji!

17 Balya bacicêsa n’okucîshukira omu mashwa, mpu bashimbe olya ogalimwo ekagarhî, ngasi balya banalya enyama y’engulube, ebiryo bigalugalu n’amalindye, abôla boshi bâhungumukira haguma, Nyakasane okudesire^w.

Amashanja goshi gashubûzibwa

18 Nie ono mmanyire ebijiro byabo n’enkengero zâbo. Nyishir’ishubûza amashanja goshi n’abantu ba ngasi lulimi, bayisha babone irenge lyâni. 19 Nâbahebakwo ecimanyîso, na balya bafulumukaga olufù muli bo, nâba­rhuma emw’amashanja: e Tarsisi, e Puti n’e Ludi -emwa balya bafôla omuhe­rho–, nâbarhuma e Tubali, e Yavani n’omu birhwa bya kulî-kulî, birya bi­rhasâg’iyumva naderhwa birhanâsag’ibona irenge lyâni; bâyîsh’imanyisa irenge lyâni. 20 Barhenza bene winyu boshi ebw’amashanja goshi, babalerhe nka nterekêro yarhulwa Nyakasane: bâyisha oku biterusi, oku ngâle, oku bitanda, oku ndogomi n’oku ngamiya, baj’ebwa ntôndo yâni ntagatifu, e Yeruzalemu, kwo adesire Nyakasane; na bene Israheli bâyisha badwîrhe entûlo omu rhulugu rhwinjinja, bazihêke omu ka-Nyamuzinda. 21 Ciru narhôla muli bo ababa badaâhwa n’abaleviti, kwo adesire Nyakasane.

22 Neci, nk’oku amalunga mahyahya n’igulu lihyahya nâlema byâyôrha bibâho embere zâni, kwo adesire Nyakasane, ntyo kwo obûko bwinyu n’izîno linyu byâyôrha bibâho. 23 Kurhenga oku mwêzi gwabaluka kuhika oku gundi gwabaluka, na kurhenga oku sabato kuja oku wundi sabato, ngasi muntu ayîsh’ikaz’ifukama embere zâni, kwo adesire Nyakasane. 24 Okubundi obwo banaja bashimâna emirhumba y’abantu bàngomeraga, bulya omuvunyu gwâbo gurhâfè n’omuliro gwâbo gurhazimè; bayôrhe bali côba oku bantu boshi.

---

 ^a1.1 Aga mazîno g’Abayahudi, ecigreki n’enfarasè n’ecilatini byagayegwire n’enshôko yago, cihebraniya, ci rhwaciseza oku gayegeza hofi n’oku bagaderha omu cihebrahiya. munkwa oku Abadâhwa baburhwa b’e Bukavu na C.D.P.C.L. bo barhuhaga binji omu kuhindula Bibliya omu mashi, rhulole Ebibliya Ntagatifu, Verbum Bible, Kinshasa 1992. Osiyasi ye Ûziyahu; Ahaz ye Akazi; Hizekiyahu ye Hezekiyahu

 ^b1.8 Mwâli wa Siyoni, kwo kuderha Yeruzalemu.

 ^c1.21 Ahala hône ho Yesha’yahu ashushanyize Israheli nka mukazi wa cishungu. Yehe Hozeya arhahusagya kuderha ntyo (lola Hoz 1, 2; 2, 7; 3, 3… ). Yeremiya na irûngu bacikudesire.

 ^d2.7 Ezo ngâlè ziri za kurhabâla. Omu kulâba amango ecihugo càli ciyôlolosire kuli mwâmi: Yerobwâmi (2 8am 14. 25: 2 Nga 26. 7; 27. 3). Obunji bw’engâlè buyêrekîne oku banacikubagira emisi yâbo, obwemêre babuheba enyuma. Omu nsiku zâyisha. Nyamubâho alonzize aherêrekeze engâlè n’ebiterusi (Rhulole muli Yoz 3,1; Am 2, 15; 4, 10; Hoz 14, 4).

 ^e2.12 Olusiku lwa Nyakasane: olole Am 5. 18; Iz 13, 9; Eze 7. 10; Sof 1, 15.

 ^f4.1 Bakazi nda oku mulume muguma, bulya balume banji bâfà n’ebîrha na banji baja ornu mpamikwa. Bene lsraheli babona oku ntako bankacibona iburha. Hano abwo bakazi babona ntyo, bâlonza mulume muguma akâbakûla enshonyi.

 ^g5.26 Ishanja l’ihanga: Kwo kuderha bantu b’e Asuru. Nnâmahanga amabakema mpu bayishe bahane Abayahudi. Lola muli Yoz 1, 7-9; 10, 23.

 ^h7.14 Obwo bwo bulêbi bukulu buyêrekîre Omucunguzi Mwâmi Yezu. Emanûweli kwo kude­rha: Nyamuzinda-haguma-nirhu.

 ⁱ8.3 Nyakasane akahâna izîno erhi hali ecirhumire. Abana bakag’iyîrikwa omu kushimba nk’oku babusirwe erhi omu kushimba oku Nyamuzinda âmurheganyize (Murh 30, 6… ).

 ^j9.1 9, 1: Okuhika kwa Kristu e Galileya kwayunjuliza obwo bulêbi (Mt 4, 13-16).

 ^k10.2 Kulibuza abakana n’okunyagûza enfuzi: kwo kuderha kubazimba.

 ^l11.1 Kurhondêrera kw’olu lukere lwa burhanzi kuhika lwa kali mwenda, bishambîrwe biyerekîre obulêbi bw’Omucunguzi.

 ^m11.6 Ezo nyiganyo zihugwire oku omu nsiku z’obucunguzi, rhwashub’iyishilama n’omurhûla nka kulya byàli omu ishwa ly’amasîma.

 ⁿ18.1 Omu cihugo c’e Mîsiri n’e Kushi mwàli migù minji.

 ^o18.2 Yeshayahu abwîzire abarhambo b’e Mîsiri baleke okukaz’ikoza abantu, mpu barhabalire Asuru; cikwône bagaluke emwâbo e Mîsiri.

 ^p19.16 Emyanzi y’obucunguzi eyigîrizibwe oku bantu boshi, ci arhali ya bene lsraheli bône. (Lola muli lz 40-45; Yer 44, 1).

 ^q22.1 Yeshayahu àshambîre ebi binwa erhi Hezekiyahu amayusihima abanya Asuru, mwâka gwa 701 e­mbere z’okuburhwa kwa Yezu.

 ^r22.8 Mwakengire oku cibikira amîshi muhako, ci, mwayibagira okuhûna oburhabâle emwa Nyamuzinda.

 ^s24.21 Omurhwe guli omu malunga enyanya: kwo kuderha nyenyêzi.

 ^t27.2 Olukoma lw’emizâbîbu minunu ye Israheli, cikwône lsraheli odesirwe ahâla, ali lsraheli mweme­zi; arhali lsraheli w’omugoma badesire omu cigabi ca 4, 1-7.

 ^u28.10 Abadâhwa babî n’abalêbi h’obunywesi bashekera Izaya n’okukaziderha mpu ngasi bamuyumvirhiza boshi banali bana barho bonebone; mpu ciru anakolesc enderho ziri nka mwana wayiga okudâda. Yeshayahu abayeresire, erhi: «Ciru ninyu Nyamuzinda amuyigîriza omu lulimi lw’iha­nga (kwo kuderha omu lulimi lw’abasirika b’e Asûru).

 ^v29.16Olu lwiganyo lwalikolêsibwa bwenêne n’abalêli omu kulonza okuderha oku omuntu, Nyamuzinda ayegemera na kandi oku okuvunika kw’omuntu kuba kulemhu nka kulaenyungu erhimang’ibereka.

 ^w35.1 Eci cigabi cirhuhugulire gurhi abalulize bayagaluka kurhenga e Babeli (bigabi 40-55).

 ^x36.1 Ecigabi ca 36 kuhika ca 39, kuleka 38; 9-20, birhushambalire oku myanzi erya yonênè yabulaga bugendekera muli 2Bam 18, 13-20. Ebigabi bya Yeshaya’hu biyêrekîne emizobôlo y’ebiri omu 2Bam

 ^y37.1 Erhi bayumva oburhe bunene bayumva n’ecifufu, Abayahudi bàsharhula myambalo yâbo kurhengerera omu igosi, kuhika oku mukaba; ciru nkaba bayambala na sunzu; n’okucîshiga oluvu.

 ^z40.12 Muli eyi milongo 12-26: Omulêbi akuzize obukulu, obushinganyanya n’obumanye bwa Nyamuzinda; n’obuhashe bwâge bunji bwenêne. Omulêbi alonzize okubwîra Abayahudi mpu bakolere Nyamu­bâho, baleke banyamuzinda b’obunywesi.

 ^a43.1 Emilongo 1-13: Erhi ayûs’iyerekana obuzigire bwa Nyamuzinda oku lubaga lwâge lwishogwa, omulêbi akengezize kandi Abayahudi oku Nyamuzinda aba muguma. Bulya abalungu bâbo bakagiharâmya banyamuzinda banjibanji bw’obwihambe, ago gàli mashumi manji oku Bayahudi.

 ^b43.24 Abapagani bakagikolesa amasheke gagwerhe obuhumule bwinja amango bagashâniza banyamuzinda bâbo b’obwihambe. Rhulole muli Eze 27, 19; Lwi 4, 14.

 ^c44.9 – 44. 9: Omulêbi ali arhonda abapagani, abayeresire oku bali bahwinja bala baharâmya ensa­namu bône babinjaga, zirhabâzizîne: eba misingala ya marhale, biba bihimbi bya mirhi byône­ byône.

 ^d46.1 46, 1: Bàli na Nebo bàli banyamuzinda b’obwihamhe b’e Babeli, nshanga za bazimu Abanya-Babiloni bakazâg’iharâmya.

 ^e48.4 Ngasi mango abalêbi bakazigikalihira Abayahudi erhi kurhayumva kwâbo kurhumire, Israheli luli lubaga lwa cikanyi cirhagomha. Rhulole muli Lub 2. 9; Lush 9. 13; 2 Barn 17, 14; Yer 7, 26.. lwacijizire muhûrha, lurhayumva: Iz 6, 9-10; 42, 19-20; 43, 8, erhi lulahira mpu lurhakakolera Nyamuzinda n’omu kuvuna amarhegeko, Yer 2, 20; 5, 5. Olubaga lw’Israheli lwàhanwa, lwàrhindibuzibwa n’olubaga lw’ilianga, Lush 28, 48. Cikwône Nyakasane arhalikiriraga olubaga !wâge.

 ^f49.15 Eyi milongo ibiri 14-15, Lola 40, 27; 54, 4-10; Hoz 11. 8-9.

 ^g50.1 Ecerhe: Nyamuzinda arhal’ikiriraga Abayahudi; kunali nka kulya omukazi wahulusîbwe n’iba buzira cerhe c’okuvuna obuhya, anagaluka amango amacîyûnjuza. Abayahudi nabo erhi bakaciyu­njuza bakagalukira Nnâmahanga, anabayankirira anabashibirire buhyahya nka bana bâge. Ecerhe c’okuvuna obuhya: Lola muli Mt 5, 31; 19, 7; Mk 10. 4 …

 ^h50.4 emilongo, 4-11: gali mafulûlo kuli Masiha, Nnawirhu Yezu Kristo.

 ⁱ53.3 Lola muli Lul 22, 6-7.

 ^j54.1 Yeruzalemu muhyahya: Nkakula entumwa Paolo akudesire, olu lwiganyo luyêrekîre aka-Nyamuzinda kàli e Yeruzalemu muhyahya (Gl 4, 27).

 ^k54.8 Nakufa bzonjo: Oku omulume azigira omwana wâge, lwanaba lwiganyo lw’obuzigire bwa Nyamuzinda oku lubaga lwâge (Hoz 1,6; 2, 1;Yer 31, 20; lz 49, 14-16). • Obuzigire bwa Nyamuzinda rhwanabushushanya n’obuzigire omuntu ajira kuli mukâge. • Obuzigire bwa Nyamuzinda kuba kufa obwonjo. • Omu buzigire, Nyamuzinda akashobôza omuntu n’akamuhamagala, arhacigalula akanwa kâge.

 ^l55.3 Endagâno y’ensiku n’amango: yo ndagâno mpyahya: Lola muli Yer 31, 31. ……..

 ^m56.1 Ezi nderho za Nyamuzinda ziyalizize obucunguzi bw’amashanja goshi.

 ⁿ56.7 Enyumpa y’okushenga: Rhulole muli Mt 21, 13.

 ^o56.9 Ezo nsimba, luli lwiganyo lw’abakulu n’abashombanyi b’Israheli. Abàli bakulire olubaga embere z’olubungo, barhàli bantu nkana.

 ^p57.5 Hali amango erhi abana babâzirwe amango g’obugashânize bw’ecipagani; kwàli kuga­shâniza banyamuzinda b’obunywesi na b’obwihambi, bazimu n’enshanga abapagani bacîkumbabo. Rhulole muli Lub 18, 21.

 ^q58.1 Obuyemere nkana: burhanzi kali kantu k’omu murhima, ci arhali kubonekana embuga konene. (Lola muli Am 5, 21).

 ^r63.1 63, 1: Ezo nderho eri nshambalo ya Nyamuzinda bône omulêbi. Edomu luli lwiganyo lw’aba­shombanyi boshi ba Nyamuzinda.

 ^s63.1 63, 1: Ezo nderho eri nshambalo ya Nyamuzinda bône omulêbi. Edomu luli lwiganyo lw’aba­shombanyi boshi ba Nyamuzinda.

 ^t65.17 Lola Maf 21, 1; 2 Pt 3, 13.

 ^u65.24 65, Rhulolc ccigabi ca 11, 7. 9.

 ^v66.3 Ebyo byo bijiro by’ecipagani byalihanzibwe n’lrhegeko,

 ^w66.17 bijiro bya cipagani ebyo,

JER – – Bible en mashi du Congo

YEREMIYAHU,Yrmeyahu (ירמיהו) RHUDERHA YEREMIYA

Enshokolezi

Yeremiyahu aburhagwa enyuma lya hofi myâka igana kurhenga lzaya abusi­rwe, omu mwâka gwa 650 embere z’okuburhwa kwa Yezu Kristu. Aburhiragwa hofi n’e Yeruzalemu. Ali w’omu mulala gw’abadâhwa bakulu. Nyamuzinda amuhamagala erhi aciri murho (1, 2). Alamire amango obwâmi bwa Yuda bwali omu malibuko. Nabukondonozo­ri, mwâmi w’e Babeli ayîma omu Israheli-Palestina. Omu mwâka gwa 597 embere ly’okuburhwa kwa Yezu, ahima Yeruzalemu, ashâba aka-Nyamuzinda. Ago mango erhi Yeremiyahu ali ayigîriza, alibuzibwa n’abasirika bâge; bamu­kwêba omu mpamikwa. Erhi oyo mwâmi ayanka Yeruzalemu, Yeremiyahu aci­shoga okulama omu Israheli-Palestina. Erhi Abayahudi bayâboha, bayakira e Mîsiri. Yeremiyahu abakulikira. Hali amango erhi yo anafirire. Yeremiyahu agwerhe omurhima gw’obwonjo, omurhima gw’obuzigire. Ali muntu walonzagya omurhûla. Omu kalamo kâge koshi alwisize bene wâbo, abâmi, abadâhwa, abalêbi bw’obunywesi, olubaga lwoshi, lyo omurhûla guyîma. Omukolo ahâbagwa na Nyamuzinda gwalimulibuzize. Okushambâla kwaâge omu murhima na Nyamuzinda kwâli mirenge: «Cirhuma amababale gâni garhahwa?» (15, 18). Omu myandiko y’okurheganya, Ayubu anaciderha, erhi: «Olusiku nàburhagwa lukaba luhehêrere» (20, 14). Ago mababale gamucêsa iroho ganaliyigula kuli Nyamuzinda. Ecirhuma Yeremiyahu aba murhonyi emwirhu buli obwo buyemêre n’obwinja bw’omurhima bw’akalamo kâge. Embere ly’okufa kwâge, aj’irenge bwenêne. Enyigîrizo zâge zayishiyunjula erhi idini ly’omurhima mwinja lirhuma. Yeremiyahu ali lwiganyo lw’akalamo n’amalibuko ga Yezu.

EBIRIMWO

1. Okuhimwa kwa Yuda: cigabi 1-25

2. Yeremiyahu aleba oku omurhula gwaba: cigabi 26-45

3. Okuleba ebiyêrekîre amashanja: cigabi 46-51

4. Okuyushula: cigabi 52.

1

lzîno ly’ecitabu

1 Ebinwa bya Yeremiyahu, mwene Hilkiya, w’omu badâhwa bali e Anatoli, emwa Benyamini. 2 Akanwa ka Nyakasane kamurhindakwo oku ngoma ya Yoshiyahu, mwene Amoni, mwâmi w’e Yuda, omu mwâka gwa kali ikumi na kasharhu gw’obwâmi, 3 kashubimurhindakwo oku ngoma ya Yehoyakimu, mwene Yoshiyahu, mwâmi w’e Yuda, kuhika omwâka gwa kali ikumi na liguma gwa Sedekyahu, mwene Yoshiyahu, mwâmi w’e Yuda, kuhika oku lubungo lwa Yeruzalemu, lwabaga mwêzi gwa karhanu.

I. Ebinwa biyêrekîre Yuda na Yeruzalemu

Okuhamagalwa kwa Yeremiyahu

4 Akanwa ka Nyakasanee kantindakwo, erhi: 5 Embere nkuleme omu nda ya nyoko, erhi nkuyîshi^a, embere orhenge omu nda erhi namakwishoga, nakujira nti obe mulêbi w’amashanja. 6 Naderha obwo, nti: «Aa, Yagirwa Nyakasane, lola, oku ntishiderha, ndi mwana!» 7 Cikwône Nyakasane anshuza, erhi: Orhaderhaga: «Ndi mwana!» Ci oje emunda bali aba nakurhumakwo boshi, na ngasi ebi nakurhegeka byoshi obiderhe. 8 Orhayôbohaga amasù gâbo, bulyala ndi haguma nâwe nti nkulange, Kanwa ka Nyakasane. 9 Okuhandi Nyakasane alambûla okuboko, ampuma oku kanwa ambwîra, erhi: Lola oku namahira ebinwa byâni ekanwa kâwe. 10 Lâba oku ene eri namakulengereza enyanya z’amashanja n’amâmi, nti omânyule wanalambika, ohungumule onashâbe, oyûbake onarhwêre. 11 Akanwa ka Nyakasane kantindakwo, mpu: «Yeremiyahu, bici obwîne?» Nashuza nti mbwîne ishami ly’omushekedi. 12 Naye Nyamuzinda erhi: «obwîne bwinja» bulyala kushibirira akanwa kâni nti nkajire. 13 Akanwa ka Nyamuzinda kantindakwo obwa kabirhi, mpu: «Bici o­ bwîne?» Nashuza nti mbwîne enyungu y’obwalike bahengesire kurhengera e mwênè. 14 Oku bundi Nyakasane ambwîra, erhi: e mwênè obuhanya bwâbamwo eci cihugo budwîrhe bwabirira. 15 Lâba oku nkola nahamagala amâmi g’e mwênè goshi, kanwa ka Nyakasane. Bakola bayîsha badekereze ngasi muguma entebe yâge emuhanda aha nyumvi za Yeruzalemu, oku byôgo byâge, oku burhambi ntya, n’emuhanda gw’emirhundu ya Yuda. 16 Naderha ebinwa by’okutwa olubanja lwâbo, ebiyêrekîre amaligo gâbo goshi bulyala bàndekerîre bagendigashâniza banyamuzinda b’emwa bene, bagendiharâmya obushanja bw’enfune zâbo. 17 We nabwîra ohwinje bwinja, oyîmuke ojibabwîra ngasi byoshi nâkurhegeka niono. Orhadirhimanaga omu masù gâbo, nakanakudirhimanya embere zâbo. 18 Lâba oku niene nkuyimanzize ene nka murhundu muyûbakire, nka mutungo gwa cûma na nka côgo ca marhale, omu masù g’eci cihugo coshi: abâmi ba Yuda n’abaluzi bâge, abadâhwa bâge n’olubaga lw’ecihugo. 19 Bâkulwîsa ci barhâkuhimè, bulya ndi haguma nâwe nti nkulikûze, Nyakasane okudesire.

2

Enyigîrizo ntanzi: Obugoma bwa lsraheli

1 Akanwa ka Nyakasane kantindakwo, erhi: 2 «Ogende, oyakûlize ebi binwa omu kurhwiri kwa Yeruzalemu. Ntya kwo Nyakasane adesire: Namakengêra oku wantonyagya erhi ociri murho, oku wanzigiraga amango nakâgikusheba, wakazinshimba omu irûngu, omu ishwa lirhajâmwo mburho. 3 Israheli yali nterekwa ya Nyakasane, mburho ntanzisârûlwa, owakayirirekwo ali akwânîne ahonge: akâgirhibukirwa n’obuhanya, Kanwa ka Nyakasane. 4 Yumva akanwa ka Nyakasane, wâni nyumpa ya Yakobo n’emilala y’enyumpa ya Israheli eyumve. 5 Ntya kwo Nyakasane adesire: «Bulenzi buci ba sho bambwînemwo obûla bacihambwîre kuli nie? Mpu bakulikira obusha nabo bahinduka busha 6 Ahâli h’okuderha mpu: ngahi ali Nyakasane warhurhenzagya omu cihugo ca Mîsiri, arhugeza omu irûngu, Omu cihugo c’idaho lyûmu, liyunjwire migâku, emunda ecanda n’empehema y’olufu bishundwa, emunda erhagerwa na muntu erya munda erhaba nyumpa?» 7 Niene namudwîrhe omu cihugo ciyêra nti muyigurhe amalehe n’ebinja bibâmwo. Ci mwêhe, oku mwanahanda ntya, mwampemulira ecihugo, akashambala kâni mwakajira bikabulirwa. 8 Abadâhwa^b barhaderhaga, mpu: Nyakasane ngahi ali? Abalenga b’amarhegeko bampabire, balungere bangomîre, abalêbi balêbire oku izîno lya Baali, bakulikira engonyi. 9 Nkolaga namuyâgiriza, ye kudesire Nyakasane, mwoyo na bagala na bagala binyu. 10 Murhangija omu birhwa bya Kitimi^c mubone, nîsi erhi murhume abaja e Kedari! Muyumvîrhize munalole bwinja, erhi bakola babwîne ebiri ntyo. 11 Mukabugana aha ishanja likola lihindwire banyamuzinda, n’obwo ciru bali ba bwihambi kwône! Olubaga lwâni lwohc lwahingana irenge oku bya busha busha 12 Mwe malunga murhangisOmcrwa n’okwo murhangale mujemwo ecikango, Nyakasane okudesire. 13 Bulyala olubaga lwâni kubirhi lwashûbûsire: bandeka, nie n’iriba ly’amîshi gahulula, bagendihumba yâbo yâbo migomero, eryâla erimwo obubere, eryâla erharhanga mîshi. 14 K’Israheli aligi muja nîsi erhi mwana wa mushizi erhi bamuhâkaga mpira? 15 Entale zamamumokera, zamamulumbira, ecihugo bamacihindula bwêrûlè ebishagala byâge bamabiyôca, birhaciyimbwâmwo muntu. 16 Ciru bene Nofu na bene Tapanesi bamakumôma empanga. 17 K’orhabwîne okwo ene okola watwîka Nyakasane, Nyamuzinda wâwe? 18 Na bunôla, bici okolaga wajâkwo e Mîsiri^d, wajinywa amîshi ga Nili? Cici okola wajakwo e Asîriya, wajinywa amîshi g’omu Lwîshi? 19 Maligo gâwe gakuhana, mabî gâwe gakukabya: oyumve onabone oku kuli kubî na kululu okutwîka Nyamubâho Nyamuzinda wâwe n’okubula bwa ntinya. Yekudesire Nyakasane Nyamuzinda w’emirhwe. 20 Neci, arhali ene wajahikaga omushigo gwâwe, watwa enkoba waderha erhi «ntâshiga». Kurhahangaga orhagwîshira nka mukazi wa cishungu oku ngasi ntôndo ndîrî, n’ah’idako lya ngasi murhi mubishi^e. 21 N’obwo niehe nàli nkugwîsire nka cirhi cinja ca muzâbîbu cirhi ca bûko nkana. Lero kurhi wacihindusirage washuba mburho y’oku cisholo, oshuba muzâbîbu gwa cihara-hara. 22 Ciru wakacishuka omuhulula wakanahirakwo luvu lunji, okuhemuka wahemusire kuyôsire kuli kuyandike omu masù gâni, Yekudesire Nyakasane Nyamubâho. 23 Kurhi wakaderhaga erhi: «ntalikwo cihemu, ntakulikiraga ba Baali»? Lâba omukwâba gwâwe omu lubanda^f, yemêra ebi wàjizire. Musirhe wa ngamiya, arhalija eyi arhalija eyi, 24 amayâka irûngu, omu idûrhu ly’omurhima gwâge, amayîsa omûka, nk’amalonza empanzi ndi wakamurhanga? Owamulonza arhakarhama: anabugâna ahambasirwe! 25 Omanyâge enkwerho zakurhenga ekugulu!, omanyâge wakayuma omumiro! Caba wehe erhi: «Nanga! ntâco eco! Bulyala nsima ab’embuga, na nnonzize mbashimbe.» 26 Kula enshonyi zibumba ecishambo nka camagwarhwa, kwo n’aba omu nyumpa ya Israheli nabo bayishiba: bo n’abâmi babo n’abarhambo, abadâhwa n’abalêbi bâbo. 27 Ewani! Abantu babwîra omurhi mpu: «We larha»! babwîra n’ibuye mpu: «we wamburhaga! Zâbagwârha bulya banyerekezize omugongo, ahâli h’obusù; cikwône amango bâjakwo obuhanya lyo bâyakûza, erhi: «Zûka orhucize». 28 Ngahi baligi balya banyamuzinda bâwe wajiraga? Bazûkage akaba bakakuciza amango wamahanyagala, Bulya wâni Yuda, banyamuzinda bâwe bali banji ak’ebishagala byâwe. N’oku emihanda enali omu Yeruzalemu, kwo n’empêrero za Baali zinalimwo. 29 Kadali kaci mwanjirira? mweshi oku munali mwangomire Yekudesire Nyamubâho. 30 Nashûsire bagala binyu, barhanayankiriraga ihano: engôrho yinyu yamulya abalêbi, nka ntale yahaha. 31 Eri iburha wani! Rhangi muyumve akanwa ka Nyamuzinda! Ka kuli lsraheli naba mpinga erhi ishwa lya mwizimya. Cirhumirage olubaga lwâni luderha: erhi «rhudwîrhe rhwahula-hula ci rhurhaje emunda oli»? 32 K’ensûli enayibagire amagerha? Nîsi erhi omunyere washebwa ayibagire omukaba gwâge? Olubaga lwâni lwôhe lwanyibagire, ensiku zirhakaciganjwa. 33 Orhahaba njira nka walonza oluzigirwa! Ala oku ciru enjira zâwe wakazikômerize obulala. 34 Ciru n’omu nfune zâwe muli omuko gw’abêru-kwêru: bantu orhagwasire babasa olumvi! Bacikudôsa ogw’abôla boshi. 35 Onadwirhage waderha erhi: «ndi mweru-kwêru omungo gwâge arhaciri nie bagurhûlakwo». Lâba oku lubanja lwâwe nditwa wedwîrhe waderha erhi «ntajiraga câhal!» 36 Oku wacîshûbwirage wâni mpu wahindula enjira zâwe! Mîsiri ye wanakuyâgîriza, nka kulya Asîriya akujiraga. 37 Warhengayo nayo erhi amaboko gakuli oku irhwe, bulyala aba wali ocîkubagire, Nyamuzinda abakazire, na nta bunguke wabakûlakwo.

3

Okugalukira Nyamuzinda

1 (Akanwa ka Nyamubâho kantindakwo, kambwîra erhi): Omuntu erhi akahulusa mukâge, na nyamukazi erhi akagenda akaja omu mwa owundi mulume^g, k’oyo mukazi akacishubira omu mw’iba murhanzi? K’eryôla ishwa erhi lirhahemusiri obwo? Nâwe we washungwîre na balume banji, mpu wacishubira emwâni ! Nyamubâho okudesire. 2 Rhanga ogalamire ebwa ntôndo mpalangule, olole, ka hali entôndo orhashunguliragakwo? K’orhakazagilegerera oku njira walinga abîra bâwe, nka muharabu omu irûngu? washâbwire ecihugo n’amalala haguma n’amaligo gâwe. 3 Enkuba mpangûka erhacihangûkaga, n’enkuba nzinda erhacibonekaga. Amasù gâwe gakola gayôrha nka ga mbaraga, garhacibamwo lugwegwe. 4 Nkabaga lero orhanyakûza erhi «Larha! We mwîra wâni w’eburho! 5 Ka yeki akolaga ayôrha alubire? K’ayôrha ali burhe ensiku n’amango?» Kwo oderha ntyo, onabulikola amaligo gâwe, obûla oba mpeneka.

Israheli na Yuda balalahire okubozire!

6 Oku ngoma ya Yoshiyahu, Nyamubâho ambwîra erhi ka wabwîne ebi olya mugoma Israheli akozire? Ajire oku ngasi ntôndo elengerire na hali ngasi mu­rhi mubishi, abàragirayo^h. 7 Nakâmanya nti hano amakola ebyo byoshi, agaluka emwâni, ci arhagalukaga la! N’omulumuna Yuda, w’ecirala, abwîne ebyo. 8 A­bwîne n’oku nahulusa Israheli w’omugoma, erhi malala gâge garhuma, nanamufumbasa amaruba g’okuyerekana oku narnuhulusize, N’omulumuna Yuda w’ecirala, arhanarhinyaga, aka akanya naye ajicishûbula. 9 Buzinda ahemula ecihugo coshi n’amalala gâge buzira lugwegwe, ahusha n’amabuye ahusha n’emirhi. 10 Na kulusha aho, omulumuna Yuda w’ecirala, arhaderhaga mpu a­shubira emwâni n’omurhima gwoshi, ci n’obulyâlya; yekudesire Nyamubâho. 11 Nyamubâho ambwîra obwo erhi: Yuda w’ecirala owamugerere kuli Israheli w’omugoma, anabona oku Israheli yeri nka mushinganyanya. 12 Oka­nyagye oyakûze, oderhe ebi binwa onayêrekîre emwênè: Galuka wani Israheli w’omugoma, yekudesire Nyamubâho, Ntakacikulola n’obusù bukali, bulya ndi wa lukogo, kanwa ka Nyamubâho. Ntabika mungo gwa nsiku n’amango. 13 Oyemêre kwône obubî bwâwe: wagomîre Nyakasane Nyamuzinda wâwe, wahula-hulîre emunda ab’embuga bàli, n’izù lyâni orhaliyumvirhizagya ye kudesire Nyamubâho

Olubaga lwishogwa aha Siyoni

14 Mugaluke mwe bana bagoma, Nyakasane okudesire, bulya niene nie Nnâhamwinyu, nayishimurhôla muguma arhenge muli lugo lulebe, babirhi barhenge mulala muguma, nyishimuhisa e Sioni. 15 Namuha balungere omurhima gwâni gusîmire, abôla bamuyâbula n’oburhimanya n’obumanye. 16 N’amango mwâbà mwayôlolisire mwanalehekera mw’eco cihugo, ago mango, Nyakasane akudesire, barhaciderhe mpu: «ngahi omuciîmba gw’amalaganyo ga Nyakasane guli». Barhâgugerêreze, barhâgukengêre, barhakanacibinja gundiⁱ. 17 Ago mango, Yeruzalemu bakazimuderha «Ntebe ya Nyakasane», mwo amashanja goshi gabugânana, oku izîno lya Nyakasane; garhânacizige gahârhanwa n’omurhima gwâbo mubi. 18 Ago mango enyumpa ya Yuda yâbugânana n’eya Israheli; zinayishe zom­bi kurhengera e mwênè zije omu cihugo niene nàhâga bishe wâbo nti kashambala kâbo.

Ebinwa byakulikira eby’obuhindule

19 Niehe kwo nakazagiderha omu murhima: nti owabonaga nkuhisa omu bana bâni, nkamuha ecihugo c’amasîma kashambala kakungwa omu mashanja. Namanya nti wakazimbwîra mpu «larha» nti orhakacintengaho. 20 Cikwône kulyâla omukazi alenganya iba kwo enyumpa ya Israheli nayo yandenganyize Yekudesire Nyamubilho. 21 Endûlù zayumvikine oku ntôndo mpalangule, ndûlù n’emirenge ya bene lsraheli kwo kuderha oku bagolongohize enjira yâbo, bàyibagire Nyakasane Nyamuzinda wâbo. 22 Galuki mwe bana b’ebirala, nnonzize okufumya obugoma bwinyu! Rhw’ono rhuyishire emunda oli, bulya we Nyakasane Nyamuzinda wirhu, 23 Kwo binali, entôndo bunali bunywesi, n’akadugundu k’oku ntôndo kwo na kwo. Neci kwo binali, Nyakasane Nyamuzinda wirhu yene bucire bw’Israheli. 24 Bya-nshonyi byalire omukolo gwa ba larha kurhenga eburho bwirhu, ebintu byâbo binyinyi n’ebinenene bagala bâbo na bâli bâbo. 25 Muleke rhugwîshîre omu nshonyi zirhu, muleke zirhubumbe eza mèmè bulyala rhwàgayisize Nyakasane Nyamuzinda rhweshi na balarha, kurhenga oburho bwirhu kuhika buno, rhurhayumvagya izù lya Nyakasane Nyamuzinda wirhu.

4

1 Erhi wakagaluka, Israheli, ye kudesire Nyamubâho, onagaluke emunda ndi. Erhi wakanaleka amaligo gâwe, orhakacihabukira kuli nâni. 2 Erhi wakanalahira Nyamuzinda Ozîne, buzira bîrà, omu bushinganyanya n’oburhabêsha, ago mango amashanja ganacishinga muli we, ganacikwîtakira. 3 Bulyala kwo Nyamubâho adesire ntya: Kwo abwîzire abantu b’emwa Yuda n’ab’e Yeruzalemu: Mukolôle bwinja amashwa ginyu, murhahiraga mukamîra emburho omu mishugi. 4 Mukembûlirwe Nyamuzinda, mukembûle omurhima gwinyu mwe bantu b’emwa Yuda n’ab’e Yeruzalemu, n’akaba nanga, omungo gwâni kwo gwayâka nka muliro, gwayôkera na ntâye wâguzimya, erhi bubî bw’ebijiro binyu burhuma.

Okurherwa n’abarhenga e Mwênè

5 Mugumanyise omu ca Yuda, guyumvikane omu Yeruzalemu, mubûhe omushekera omu cihugo, muyakûze n’izù linene, erhi: «mweshi mubugânane»! rhuje omu bishagala biyûbakire. 6 Mulengeze ecimanyîso muciyêrekeze emunda Siyoni ali. Mukanye muyâke, murhimangaga. Kulya kuba buhanya nakula emwênè, buhanya burhali bunyi. 7 Engoromora yarhenzire omu mashaka, Cishâba mashanja arhabîre, arhenzire omu mwâge mpu ecihugo coshi acijire irûngu: emirhundu yoshi âyishâba erhasigalemwo omuntu. 8 Mubâge mwayamhala basunzu mulake mubande endûl*, bulyala omungo gwa Nyamuzinda gurharhulesiri. 9 Mw’ago mango, kanwa ka Nyamubâho, mwâmi ârhiba omurhima, abarhambo nabo bâgurhiba, abadâhwa bârhangala n’abalâbi bâzanwa! 10 Naderhe obwo: erhi waliha Nyakasane kwabirage kurheba warhurhebire erhi oderha erhi «mwâbona omurhûla» enakolaga ngôrho eno erhuli emumiro. 11 Mw’ago mango bâbwîra olu lubaga na Yeruzalemu erhi: Empûsi ndûrhu-ndûrhu y’oku ntôndo, edwîrhe yahûsa kurhenga omu irûngu, kuja emunda oli, mwâli w’olubaga lwâni. Erhali ya kuyerûla erhanali ya kucêsa. 12 Mpûsi ndârhi eyishire oku irhegeko lyâni. Nie nkolaga naderha akanwa k’okutwa olubanja lwâbo. 13 Lâba oku kashâba asoka nka citù, engâlè yâge kwo eri nka mpûsi, endogomi zâge zo zâkanya kulusha amakozi, rhwamahera! rhwamahwa! 14 Yeruzalemu, kûla obubî oku murhima gwâwe ly’ocira! Kuhika mangaci zâkubêramwo, enkengêro zâwe ngalu-galu? 15 Bulyala omwanzi bàguyalizize kurhenga e Dani, kurhenga oku ntôndo ya Efrayimu, gwa buhanya bâderha. 16 Mugumanyise, muguderhe omu ca Yuda, mubwîre Yeruzalemu, erhi: ababisha barhenzire omu cihugo c’ekuli, badwîrhe babandira ebishagala bya Yuda akahababo, 17 bagosire Yeruzalemu nka balanzi b’ishwa, kulya kuba angomire, Kanwa ka Nyakasane. 18 Bulala bwâwe n’ebijiro byâwe bikudwîrhîre okwo. Bunguke bw’amaligo gâwe obwo: nka bwalula! Bwanakuhika oku nsholo y’omurhima. 19 Ala ehindi omu nda wee! ala enda wee! ala nka yaluma wee! Omurhima bamagudunda. Ntankahashihulika bulya namayumva babûha omushekera. Cihogero ca ngabo yaja oku matabâro. 20 Erhi baciderha mwanzi erhi na gwa buhanya, ecihugo mpu coshi càhire ebihando byâni mpu byàshabûsire. Olwâkiro lwâni mpu lwahirigisire. 21 Lero mangaci nahusa okubona ecimanyîso, mpuse n’okuyumva omushekera gw’okulalika? 22 Neci olubaga lwàli lwahwinjagîre: lurhanyishi, luli nka bana bo barhadôsa mirhima, nta bukengêre bagwerhe bali balenga ba bubî, ci barhishikola ehinja. 23 Nalolerize igulu: nabugâna mpinga! nti nalola amalunga, nashanga omûshi gwahirigisire. 24 Nalola entôndo, nàbona zidwîrhe zageramwo omusisi n’orhurhondo narho nàbona rhwàdundagana. 25 Nalola: lerhaga omuntu ciru n’omuguma ebinyunyi by’emalunga byoshi byàyâsire. 26 Nalola ecifungo bashundamwo emirhi, cashubire irûngu, n’eyali mirhundu bikola bigûkà yashâbwa n’omutula gwâge. 27 Neci, kwo adesire ntya Nyamubâho: Ecihugo coshi câshâbwa, coshi nâcilambika. 28 Kuli okwo, igulu lyâjira emishîbo n’amalunga gali enyanya gâjamwo omwizimya bulyala nadesire ntânacigalule akanwa nàfundisire ntanacifundûle. 29 Omu kuyumva ecihogero c’abali oku nfarasi n’abafumbasire emiherho, ecihugo coshi càyâsire: bayâkire oku mashaka, bàshona n’oku mabuye; Nta lugo lusigiremwo omuntu. 30 Nâwe, bici okolaga wâjira? Ciru okayambala eby’akaduku, ciru okayambala enjuma z’amasholo, ciru okagalihya amasù n’okushîga ebisike, busha wârhamira mpu wâcijira mwinja. Abîra bâwe bakubênzire, gukola mûka gwâwe bashimbire. 31 Namayumva omuniho guli nka gwa muzire izîmi lyamakoma, omulenge guli nka gwa muhya wayig’iburha, mwâli wa Siyoni odwîrhe alaka alengezize n’amaboko erhi: namahera! namafa n’empimbo za balya bakaheza ngabo.

5

Ka bàbîha babule na kwahanwa?

1 Mugere omu mihanda y’e Yeruzalemu yoshi, mulolêrezagye munadôse mulongeze aha ngombe ziri omwo lugo, mukabugâna hali omugula wâtwa olubanja bwinja, olyâla washimbulira olubanja oku lunali nânababalira ogu murhundu, ye kudesire Nyamubâho 2 Ciru n’amango balahîre mpu: «Nyamuzinda ôzine là» erhi na bîrà banalahîre. 3 Nyamuzinda, kali by’okuli amasù gâwe galonza gabone? Abôla wabashûsire barhanayumvîrhe wabahinazire barhanagokwire. Obusù bwâbo babujizire buzibu kulusha ibuye, banalahîre bwaleka okwâbo. 4 Kwo nakazagiderha nti abagunda bône bakola nka basirhe, bulya barhishi enjira ya Nyakasane barhanayishi ebya Nyamuzinda wâbo 5 Nkolaga naja aha abakulu bali nabo mbabwire, bulya bôhe bamanyire enjira za Nyakasane, bamanyire akanwa ka Nyamuzinda wâbo. Kali ciru nabo banatwa enkoba, bàjahisire omushigo, 6 Co cirhumire entale y’emuzirhu yâbarhêra, nyambwe w’ebulambo abayônera, na kapiri alingire aha luso lw’omurhundu gwâbo: ngasi wagurhengamwo erhi anahanyagîre bulyala amaligo gâbo gali manji, amagoma gâbo gàluzire okubozire. 7 Nkubabalire bulya kurhi? Bagala bâwe bantwîsire, bagendishiga abarhali banyamuzinda! Erhi nabâga namabayigusa banagedihusha, bakazagikômera enyumpa y’omukazi w’ecishungu. 8 Zali nfarasi ziyigusire zinaminyire, ngasi nguma akazihambarha muka omulungu. 9 Ka mpu mbule kuhana ebijiro biri ntyo? Yekudesire Nyamubâho. Nisi erhi ishanja liri nk’eryo mbule bucihôleralyo! 10 Musôkere oku nyanya mushâbe, mukondagule muhebe oku idaho. Emizâbîbu muyishugule bulyala erhali ya Nyamuzinda^j. 11 Yandenganyize oku balenganya enyumpa ya lsraheli n’eyumpa ya Yuda, Yekudesire Nyamubâho. 12 Bahakanyire Nyamuzinda, baderha mpu «kali ntâye». Mpu ntako rhwâbà., rhurhâjemwo ngôrho rhurhânajekwo cizombo. 13 Abalêbi kwo bali nka mpûsi, akanwa karhali mulibwo. Alaga oku byayishibabêra: 14 Co cirhumire aderha ntya Nyakasane, Nyamuzinda w’Emirhwe bulya kwo badesire ntyo, Niono nkolaga najira ebinwa byâni, bibe muliro omu kanwa kâwe, n’olwo lubaga nâlujira lube nshâli ogwo muliro gwamakûza. 15 Niono nkolaga najimulerhera olubaga lwârhenga kulî-kulî wâni nyumpa ya lsraheli, Yekudesire Nyakasane. Luli lubaga lwa ntwâli, lubaga lwa kurhenga mîra! Lubaga orhishi oku luderha, orhanayumva ebi luderha. 16 Enshoho bagwasâmwo emyampi eri nshinda nfunule boshi banali ngabo ya ntwâli 17 Eyo ngabo yâkulya empenzi n’akabale, yâkulya abana-rhabana n’abana-nyere, yâkulya enkafu n’ebibuzi, ekulye omuzâbîbu n’omulehe, yâkushâbira ebishagala biyubakire, birya wali ocikubagire!

Oku mwàlonzagya mwâkubona

18 Cikwône, ciru n’ago mango, Yekudesire Nyamubâho, ntâshâbe lwoshi-lwoshi. 19 Na hano badosa mpu: Cici carhumaga Nyakasane, Nyamuzinda wirhu, arhukolera ebiri nk’ebi? Woyôla wayishibashuza erhi: «Nka kulya mwoyo mwalekaga Nyamubâho mwagashâniza banyamuzinda b’obwihambi omu cihugo cinyu, kwo n’okwo mwanashigira ab’ihanga omu cihugo cirhali cinyu.

Amango g’ecizombo

20 Mumanyise ebi omu nyumpa ya Yakobo mubiyumvise omu ca Yuda: 21 mpu yumvi n’okûla olu lubaga lw’entumva n’embula-murhima bali mpu bagwerhe amasù barhanabona mpu bagwerhe amarhwiri barhanayumva! 22 Ka murhakanyôboha, Kanwa ka Nyamuzinda, ka murhakarhinya obusù bwâni? Nie najiraga omushenyi lubibi lw’enyanja, nagujira lubibi erhakafa yahamire: yanalwiririra erhanahime, emivumba y’enyanja yanaluluma erhanatwe olubibi. 23 Cikwône olu lubaga lugwerhe omurhima gw’entumva n’abagoma bagalusire banagenda. 24 Barhacijaga emurhima bakaderha mpu Nyakasane Nyamuzinda wirhu, rhumurhinye, ye niêsa enkuba mpangûka n’enzinda, nk’oku amango gâyo ganali, Ye rhuhisa oku migobe yene ayimanzagya y’okusârûla. 25 Amaligo ginyu gahindwîre ebyo, amabî ginyu garhumire ebinja byamuyâka.

Amabî g’olubaga galuzire

26 Neci olubaga lwâni lulimwo enkola-maligo, zikazirhega orhusirha, nka barhezi ba binyunyi, zinakazirhega emirhego mpu zigwasemwo abantu. 27 Kula ecôgo ciyunjwire binyunyi, kwo enyumpa zâbo ziyunjwire bya buhagwe. Bàgazirage n’ebyo banakula. 28 Bàluza amagala banatwera. Kwo biri ntyo, barhalusize olugero lw’obubî: Barhakenziri olubanja lwa bene, barhakenziri olubanja lw’enfûzi mpu ciru nazo zisîme barhakenziri olubanja lw’abagunda. 29 Ka mpu mbule bwahana ebijiro biri ntyo, Yekudesire Nyamuzinda, nisi erhi mpu olubaga luli ntyo omurhima gwani gubule bwaluhekakwo omungo! 30 Ebigalugalu, birya byakashologosa, bidwîrhe byajirwa mw’eci cihugo: 31 Abalêbi badwîrhe baderha eby’obunywesi, abadâhwa badwîrhe bayigîriza byâbo-byâbo. N’olubaga lwâni lusîmire okwo! Bici mwâjira hano luhumba obwo?

6

Okushubirhêrwa

1 Bene Benyamini muyâke, muyâke murhenge e Yeruzalemu. Mwe muli e Tekowa mubûhe omushekera muyimanze ecêrekane kuli Betakeremi. Bulya hali obuhanya bwarhenga emwênè. Buhanya bunji bwenêne. 2 Ka bulambo bwa kahasi nagererakwo mwâli Siyoni? 3 Emunda ali yo balungere bashubûkira ho n’amasô gâbo! Omu marhambi gâge bayûbasiremwo ebihando, ngasi muguma ayâbula ebinali aha kuboko kwâge. 4 Murherekêrere amatabâro. Mukanye rhumurhêre kalengerêre. Rhwamahera izûba likolizika, ebizungu-zungu by’ebijingo byamalîhûka. 5 Mukanye rhumurhêre budufu, mukanye rhumushâbire enyumpa! 6 Bulya kwo adesire ntya Nyamuzinda Ogala-byoshi mpu mukube emirhi yâge Yeruzalemu yeshi mumugorhe, luba lugo lwa bunywesi, lwo warhangirhâbalira. 7 Kula iriba lirhengamwo amîshi kwo naye arhengamwo amabî gâge, okutula entambala n’okushâba yo myanzi baderha eyo, omu masù gâni, ngasi mango endwala n’ebibande. 8 Leka bakubwirize Yeruzalemu Omurhima gwani gwakanakurhengakwo, wakabona namakujira bwerûlè, bulya burhabâmwo muntu. 9 Kwo adesire ntya Nyamuzinda Ogala-byoshi. Rhôlogoza rhôlogoza kulya barhôlogoza omu ishwa ly’emizâbîbu, ngasi hisigire omu Israheli oshubigezaho okuboko ak’owahumbûla amalehe g’omuzâbîbu, omu lwîbo. 10 Ndi nâbwîra? Ndi nâyimbirira nti ayumvirhize. Kali okurhwiri kwâbo kurhaba kukembûle, barhakayumva. Akanwa ka Nyakasane kashubire ka nshonyi kulibô, barhacinunirwa nakô. 11 Cikwône niehe nyunjwire mutula gwa Nyamuzinda, nadesire nti ngurhange narhama k’orhagurhulira oku mwana w’emuhanda n’omu ndêko y’abana b’emisole. Bayishigwârhwa boshi: omulume na mukâge, okola mushosi n’okola kajo. 12 Enyumpa zâbo, bandi bazishobôla, amashwa gâbo na bakâbo kwo na kwo. Neci nalambûlira okuboko oku bantu ba muli eci cihugo, Yekudesire Nyakasane. 13 Bulyala omurho n’omukulu, boshi buhagwe balonza. Omulêbi n’omudâhwa boshi mukanga bayêsha: kurhebana balimo. 14 Bali mpu barhuba ecihulu c’olubaga mpu murhûla, murhûla mâshi! n’obwo omurhûla ntâgwo^k. 15 Enshonyi z’ebijiro byâbo zâbabumba; ci ciru barhaciba nshonyi barhaba lugwegwe oku masù. Mwo bânahirimira omu karhî k’abâhirima, kusârhala basârhala olusiku nâbarhandûla Yekudesire Nyakasane.

16 Kwo Nyakasane adesire ntya: Muje omu njira za mîra, mudôse bwinja enjira za mîra, ngahi yàli enjira y’obwinja? muyiyankage, mwabona oku mwaluhûka. Ci bôhe badesire mpu «rhurhâyishimbe». 17 Najire aho nabaha abasholeza^l nti «muyumvirhize omushekera» Ci bôhe mpu «rhurhaguyumvirhize». 18 Yumvagya mwe mashanja: omanyireho, we ndêko, ebi ndi bukola. 19 Oyumve igulu! Lâba oku ndwîrhîre olu lubaga obuhanya bugoma bwâbo bukudwîrhe, bulyala ebinwa byâni barhabirheziri kurhwiri, n’irhegeko lyâni bàligayaguzize. 20 Bici nâjira n’enshangi yarhenga e Saba nisi erhi olusheke lw’obukù lw’omu cihugo c’e kulî? Embâgwa zinyu ntazisimiri n’enterekêro zinyu zirhansimisizi, 21 Kwo kurhumire Nyamuzinda aderha ntya: erhi lâba oku olu lubaga nkola nâlurhega ebi lwâsarhalakwo. Omushamuka n’omugala oku banali, abalungu n’abîra boshi bahungumuka.

22 Kwo adesire ntya Nyakasane: Lâba oku ishanja lyârhenga omu cihugo c’emwênè lubaga lurhali lunyi lwârhengerera aha kafende k’igulu, 23 Bafumbasire omuherho n’omwampi, bali baminya barhakuba kâzûka, ecihôgero câbo kwo ciri nka mukungulo gwa nyanja bashonyire oku nfarasi, ngasi muguma akomekerire amatabâro we barhabâlîre, wâni mwâli Siyoni. 24 Rhwayumvîrhe ogwo mwanzi, mâshi rhwatwîka enjingo rhwagwârhwa n’ebihamba, rhwayumva n’emikero-mibishi ciru; 25 murhajâga ebwa mashwa, murhageraga omu mirimbwa bulyala eyo munda ngôrho za babisha, bihamba enyunda zoshi. 26 Mwâli w’olubaga lwâni yambala sunzu, civuluvunze omu luvu, jira emishîbo kulya banashîba omwana w’ecûsha obande endûlù, bulyala alingirhuhikakwo, kaheza.

27 Nakujizire murhanguzi w’olubaga lwâni, nti ly’omanya onarhangule obworhere bwâbo. 28 Boshi bali bagoma, bakazija banywerhera abandi, boshi basherîre, bali bazibu nka marhale n’ecûma. Boshi barhahwa kushandâza. 29 Omuvubo gudwîrhe gwavugurhiza mpu lyo ecûma cilibwa n’omuliro. Omutuzi adwîrhe avugurhizavugurhiza busha ci amazî g’ecûma garhacirhengâkwo. 30 «Lufaranga lufire», kwo babaderha. Neci, Nyamuzinda obajahisire.

7

Enterekero y’okunali

a) Ebiyêrekîre aka-Nyamuzinda

1 Akanwa Yeremiyahu abwiragwa na Nyakasane: 2 «Oyimange aha lumvi lw’aka-Nyamuzinda, oyakûlizeho, oderhe aka ka­nwa erhi: muyumve Nyakasane adesire mwe banya-Yudeya mudwîrhe mwageramwo ogu muhango mpu mujiharâmya Nyakasane. 3 Kwo adesire ntya Nyakasane Ogala-byoshi, Nyamuzinda w’Israheli. Muyinjihye enjira n’emiko­lo yinyu; namubêza muli eri ishwa. 4 Murhashimbaga ebinwa by’obunywesi mpu «engombe ya Nyakasane eyo, engombe, engombe ya Nyakasane eyo, engombe ya Nyakasane eyo». 5 Cikwône, mukayinjihya enjira n’emikolo yi­nyu; erhi mwakanashibirira obushinganyanya ngasi muguma n’owâbo, 6 muka­ ba murharhindibuzizi ecigolo, enfûzi n’omukana, mukaba murhabulagiri omu­ko mwêru-kwêru hano, na mukaba murhacihanyagazizi mpu mwashimba aba­ndi banyamuzinda, 7 ago mango, namubêza mw’eri ishwa, mw’eci cihugo nahaâga basho kurhenga mîra na kuhika ensiku n’amango. 8 Cikwône alaga oku mwêhe mudwîrhe mwacikubagira ebinwa by’obunywesi birhamujiriri bici. 9 Ka mpu muzimbe, munigane, muhushe, mulahire ebîrâ, mugashânize Baali, mukulikire ba nyamuzinda b’obwihambi balya murhishi, 10 mubuliyisha munyi­mange omu masù mw’eyi nyumpa ederhwa n’izîno lyâni, mpu «rhurhâcibè kurhi!» Kandi mushubirire amaligo ginyu? 11 Ka omu kubona kwinyu mw’eyi nyumpa ederhwa n’izîno lyâni likolaga liba ishubûkiro lya bishambo? Niono kubona mbona ntali muhurha, Kanwa ka Nyakasane. 12 Mukanye muje aha mwâni e Silo: ho izîno lyâni lyayûbakaga burhanzi, mulole ebi nahakolire erhi bubî bwa lubaga lwâni lwa Israheli burhuma^m. 13 Na bunôla, kulya kuba lwakozire ago maligo goshi, kanwa ka Nyakasane, kulya kuba murhayumvagya erhi nkazimubwîra bwaca bwayira, namuhamagala mu rhanashuzagya, 14 eyi ngombe ederhwa n’izîno lyâni, eyôla mucikubagire, n’eri ishwa namuhaga mwe na basho nkolaga nayikolera birya nakoleraga Silo. 15 Nkolaga namukaga muntenge omu masù, kulyâla nakagaga bene winyu bene Efrayimu.

b) Banyamuzinda b’obwihambi

16 Woyo oleke orhasengereraga olu lubaga, orhaderhaga mpu walengeza omulenge n’omusengero gw’okubalagira nîsi erhi mpu wayimbirira, bulyala ntakuyumvirhize. 17 Nkabaga orhabwini ebi badwîrhe bakola omu bishagala bya Yuda n’omu mihanda ya Yeruzalemu. 18 Oku abana bashenya enshâli, b’i­she bakoleza omuliro, n’abakazi barhanza enshano mpu badugira Omwamikazi w’Empinguⁿ. Cazindà barherekêre banyamuzinda b’ihanga mpu lyo bambabaza! 19 Ka nie bababazize, Yekudesire Nyakasane; kali bône bacibabazize, bône bacibonesize nshonyi? 20 Kwo Nyakasane Nyamubâho adesirage ntya: Lâbi oku omutula gwâni, omungo gwâni, gukola gwacirhulira ahala, oku bantu n’oku bintu, oku mîshi g’omu mashwa n’oku malehe g’omu ishwa; gwayôca bu­rhazima.

c) Enterekero erhashinganini

21 Kwo adesire ntya Nyakasane w’Emirhwe, Nyamuzinda w’Israheli. Muyu­shûle ebimasha binyu oku êzinyu, mulye ezo nyama! 22 Bulya oku biyêrekîre enterekêro n’ebimasha, ntâko nàbwizire na ntako nàrhegesire basho erhi mbakula omu cihugo ca Mîsiri^o. 23 Cikwône irhegeko nàli mbahire eyo eri: Nti mukaziyumva izù lyâni, lyo mba Nyamuzinda winyu ninyu mube lubaga lwâni. Mukulikire enjira mmurhegesire yoshi lyo mucira. 24 Cikwône, aye, bàrhumvirhizagya barhanarhegaga okurhwiri, bôhe bakulikira oluhengu lw’omu­rhima gwâbo mubî, bampa ebirhugo ahali h’okunyêrekera. 25 Kurhenga olusi­ku basho barhengaga e Mîsiri kuhika ene, nàmurhumire abaganda bâni b’aba­lêbi, ngasi lusiku burhahusa. 26 Ci barhanyumvagya, barhaderhaga mpu ba­rhega okurhwiri, bacibêra ba cikanyi-cirhagomba, babiha barhalusa b’ishe. 27 Wanababwîra ebyo binwa byoshi: ci barhakuyumve, wanabahamagala ci ba­rhakushuze. 28 Obabwîre erhi lola olubaga lurhumva izù lya Nyakasane Nyamuzinda lurhanaziga lwabwirizibwa. Ecihango cirhacihaba, cabarhenzire oku kanwa.

d) Enterekêro mbî ekagîsa

29 Moma ebiviri byâwe biri-biri, obikabulire. Sôkera oku ntôndo mpalangule obandirekwo endûlù. Bulyala Nyamuzinda amakaga obûko bumugayîsa. ^p 30 Neci, bene Yuda bakozire ehi nshomba, ye kudesire Nyakasane. Baàgwasize ebikabulirwa byâbo omu ka-Nyamuzinda kaderhwa n’izîno lyâni, mpu bakahemule; 31 bayûbakire oluhêrero lwa Tofeti omu cibanda ca Ben-Hinomu, mpu bakazisingônolerakwo bagala na bâli bâbo, n’obwo okwo ntakuderhaga na nta mango nakugerêrîze. 32 Alaga oku n’ensiku zayishire, ye kudesire Nya­kasane, Tofeti arhâciderhwe, n’ecihanda ca Ben-Hinomu cirhâciderhwe, ci cibâgiro co caderhwa. Abantu bâbishwa e Tofeti^q erhi kubula handi kurhuma. 33 N’emirhumba y’olwo lubaga yaba lwîko lwa binyunyi by’emalunga, haguma n’ebyerubala, barhaboneke n’omuntu wabihiva. 34 Omu bishagala bya Yuda n’omu mihanda ya Yeruzalemu nahulisamwo izù ly’omwishingo n’ely’obusîme; izù ly’omuhya n’ery’omuhya-mulume, bulyala ecihugo cahinduka mwerûlè.

8

1 Mw’ago mango, ye kudesire Nyakasane, babishûla amavuha g’abâmi b’e­mwa Yuda, ag’abakulu, ag’abadâhwa, ag’abalêbi n’ag’abantu kone b’e Yeruzalemu. 2 Bagayanika oku izûba, omwêzi engabo y’emalunga bali barho­nyize n’okukolera zirya bashimbaga banakazizidôsa, zirya bakazagiharâmya, ago mavuha garhacife garhôlagwîrwe nîsi erhi kushubibishwa. Gakolaga gabê­ra oku idaho nka binazo. 3 N’oku banyi balobôka muli obwo bûko bw’emihera, ngasi aha nakabahabulira, ye kudesire Nyakasane w’Emirhwe, olufù lwâba lwo lukulu aha buzîne.

Endûlù, amahano, obugoma bw’lsraheli

4 Obabwire, erhi kwo adesire ntya Nyakasane mpu k’ohirima arhazûka, k’ohabuka arhahabûlwa? 5 Cirhumirage olwo lubaga lubêra omu bugoma buzira kuhusa. Basêzizagye obunywesi balahîre bugaluka. 6 Najire aho nabayumvirhiza: barhadwîrhi baderha nk’oku bikwânîne. Barhalimwo owagaya obubî bwâge akaderha erhi «lêro bici bino nàkozire»? Boshi oku bahabusire kwo banahâsire, nka nfarasi yajilwa. 7 Ciru na nyakadekere nk’ali emalunga, ayishi akasanzi kage, Akafunzi, ehiremberembe n’omuhangali, biyishi amango gâbyo g’okubunga. Olubaga lwâni lwôhe lurhishi obushinganyanya bwâni.

lrhegeko omu nfune z’abadâhwa

8 Kurhi mwakaderhaga mpu «rhuli barhimanya rhugwerhe irhegeko lya Nyakasane!» Kwo binali; mwalihindwîre binywerhe oburhûza, bunywesi bw’abandisi. 9 Abagula enshonyi zababumba, basômerwa hano bagwârhwa omu murhego Bôhe mpu bagayaguza akanwa ka Nyakasane. Mbwîraga, obugula bwâbo, bici bubakwâniîage? 10 Bakâbo nkolaga nabaha abandi balume amashwa gâbo ngahereze bandi-bandi. Bulya kurhenga oku murho kuhika oku mukulu, boshi bya buhagwe balonza abalêbi n’abadâhwa, boshi kurhebana balimwo. 11 Bali mpu babuka ecibande ca mwâli w’olubaga lwâni, badwîrhe baderhera oku mino mpu «murhûla, murhûla» n’obwo nta murhûla. 12 Enshonyi z’amaligo gâbo zababumba. Caba mushiâna, barhaciba nshonyi, barhaciyishi olugwegwe lwo luci. Bafurhama omu karhî ka abafurhama bakomanya olusiku nayishibarhangula, Nyakasane okudesire.

Emizâbîbu ya Yuda

13 Nakasimire nsarille emwâbo, ye kudesire Nyamubâho. Cikwône emizâbîbu yâbo erhalehesire, ciru n’omulehe gwâbo gurhayanyiri ebyâsi ciru byône bifunyire nali mbahire ababishandazagya. 14 Cirhumirage rhutamire, rhufiremwo obûla Nyakasane Nyamuzinda wirhu yene orhuyisire ye narhunywesize amîshi mahereke, erhi mabî rhwamujirire garhuma. 15 Rhwakazagiringa omurhûla: ci lerhaga! Rhwakagiringa amango g’okufuma: bikolaga bihamba. 16 Kurhenga emwa Dani omulumbo gw’enfarasi zâge guyumvikîne n’ecimorogo c’amadaku g’enfarasi cidirhimanyize ecihugo coshi^r bayishirirya ecihugo n’ebinja bimuli olugo na benalo. 17 Neci, lâba oku we ntumîre enjoka nkali zirya zirhadogêzibwa; zakuluma, ye kudesire Nyakasane na nta bufumu.

Omulenge gw’omulêbi amango g’ecizombo

18 Namayumva amagala gandya omurhima gurhaciri gwani! 19 Yumva endûlù ya mwâli w’olubaga lwirhu, yamazûka omu cihugo côshi mpu «ka Nyamubâho arhaciba omu Siyoni, k’omwâmi w’e Siyoni arhaciyiba? (Carhumaga banjira burhe n’enshusho zâbo ebyo birhali byo byarhenga ihanga). 20 Bayûsize basârûla, ecanda cahwire, n’okucira n’orhaciziri! 21 Ecibande ca mwâli w’olubaga lwirhu, cimbabazize, ndi nka nie mbanzirwe. 22 Ka nta mavurha gaciba omu Galadi? ka nta mufumu ocibâmwo? Cirhumirage cirhafuma ecibande ca mwâli w’olubaga lwirhu? 23 Owahindula irhwe lyâni likashuba iriba, n’amasù gâni ngahinduke nshôko ya mirenge! Owampa nkalakira mûshi na budufu abayîsirwe omu bana ba mwâli w’olubaga lwirhu!

9

1 Mw’ago mango, ye kudesire Nyakasane, babishûla amavuha g’abâmi b’e­mwa Yuda, ag’abakulu, ag’abadâhwa, ag’abalêbi n’ag’abantu kone b’e Yeruzalemu. 2 Bagayanika oku izûba, omwêzi engabo y’emalunga bali barho­nyize n’okukolera zirya bashimbaga banakazizidôsa, zirya bakazagiharâmya, ago mavuha garhacife garhôlagwîrwe nîsi erhi kushubibishwa. Gakolaga gabê­ra oku idaho nka binazo. 3 N’oku banyi balobôka muli obwo bûko bw’emihera, ngasi aha nakabahabulira, ye kudesire Nyakasane w’Emirhwe, olufù lwâba lwo lukulu aha buzîne.

Endûlù, amahano, obugoma bw’lsraheli

4 Obabwire, erhi kwo adesire ntya Nyakasane mpu k’ohirima arhazûka, k’ohabuka arhahabûlwa? 5 Cirhumirage olwo lubaga lubêra omu bugoma buzira kuhusa. Basêzizagye obunywesi balahîre bugaluka. 6 Najire aho nabayumvirhiza: barhadwîrhi baderha nk’oku bikwânîne. Barhalimwo owagaya obubî bwâge akaderha erhi «lêro bici bino nàkozire»? Boshi oku bahabusire kwo banahâsire, nka nfarasi yajilwa. 7 Ciru na nyakadekere nk’ali emalunga, ayishi akasanzi kage, Akafunzi, ehiremberembe n’omuhangali, biyishi amango gâbyo g’okubunga. Olubaga lwâni lwôhe lurhishi obushinganyanya bwâni.

lrhegeko omu nfune z’abadâhwa

8 Kurhi mwakaderhaga mpu «rhuli barhimanya rhugwerhe irhegeko lya Nyakasane!» Kwo binali; mwalihindwîre binywerhe oburhûza, bunywesi bw’abandisi. 9 Abagula enshonyi zababumba, basômerwa hano bagwârhwa omu murhego Bôhe mpu bagayaguza akanwa ka Nyakasane. Mbwîraga, obugula bwâbo, bici bubakwâniîage? 10 Bakâbo nkolaga nabaha abandi balume amashwa gâbo ngahereze bandi-bandi. Bulya kurhenga oku murho kuhika oku mukulu, boshi bya buhagwe balonza abalêbi n’abadâhwa, boshi kurhebana balimwo. 11 Bali mpu babuka ecibande ca mwâli w’olubaga lwâni, badwîrhe baderhera oku mino mpu «murhûla, murhûla» n’obwo nta murhûla. 12 Enshonyi z’amaligo gâbo zababumba. Caba mushiâna, barhaciba nshonyi, barhaciyishi olugwegwe lwo luci. Bafurhama omu karhî ka abafurhama bakomanya olusiku nayishibarhangula, Nyakasane okudesire.

Emizâbîbu ya Yuda

13 Nakasimire nsarille emwâbo, ye kudesire Nyamubâho. Cikwône emizâbîbu yâbo erhalehesire, ciru n’omulehe gwâbo gurhayanyiri ebyâsi ciru byône bifunyire nali mbahire ababishandazagya. 14 Cirhumirage rhutamire, rhufiremwo obûla Nyakasane Nyamuzinda wirhu yene orhuyisire ye narhunywesize amîshi mahereke, erhi mabî rhwamujirire garhuma. 15 Rhwakazagiringa omurhûla: ci lerhaga! Rhwakagiringa amango g’okufuma: bikolaga bihamba. 16 Kurhenga emwa Dani omulumbo gw’enfarasi zâge guyumvikîne n’ecimorogo c’amadaku g’enfarasi cidirhimanyize ecihugo coshi^s bayishirirya ecihugo n’ebinja bimuli olugo na benalo. 17 Neci, lâba oku we ntumîre enjoka nkali zirya zirhadogêzibwa; zakuluma, ye kudesire Nyakasane na nta bufumu.

Omulenge gw’omulêbi amango g’ecizombo

18 Namayumva amagala gandya omurhima gurhaciri gwani! 19 Yumva endûlù ya mwâli w’olubaga lwirhu, yamazûka omu cihugo côshi mpu «ka Nyamubâho arhaciba omu Siyoni, k’omwâmi w’e Siyoni arhaciyiba? (Carhumaga banjira burhe n’enshusho zâbo ebyo birhali byo byarhenga ihanga). 20 Bayûsize basârûla, ecanda cahwire, n’okucira n’orhaciziri! 21 Ecibande ca mwâli w’olubaga lwirhu, cimbabazize, ndi nka nie mbanzirwe. 22 Ka nta mavurha gaciba omu Galadi? ka nta mufumu ocibâmwo? Cirhumirage cirhafuma ecibande ca mwâli w’olubaga lwirhu? 23 Owahindula irhwe lyâni likashuba iriba, n’amasù gâni ngahinduke nshôko ya mirenge! Owampa nkalakira mûshi na budufu abayîsirwe omu bana ba mwâli w’olubaga lwirhu!

10

Enshusho z’abazirnu na Nyamuzinda w’okunali

1 Wâni nyumpa ya Israheli, yumva oku Nyakasane akubwîra. 2 Kwo adesire ntya Nyakasane, Murhakazagikômera enjira z’amashanja, murhakazagiyôboha ebimanyîso by’oku nkuba ciru akaba amashanja kuyôboha gabiyôboha. 3 Kali obwôba bw’ amashanja buba bwa busha, guba murhi kwône batwa omu muzirhu, gubinjwe n’akere k’omubinji. 4 Oku bundi baguyinjihye n’amasholo haguma n’amarhale, Babulibigwikamwo emisumâri, enyundo eyigwike mpu lyo bisêra (ebirhangâlo byâbo) bilekihinya-hinya. 5 Kwo biba nka buhereko omu ishwa ly’emyungu, birhaderha, kulengezibwa bilengezibwa, bulya birhagenda. Murhakazagibiyôboha: bulya birhankajira kubî kuci birhakanajira kwinja kuci. 6 Orhagerwa ndi Nyakasane, oli mukulu, liri likulu izîno lyâwe ligala byoshi. 7 Ndi orhankakurhinya, mwâmi w’amashanja? Neci, oli wa kurhinywa! Bulyala omu bagula b’amashanja boshi, n’omu mâmi gâbo goshi, ntâye bakakugererakwo. 8 Boshi boshi, bali bahwinja banali bingolongolo. Amahano obusha buhâna nago ganali ntago. 9 Marhale matule nka rhwâsi garhenga cingana e Tarsi n’amasholo g’e Ofiri mukolo gwa mubinji, gwa munwe mulenga gw’omutuzi byoshi bushanja bwa bantu balenga. Babiyambike n’omushangi gw’akaduku obwo. 10 Nyakasane yehe ye Nyamuzinda w’okuli, ye Nyamuzinda ôzine ye na Mwâmi w’ensiku n’amango. Akaba burhe, igulu linageremwo omusisi, amashanja garhankalinda omutula gwâge. 11 Kwo wababwîra ntya: erhi: banyamuzinda, abarhajiraga amalunga n’igulu baherêrekera hanol’igulu n’idako ly’amalunga. 12 Ye wajiraga igulu n’obuhashe bwâge, ayimanza amahanga n’oburhimanya bwâge n’obukengere bwâge bwalambûla amalunga. 13 Akalika izù, amîshi ganalulume emalunga, anayinamule ebitu kurhenga aha kafende k’igulu atule n’orhukengulo eshube milazo akûle n’empûsi omu cibîkiro câge. 14 Go mango, ngasi muntu ahwinjagala, ayimange buzira kuyumva go mango ngasi mutuzi agwârhwa n’enshonyi erhi alola enshusho zâge. Bulyala biri bya bunywesi, birhalimwo omûka. 15 Birhaba cici, amango g’okuhanwa kwâbyo, byahirigirha. 16 «Mwanya gwa Yakobo» yehe arhali ntyo: bulya ye kabumba kabumbaga byoshi lsraheli lyo ishanja mwimo gwâge. Izîno lyâge ye Nyakasane w’Emirhwe.

Ecihugo cajamwo ecôba

17 Oshane ebyâwe, orhenge mw’eci cihugo wâni we mugorhe! 18 Bulya kwo adesire ntya Nyakasane. Lola oku lero kulibirha n’abalibirhakwo, baje kulî, ababamwo eci cihugo nabaheba omu malibuko lyo banshanga 19 Namahera, namabandwa! Ecibande câni cirhakanafuma. Nie muntu nakazagiderha: nti gâni ago mababale, nagalembera. 20 lhêma lyâni balishâbire emigozi yâni yoshi bayitwîre. Abana bangenzire boshi: ntâye ocihali. Harhaciri ciru omuntu w’okuyimânika ihêma. 21 Balungere bo babire bahwinja. Barhalongerizi Nyakasane n’okwola kwarhuma bayabirwa: obusô bwâbo bwoshi bwashandire. 22 Yumva omwanzi! gwo ogwo! Cihôgero cinene carhenga e mwênè mpu ebishagala bya Yuda bihinduke irûngu, bibe lwâkiro lwa banyambwe. 23 Omanyire yagirwa Nyamubâho, oku enjira y’omuntu erhaba yâge kurhanali kwâge okulambagira n’okusêra omu njira yâge burhanali buhashe bwâge bumuheba omu njira n’okumubêzamwo. 24 Orhuhane Yagirwa, cikwône omu lugero lwinja buzira mungo, rhwakanahungumuka rhweshi. 25 Orhulire omutula gwâwe oku mashanja garhakuyishi n’oku milala erhagashâniza izù lyâwe. Bulyala balire Yakobo bamuyûsa, banashâba aha mwâge.

11

Yeremiyahu n’ebinwa by’endagâno

1 Akanwa Yeremiyahu abwiragwa na Nyakasane: 2 «Obwire abantu b’omu ishwa !ya Yuda n’ab’omu Yeruzalemu. 3 Obabwire erhi: «Yekudesire Nyakasane Nyamuzinda w’Israheli erhi: akahera omuntu orhumva ebinwa by’eyi ndagano, 4 binwa narhegekaga basho olusiku mbakûla omu cibeye, omu cihugo c’e Mîsiri. Nababwîra nti «muyumve izu lyâni; munajire ngasi kwoshi nâkamurhegeka lyo muba lubaga lwâni, nâni mbe Nyamuzinda winyu. 5 Kuderha nti nyunjulize gulya mulagi nalahiraga nti ntagujiriri basho gulya gw’oku­ baha ishwa lyahululamwo amarha n’obûci, nk’oku biri buno. Nâni nashuza nti: «Neci, Nyamwagirwa. 6 Na Nyakasane anacimbwîra erhi: «omu bishagala bya Yuda n’omu mihanda ya Yeruzalemu oyakûze mpu: muyumve ebinwa by’eyi ndagâno munabijire. 7 Bulyala narhonzire basho erhi mbakula e Mîsiri, na kuhika buno nadesire buzira kurhama nti: muyumve izu lyâni. 8 Cikwône barhumvagya barhaderhaga mpu barhege okurhwiri, ngasi muguma ayêrekera emunda omurhima gwâge mubi gunayêrekire. Okubundi nabakolera akal’ibala ebinwa by’eyi ndagâno byoshi byanali bidesire, binwa nali mbasêzize okushi­mba barhanabishimbaga. 9 Nyakasane ambwîra crhi: Bene Yuda n’ab’omu Yeruzalemu banywânane. 10 Bashubirire amaiigo ga b’ishe, balahiraga mpu barhayumva ebinwa byâni: b’abôla bakulikire banyamuzinda b’obwihambi mpu babe bo bakolera. Enyumpa y’Israheii n’enyumpa ya Yuda bavunyire omu binwa by’endagâno rhwalagânanaga rhwe na b’ishe. 11 Co cirhumirage, Yekudesire Nyakasane, lâba oku nkola nabarhumira obuhanya barhafume, bakanyakûza, ntabashuze. 12 Go mango ebishagaia bya Yuda n’ab’omu Yeruzalemu bajigashâniza n’enshangi banyamuzinda b’obwihambi. Abo banyamuzinda barhabarhabâle ciru n’ehitya amango g’obuhanya. 13 Bulyala wâni Yuda, banyamuzinda bâwe kwo bali banji nka ebishagala byâwe. 14 N’oku emihanda ya Yeruzalemu eri minji kwo nazo ziri nyinji empêrero wayûbasire z’okugashâniza Baali.

Abakomera aka-Nyamuzinda batumuzibwa

15 Omusimwa wâni bici alijira omu mwâni? Anayunjulize obulonza bwâge bubî. Ewe k’emihigo n’enyama nterekêre byo byakurhenza mw’obu buhanya olimo ly’omanya oku wacishinga? 16 Muzeti guyanyire gunajagaiire, lyo izîno Nyakasane ali akuhire; lero ahizirage omuiiro omu byasi byâwe; n’amashami gabôyôsire. 17 Na Nyakasane w’Emirhwe wakugwîkaga, akutwirire olufù n’ecarhumire, ganali amaligo enyumpa y’Israheli n’eya Yuda zakozire mpu banjire burhe omu kududûkiza Baali omugi gw’enshangi.

Yeremiyahu alibuzibwa e Anatoti

18 Nyamubâho anali erhi antonzire: nayôrha mmanyire! Ago mango, Nyakasane, wanzibûla amasù mpu gabone ebi balimwo! 19 Niehe kwo nali nka mwana-buzi^t wajibagwa, erhi ntanamanyiri emirali bagwerhe kuli nie. Mpu «rhuhongole omurhi gujinire, rhumukûle omu igulu ly’abazîne, irhondo izîno lyâge lirhakengêragwa»! 20 Cikwône wehe, Nyakasane w’Emirhwe, we twa emmanja n’obushinganyanya we singiriza ensiko n’omurhima onyêreke mbone oku wacihôlerabo bulya we ntûzire olubanja lwâni. 21 Okwo kwo kurhumire, ntya kwo Nyakasane aderhire abantu b’e Anatoti bashimbire omûka gwâni: «Erhi orhajiraga obulêbi oku izîno lya Nyakasane, lyo orhagiyîrhwa n’enfune zirhu». 22 Lâba oku niono nk’ola najibarhangula. Emisole yâbo, ngôrho yabayiîrha, bagala bâbo na bâli bâbo bafà n’ishali. 23 Barhabemwo owasi­gala hano ndikira obuhanya omu bantu b’e Anatoti.

12

Amasima g’ababî

1 Oba mushinganyanya, Nyakasane, ciru nkacihamba nti nakujisa kadali ci erhi na binwa bya bushinganyanya nakushambâza. Cirhuma enjira y’endyâlya eba ekomire, cirhuma encuku zijira omurhûla. 2 Nàbagwisire bànamera emizi, kukula bakula na malehe bayâna. Hofi oba n’akanwa kâbo, cikwône kuli n’ensiko zâbo. 3 Wehe Nyakasane, onyishi na kubona ombona, omurhima gwâni wàgurhangwîre, na haguma nâwe guba. Obarhenze nka bibuzi byajibâgwa, obabikire olusiku lw’okubâgwa. 4 (Kuhika mangaci ecihugo câba ciri omu mishîbo), n’obwâsi buli ebulambo erhi buyûmire? Ebinyunyi n’ebintu byahwîre n’obubî bw’abantu. Bulya kwo badesire: mpu Nyamuzinda arhabona ebirhulimwo. 5 K’amashigwe g’abantu gakuyâbire, ohashe amashigwe g’enfarasi? Erhi oyumvagya ebihamba omu cihugo cidekerîre, kurhi byayishigiba omu mashaka g’oku Yordani? 6 Kali ciru balumuna bâwe na bene winyu bakurhebeka! Bakuhûrana n’izù linene. Orhahîraga okabayemera hano bakubwîra ebinwa binunu.

Lungwe alakira olubaga lwâge

7 Nalesirage enyumpa yâni, nasiga akashambala kâni. Omurhonyi w’omurhima gwâni namusizire omu nfune z’abashombanyi bâge. 8 Akashambala kâni kamipindukirage, kashuba nka ntale y’erubala: yandulumîr, nayishomba. 9 Akashambala kâni ka kashubirage cinyunyi ca mashala ga butone n’ebinyunyi bihiva byakagorha! Mukanye muhamagale eby’erubala byoshi; mubilerhe bicirhanze. 10 Engabo y’abangere yakûzire ishwa lyâni ly’emizâbîbu, balirhindagira, ishwa lyâni oku ndirhonya, bohe balijizirage nterere. 11 Mashi balijizire nkûmu, likola lya kushibûkwa omu masù gâni. Ecihugo coshi bacishâbire na ntâye oshibirîre. 12 Entôndo zirengerîre omu irûngu zoshi zahisirwekwo n’abashâbi (bulya Nyamubâho afumbasire engôrho ye Ntakanjirwa) kurhenga oku cikwi c’ecihugo kuhika oku cindi nta muntu ogwerhe omurhûla! 13 Barhwezire engano, basârûla emishûgi; barhamîre busha. Enshonyi z’ebi basarwire zababumbire, erhi mungo gwa Nyakasane gurhuma.

Olubanja n’obucire bw’olubaga

14 Kwo adesire ntya Nyakasane: Bo ndesire abalungu bâni babî, balya bàhumaga oku kashabala nàhaga olubaga lwâni lw’Israheli. Lâba oku nâba­shugula omu cihugo câbo. (Cikwône enyumpa ya Yuda narhangiyishugula omu karhî kabo). 15 Cikwône hano mba namabashugula, nâshubibabêra bwonjo, nshubibagalula ngasi muguma omu kashambala kâge, ngasi muguma omu i­shwa lyâge. 11 N’erhi bakaciyigîriza bwinja amarhegeko g’olubaga lwâni, bakamanyindahira mpu «ye ndahire Nyakasane ozîne» nka kulya bayigîrizagya olubaga lwâni okulahira Baali, ago mango banashubira omu karhî k’olubaga lwâni. 17 Cikwône bakabula buyumva olwo lubaga nânalushugula, nna­nduherêrekeze, Kanwa ka Nyakasane.

13

Omukaba gubozire

1 Kwo ambwizire ntya Nyakasane: Erhi okanye ogule omukaba gw’ecitâni, oguzonze ensiko zombi. Cikwône orhagurhogezagya omu mîshi.» 2 Nagula omukaba, nk’oku Nyakasane ànali antegesire, nanaguzonza ensiko zombi. 3 Akanwa ka Nyakasane kantindakwo obwa kabirhi: 4 «Erhi oyanke omukaba wagulaga, ogula oyambalire oku nsiko, oyimuke, oje ebwa Efrata ogufulike omu mugaku gw’ibuye.» 5 Nakanya najigufulika ebwa Efrata, nk’oku Nyakasane ali antegesire. 6 Erhi hagera nsiku zirhali nyi, Nyakasane ambwîra, erhi: «Yimuka, oje ebwa Efrata oyanke yo gulya mukaba nakurhegekaga nti ofulikeyo». 7 Naja ebwa Efrata, nalonza nanabandana omukaba halya nali ngufulisire. Lâba: gwasherire gurhankacikolesibwa. 8 Okubundi akanwa ka Nyakasane kantindakwo. 9 Erhi «kwo adesire ntya Nyakasane; erhi: ntya kwo nashereza ifêka lya Yuda bula bucibone bunji bwa Yeruzalemu. 10 Olu lubaga lubî, abâla bakazilahira bwayumva ebinwa byâni, abâla bakazikulikira obulala bw’omurhima gwâbo n’okushimbulira bandi ba nyamuzinda b’obwihambi mpu babakolere banabaharâmye, olu lubaga kwo lwâba ak’ogu mukaba gu­rhâkacikola bici. 11 Bulyala, nka kula omukaba gusera oku nsiko z’omuntu, kwo nali ncisêgerize oku nyumpa ya Israheli yoshi, enyumpa ya Yuda yoshi, Kanwaka Nyakasane, nti zibe lubaga lwâni, irenge lyâni, lukengwa na bulimbi bwâni. Cikwône barhanyumvagya.

Orhubindi rhw’idivayi rhwahukulana

12 Obabwire n’aka kandi kanwa: Kwo adesire ntya Nyakasane, Nyamuzinda w’Israheli: «Ngasi kabindi kanayunjula idivayi». Banakushuza mpu: «ka rhuhabire oku ngasi kabindi kanayunjula idivayi»? 13 Onababwire erhi: kwo adesire ntya Nyakasane, erhi: lâba oku ababamwo eci cihugo boshi nâbalalusa, abâmi batamîre oku ntebe ya Daudi, abadâhwa n’abalêbi, n’ab’omu Yeruzale­mu boshi. 14 Okubundi mbahukuze baguma oku bâbo, abashamuka na bagala bâbo burhalondola, kanwa ka Nyakasane, buzira lukogo, buzira bwonjo, nâba­shangula.

Olubungo

15 Yumvi, murhege okurhwiri muleke n’obucîbone, Nyakasane adwîrhe aderha. 16 Muhe Nyakasane Nyamuzinda winyu irenge duba oku omwizimya gurhacigwa, n’oku amagulu ginyu garhacisârhala, oku birhondo by’obudufu. Mwoyo mudwîrhe mwalinda obuce: yehe mwizimya adwîrhe abulula n’okuguhindula ndundulya ya budufu, 17 N’akaba murhayumvirhi oku namurhonda, nalakira emurhima erhi bucîbone bwinyu burhuma, amasù gâni gâlaka omulenge gw’okubona obusò bwa Nyakasane bwagenda mpira.

Mwâmi Yoyakini

18 Obwire mwâmi n’omwamikazi: Tamali oku idaho bulya ecimane cirya c’irenge carhibusire oku irhwe linyu. 19 Ebishagala by’e Nêgebu bigosirwe birhâjibwamwo. Yuda yeshi bamuhêsire mpira yeshi yeshi.

Okukalihirwa kwa Yeruzalemu

20 Oyinamule amasù, Yeruzalemu, obone, obone ecarhenzire emwênè. Ngahi buli bulya buso bakuyâbuzagya, birya bibuzi wakazâgilimbira? 21 Bici waderha hano bayishikuhana, we wabaleraga? Bîra bâwe bayisha bashokolire ababisha bakurhera. K’orhagwârhwe n’amalumwa gali nka mikero-mibishi obwo? 22 Wamaderhaga omu murhima gwâwe: erhi «nieki cirhumire oyo nj’obone anyishira?» Bunene bwa mabî gâwe bwarhumire balengeza emishangi yâwe n’okurhabira oku bishugulu byâwe. 23 K’omuntu w’e Etiyopiya akahindula omubiri gwâge, n’engwi obutone bwâyo? Ninyu mwe, ka mwakajira bwinja, mwe mwakomerire amabî? 24 Nkologa namushandaza nka byâsi byumu empûsi y’omu irûngu yâbabalaza. 25 Hyo hyâwe ehyo, gwo mwanya bakuhire. Nie gurhenzirekwo, Kanwa ka Nyakasane bulyala nie wayibagiraga, wacikubagira obunywesi. 26 Niene nalengeza emishangi kuhika ebusu, babone obusha bwâwe. 27 Ya! Obugonyi bwâwe n’amasheka gâwe wâni! n’amalala wahimbire wâni! Oku ntôndo n’omu mashwa, nabwîne amaligo gâwe. Wamahera wâni Yeruzalemu, bulyala orhacesibwi. Kuhika mangaci kwône?

14

Ecanda cikali

1 Kanwa Nyakasane abwîraga Yeremiyahu amango g’ecanda. 2 Eca Yuda omu mishîbo ciri n’ebishagala byâge mutula birimwo oku idaho biri n’omulenge gwa Yeruzalemu enyanya gusokire gwalwira.

3 Abagale badwîrhe barhuma abana mpu bajilonza amîshi. Abana badwîrhe baja ebwa maliba ci barhabona mishi, badwîrhe bakazigalukana orhubindi rhurhalimwo bici, n’omûmà n’ehishonyi n’irhwe libwikire.

4 Kulya kuba idaho lyaberesire erhi kubula mîshi kurhuma abahinzi enshonyi zababumbire kubwikira babwikire irhwe.

5 Ciru n’erubala akashafu kabusire kanaleka omwana wako bulya nta bwâsi.

6 Endogomi ziyimanzire oku ntôndo, zayisa emboho aka banyambwe, amasù gâbo gafukire bulya nta bwâsi.

7 Akabaga ebyâha birhu birhushobesire, ojirage yagirwa obukuze bw’izîno lyâwe. Neci, garhali manyi amalala girhu, wene rhwabihîre. 8 Nyakasane bulangalire bw’Israheli, we Muciza omulikûza amango alagirîre, Cirhumirage ohugalala mw’eci cihugo, nka mubalama ohanzire budufu buguma.

9 Cici cirhumire oshusha olimwo ecikango? nka ntwali erhankaciza ndi? N’obwo y’oli ekarhî-karhî, Nyakasane, n’izîno lyâwe lyo barhuderha mâshi orharhulekêreraga mâshi!

10 Ntya kwo Nyakasane aderhire olu lubaga, mpu: Basîmirage okugenda-genda wâni! Co cirhuma Nyakasane arhabasîma. Akolaga akengire amaligo gâbo. Anakolaga ahana ebyâha byâbo. 11 Nyakasane àmbwîra obwo, erhi: «orhasengereraga olu lubaga mpu lulo bôke. 12 Ciru bakacîshalisa, ntayumvirhize omusengero gwâbo, ciru bakarhûla embâgwa n’enterekêro, ntakabiyemêra. Bulyala nnonzize okubahungumula n’engôrho, n’ishali n’ecâhira.» 13 Nàshuza obwo: «Nti Yagirwa Nyakasane, kali abalêbi badwîrhe bababwîra: erhi murhabone engôrho, murhashalike, kulya kuba niene namushobôza omurhûla gw’enkwîra mw’eci cihugo.» 14 Oku bundi Nyakasane àmbwîra, erhi: «bunywesi obwôla abo balêbi badwîrhe baderha oku izîno lyâni; ntabarhumaga na ntâco nabarhegesire, ciru ntababwîraga akanwa. Badwîrhe bamubwîra mpu babonekîrwe n’obwo kubêsha, mpu bamulêbera n’obwo bya busha, bilôrho byâbo bône». 15 Ebyo byàrhuma Nyakasane àshubiderha, erhi: «Aho balêbi badwîrhe balêba oku izîno lyâni n’obwo ntabarhumiri, banadwîrhe bamubwîra erhi: «eci cihugo cirhajemwo ngôrho, cirhajemwo cizombo» oleke kwône, abo balêbi ngôrho yabalambika n’ishali haguma. 16 N’abadwîrhe babwîrwa nabo, omu mihanda ya Yeruzalemu bakwêbwa, ngôrho n’ishali byâbalambika barhâbone cabisha: ôli bo, ôli bakâbo, ôli abana-rhabana âabo, ôli abana-nyere bâbo; nabadubulirakwo amaligo gâbo. 17 Obabwire n’aka kanwa:

Amasù gâni gali galaka omulenge, obudufu n’omushi, buzira kuhusa bulya kuyagalika ayagalisire olya munyere, mwâli w’olubaga lwâni. Cinali cibande cinene.

18 Erhi nacija omu mashwa, lâba enkumba engôrho yajijire erhi nacishubira omu lugo, laba enkumba ishali lyajijire; Omudâhwa n’omulêbi, nabo bagezire omu cihugo, bahabire byo bici ebi!

19 Ka Yuda kukaga wamukazire loshi ? Nisi erhi Siyoni kurhenga akurhenzire emurhima! Cici carhumire warhubambula omubambu gurharhundûke? Rhwakazagilinga omurhûla, ci nta kwinja amango g’okufuma, ci lolaga ebihamba.

20 Yagirwa Nyakasane, neci rhuyemîre amaligo rhwajijire, amabî ga balarha bulya neci rhwakubihîre.

21 Oku bukuze bw’izîno lyâwe orharhulekêreraga, irenge ly’izîno lyâwe lirhumire, orharhulekêreraga. Omanye wakabonêsa entebe y’irenge lyâwe nshonyi. Okengêre mâshi orhatwaga omu ndagâno warhulaganyagya.

22 K’omu bikabulirwa by’amashanja hali eciniêsa enkuba? Ka malunga garhuma enkuba yania? K’arhali we, Yagirwa Nyamuzinda wirhu? We rhucikubagira bulya wekola ebyo byoshi.

15

1 Nyakasane ambwîra obwo erhi ciru Musa na Samweli bakayimanga omu masù gâni, olwo lubaga ntakalubêra lukogo! Obalibirhekwo, bagende bantengeho. 2 Bakakudôsa mpu ngahi rhujage? onababwîre erhi: kwo adesire ntya Nyakasane:

Ow’okuhêkwa n’ecihùsi, ahêkwa naco,

Ow’okuhêkwa n’engôrho, ahêkwe nayo

Ow’okuhêkwa n’obuligo, ahêkwe nabwo

Ow’okuhekwa buja, abuhêkwe.

3 Nâhirakwo milala ini ya maligo,

yekudesire Nyakanane:

engôrho y’okuyirha,

ebibwa by’okushanshanyula,

eby’erubala n’ebinyunyi by’emalunga,

eby’okulya n’okushâba.

4 Nâbajira kantu ka kuyôbohya oku mâmi g’igulu goshi, erhi Menashè orhuma, mwene Hizikiyahu, mwâmi w’omu Yuda n’ebi akozire omu Yeruzalemu.

Obuhanya burhenga omu ntambala

5 Ndi okubabalirage wâni Yeruzalemu? Ndi okufirire bwonjo? Ndi oyahusire mpu adôse kurhi wabirage? 6 Oshuba wanjandaga wene, kanwa ka Nyamubâho, wampa ebirhugo. Lero nakulikira okuboko nakushâba, narhamire n’okuba lukogo. 7 Nayansire akibo nabayerûlira emuhanda gw’ecihugo. Olubaga lwâni naluyisire nshuzo, naluhezize bone banabula kuleka enjira zâbo. 8 Abakana bâbo, bo bali banji kulusha omushenyi gw’enyanja. Nina w’entwâli, namudwîrhîre kaheza mûshi kalengerêre kano kanya, nàmudubulirakwo ebihamba n’ecihango. 9 Ayongobosire omuzire, nina wa bana-nda, arhacigwerhi nsimiko. Abwîne obwîre kabirhi. Yoyo zabumbire enshonyi n’omungo! N’abanyi basigire mulibo nâbarhega engêrho abashombanyi bâbo bâcitakira, Kanwa ka Nyakasane.

Okuhamagalwa obwa kabirhi

10 Namahera, nyâma nieki, we wambusire muntu wa kadali n’enongwe omu cihugo coshi! Oku ntalya ntanahana mwenda, kurhahanga boshi barhanshomba.

11 Okuli, okuli Nyakasane ka ntakukoleraga okwâni kwoshi? Ka ntakusengeraga amango g’obuhanya n’entanya?

12 Ewâni, k’ecûma canavuna ecûma c’emwênè n’ec’amarhale.

13 Obuhirhi n’obugale bwâwe narhangibiha ababihagula buzira kugalula akantu, erhi byâha byâbo omu cihugo coshi birhuma.

14 Nâkujira muja w’abashornbanyi bâwe, omu cihugo orhishi, bulyala omutula gwâni mîra gwàyâsagya omuliro n’ogwo muliro mwe gwayishiyâca.

15 Wehe orhababiri Nyakasane onkengêre, ontangule onambuke omungo gw’aba banshimbulwire. Omu kulinda-linda kw’oburhe bwâwe, orhampekaga orhanarhumaga bampeza; omanye oku werhumire natumula.

16 Ebinwa byâwe, erhi byampikagakwo, nambivuguse, akanwa kâwe, bwaba busîme bwâni, bwaba bushagaluke bw’omurhima gwâni; kulya kuba izîno lyâwe banderha: Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe.

17 Nta mango natamire omu ndêko y’abagambanyi nti mbuke ihuga okuboko kwâwe kwèli kusêzire nabera niene obwo bulyala wàli onyujuzize burhe.

18 Cirhumirage amababale garhayonda, ecibande câni cirhafuma, cirhâyumva bâsi. Wamberirage kishi kabêsha mushâna, kalya k’amîshi garhacikubagirwa.

19 Oku bundi Nyakasane ashuza: erhi: «okagaluka, nkakugalula niene, wanayimanga omu masù gâni. Ebiri bya busha, erhi wankakulamwo akantu kinja wanaba nka we kanwa kâni. Bôbe bâshubira emunda oli, ci wehe, orhâshubire emunda bali! 20 Nâkujira obêre olwo lubaga nka côgo cizibu-zibu c’amarhale, bâyishikulwîsa ci barhakuhashe, bulyala ndi haguma nâwe, nti nkucize nnankulikûze, Kanwaka Nyakasane. 21 Nâkukûla omu nfune z’ababisha, nnankugule orhenge omu nfune za baciri-misi.

16

Akanwa k’omulêbi kali cimanyiso

1 Akanwa ka Nyakasane kantindakwo, kambwîra mpu: 2 orhahiraga okarhôla omukazi, orhakabona kanyere erhi karhabana cno munda. 3 Bulyala ntya kwo Nyakasane abwîzire abanyere n’abarhabana baburhirwa eno munda, abazire bababurha n’abalume bayishiburhira muli eci cihugo: 4 Bafa olufu lubî, barhâlakirwe barhânabishwe, bâbà binazo by’idaho. Ngôrho yâbalambika, n’ecizombo. n’emirhumba yâbo yashube bushêge bw’ebinyunyi by’emalunga, n’ebiryanyi by’erubala. 5 Neci, kw’adesire ntya Nyakasane mpu orhahîraga okaja omu nyumpa balimwo omu mishîbo. Orhajagibanda endûlù erhi okurhuliriza bene balya, bulyala olwo lubaga nalunyazire omurhûla gwâni, oburhonyi n’obwonjo, ka­nwa ka Nyakasane. 6 Abakulu n’abarho, bâfamwo eci cihugo banabule câbisha babule na câlakira, ntâye wâshâkwa na ntâye wamômwa mukungu^u. 7 Oli omu mishîbo barhamubegere mugati mpu bamurhulirize bulya afirîrwe, barhaâmuhêreze akabehe k’okumurhuliriza omu bufire bwa nina erhi bw’ishe. 8 Orhajâga n’omu nyumpa bajira olukulu mpu otamale olye onanywe hagu­ma nabo. 9 Bulyala kw’adesire ntya Nyakasane w’Emirhwe, Nyamuzinda w’I­srahcli: Lâba, nârhenza aha omu nsiku zinyu erhi mwânabona orhubûli rhw’omwishingo, enyimbo z’omulamba wâsheba, n’ez’omunyere wâshebwa. 10 Hano oba wamabwîra olu lubaga ebi binwa byoshi, bamânakudôsa mpu: «Cici cirhumire Nyakasane arhuderherakwo obuhanya bungana âha; cici rhutumwîre, câha cici rhwàjirire Nyakasane, Nyamuzinda wirhu»? 11 Ago ma­ngo ânabashuze erhi: Basho bantwîsire, kanwa ka Nyamubâho, bakulikira ba­ndi ba nyamuzinda b’obwihambi, babakolera banabaharâmya. Niehe bantwîka n’irhegeko lyâni barhalikulikiraga. 12 Na ninyu, mwe mwàjizire kubî kulusha basho; lola ngasi muguma muli mwe, adwîrhe akulikira omurhima gwâge mubî gwa amahabwè, buzira kuyumva. 13 Nkolaga nâmuhulusa muli eci cihugo, muje omu cihugo murhishi, ôli mwe, ôi basho: eyo munda mwajikolera abandi ba nyamuzinda b’obwihambi, mûshi na budufu, bulyala ntâmufire bwonjo.

Okugaluka kwa Bene-Israheli bashandîre

14 Lâba oku ziyiruka ensiku, akanwa ka Nyakasane, barhakaciderhamwo mpu «Nyakasane ôzine, ye wayinamulaga bene-Israheli kurhenga omu cihugo c’e Mîsiri!» 15 Ciru Nyakasane ôzine, ye wayinamulage bene-Israheli kurhenga omu cihugo c’emwênè na kurhenga emunda àli abashandabanyize». Nâba­shubiza omu cihugo nàlimpîre b’ishe!

Okurhêrwa

16 Lâba oku narhuma omwandu gw’abadubî babaduba, yekudesire Nyaka­sane, nshubijaho ntume omwandu gw’abahivi bâbahivulula oku ngasi ntôndo, oku ngasi karhondo n’omu ngasi mugaku gw’amabâle. 17 Bulyala amasù gâni gadwîrhe gabona enjira zâbo: zirhali nfulike, n’obugoma bwâbo burha­nkacîfulika omu masù gâni. 18 Nkolaga nâjuha kabirhi obugoma n’ecâha câbo, bulyala bahemwîre ecihugo câni n’emirhumba enshusho zâbo n’akashambala kâni bakayunjuzize bikabulirwa byâbo.

Amashanja gayêrekera Lungwe

19 Nyamuzinda, we buzibu we n’ibuye ncifulikaho, nyakiraho amango mpanyagire! Amashanja gayîsha emunda oli kurhenga ebwa kafende k’igulu gaderhe mpu: balarha bya bunywesi bayîmiremwo, bya busha birhajira mukolo muci. 20 K’omuntu akacibumbira banyamuzinda b’obwihambi, câba barhanali banyamuzinda, irumbi kwône. 21 Lâbaga ebi nkola nabayêreka, lero nabamanyîsa bamanye okuboko kwâni n’obuhashe bwâni, bamanye obwo iku izîno lyâni nie Nyamuzinda.

17

Amabi g’ab’emwa Yuda

1 Ecâha ca Yuda ciri ciyandike n’akalamu k’ecûma, ciri ciyandike n’omusholo gw’ecûma c’amarhale, oku mbaho y’omurhima gwâbo n’omu marhwerhwe g’empêrero zâbo, 2 bulyala bagala bâbo banacikengere empêrero zâbo n’emirinzi yâbo aha burhambi bw’emirhi mibishi oku ntôndo ndîrî. 3 «Wâni ntôndo yâni y’omu cibandâna, obuguke bwâwe n’obuhirhi bwâwe nabihâna babihagule erhi amabî wakozire omu cihugo coshi garhuma. 4 kukwânînage ohêke akashambala nàli nkuhîre nâkujira muja w’abashombanyi bâwe omu cihugo orhîshi. Bulyala omuliro mwasîmbwîre gw’omutula gwâni gw’akaziyâka ensiku n’amango.

Binwa bya burhimanya

5 Kwo Nyakasane adesire ntya: «Ali muhanya omuntu ocîkubagira omuntu, oyegemera omubiri oyu omurhima gucîyegulakwo Nyamubâho. 6 Kw’ali nk’irhadu omu mpinga, arhumva bici erhi obucire buyîsha, mwo abêra omu bwihîra bw’irûngu, idaho !ya munyu, lirhabâkwo ndi. 7 Yerino omuntu ocîkubagira Nyakasane ôheba Nyakasane kwo omurhima. 8 Kwo ashusha nka murhi gumezire aha lwîshi gwo guyêrekeza emizi ebwa cikunguzo c’olwîshi, gurhôboha gala mango idûrhu liyîsha ebyâsi byâgo biyinjihire omwâka gw’ecanda-ciri gurhababala bici gurhanahusa buyâna. 9 Omurhima gwo guyengeha gwarhalusa, gucigwerhage n’oburhebanyi, ndi wakagumanya? 10 Nie Nyakasane, nie nsingiriza omurhima nie nyenja ensiko, lyo ngabira ngasi muguma nk’oku ebijiro byâge binakwânîne, nk’oku amalehe g’emirimo yâge ganali. 11 Enkwâle enalalire amaji erharheraga. Yo nguma n’omuntu ogala n’ebizimbano anabisige omu karhî k’ensiku zâge, anazinde erhi abonekana oku ali muhwinja. Okucikubagira aka-Nyamuzinda ua Nyakasane 12 Entebe y’irenge eri enyanya kurhenga emurhondêro, ho hantu h’aka-Nyamuzinda kirhu. 13 Nyakasane mwikubagirwa w’Israheli, abakutwîka boshi enshonyi zababumba, abakurhengaho bayandikwa omu idaho bulyala balesire enshôko y’amîshi gahulula, Nyakasane.

Omusengero gw’ocihiila

14 Onfumye, Nyakasane lyo nfuma, oncize lyo ncira, bulya wene we ncîtakîra 15 Lâba, badwîrhe bambwîra mpu: «Ngahi kaligi akanwa ka Nyakasane? Kabâge!» 16 Niehe ntakuminikaga nti orhume obuhanya ntanacîfinjaga olusiku luminya, wene orhahabiri, ngasi ebintenga ekanwa erhi wanabibona. 17 Orhanjiraga côba we nayakiraho olusiku luminya. 18 Enshonyi zigwârhe abashombanyi bâni; ci niehe zirhangwârhe Bajemwo ecikango, ci niehe cirhanjagamwo. Obarhogezekwo olusiku luminya.

Olukulu lwa Sabato

19 Kwo Nyakasane ambwizire ntya: «erhi okanye oyimange aha muhango gw’Abana b’Olubaga, halya abâmi ba Yuda bagera nka bahuluka na nka ba­shubûka, n’aha nyumvi za Yeruzalemu zoshi. 20 Oderhe erhi: Yumvi akanwa ka Nyakasane mwe bâmi ba Yuda. 21 Yekudesire Nyakasane: Mucilange mu­rhanahîraga mukabarhula omuzigo olwa Sabato, murhahîraga mukagugeza omu mihango ya Yeruzalemu. 22 Murhahulusagya omuzigo mpu gurhenge omu nyumpa zinyu olwa Sabato, murhanahîraga mukakola bûko mukolo. Olwa Sabato mulujire lutagatifu nka kulya narhegekaga basho. 23 Bôe barhayumvagya, barhaderhaga mpu barhege okurhwiri; bacîjira bacikanyi cirhagomba mpu barhagiyumva n’okuyankirira ihano. 24 Mwehe mukanyumva bwinja, yekudesi­re Nyakasane, olwa Sabato, murhahîraga mukashesheza^v omuzigo omu mihango y’olu lugo. Olwa Sabata erhi mwakalujira lutagatifu omu kuleka ngasi bûko mukolo, 25 ago mango, abâmi n’abaluzi bayîmire omu bya Daudi, emihango y’olu lugo yo bagezâmwo abali omu ngâlè n’abali oku nfarasi, mwo bagera bône n’abaluzi bâbo, abantu b’emwa Yuda n’abayûbaka omu Yeruzalemu. Olu lugo lwayôrha lulimwo abantu ensiku zoshi. 26 Bakazirhenga omu bishagala by’emwa Yuda n’entambi z’e Yeruzalemu, entambi z’emwa Benyamini n’ebwa cihugo ciri embanda, n’eciri oku ntôndo n’oku Nêgebu, bakayîsha ba­dwîrhe embâgwa, enterekêro, entûlo n’enshangi mpu barhûe enterekêro y’o­kuvuga omunkwa omu ka-Nyamuzinda. 27 Cikwône erhi mwakaba murhanyu­mvirhi, irhegeko lyâni ly’okulujira lutagatifu, okuleka okubarhula emizigo n’okuleka okugera omu mihango ya Yeruzalemu olwa Sabata, ago mango na­ natwâna omuliro aha mihango yâge: gumîme enyumpa z’oku bwâni omu Yeruzalemu gurhanacife gwâzimire.

18

Yeremiyahu emw’omubumbi

1 Akanwa Yeremiyahu abwiragwa na Nyakasane: 2 erhi «yimuka oya­ ndagalire emwa omubumbi, yo nakuyumvîkiza ebinwa byâni». 3 Naya­ndagalira emwa omubumbi, lâba oku adwîrhe akolera oku rhugôndo. 4 Ci­ kwône ecirugu akazagibumba casherera nka kula ibumba linakaziba omu nfu­ne z’omubumbi. Ashubirhangira buhyahya, abumba akandi kanoga, nk’oku nyamubumbi anali alonzize. 5 Okubundi akanwa ka Nyakasane kantindakwo kambwîra; mpu: 6 Nyumpa y’Israheli, ka ntakamujira nk’oku oyu mubumbi adwîrhe ajira? Kanwaka Nyakasane. Kwo muli omu nfune zâni nk’ibumba omu nfune z’omubumbi, nyumpa y’Israheli. 7 Hali amango nderha nti lubaga lulebe erhi bwâmi bulebe, nabushugula, mbuhongole, mbushâbe. 8 Cikwône olwo lubaga nahigiraga, erhi lwakahinduka lukaleka bulya bubî nnanciyunjuze obu­bî nalimpizire nti nalukolera. 9 Hali amango nderha nti lubaga lulebe erhi bwâmi bulebe buyûbake bunarhwêre, 10 cikwône erhi lulya lubaga lwakakola ebigalu-galu omu masù gâni, lukalahira bwayumva izù lyâni, nnancîyunjuze ebinja nali mpizire okulukolera. 11 Okanyagye obwîre ab’emwa Yuda na ab’o­ mu Yeruzalemu ntya: «mpu kwo adesire ntya Nyakasane: Mpu lâbi oku ndwiîrhe namurheganyiza obuhanya, (mmugwerhîre n’omuhigo) mmumanyire n’o­bwenge. Mubâge mwarhenga ngasi muguma omu njira zinyu mbî; muyinjihye obworhere n’ebijiro binyu». 12 Cikwône kwo bâderha, mpu: «busha wa­rhamira! Emihigo yirhu yo rhwanakulikira; ngasi muguma obuî bw’omurhima gwâge mugalugalu bwo anakola. Israheli ayibagîre Nyamuzinda 13 Kwo Nyakasane adesirage ntya: Murhangidôsa amashanja: ndi okola oyumvîrhe ebiri ntyo? Muziro ajizire, olya munyere w’Israheli. 14 K’olubula lw’e Libano lunaleke ibuye ly’omu ishwa? Ka ganagane amîshi g’ekuli, amîshi maholo-maholo g’ahulula? 15 Olubaga lwâni lwôhe lwanyibagîre! Bôhe obusha banaburherekêra enshangi. Bàbasârhazize omu mirimbwa yâbo, omu njira zâbo za mîra, mpu lyo bagera omu rhujira mulimbwa gurhali mubere, 16 mpu lyo ecihugo câbo cishuba côbohwa masheka garhahwa, Ngasi yeshi ogeraho anasomerwe, adunde irhwe. 17 Kwo nâbashandabanya ak’empûsi y’ebushoshôkero bw’izûba, omu malanga g’omushombanyi. Mugongo gwâni nabayêrekeza c’arhali busù bwâni, olusiku lw’okuherêrekera kwâbo.

Yeremiyahu ahanyagîre

18 Badesire mpu «Muyishe rhukemerane Yeremiyahu! Bulyala, irhegeko lir­hahwêre kubula mudâhwa, nisi erhi ihano libulikanire kubula bagula, nisi erhi akanwa kabulikanire kubula balêbi^w. Muyishe rhumukômole n’olulimi rhurhanajiraga akanwa kâge rhwarhega okurhwiri».

19 Ontege okurhwiri, Nyakasane,

onayumve ebinwa by’abashombanyi bâni.

20 K’omuntu anagalule obubî oku minja?

Bobe badwirhage bampumbira omwîna.

Kengêra oku nayimangaga embere zâwe nti mbaderhere ebinja,

nti mbayâse oburhe bwâwe.

21 Abana bâbo obasigire ishali,

onabarhege obwôji bw’engôrho;

Bakâbo bashube ngumba banakane!

B’iba bafe n’ecihûsi.

Babandirwe n’engôrho omu matabâro.

22 Bayumve endûlù zirhenge omu nyumpa zâbo

hano obarhêran’ebishungu birhabalira?

Bulyala bahumbire omwîna mpu bangwâse,

n’aha magulu gâni bafulikaho emishego.

21 Cikwône wehe Nyakasane,

orhahabiri emihigo yâbo mibî kuli nie,

orhababaliraga obubî bwâbo,

orhazazagya ecâha câbo omu masù gâwe.

Barhibuke omu malanga gâwe,

amango g’omutula gwâwe, obakolere akalibala.

19

Akabindi kashanguka

1 Okubundi Nyakasane abwîra Yeremiyahu. erhi: J’ogule akabindi k’omubumbi. Mugende mweshi n’abagula b’olubaga n’abakulu omu ba­dâhwa. 2 Ohuluke oje ebwa lubanda lwa Ben-Hinomu luba aha muhango gw’olumvi lw’ababumbi. Ahôla ho wâderhera ebinwa nâkubwîra. 3 Oderhereho, erhi: Muyumve akanwa ka Nyakasane, mwe mâmi ba Yuda na ninyu mwe muyûbaka omu Yeruzalemu. Kwo, adesire ntya, Nyamubâho w’Emirhwe, Nyamuzinda w’lsraheli: Lâbi oku nalerha obuhanya ahâla, oyu bagubwîa yeshi ayumva enzênene omu marhwiri; 4 kulya kuba banyâsire, n’ahôla hantu bahahindwîre ha bene, barherekîreho enshangi kuli banyamuzinda bw’obwiha­mbi b’emahanga, balyala barhâli bayîshi ôli bo bône ôli b’ishe, ôli abâmi b’emwa Yuda. Ahala hantu bahabumbire muko gw’abêru-kwêru. 5 Bulyala bayûbasire «orhw’enyanya» rhwa Baali mpu bakazisingônolerakwo bagala baâbo, bakola barherekêra Baali, okwôla nta mango nakurhegesire, nta mango nakudesire, nta mango nakugererîze. 6 Alagi oku ensiku ziyishire, yekudesire Nyakasane, ahala harhacikâderhwa Tofeti nisi erhi cibanda ca Ben-Hinomu, ci hâkaziderhwa lubanda lwa cibâgiro. 7 Yuda na Yeruzalemu nabagukumula­ mwo ihano lyoshi, erhi ahala harhuma. Nabarhibula n’engôrho omu masù g’abashombanyi bâbo, na kuboko kwa balya barhabalongeza kalamo kwabar­hibula, emirhumba yâbo nayiha ebinyunyi by’emalunga n’ebiryanyi bya hano nshi. 8 Olu lugo nâlujira lube hantu ha cikango n’olushungûrho, ngasi wâgera afuduke abande n’ehishungûrho^x omu kubona ebibande bityo. 9 Nabalisa enya­ma za bagala bâbo n’eza bali bâbo: balyâna erhi ntanya n’obulagirire burhuma; ababalagîriza banali abashombanyi bâbo n’abarhabamirira marhî. 10 Aka kabindi okaberere omu masù g’abâyishikulusa, 11 onababwîre erhi: «Kw’adesire ntya Nnâmahanga w’Emirhwe: erhi olu lubaga n’olu lugo na­ bishangula nka kulya banabera obushanja bw’omubumbi, bwo burhahangwa. Abantu bâbishwa aha Tofeti erhi kubula aha babishirwe kurhuma. 12 Kwo najira aha hantu ntyo, kanwa ka Nyamubâho, n’abayûbakaho kwo nabajira; olu lugo kwo nalujira lushushe Tofeti. 13 Enyumpa za Yeruzalemu n’eza abâmi b’emwa Yuda zahemuka, aka ahala Tofeti, ezi nyumpa zoshi barherekêreraga obubâni oku burhungiri bwâzo ene bàkola bagashâniza emirhwe y’e malunga babulagira n’amamvu oku ibuye mpu bagashânizemwo banyamuzinda b’emwa be­ne.» 14 Erhi Yeremiyahu arhenga e Tofeti, Nyakasane ali amurhumire mpu ajire obulêbi, ayimanga emuhanda omu ngo y’aka-Nyamuzinda, ayakûza olubaga lwoshi erhi: 15 «Ntya kw’adesire Nnâmahanga w’Emirhwe, Nyamuzinda w’I­sraheli. Erhi lâbi oku nalerhera olu lugo n’emirhundu eluliranyire amahanya naluhigiraga goshi, bulyala bashubire bacikanyi cirhagomba erhi kubula bwayumva ebinwa byâni kurhuma.»

20

Yeremiyahu ashwêkwa

1 Lero omudâhwa Pashehuru, mwene Imeri, wali mukulu w’abasirika ba aka-Nyamuzinda, anaciyumva Yeremiyahu aderha ako kanwa. 2 Pa­shehuru ashûrha omulêbi Yeremiyahu, okubundi amuhira omu mpamikwa aha muhango mulî gwa Benyamini, gulya guyirukîre omu ka-Nyamuzinda. 3 Erhi buca sêzi, Pashehuru akula Yeremiyahu omu mpamikwa. Okubundi Yeremiyahu amubwîra erhi: «arhaciri lya Pashehuru Nyamuzinda akudesire, ci lya: Côbacirieyin’eyi. 4 Bulyala kwo adesire ntya Nyakasane: Lâba oku nakuha côba woyo mwe n’abana bâwe, barhemulwa n’engôrho y’abashombanyi bâbo: amasù gâwe gabona okwo! Yuda yeshi naye kwo na kwo, nâmuhira omu nfune z’omwâmi w’e Babiloni, ye wahêka abantu e Babiloni anabarhimbe engôrho. 5 Nagaba n’ebirugu by’ogu murhundu byoshi, emihako yago yoshi, ngasi hinja gunajira, amahirhi g’abâmi ba yuda goshi, nagaheba omu nfune z’abashomba­ nyi babo, bahagule, babarhule bahêke e Babiloni. 6 Nâwe wâni Pashehuru, na ngasi bahanda aha mwâwe boshi wahêkwa mpira; e Babiloni wânâje, yo wafira, yo wanabishwa woyo mwe n’abîra bâwe wakazâgilêbera obunywesi.»

Omulenge gwa Yeremiyahu

7 Wantizize, Nyakasane, nanayemêra narhizibwa, wampashire wanampîma^y. Lwâni badwîrhe balegerera bayîmba, abandi boshi nie badwîrhe bashekera.

8 Erhi naciderha erhi kuyâma n’okuyakûza mpu: zâtula akavu, zinashûbe. Akanwa ka Nyakasane kabîrage kuli nie, igwarhiro ly’okugâywa n’okushekerwa bwaca-bwayîra.

9 Nakazaàgiderha nti «lero ntâcimugerêreze, ntâciderhe oku izîno lyâge», cikwône omu murhima gwâni, kwo yali nka ngulumira ya muliro bayigalire omu kavuha. Ntâko ntajiraga nti nagurhanga ci ntahashaga.

10 Nayumva bambêshcra bwenêne: «Cikango eyi n’eyi! Shobeki, shobekiye!» Ngasi abayumvagya nâni, bakaziringa oku nahirima mpu «nkabaga aleka bamurhize? Rhwamulusha misi rhunacihôle kuli ye.»

11 Cikwône Nyamubâho ali haguma nâni nka ntwâli nzibu. Co carhuma abashombanyi bâni zâbahira oku idaho, bajogonje Enshonyi z’okubula-bula kwâbo zâbabumba, lugwegwe lwa nsiku zoshi, lulya lurhayibagirwa.

12 Nnamahanga w’Emirhwe, we singiriza omushinganyanya we bona ensiko n’omurhima, nâbona oku wacîbukira omungo kulibo bulya we ntûzire olubanja lwâni.

13 Muyimbe Nyamubâho, mukuze Nyakasane bulyala omûka gw’omuhanya agulikûzize omu nfune z’enkola-maligo.

14 Lumoherêrekera wâni olusiku naburhagwa. Olusiku nyama amburhaga mâshi lurhabonaga mugisho!^z

15 Amoherêrekera wâni omulume wajagibwîra larha ogu mwanzi mpu «mwana murhabana bakuburhîre» gumubumba mwishingo.

16 Oyo muntu mâshi abe aka birya bishagala Nyakasane ashandaga buzira bwonjo, ayumve sêzi babande akaku k’entambala, mûshi kalengerêre ayumve akaku k’amatabâro,

17 bulyala arhanyîrhiraga omu nda, nyâma akaba nshinda yâni n’olula lwâge lukayôrha lunyômeka.

18 Lero cici carhumaga ntenga omu nda mpu ndibuke, ntindibuke nnanyûse ensiku zâni omu nshonyi?

21

Sedekyahu ashuzibwa

1 Akanwa karhindakwo Yeremiyahu kurhengakwo Nyakasane, amango mwâmi Sedekyahu amurhumiraga Pashehuru, mwene Malkiya, n’omu­dâhwa Shefaniya mwene Maseya mpu amubwire erhi: 2 «Mashi orhudôkeze Nyakasane, bulyala Nabukondonozori, mwâmi w’e Babiloni arhutulisirekwo amatumu; ahali Nyakasane arhujirira ebisômerine mwo birya byâge byoshi, na ntyo omushombanyi arhuyâka, aje kuli nirhu». 3 Yeremiyahu ababwîra, erhi «ntya kwo mwashuza Sedekyahu: 4 Kw’adesire ntya, Nyamubâho, Nyamuzinda w’Israheli. Lâbi oku naderha bagalule amatumu mafumbarhe, galya mulwîsa­ mwo omwâmi w’e Babiloni, n’Abakaldeyi bamugosire emuhanda gw’ecôgo, nagahira haguma omu karhî k’ogu murhundu. 5 Niene nie namulwîsa n’enfune n’okuboko kw’obuhashe, ndambûle n’oburhe n’obukali n’omungo munji, 6 nahukula aba k’ogu murhundu, abantu n’ebintu, bâfà n’ecihûsi cibîcibî. 7 Enyuma ly’aho, kanwa ka Nyamubâho, nâhana Sedekyahu, mwâmi w’e Yu­da, ye n’abambali, olubaga na balya boshi bâfume ecihûsi, engôrho n’ecizo­mbo, nâbahisa omu nfune za Nabukondonozori, mwâmi w’e Babiloni, omu nfune z’abashombanyi bâbo, n’omu nfune za balya barhabalongeza kalamo, burhababalira ndi, burhafa bwonjo, buzira lukogo». 8 N’olwo lubaga olubwîre, erhi: «kw’adesire ntya Nyakasane. Lâba oku mpizire omu masù gâwe, enjira y’akalamo n’enjira y’olufu. 9 Owakabêra mw’ogu murhundu âfà n’engôrho, n’ishali n’ecihûsi. Ci owakarhengamwo akaja emwa Abakaldeyi, bo bamurhezire, âlama, abêrana omûka gwâge nka munyago. 10 Bulyala ogu murhundu nkola naguhindamukira kuderha mpu guhanyagale, c’arhali mpu gucire, kanwa ka Nyakasane, gwâhirwa omu nfune z’omwâni w’e Babiloni, ye waguyôca n’omuliro.»

Akanwa kayêrekîre Yehoyakimu na Yeruzalemu

11 Enyumpa ya Mwâmi w’e Yuda oyibwîre erhi: Yumva akanwa ka Nyamubâho, 12 Nyumpa ya Daudi. Kwo adesire ntya Nya­mubâho: Ngasi sêzi mutwe olubanja, mulikûze oyu balibuzize arhenge omu nfune z’omuminya. Omungo gwâni gwakanacînika nka muliro, guyôce gubule n’ecazimya, erhi bubî bw’ebijiro binyu burhuma. 13 We mbwîzire, weyûbaka omu lubanda, Kabuye-ali-e Cibanda, Kanwa ka Nyakasane, mwe mukaziderha mpu ndi warhuhonera anahike omu nyumpa zirhu? 14 Nâmuhanira amalehe g’ebijiro binyu, Kanwa ka Nyamubâho. Nadûlika omuliro omu muzirhu gwâge, gumôme amarhambi gâge goshi.

22

1 Kwo adesire ntya Nyakasane, yandagalira oku bwâmi bwa mwani w’e Yoda, yo wajiderhera aka kanwa: 2 «Yumva akanwa ka Nyakasane, mwâmi w’e Yuda, wetamire oku ntebe ya Daudi, we mwe na bambali bâwe n’abantu bâwe bagera mw’eyi mihango. 3 Kwo adesire ntya Nyakasane: Muka­zitwa emmanja munajire obushinganyanya; mukazilikûza oyu bahorhezize, arhenge omu nfune z’omuminya; murhahîraga mukalibuza n’okurhindibuza ecigolo, enfûzi n’omukana, murhahîraga mukabulagira omuko gw’omwêru k­wêru aha. 4 Bulyala erhi mwakacîseza okushimba aka kanwa, emihango y’obu bwâmi yanagerwamwo n’abâmi batamire oku ntebe ya Daudi, banayîsha bali omu ngâlè erhi oku nfarasi, bo na bambali bâbo n’abantu bâbo. 5 Ci erhi mwakaba murhayumvîrhi ebi binwa, niene ncilahîre, kanwa ka Nyakasane, eyi nyumpa y’obwâmi yashâbwa. 6 Bulyala, ntya kwo Nyamubâho aderhire enyumpa y’obwâmi ya mwaâmi w’e Yuda: mpu kuli nie kwo wàli Galadi, ak’Irango lya Libano ci kurharhume ntakujira irûngu, lugo lurhabamwo bantu. 7 Nkola nagisha abajikushâba, ngasi muguma n’amatumu gâge; enduluma zâwe nyinja baziheba oku idaho, banazikwêbe ecîko. 8 N’amango emizinzi y’amashanja yagera hofi n’olu lugo, abantu kwo bakazibwîrana mpu «carhumaga Nyakasane akolera olugo lutya ebiri nk’ebi? 9 Bashuze mpu: «kulya kuba balesire endagâno ya Nyakasane, Nyamuzinda wâbo, baharâmya bandi banyamuzinda b’obwihambi bana­bakolera».

Akanwa kayêrekîre Yoyakazi

10 Murhakulikiraga owafire, murhamushibaga. Mulakire owagenzire erhi ye, bulyala arhakacigaluka, arhakacilola eka. 11 Bulyala ntya Nyamubâho aderhîre Shalumu, mwene Yoshiyahu, mwâmi w’e Yuda. Yewayimaga omu by’ishe Yoshiyahu: «Owamarhenga ahâla, arhakacishubiraho, 12 Cikwône yo afira emunda bâmuhêke mpira n’eci cihugo arhakacicilolakwo.

Akanwa kayêrekîre Yehoyakimu

13 Ali muhanya oyûbaka enyumpa yâge buzira bushinganyanya, n’ebyûmpa by’enyanya buzira kuyâza, omuntu okolêsa owâbo busha, buzira kumuha oluhembo. 14 Oderha erhi «nâyûbaka entakabunga, y’ebyûmpa bigali na birîrî», anabiyûbakemwo amadirisha, abihebe ebirhebo by’ornuvûla ernarhambi abishige irangi lidukula,. 15 Nkabaga kurhonya omuvûla kwakujizire mwâmi? Ka sho yehe arhalyaga arhananywâga? Ci yehe akagitwa emmanja anajire obushinganyanya? Ago mango byàli biyosire bwinja. 16 Akagitwa olubanja lw’omukenyi n’olw’omuhanya kwanali kwinja. K’arhali kwo kummanya okwo? Kanwa ka Nnamahanga. 17 Wehe amasù n’omurhima gwâwe gahenekire obunguke bwâwe bwône, n’okubulaga omuko gw’omwêru-kwêru, okulibuza abanyinyi n’okutula entarnbala. 18 Ebyo birhumire, ntya kwo Nyakasane adesire. Yehoyakimu, mwene Yoshiyahu, mwâmi w’e Yuda. Arhalakirwe, mpu «Ala mwana wirhu wee! mpu «ala mwâli wirhu wee! Nanga arhalakirwe mpu: Yajewe, Nnâhamwirhu wee! Mpu yajewe, Nyamwagirwa wee! 19 Kw’anabishwa kula banabisha eciterusi. Bayisha bamubulula bakabulire, kuli n’emihango ya Yeruzalemu.

Akanwa kayêrekîre Yoyakini

20 Yinamukira e Libano oyakûze, oku Bashani, olikirekwo izù, oyakûlize oku Abarimu bulya abîra bâwe bahimirwe. 21 Amango wàli ohimbire nàkushambâza, wàderha erhi: «Ntakakuyumva!» Kwo wanayôrheraga kurhenga eburho bwâwe, okwo kurhayumva izù lyâni. 22 Balungere bâwe, mpûsi yâjibayabula, n’abîra bâwe bahêkwa nka mpira. Neci enshonyi zâkubumba odukulize, erhi bugalu-galu bwâwe burhuma. 23 We wajiriyûbakira e Libano, wahizire ologo omu mirhi y’emibumbu kulaka walaka hano amalumwa gakuyishira, kwo gayishiba nka ga mikero-mibishi. 24 Buzîne bwâni ndahire, Kanwaka Nyakasane, ciru Konyahu^a mwene Yehoyakimu, mwâmi w’e Yuda, akabire ali ngolo, omu kuboko kwâni kulyo, nali nâmuhogola. 25 Nâkuhâna nkuhire omu nfune za balya ba­rhakulongeza kalamo, omu nfune za balya bakugezamwo omusisi, omu nfune za Nabukondonozori, mwâmi w’e Babiloni, n’omu nfune z’Abaka­ldeyi. 26 Nankukwêbe omu cindi cihugo, w’oyo mwe na nyoko okuburha arhali mwo mwaburhagwa cikwône mwo mwafira. 27 Eci cihugo balo­nzize okushubiramwo naco, barhakacishubiramwo. 28 K’oyu mulume Konyahu k’arhali nnaga mbere k’arhali kalugu kajandâge obu? Cirhumirage bamulibirhakwo, ye n’obûko bwâge, Cirhumirage bakwêbwa omu cihugo barhishi? 29 lgulu wee! lgulu wee! Igulu wee! Yumva akanwa ka Nyakasane. 30 Kw’adesire ntya Nyakasane: Erhi «yandika oyu muntu arhagwerhi bana, muntu orhahambûlaga omu mango gâge kulya kuba nta muntu w’omu bûko bwâge wayishitamala oku ntebe ya Daudi anarhegeke omu ca Yuda.

23

Akanwa kayêrekîre abangere babî

1 Bali bahanya abangere bahabula n’okushandabanya ebibuzi by’obusò bwani, kanwa ka Nyakasane. 2 Co cirhumire, yekudesire Nyakasane Nyamuzinda w’Israheli, abangere b’okuyâbula olubaga lwâni bo mbwîzire: mwashandabanyize ebibuzi byâni, mwabilibirhakwo murhanacibishibiriraga. Lâbi oku niehe nkola namurhabalira erhi maligo ginyu garhuma. 3 Nâshubuza niene ebibuzi byâni byasigire, kurhenga omu bihugo byoshi nàli mbishandaba­nyize, nabigalula omu lwabuko: byaburhana biyôloloke. 4 Nabizûkiza aba­ngere babiyâbula birhakaciba na côba nisi erhi bihamba; birhabêmwo ecahera, kanwa ka Nyakasane. 5 Lâba oku ziyishire, Kanwa ka Nyakasane­ ensiku nâzukizamwo Daudi, omwâmi mushinganyanya, oba mwâmi w’okunali, anayishiba murhimanya âkazitwa emmanja anayîmike obushinganyanya. 6 Omu mango gâge Yuda âcira, na Israheli âdekerera n’omurhula. Lâba izîno bâkazimuderha: «Nyakasane, Bushinganyanya bwirhu.» 7 Lâbaga oku ensiku ziyishire, Kanwa ka Nyakasane mulizo barhakaciderha, mpu: «azîne Nyakasane owayinamulaga Bene-Israheli kurhenga omu cihugo c’e Mîsiri». 8 Ci mpu: «azîne Nyakasane owayinamulaga anagalula obûko bw’enyu­mpa y’Israheli kurhenga omu cihugo c’emwênè na kurhenga omu bihugo byoshi àli abashandabanyize mpu babêre omu ishwa lyâbo.

Abalêbi b’obunywesi

9 Oku balêbi. Omurhima gwantwîkîre omu nda, ndwîrhage nageramwo omusisi nieshi. Kwo ndi nka mulalwè, nka muntu idivayi lyahashire, erhi yerhuma Nyakasane n’ebinwa byâge bitagatifu. 10 Bulyala ecihugo ciyunjwire bagonyi, neci, ecihugo ciri omu mishîbo erhi kuhehêrerwa kurhuma, n’aha ebintu biyâbukira omu irûngu abantu badwîrhe bashwira ebigalu-galu, banadwîrhe barhamira okulenganya-. 11 Ciru n’omudâhwa n’omulêbi nabo ziri nkola-maligo, ciru n’omu nyumpa yâni nabuganyiremwo amaligo gâbo, Kanwa ka Nyakasane. 12 Enjira zâbo zikolaga zahinduka za biduku; bakulukuzibwa mulizo n’omwizimya guli, bacirhimbe oku idaho. Bulyala n’abalerhakwo obuhanya, omwâka gw’okuhanwa kwâbo, kanwa ka Nyakasane. 13 Omu balêbi b’e Samâriya, namwo nabwînemwo obugalu-galu, bakazagilêba oku izîno lya Baali, banakazihabula olubaga lwâni lw’Israheli. 14 Ebinabwîne emwa abalêbi ba Yeruzalemu, byôhe bya kushologosa: obugonyi, okusêza obunywesi, okurhabala enkola-maligo mpu hakanajira owarhenga omu bubî bwâge. Omu masù gâni boshi kwo bali aka Sodomo, n’abayûbakamwo kwo bali aka Gomora. 15 Cirhumirage aderha ntya Nyakasane omul kubwîra abalêbi, «mpu lâbi oku nabalîsa omutuzo, mbanywêse n’amîshi galimwo obwôge, bulya kurhengera oku balêbi b’e Yeruzalemu, obubî bwashandire omu cihugo coshi. 16 Kwo adesire ntya Nyakasane, w’Emirhwe: Murhakazâgiyumva ebinwa by’aba balêbi bamulêbera kurheba badwîrhe bamurheba, badwîrhe baderha ebi babwîne omu mirhima yâbo, ci ehyarhenga omu kanwa ka Nyakasane ntâhyo, 17 badwîrhe babwîra abangayaguza: mpu «Nyakasane anadesire: mwabona omurhûla» n’abakulikira obulala bw’omurhima gwâbo, mpu «murhajekwo akabî». 18 Ci kwône, ndi okola ojire omu ihano lya Nyakasane mpu abone anayumve akanwa kâge? Ndi okola orhezire akanwa kâge okurhwiri anakayumva? 19 Lâbi empûsi ya Nyakasane omutula gwâge gwamacinîka, cikundula wa mpûsi, gwo enayishire amarhwe g’enkola-maligo; 20 Omutula gwa Nyakasane gurhayônôke gurhanacikola n’okuyumvirhiza emihigo y’omurhima gwâge: Aha buzinda bw’ensiku lyo mwayumva okwo bwinja. 21 Ntarhumaga abo balêbi babuliyîsha bahenesire, ntababwîraga akanwa banabulikalêba. 22 Acibaga bali bajire omu ihano lyâni, olubaga lwâni bali baluyumvîsa ebinwa byâni, bàli babagalula barhenge omu njira yâbo mbî, n’omu bubî bw’ebijiro byâbo. 23 Ka mpu ndi Nyakasane, nka ndi hofi, Kanwa ka Nyakasane, ci nka ndi kuli ntacibe Nyakasane? 24 K’omuntu akacifulika ahantu habishe mbule bwamubona? Kanwa ka Nyakasane. Ka ntabumbiri empingu n’igulu niono? Kanwa ka Nyakasane. 25 Nayumvîrhe kurhi baderha abalêbi balêba eby’obunywesi oku iziîno lyâni: Mpu «nshuba nalôrha, nshuba nalôrha! 26 Kuhika mangaci abalêbi bagwâsirwe okubamwo abalêba eby’obunywesi, n’enshumi y’omurhima gwâbo? 27 Nkabaga izîno lyâni balonzize okuyîbagiza oluba­ga lwâni n’ebilôrho byâbo, ngasi muguma aja abwîra owâbo, nka kulyâla b’ishe bayîbagiraga izîno lyâni erhi Baali orhuma. 28 Omulêbi ogwêrhe ecilôrho, aganîre! Owayumvîrhe akana kâni, aderhe bwinja akanwa kâni. Bici omusîsi gugânwa n’ihemba? Kanwa ka Nyakasane. 29 K’akanwa kani karhali nka muliro? Yekudesire Nyakasane. Ka karhali nka nyundo yashenyula ibuye? 30 Labagi oku niono nkola nabwîra abalêbi, Yekudesire Nyakasane, balya bafa bazimbana ebinwa byani. 31 Labi oku bo natumuza abalêbi, Yekudesire Nyakasane, balya badunda olulimi mpu balika akanwa. 32 Laba oku bo ntumuzize balya balcba ebilôrho by’oburhebanyi, kanwa ka Nyakasane, babiganire banahabftlc olubaga lwâni n’okucikunga kwa­ bo n’okubesha haguma, Niono ntabarhumire, ntabarhegesire, ntâco ba­ kolera olubaga lwâni, kanwa ka Nyakasane, Basherezize omuzigo gwa Nnamahanga 33 Olusiku hakud6sa, akaba olu lubaga, akaba mulchi mulehc, akaba mudil­ hwa mulebe mpu: «Omuzigo gwa Nyakasane gwo guhi? Onabashuze mpu Mw’oyo. mwe muzigo gwa Nyakasane, mwe nahekula». kanwa ka Nyakasane. ?, 34 N’omulcbi, omudf1hwa nisi crhi omuntu w’omulubaga wadcrha erhi «mu­ zigo gwa Nyakasane, oyo muntu ntamuhabe, ntahabe n’aha mwagc, 35 Ntya kwo mwâganira mwene na nnene, omu cinyabuguma, Ntya kwo mwâderha, ngasi muguma akola abwîra owâbo, ngasi muguma akola abwîra mwene wâbo: «Bici Nyakasane ashuzize?» Bici Nyakasane adesire?» 36 Cikwône murhacide­rhe «omuzigo gwa Nyakasane», bulya kuli ngasi-muguma omuzigo kanali aka­ nwa kâge yene, Munadwîrhe mwagolongohya ebinwa bya Nyakasane ôzîne, Nyakasane w’Emirhwe. Nyamuzinda wirhu. ? 37 Kwo wâbwîra omulêbi ntya; mpu: «kurhi Nyakasane akushuzize? nisi erhi «Cici Nyakasane adesire?» 38 Ci­ kwône erhi mwakaciderha mpu «Muzigo gwa Nyakasane» ago mango, ntya kwo Nyamubâho adesire: Obûla mudwîrhe mwaderha aka kanwa «Muzigo gwa Nyamubâho» n’obwo namurhônzire nti murhahîra mukaderha «Muzigo gwa Nyakasane», 39 lâbi oku okwôla kwo kwanarhuma namuzimbarha nnamu­kwêbe kuli n’amalanga gâni, mw’oyo n’omurhundu namuhâga mwene basho, 40 Namubumba nshonyi z’ensiku n’amango, nshonyi zirhaheka zirhanayibagi­rwa.

24

Birhiri bibirhi bya malehe

1 Lâba oku Nyakasane amanyêreka birhiri bibirhi bya malehe ga mizeti, bidêkerezibwa aha muhango gw’akâ-Nyamuzinda. Nabukondonozori, mwâmi w’e Babiloni ali amahêka mpira, kulî na Yeruzalemu, Yekonyahu, mwene Yehoyakimu, mwâmi w’e Yuda, boshi n’abarhambo b’emwa Yuda, abatuzi n’ababinji, ali amabahêka e Babiloni 2 Cirhiri ciguma calimwo ama­lehc minja-minja g’emizeti; ecindi calimwo agabozire, gali gabozire bwenêne, garhankacirîbirwe, 3 Nyakasane ànambwîra erhi: «Bici obwîne Yeremiyahu? Na­ ni nti «mulehe gwa muzeti. Aminja gali minja-minja, amabî gabozire bwenêne garhankacirîbwa», 4 Oku bundi akanwa ka Nyakasane kantindakwo, mpu: 5 «Kw’adesire ntya Nyakasane Nyamuzinda w’Israheli. Nk’okûla kw’amalehe minja, kwo nnonzize okushibirira ababunga ba Yuda, balya narhumagamwo kurhenga eno kuja omu cihugo c’ab’e Kaldeyi. 6 Nnonzize okubalambûlirakwo amasù bayôloloke, okubagalulamwô eci cihugo, okushubibayûbakira ahali h’okubashâbira okubarhwêra ahali h’okubashugula, 7 Nâbaha omurhima gw’okumanya oku nie Nyakasane, bâbà lubaga lwâni, nâni nâbà Nyamuzinda wâbo, bulyala banshubirira n’omurhima gwâbo gwoshi 8 Cikwône, kulya baji­ra amalehe mabî, galya gabozire garhankanacirîbwa, neci kwo Nyakasane adesire, kwo najira Sedekyahu, mwâmi w’e Yuda, abarhambo bâge, n’abasigiîre omu Yeruzalemu, abasigire mw’eci cihugo kuguma n’abayûbasire omu cihugo ca Mîsiri 9 Nâbajira babe bakushologosa, banabe buhanya oku mâmi g’igulu goshi; cibonya-nshonyi, lwimbo, masheka g’abagera, ihanja ngasi hoshi n’abahabulira. 10 Nabalikiramwo engôrho, ecizombo n’ecihûsi, balinde bahêrerekera mw’er’ishwa nabahaga bo na b’ishe.

25

Babiloni kwo karhi ka Nyamuzinda

1 Kanwa kayêrekire olubaga lwa Yuda lwoshi, karhindagakwo Yeremiyahu omwâka gwa kani gwa Yehoyakimu, mwene Yoshiyahu, mwâmi w’e Yu­da, (kwo kuderha, omwâka murhanzi gwa Nabukondonozori, mwâmi w’e Babiloni), 2 Omulêbi Yeremiyahu akaderhera embere z’olubaga lwa Yuda lwoshi n’ab’omu Yeruzalemu boshi. 3 Kurhenga omwâka gwa kal’ikumi na kasharhu gwa Yoshiyahu, mwene Amoni, mwâmi w’e Yuda, kuhika ene, ekola myâka makumi abirhi n’isharhu ene, erhi nabwîrwa akanwa ka Nyakasane erhi nâni, buzira kurhama, nanamu­bwîrakwo ci murhayumvagya. 4 Na kandi, buzira kurhama, Nyakasane amu­rhumire abalêbi, banali bambali bâge boshi, cikwône murhumvirhizagya mu­ rhanarhegaga okurhwiri mpu muyumve. 5 N’ako kanwa kali k’aka: mpu muga­luke mweshi, ngasi muguma, murhenge omu njira yinyu mbî n’omu bubî bw’ebijiro binyu; na ntyo mwayishiyûbaka ecihugo Nyakasane amuhaga. mw’oyo mwe na basho, kurhenga ensiku n’amango. 6 Murhahîraga mukakuli­kira abandi banyamuzinda mpu mubakolere munabaharâmye; murhanahîraga mukanjira burhe n’ebijiro by’enfune zinyu, n’ago mango ntamuhumekwo. 7 Ci mwehe murhayumvagya, Kanwa ka Nyakasane, na ntyo, mwanjira burhe n’emikolo y’amaboko ginyu, n’obuhanya bunali bwinyu. 8 Co cirhumire aderha ntya Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe: Kulya kuba murhayumvirhizagya ebinwa byâni, 9 lâbi oku ntumire nti bajilonza amashanja goshi g’e mwênè, kanwa ka Nyakasane. Kuli Nabukondonozori, mwâmi w’e Babiloni, mwambali wâni nabalerha balwîse eci cihugo, balwîse abaciyûbakamwo, balwîse n’amashanja gaciba eburhambi; nâbahehêrera nnambajire babe ba kukaziyâkwa, ba kukazishekerwa, mishaka y’ensiku zoshi. 10 Emwâbo nahulisayo izù ly’obusîme n’omwishingo, izù ly’omuhyamulume n’ery’omuhya, olubi lw’olwanjikwa n’obumoleke bw’itara. 11 Eci cihugo coshi cashâbwa cihinduke irûngu, n’aga mashanja gashinga myâka makumi galinda, erhi gakolera mwâmi w’e Babiloni. 12 Cikwône hano eyo myâka makumi gali nda eyunjula, nârhandûla omwâmi w’e Babiloni, nârhandûla n’er’ishanja, yekudesire Nyakasane, erhi bubî bwâbo burhuma, nârhandûla n’ecihugo c’Abakaldeyi, ncijire mushaka gw’ensiku zoshi. 13 Nâjira eci cihugo ebinwa naciderheragakwo byoshi biciyishire, ngasi kan­wa kanayandisirwe mw’eco citabu.

II. Enshokolezi y’ obulêbi oku mashanja goshi

Ebi Yeremiyahu alebera amashanja goshi. Akabehe k’oburhe bwa Nyamuzinda

14 (Kulya kuba nago gahêkwa buja n’amashanja mazibu, n’abâmi badârhi, nagahemba nk’oku ebijiro byâbo binali, na nk’oku omukolo gw’enfune zâbo gunali). 15 Nyakasane, Nyamuzinda w’Israheli kw’ambwizire ntya: Erhi kayanke omu nfune zâni, aka kabehe k’idivayi ly’omutula, onakanywêse amashanja go­shi nakurhuma emunda gali, 16 gânywa gadandabagane ganasirahe erhi engôrho narhuma ekarhî kâbo erhuma. 17 Narhôla akabehe omu nfune za Nyakasa­ne, nakanywêsa amashanja Nyakasane ali antumirekwo: 18 Yeruzalemu n’ebi­ shagala by’e Buyahudi, abâmi bâyo n’abaluzi bâyo, kuderha mpu bishube bigûkà, libe iherero, babe kushekerwa, gunabe mugereko nk’oku biri ene. 19 Nakanywêsa Faraoni, mwâmi w’e Mîsiri, ye n’abambali, abarhambo bâge n’olubaga lwâge lwoshi, 20 n’omwandu gw’ababalama (abâmi b’e Uzi boshi), abâmi boshi b’omu cihugo c’Abafilistini, nakanywêsa Askaloni, Gaza, Ekroni, n’abandi bâmi ba Ashdodi, 21 Edomu, Mowabu na bene Amoni, 22 abâmi b’e Tiri boshi, abâmi b’e Sidoni boshi, n’abâmi b’ecirhwa ciri olundi lunda lw’enya­nja, 23 Dedani, Terna, Buzi balya b’ebinûniro bimôme. 24 Abâmi b’e Buharabu bayûbaka omu irûngu, boshi haguma n’amâmimâmi g’ekulî. 25 Abâmi b’e Zi­mri boshi, abâmi b’e Elami boshi n’abâmi b’e Mêdi boshi. 26 Abâmi b’e mwênè, aba hofi n’aba kuli, muguma akurhenga owundi akuje, n’amâmi gali kunola igulu goshi. Omwâmi w’e Shasheki yehe, ye wanywa enyuma zâbo. 27 Obabwire, erhi kw’adesire ntya Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe, Nyamuzinda w’Israheli: «Munywe, mulaluke, mushale! Mwakumba burhazûka hano mubona engôrho narhuma ekarhî kinyu». 28 Bakalahira bwarholera omu nfune zâwe akabehe banywa, onababwire erhi: «kw’adesire ntya Nyakasane w’Emirhwe: Okunywa kwo mwananywa, 29 bulyala, lâba oku olugo luderhwa lwâni lwo narhangihana; ka mpu mwehe murhajirwe kurhi? Nanga, murhale­kwe ciru bulya niene nie nanahamagala ahayûbake oku igulu boshi, engôrho yabakolera akal’ibala, kanwa ka Nyakasane w’Emirhwe. 30 Nawe obabwîre ebi binwa byoshi oderhe erhi: Nyakasane amaya­ mîra emalunga, amalengeza izù kurhenga ahatagatifu hâge. Abandira o­lwabuko lw’ebintu byâgc akahababo, amabanda akahababo aka abaka­ndira omu mukenzi, amakabandira ab’eno igulu boshi. 31 Omulenge gwahika oku kafendefende k’igulu, bulya hali olubanja aha karhî ka Nyamuzinda bon’amashanja: Yejisa ngasi muntu lubanja; enkola-maligo, ngôrho aziyêreka, kanwa ka Nyakasane. 32 Kwo adesire ntya Nyakasane w’Emirhwe: Lâbi oku obuhanya bwarhenga oku ishanja buyandûkire oku lindi, n’oku empûsi nnene yazûka ebwa rhufende rhw’igulu. 33 Olwo lusiku enkumba Nyamuzinda âjira zâlambama, kurhenga oku cikwi c’igulu kuhika oku cindi, barhanabishwe. Kwo babêra oku idaho nka binazô. 34 Mubande akahababo, mwe bangere, muyâme bwenêne, mucîhirike oku idaho wâni balungere. Bulyala zahisire ensiku zinyu z’okubâgwa n’ez’okushandâzibwa. Kwo mwarhibuka nka kabindi karhumîrira. 35 Abangere barhabone aha bayâkira, ciru balungere barhalobôke. 36 Yumvi omulenge gw’abangere, yumvi endûlù za balungere, bulyala Nyamubâho ashandazize olwabuko bayâbuliramwo, 37 Amalambo garhagwerhi kadali, bagahulisize, erhi budârhi bw’omungo gwa Nyakasane burhuma. 38 Entale yamarhenga omu bulumba, n’ecihugo câbo cahindusire bigûkà, erhi yo erhuma engôrho-kaheza, erhi bwo burhuma obudârhi bw’omungo gwâge.

26

III. Obulêbi bw’enshagali

Yeremiyahu ashwêkwa

1 Emurhondêro gw’oburhegesi bwa Yehoyakimu, mwene Yoshiyahu, mwâmi w’e Yuda, aka kanwa karhindakwo Yeremiyahu, erhi karhenga kuli Nyakasane. 2 Kwo adesire ntya Nyakasane: mpu ojiyimanga omu ngo y’aha ka-Nyamuzinda. Abantu b’omu bishagala by’e Yuda boshi, abakayîsha baliharâmya omu ka-Nyamuzinda onababwîre ebinwa byoshi nkurhegesire nti obabwîre, orhabinyîhagyamwo ciru n’akanwa kaguma. 3 Ahali nkaba lero bayumva, na ngasi muguma arhenge omu njira yâge ngalu-galu; ago mango nâni nanacîyûnjuza obuhanya ndwîrhe nagerêreza nti mbahanemwo oku bubî bw’ebijiro byâbo. 4 Okolaga wababwîra obwo, erhi: «kwo adesire ntya Nyaka­sane: mukaba murhanyumvirhi mukanashimba eri irhegeko lyâni mpizire omu masù ginyu, 5 n’omu kurhegêra ebinwa bya bambali bâni b’abalêbi, ncidwîrhe nacirhamya okumurhumirabo n’obwo murhabayumva, 6 aka ka-Nyamuzinda kwo nakajira kulya najiraga Silo, n’olu lugo nalujira lube cêrekane cayêreka amashanja goshi g’igulu, kurhi olugo luhehêrerwa. 7 Abadâhwa, abalêbi n’olubaga lwoshi bayumva oku Yeremiyahu aderha ebyo binwa omu ka-Nyamuzinda. 8 Erhi Yeremiyahu ayusa aganira ngasi kwoshi Nya­kasane ali amurhegesire mpu abwîre olubaga, ahadâhwa n’abalêbi bamugwaârha mpu «kufà wanafà. 9 Carhumaga oderha obwo bulêbi oku izîno lya Nyakasane mpu aka Nyamuzinda kwo kaba aka Silo, mpu olu lugo balushâba lushube bigûkà. N’olubaga lwoshi lwagorha Yeremiyahu omu ka-Nyamuzinda ka Nyakasane. 10 Omu kuyumva ntyo, abagula b’e Yuda, barhenga omu bwâmi basôkera ebwa ka-Nyamuzinda baheba endêko aha muhango gw’olumvi luhyâhya lw’aka-Nyamuzinda.

11 Oku bundi ahadâhwa n’abalêbi babwîra abarhwali n’olubaga lwoshi erhi «lufu anakwânîne oyu muntu, bulyala kubî alêbire olugo, nk’oku mwanayu­mvîrhe n’aginyu marhwiri». 12 Yeremiyahu anacishuza abarhwali n’olubaga lwo­shi erhi: Nyakasane ye wantumaga mpu ndêbere aka-Nyamuzinda, n’olu lugo, nnanderhe ebyo binwa munayumvîrhe byoshi. 13 Mukubûlage igenda linyu n’ebijiro binyu; murhegêre muyumvîrhize izu lya Nyakasane, Nyamuzinda wi­nyu, lyoki akugalula, lyoki akaciyûnjuza agalule obuhanya amuderhîre. 14 Niehe, lâbi oku omu maboko ginyu, ndi, munjire oku mwakabona kuli kwi­nja kunashingânîne. 15 Cikwône mumanye bwinja oku mukanyîrha, erhi na muko mwêru kwêru mucîhebirekwo, mwaguheba kuli olu lugo n’oku bantu balubâmwo. Kulya kuba, buzira kubêsha, Nyakasane wantumaga emunda muli, mpu ebi binwa byoshi biderherwe omu marhwiri ginyu.

16 Oku bundi abarhwali n’olubaga lwoshi, babwîra abadâhwa n’abalêbi erhi «oyu muntu arhali wa kufà, bulyala akanwa arhubwîzire kali ka kuli Nyakasane Nyamuzinda wirhu. 17 Ago mango, baguma omu bagula b’ecihugo, bayîmuka babwîra olubaga lwoshi lwàli lulundumîne: 18 erhi «Mikeyo w’e Meresheti, erhi àli mulêbi omu mango ga Hizikyahu, mwâmi w’e Yuda, àbwîra olubaga lw’e­ mwa Yuda, erhi: Kwadesire ntya Nyakasane w’Emirhwe, Siyoni yâshuba ndi­miro, Yeruzalemu ashube nsinga ya mabuye, n’entôndo y’aka-Nyamuzinda gu­shube muzirhu guli enyanya.

19 Ka Hiwikyahu, mwâmi w’e Yuda, na Yuda yeshi, kuyîrha bamuyirhîre o­kwo? K’arhali kurhînya barhînyire Nyamubâho, banamuharâmya, Nyamu­bâho alinda aciyûnjuliza obuhanya àli abahigîrize? Nirhu rhwe? Ka mpu rhucibarhuze ecâha cingan’aho?»

20 Hali na mulume muguma wakazagilêba oku izîno lya Nyakasane, ye wali Uriyahu, mwene Shemayahu, w’e Kiririat-Yarimu. Alêbera olu lugo n’eci cihugo ebidârhi, kulyâla kwa Yeremiyahu. 21 Okubundi mwâmi Yehoyakimu, bo n’abarhambo n’abarhwali bâge, erhi ayumva ebyo binwa, alonza oku akamuyiîrha. Uriyahu akumanya n’obwôba bwarhuma ayâka alinda ahika e Mîsiri. 22 Mwâmi Yehoyakimu naye anacirhuma e Mîsiri; arhumayo Elnatani mwene Akbari, erhi alusibwe na bandi nka banga. 23 Bàrhalamula Uriyahu e Mîsiri, bayîsha bamudwîrhîre mwâmi Yehoyakimu, amushosha engôrho n’omurhu­mba gwâge agukwêba omu nshinda z’abantu kwône. 24 Yeremiyahu yehe, Ahika­mu, mwene Shafani amugalukana; kwo kwarhumire arhagwa omu nfune z’olu­baga lw’akagilonza okumuyîrha.

27

Abayahudi omu buja bw’omwâmi w’e Babeli

1 (Emurhondêro gw’oburhegesi bwa Sedekyahu mwene Yoshiyahu, mwaâmi w’e Yuda, aka kanwa karhindakwo Yeremiyahu, nako erhi kali ka kuli Nyakasane). 2 Nyamubâho ambwîra ntya: Erhi ohunge emigozi oshane n’omucîmba onabihire oku cikanyi câwe. 3 Okuhandi obiyanke obirhumire o­mwâmi w’e Edomu, omwâmi w’e Mowabu, n’omwâmi w’aba Amoniti, o­mwârni w’e Tiri n’omwâmi w’e Sidoni, omu maboko g’entumwa zâbo ziyishire e Yeruzalcmu, oku bwâmi bwa Sedekyahu mwâmi w’e Buyuda. 4 Onabarhume bajibwîra bannawâbo ntya: «Mpu kwo adesire ntya Nyakasane, Nyamuzinda w’Israheli. Mubwîrage ba Nnawinyu: 5 Niene nie najiraga n’obuhashe bwâni bunji n’okuboko kwâni kulambûle, igulu, omuntu n’ebintu biba en’igulu; nna­mbigabire oyu nsîmire okubigabira. 6 Bunôla, ebyo bihugo byoshi nabihizire omu nfune za Nabukondonozori, mwâmi w’e Babiloni, mwambali wâni; namu­gabîre ciru n’ensimba z’erubala mpu zimushige. 7 Amashanja goshi gâmukole­ra, ye n’omugala n’omwinjikulu, kuhika nago amango gayandikîrwe ecihugo câge gahike, lyo amashanja mazibu-zibu n’amâmi makomokomo bamuya­ndagaza. 8 Ishanja nîsi erhi obwâmi bwabula bushiga Nabukondonozori, mwaâmi w’e Babiloni, obwabula burhega omucîmba gwa mwâmi w’e Babiloni ecika­nyi, eryôla ishanja, engôrho n’ecizombo n’ecahira nâlirhangulamwo, kanwa ka Nyakasane, kuhika mmuhebelyo omu nfune. 9 Ninyu mw’oyo, murhumvagya abalêbi, abashonga, abashâsi n’abenge bakamubwîra «mpu murhashige o­mwâmi w’e Babiloni!» 10 Bunali bunywesi bakazimulêbera: kuderha mpu bamurhenza omu ishwa linyu nâni mmuhuluse muhere. 11 Cikwône ishanja lya­rhege omucîmba gw’omwâmi w’e Babiloni ecikanyi likanamushiga, naliha oku­rhamûkira omu ishwa lyâlyo, kanwa ka Nyakasane, lyâlihinga linaliyûbake. 12 Naye Sedekyahu mwâmi w’e Yuda nàmushambalira okwo kwonanênè; nàmubwîra: «nti murhege omuzigo gw’omwâmi w’e Babiloni ebikanyi binyu, mumukolere, ye n’olubaga !wâge, mwâlama. 13 (Carhuma walonza w’oyo n’o­lubaga, okufa n’engôrho, n’ecizombo n’ecahira, kulyâla Nyakasane ayôboha­gya n’ebyo olubaga lurhashiziri omwâmi w’e Babiloni?) 14 Murhanayumvagya ebinwa badwîrhe bamubwîra abalêbi: «murhabe baja ba mwâmi w’e Babiloni». Bwo bunywesi badwîrhe babalêbera^b. 15 Bulyala abo ntabarhumaga, kanwa ka Nyakasane, bunywesi badwîrhe bamulêbera^c, omu iziîo lyani, mpu lyo ngaya mmushandabanye muherêrekere, mw’oyo n’abalêbi badwîrhe bamulêbera. 16 N’abadâhwa n’olu lubaga lwoshi, nababwîra ntya: «Nti kwo adesire ntya Nyakasane. Murhumvagya ebinwa by’abalêbi binyu badwîrhe bamulêbera mpu «Lâbi, ebirugu by’aka-Nyamuzinda kurhenga e Babiloni, byagalulwa buzira kurhindira, bunywesi badwîrhe, okumulêbera. 17 Murhayumvagya. Mu­shige omwâmi w’e Babiloni, mwalama. Cakarhuma olu lugo lwashuba bigûkà? 18 Akaba banali balêbi, akabaga oluderho lwa Nyakasane luli nabo, bashe­ngâge Nyakasane w’emirhwe, lyo rhulekijà e Babiloni, orhulugu rhusigire omu ka-Nyamuzinda n’omu nyumpa ya mwâmi e Yuda, n’aha Yeruzalemu. 19 Bu­lyala kwo adesire ntya Nyakasane oku biyêrekire (emitungo, enyanja, eciriba) n’ebindi birugu byasigire mw’olu lugo, 20 biryâla birhahagulagwa na Nabuko­ndonozori, mwâmi w’e Babiloni, amango ahêkaga buja kurhenga e Yeruzale­mu kuja e Babiloni, Yekonyahi mwene Yehoyakimu, mwâmi w’e Yuda (ye n’abarhambo b’e Yuda na Yeruzalemu). 21 Neci kwo adesire ntya Nyakasane w’Emirhwe, Nyamuzinda w’Israheli, oku biyêrekire ebirugu bisigîre omu ka-Nyamuzinda, n’omu nyumpa ya mwâmi e Yuda n’e Yeruzalemu; 22 byaheêkwa e Babiloni, (binabêreyo kuhika olusiku nâbirhandûla), kanwa ka Nyaka­sane. Ago mango, lyo nâbiyînamula nnambigalule muli eci cihugo.»

28

Yeremiyahu n’omulêbi w’obunywesi Hanâniya

1 Ogwo mwâka gwonênè, omurhondêro gw’oburhegesi bwa Sedekyahu, mwâmi w’e Yuda, mwâka gwa kani, mwêzi gwa karhanu, omulêbi Hanâniya, mwene Azuru w’e Gabaoni, ashambalira Yeremiyahu omu ka-Nya­muzinda omu masù g’abadâhwa n’olubaga. 2 Erhi: «ntya kwo adesire Nyakasa­ ne w’Emirhwe, Nyamuzinda w’Israheli. Narhibwîre omucîmba gw’omwâmi w’e Babiloni! 3 Yindi myâka ibirhi yone, nâderha bagalule hanôla ngasi kalugu k’aka-Nyamuzinda ka Nyamubâho, Nabukondonozori, mwâmi w’e Babiloni, akûlaga aha mpu akahêke e Babiloni. 4 Kwo na kwo, Yekonyahu mwene Yehoyakimu, mwâmi w’e Yuda, ye bo na abalulizibagwa kurhenga e Yuda mpu baje e Babiloni, nâjira bagaluke aha, kanwa ka Nyakasane, bulyâla nkola nashangula omucîmba gwa mwârni w’e Babiloni.

5 Okubundi omulêbi Yeremiyahu ashuza omulêbi Hanâniya, omu masù g’abadâhwa n’olubaga lwàli omu ka-Nyamuzinda. 6 Omulêbi Yeremiyahu aderha obwo, erhi: «Bibe ntyo mâshi!» Nyamubâho ajire ntyo mâshi. Ayunjulize ebyo binwa by’obulêbi odesire, anagalule kurhenga e Babiloni, ebirugu byoshi by’o­ mu ka-Nyamuzinda, n’abahêsirwe buja boshi. 7 Cikwône, yumva bwinja aka­nwa nabwîra amarhwiri gâwe n’ag’olubaga lwoshi: 8 Abalêbi bàrhu­shokoleraga, w’oyo na nâni, kurhenga mîra bàdesire eby’obulêbi biyêrekire bihugo binji na mâmi garhali manyi, byantambala n’amahanya n’ecahira: 9 Omulêbi walêba eby’omurhula, erhi akanwa kâge kaba go mango bayemêra oku neci yanali ntumwa ya Nyakasane.

10 Okubundi omulêbi Hanâniya arhenza omucîmba oku birhugo by’omulêbi Yeremiyahu agushangula. 11 Hanâniya anaciderha omu masù g’olubaga: erhi «Kwadesire ntya Nyakasane, erhi; ntyâla kwo enyuma za myâka ibirhi, nâsha­ngula omucîmba gwa Nabukondonozori, mwâmi w’e Babiloni, nâgukûla oku birhugo by’amashanja goshi». N’omulêbi Yeremiyahu acigendera.

12 N’okusiga, erhi omulêbi Hanâniya ayûsa ashangula omushigo gwali oku birhugo bya ornulêbi Yeremiyahu, akanwa ka Nyakasane karhindakwo Yere­miyahu: 13 Erhi kanya obwire Hanâniya oku kwo adesire ntya Nyakasane. Kali micîmba ya mirhi odwîrhe washangula’? Ma! wayihinganula n’emicîmba y’ecûma obu! 14 Bulyâla ntya kw’adesire Nyakasane w’Emirhwe, Nyamnzinda w’I­ sraheli: guli gwa cûma omucîmba mpizire oku cikanyi c’ago mashanja goshi, kuderha mpu gashige Nabukondonozori, mwâmi w’e Babiloni. (Kushiga gâmushiga, nnâmufumbisire ciru n’ensimba z’erubala).

15 Omulêbi Yeremiyahu anacibwîra omulêbi Hanâniya, erhi: «yumva bwinja Hanâniya: Nyakasane arhakurhumire abulirhuma olu lubaga lwacîkubagira obunywesi. 16 Co cirhuumire aderha ntya Nyakasane, erhi: Lâba oku nama­ kuheza oku busù bw’igulu, wafà guno mwâka (bulyâla wayigîrize abantu okugomera Nyamubâho). 17 Omulêbi Hanâniya anafà ogwo mwâka gwonênè, omu mwêzi gwa kali nda.

29

Amaruba garhumiragwa abali bahêsirwe mpira

1 Alaga ebinwa n’amaruba omulêbi Yeremiyahu arhumaga kurhenga e Yeruzalemu, agarhumira abazinda b’omu barhanzi bahêkagwa mpira, abadâhwa, abalêbi n’olubaga lwoshi Nabukondonozori ahêkaga mpira e Babi­loni kurhenga e Yeruzalemu. 2 Mwâmi Yekonyahu ali amarhenga e Yeruzale­mu ye bo n’omwâmi-kazi n’ebibwindi, n’abasahizi b’e Yuda n’e Yeruzalemu, n’abatuzi n’ahabinji. 3 Ye wagahêkaga Eleasa, mugala wa Shafani bo na Gemarya, mugala wa Hilkiya, Sedekyahu, mwâmi w’e Yuda, ali abarhumire e Babiloni emwa Nabukondonozori mwâmi w’e Babiloni. Ago maruba gàli gade­sire ntya:

4 «Kwo adesire ntya, Nyakasane w’Emirhwe, Nyamuzinda w’lsraheli; bo a­bwîzire abahêkagwa mpira kurhenga e Yeruzalemu kuja e Babiloni: 5 Muyûba­ke enyumpa munafumbamire; murhwêre amashwa munalye amalehe gâmwo. 6 Muyanke abakazi, muburhe akanyere n’akarhabana; na bagala binyu mubalongeze abakazi; muhe na bâli binyu abalume, baburhe akanyere n’aka­rhabana, mulugire eyo munda, murhanyihaga! 7 Olugo namululizagyamwo, mululongeze omurhûla mulusengerere emunda Nyakasane ali. 8 Bulyâla kwo adesire ntya Nyakasane w’Emirhwe, Nyamuzinda w’lsraheli: murhahabulagwa n’abalêbi bali ekarhî kinyu nîsi abashonga binyu: murhayumvagya ebilôrho mudwîrhe mwalôrha. 9 Kulya kuba bunywesi badwîrhe bamulêbera oku izîno lyâni. Niono ntabarhumaga, Kanwa ka Nyakasane. 10 Bulyâla kwo adesire ntya Nyakasane: Amango emyâka makumi gali nda e Babiloni yâbà yamâhika, nâmurhandûla nnanyunjuze omulagi namulaganyagya gw’okumugalula eno munda. 11 Bulya nâni niene mmanyire enkengêro ngwerhe kuli mwe, kanwa ka Nyakasane, nkengêro za murhûla ci zirhali za buhanya, za kumushobôza oku­hwa rnudwîrhe mwacifinja kw’ebi. 12 Mwanyakûza munayishe, mwanshenga mmuyumve. 13 Mwannonza munambone bulya mwannonza n’omurhima gwi­nyu gwoshi. 14 Nâleka munshange, kanwa ka Nyakasane. Empira zinyu nâziga­lula, nnâmubuganyazo kurhenga omu mashanja goshi na kurhenga n’emunda namuhabulîre yoshi, kanwa ka Nyakasane. Nâmugalula ahâla mwàli erhi mu­shandabana.

15 Obwôla mudwîrhe mwaderha, mpu: Nyamubâho arhuzûkîze abirhu baleêbi e Babiloni. 16 Alagi ebi Nyakasane aderhîre omwâmi ôli ntebe ya Daudi n’olubaga lwoshi lulimw’olu logo bulya bene winyu barhamushimbaga erhi muhekwa mpira. 17 Kwo adesire ntya Nyakasane w’Emirhwe: mpu lâbi oku nâbalikiramwo engôrho, ecizombo n’ecahira, nâbahindula bashube nka ma­lehe gabozire, galya gasherîre ciru garhankacirîbwa. 18 Nâbayishakwo lumino­mino n’engôrho, n’ecizombo n’ecahira; nabajira babe ha côba oku mâmi g’igulu, ba cibonya-nshonyi, cikango, masheka oku mashanja goshi g’emunda nâbahabulira. 19 Kwo kuderha oku barhayumvirhizagya ebinwa byâni, kanwa ka Nyakasane, n’obwo nakazîribarhumira buzira kurhama, abambali bâni b’a­baêebi, cikwône barhabayumvirhizagya, kanwa ka Nyakasane. 20 Ninyu mw’oyo mwe mwahêsirwe mpira, mwe nârhumaga e Babiloni kurhengera e Yeruzalemu, muyumve mweshi akanwa ka Nyakasane.

21 Kw’adesire ntya Nyakasane w’Emirhwe, Nyamuzinda w’Israheli, oku biyêrekire Ahabu, mwene Kolaya bona Sidikiyabu, mwene Maseya. Abo bo­mbi bakazâgilêba eby’obunywesi oku izîno Iyâni. Lâba oku nkola nabaheba omu nfune za Nabukondonozori, mwâmi w’e Babiloni, abahanire omu masù ginyu. 22 Barhengakwo omugani gw’okuhehêrera gukazikolesibwa na balya bo­ hi bahêsirwe mpira, kurhengera Yuda kuja e Babiloni mpu: «Nyakasane akujire aka Sidikiyahu na Ahabu, bo bayôcibagwa n’omwâmi w’e Babiloni. 23 Kwo kuderha oku bakozire ebirhajirwa omu Israheli, bahusha na bakà omulungu, baderha n’ebinwa by’obunywesi omu izîno lyani, ntanabarhumiri­ kwo. Mmanyire niene nnampamirîze, kanwa ka Nyakasane.

Ebi balêbîre Shemayahu

24 Naye Shemayahu w’e Nahalamu, omubwîre ntya, erhi: 25 «Ntya kwo adesire Nyakasane w’Emirhwe, Nyamuzinda w’Israheli: «kulya kuba wa­rhumire amaruba oku buhashe bwâwe wene, wagarhumira olubaga luli e Yeruzalemu lwoshi, n’omudâhwa Sefaniya, mwene Maseya, n’abadâhwa bo­shi. 26 Mpu «Nyamubâho akuyimanzize mpu obe mudâhwa ahali h’omudâhwa Yehoyada, mpu olange omurhûla omu ka-Nyamuzinda, olole ngasi musirhe wakaderha mpu acîhira omu by’obulêbi; onamuhire omu mugozi n’omu mpamikwa. 27 Carhumirage orhahakanya Yeremiyahu we Anatoti odwîrh alêbe­ra ekarhî kinyu? 28 Na kurhalusa aho, ali arhurhumîre amaruba e Babiloni, erhi «Byaliho ebi! Muyûbake enyumpa muzijemwo, muhinge amashawa munalye omwâka gwamurhenga». 29 Omudâhwa Sefaniya ali asomirwe n’aga maruba erhi n’omulêbi Yere­miyahu anahali. 30 Akanwa ka Nyakasane kanacirhindakwo Yeremiyahu, 31 erhi aka kanwa okahisekwo balya bagenzire mpira: «Kwo adesire ntya Nyakasane oku biyêrekire Shemayahu w’e Nahalamu. Obwôla Shemayahu amulêbîre, n’obwo ntàli mmurhumire, n’obwôla arhumire mwacîkubagira eby’obunywesi, 32 obwo kwo biri ntyo, ntya kwo Nyakasane adesire: «Nkolaga nahana Shemayahu w’e Nahalamu ye n’obûko bwâge. Ntâye wakuliye wâyûbake omu karhî k’olu lubaga, mpu abone ebinja nâjirira oluhaga lwâni, kanwa ka Nyakasane, bu­ lyâla anashumisire abandi okugomera Nyakasane.

30

Nyamuzinda âyôkola olubaga lwâge

1 Akanwa ka Nyakasane karhindakwo Yeremiyahu^d; 2 erhi: kwo adesi­re ntya Nyakasane, Nyamuzinda w’Israheli. Ciyandikire wene omu cita­bu ebinwa nakubwîra byoshi. 3 Bulyâla, lâba k’orhabwini oku ensiku zayisha, yekudesire Nyakasane, zo nâgalulamwo empira z’olubaga lwâni lw’Israheli (na Yuda), kanwa ka Nyakasane, nâbashubiza omu cihugo nahaga b’ishe cishube câbo. 4 Lâbaga n’ebinwa Nyakasane abwîraga Israheli (na Yuda): 5 Kwo adesire ntya Nyakasane «nayumvîrhe izù ly’oku bihamba, lya bihamba ci lirhali lya murhûla. 6 Mudosagye munalolêreze, erhi omulume anaburhe. Cici cirhumirage ndwîrhe nabona abalume bacigwarhirire oku nziha, nka mukazi waburha? Cici cirhumirage ngasi busù buhindulîrwe? 7 Obuhanya! Lwanaba lusiku ludârhi! Nta lundi luli nk’olu! Mango ga malibuko kuli Yakobo cikwône agafulumukamwo mutaraga. 8 Olwo lusiku-kwo Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe adesire-nasha­ ngula omuzingo guzidohire oku igosi na ntwe emibanga yâwe. Lero obwo orhakaciba muja w’ab’ihanga. 9 Cikwône Israheli na Yuda bâkazikolera Nyakasane Nyamuzinda waâbo, na Daudi ye mwâmi wâbo nâyishibaha. 10 Nâwe, we mwambali wâni Yakobo, orhaciyôbohaga kwo Nyakasane adesire, orhacirhe omurhima, wâni Israheli, bulya nyishire nti nkuyôkole mw’ebyo bihugo by’ekuli, nâyôkola n’abana bâwe, omu cihugo bahekagwa buja. Yakobo agaluka anashubibona obuholo n’omurhûla. Na ntâye wacimurhemula. 11 Ndi haguma nâwe nti nkucize, kwo Nyakasane adesire, hano mmalira amashanja goshi nali kushandabanyizemwo, wehe wene ntaherêre­ keze. Cikwône nâkuhana nk’oku bishingânîne. Ntankakujirira nka kuno oli mwêru-kwêru, ciru akaba! 12 Ntya kwo Nyakasane adesire. Obuvune bwâwe burhalunge ecihulu câwe kali kafinjo. 13 Ntâye wahaliza mpu akusambira, haba ebidundu by’okubuka obulema ci kuli we nta bufumu! 14 Abakuzigira boshi bakuyîbagire barhacikushîbirira w’oyo bulya nàkushûsire nka kulya omushombanyi wâwe akanakushûrha, nàkuka­lihira n’obukali budârhi (bulya obubî bwâwe buli bunene, n’ebyâha byâne byàli mwandu). 15 Cirhumire walakira obuvune bwâwe n’obu amalumwa gâwe garhanka­rhûlirizibwa? Bugoma bwâwe n’ebyâha byâwe binjibinji, bya­rhumire nàkujira ntyo! 16 Cikwône ngasi boshi bakulya nabo, bakolaga bâlibwa ngasi abasho­mbanyi bâwe boshi, bakola bâgwârhwa mpira; ngasi bàhagulaga ebirugu bwâwe, nabo ebyâbo byâhagulwa; na ngasi bàkugaya­guzagya nabo bakolaga bâgayaguzibwa. 17 Nkolaga nâkubuka, nanfumye ebihulu byâwe, kwo Nyakasane adesi­re, bulya bakuyîrisire mpu we «mushombe-kazi», mpu we Siyoni «orhacishîbirirwa na ndi». 18 Ntya kwo Nyakasane adesire: Loli oku nagalula cmpira omu mahêma ga Yakobo n’emyûbako yâge nâyifira bwonjo. Ecishagala ca­ shubiyûbakwa omu ciriba câco n’enyumpa nyinjinja halya yanali burhanzi. 19 Omwo mwarhenga emisengero y’okuvuga omunkwa n’izù ly’abasha­galusire lyâshakanya. Nâmuluza, lero murhakacinyîha. Nâmuke­ngêsa, lero murhakacigayaguzibwa. 20 Abana bâge bashubiyôrha nka kulya kwa mîra banashubikashubûza­nya omu ndeko embere zâni. Nayishihana bwenêne ngasi bakâbali­ buza. 21 Omurhambo wâge arhenga muli ye, n’omurhegesi wâge ayîshiba w’o­mu iburha lyâge. Nâyishimuhamagala, naye âyishibêra aha ndi. Ndi wankahalizize okunyegêra? Kwo Nyakasane adesire. 22 Mwashubiba lubaga lwâni nâni nayîshiba Nyamuzinda winyu. 23 Yumvi oku ecihûsi ca Nyakasane ciyiruka: bukunizi bwâge obwo! Kalemêra amacihugunya amarhogera oku irhwe ly’abanya-byâha. 24 Obukunizi bunene bwa Nyakasane burhahube arhanacihubula, n’okuyunjuliza omuhigo àligwerhe emurhima. Mwayîshiyumva e­byo omu nsiku nzinda.

31

1 Mw’ago mango-kwo Nyakasane adesire -Nâbà Nyamuzinda w’emilala yoshi y’lsraheli. Nabo babe lubaga lwâni. 2 Ntya kwo Nyakasane adesire: Omu irûngu, nàyerekîne olukogo lwâni erhi olubaga lufuma engôrho. Lero Israheli akola âlama n’omu­rhûla^e. 3 Akagiderha, erhi: «Nyakasane ayishiricîyêrekana kuli nie erhali hofi». Lero nâni namubwîra, nti: «Nkurhonya kurhenga ensiku zoshi^f, co cirhumire nyôrha ncîkwîshwekîrekwo bwenêne». 4 Nashubikudêkereza we mwana-nyere w’Israheli, kandi washubirhôla ehigoma hyâwe, ocihebe eruhya n’omwishingo haguma n’abasâma. 5 Okola washubibarha emizâbîbu oku ntôndo z’e Samâriya, abahinzi bakarhwêra n’okusârûla. 6 Neci, lwo lusiku abadwîrhe bayîza babandira orhubuli oku ntôndo za Efrayimu mpu: «Yimuka! Rhusôkere e Siyoni, hofi na Nyakasa­ne-Nyamuzinda wirhu». 7 Bulya kwo Nyakasane adesire: Mubandire lsraheli orhuhababo rhw’o­mwishingo, mushokolere omurhwe gw’amashanja mukomere Nya­kasane kagasha, mulengeze ecihogêro muderhe mpu: «Nyakasane, cungula olubaga lwâwe, cungula amahanga gasigîre g’Israheli.» Bu­lya ntya kwo Nyakasane adesire, erhi: 8 Nâbashubûza kurhenga omu cihugo c’enjira nyanya, n’ambahuluza kurhenga emahanga g’igulu. Bo balimwo emihurha n’enkunagizi, abakazi bali nda, n’abazire, boshi haguma, olubaga lwâni lugaluke oku lwànali. 9 Bayishire balaka, nâni mbadwîrhe nayisha nabarhuliriza. N’abaheka ah’iriba. Omu njira nungêdu elya barhankasârhalamwo. Bulya ndi ishe wa Israheli, na Efrayimu^g yo nfula yâni. 10 Mwe bihugo by’e mahanga, yumvi akanwa ka Nyakasane! Munakayaâlize oku birhwa biri kulî; mukaziderha erhi: «Nyakasane alirhanziri shandâza Israheli, lero amashubimukumakuma erhi àmushibirira nka kula lungere ashîbirira ebibuzi byâge. 11 Bulya Nyakasane ayôkwire Yakobo, àmufumya kw’abamulushire miîsi. 12 Bayîshiyîsha, n’orhuhababo rhw’enshagali oku ntôndo ye Siyoni, n’okulibirhira caligumiza ebw’ebi Nyakasane abashobôzize: e­ngano, idivayi lyacikandagwa, n’amavurha, ebibuzi n’enkafu; bayiîshiyôrha nk’ishwa ly’omu luziba, barhakacishalika bundi. 13 Obwôla, abana-nyere banaja oku cigamba, na boshi haguma, emisole n’abashosi; na ntyo, nâyishihôrhola emirenge yâbo, mpebeho e­nshagali. Nâyishibarhûliriza, enyuma ly’amalibuko gabe masheka. 14 Nâyishikashêgera abadâhwa bâni enyama zishushagîre, n’okushobôza olubaga lwâni ebinja bya ngasi lubero. Kwo Nyakasane ogala byo­shi adesire.

15 Nyakasane ashubiriderha erhi: Kurhenga e Rama, izù lyâyumvikana, mirenge ya burhe. Rasheli^h oyo walakira abana bâge; arhalonza ciru arhûlirizibwe bulya abana bâge bafire. 16 Ci Nyakasane kwo adesire ntya: Hulika, ohôrhole emirenge! Bulya wâcihemberwa amalibuko gâwe, nie Nyakasane nkudesire. Abana bâwe bacirhenga emw’abalenzi. 17 Kuziga haciri obulangalire oku iburha lyâwe, Nyakasane okudesire. abana bâwe bashubigaluka omu cihugo câbo. 18 Nayumvirhe bwinjinja oku abantu b’emwa Efrayimu badwîrhe balaka banaderha, mpu: «Nyakasane warhukubwire bwenêne nka kula banakubûla empanzi ntôrho eyâbirana. Ci lero orhushubizagye emunda oli, lyo rhuba bâwe lwoshi, bulya w’oyo Nyakasane, wene­ne Nyamuzinda wirhu. 19 Neci, rhwali erhi rhwakugomîre, cikwône buno rhuyemire oku rhwaàbihire, wàrhulangwîre obubî bwirhu, rhuli rhwakomomba aha mu­rhima, eza meme zarhubumbire, rhwafire nshonyi z’ebijiro birhu byakurhenga eburho. 20 Efrayimu ye mugala wâni muzigirwa, mwana nsîma bwenêne. Ngasi mango erhi nderha nti nakaliha, nankayumva arhantenga omu bukengêre, bulya mmuzigira bwenêne. Ntâko nakabula kumufa bwonjo. 21 Yimanza olugurhu, ohire ecôgo oku njira yâwe. Okengere enjira walikulikire, engeso walishimbire. Galuka mâshi Israheli muzigi­rwa. Shubira omu cihugo câwe. 22 Kuhika mangaci lyo ohiga ebishingânîne, oyu mwananyere w’eciga­mba? Bulya Nyakasane ânaleme ebihyahyaⁱ omu igulu: Omukazi yekola wakazilonza omulune.

Amalaganyo g’okushubiyûbaka Yuda

23 Alagi ebi Nyakasane w’emirhwe, Nyamuzinda w’Israheli adesire: Hano ngalula bene Yuda omu cihugo câbo, bâshubikaderha ebi binwa: Mâshi Nyamuzinda akugishe, ntôndo ntagatifu ya Siyoni, karhwa bwâmi k’obucu­nguzi!» 24 Ago mango, abantu b’omu bishagala bya Yuda boshi haguma, abahinzi, n’abangere b’ebibuzi. 25 Bulya nâshubihà emisi ngasi bakola barhamire, na ngasi ba buligo nabahà ebi banalagîrîrekwo. 26 Na ntyo ene nzûka, nàmabona oku iro lyantabîre.

Israheli na Yuda

27 Ensiku ziyiruka, kwo Nyakasane adesire, nayâliza abantu n’ebintu omu bûko bwa Israheli, n’ebwa Yuda nka kula banagalagaza emburho omu ndikè. 28 Nka kulya niene nàbahanaga, nàkundula, nanashereza, nàbamalira; kwo n’okwo, niene nâshubibayîmanza, nbahebemwo omûka, kanwa ka Nyakasane.

Ngasi muntu âkahanirwa ecâha câge

29 Lero ntâye wâcitwe omugani mpu: «Bashakuluza bàlire amalehe g’eciga­du, abana babo bo gàlwazize amino». 30 Bulya owamalya amalehe garhahiri ye ganalumisa amino; ngasi muntu âkazisamba olwâge.

Amalaganyo mahyahya

31 Amango gayiruka, kwo Nyakasane adesire, nâfundika n’omulala gw’I­sraheli (n’ogwa Yuda) endagâno mpyanhya^j. 32 Erhaciri nk’elya ndagâno nàfu­ndikaga na bashakuluza babo, amango nàbarhenzagya omu cihugo c’e Mîsiri. Eyo ndagâno bône bayifundûla, n’obwo nie nanàli Nnawâbo, kwo Nyakasane adesire. 33 Lôlagi amalaganyo nâyishifundika na bene Israheli muli ago mango -Kwo Nyakasane adesire- Nâbahebamwo amarhegeko gâni, ngayandike omu mirhima yâbo. Nâbà Nyamuzinda wâbo, nabo lubaga lwâni. 34 Ciru n’omugu­rna mulibo, ntâye wanacidôse owâbo erhi mulungu mpu amumanyise izîno lyâni, bulya boshi bayîshiba balimanyire; kwo Nyakasane adesire-boshi kurhe­nga akabonjo kuhika omushosi. Bulya nâbabalira amabî bajirire, ntakanacike­ngêra ebyâha byâbo.

Israheli âlama ensiku zoshi

35 Ntyo kwo Nyakasane adesire; Ye walemaga izûba mpu likamoleka omu mulegerege, Ye rhegeka omwêzi n’enyenyezi mpu bikamoleka omu budu­fu, Ye zûsa omulaba omu nyanja, amîshi gakungule. Izîno lyâge ye Nyamuzinda w’Emirhwe. 36 Amango nâderhe nti ebyo birhegeka en’igulu, bukola busha, kwo Nyakasane adesire, nanderhage nti bene Israheli Iurhaciri lubaga! 37 Ntya kwo Nyakasane adesire: Erhi bakahasha okugera obuli n’obugali bw’empingu kurhenga enyanya, n’ankabakambwîra obulenga igulu liba liyûbakîrwekwo, lyoki, nakabayemêrera nâkabulira olubaga lw’lsraheli oku maligo goshi lwajijire.

Okushubiyubakwa n’obukulu bwa Yeruzalemu

38 Ensiku ziyiruka, kwo Nyakasane adesire, Yeruzalemu ashubiyûbakwa buhyahya oku izîno lya Nyakasane, kurhenga aha munâra gwa Hananeeli kuhika aha muhango gw’ebusîka. 39 Bâshubitwa olubibi kurhenga oku irango ly’e Garebe, na kurhengaho kuzongera e Goa. 40 Ngasi lubanda, n’emifù yabi­shirwemwo, n’oluvu lulimwo, na ngasi malambo kuhika oku mubunda gw’e Ci­droni, na kuhika oku lumvi lw’enfarasi, olundi lw’e bushoshôkero bw’izûba, byoshi byamberûlirwa. Nta kashâko erhi isherêza byanâciderhwe.

32

Ecijiro c’okugula ishwa, cimanyîso c’omurhûla omu mango gayisha

1 Akanwa ka Nyamuzinda karhindakwo Yeremiyahu omu mwâka gwa kali ikumi gwa Sedekyahu, mwâmi w’e Yuda, go gunaligi mwâka gwa kali ikumi na munâni gw’oburhegesi bwa Nabukondonozori. 2 Abasirika ba mwâmi w’e Babiloni banacirhabâlira e Yeruzalemu, omulêbi Yeremiyahu naye, erhi ali mushwêkere omu côgo c’abasirika, aja ebwâmi e Yuda. 3 Ho Sedekyahu, mwâmi w’e Yuda ali amushwêkîre mpu bwenge amakaziyigîriza; anacimudôsa erhi: «Cici cirhumire odwîrhe wabwîra abantu mpu kwo Nyakasane adesire erhi: ogu murhundu gwinyu nkola nagugabira mwâmi w’e Babiloni, abe ye guyimamwo. 4 Ciru na Sedekyahu, mwâmi w’e Yuda arhashugunuke bene Kalideya, ahimwa banamugwârhe mpira bamuhêke agendisamba emalanga ga mwâmi w’e Babiloni ye nene, bakazilolana omu masù, amushuze n’ebi amudoôsa byoshi. 5 Buzinda bahêke Sedekiyahu e Babiloni, ajibêra yo (kuhika amango nashubimukengêra). Kwo Nyakasane adesire ntyo. Erhi ciru mwankayanka amatumu mpu mulwise bene Babiloni, barhamuhume mashigisha anga!»

6 Yeremiyahu akazigiderha erhi: nayumvirhe Nyakasane anderheza ambwîra erhi: 7 Muzâla wâwe Hanameli, mwene nyakalume Shalumu, ayisha muganire ebiyêrekire ishwa lyâge ajira e Anatoti. Ayisha akubwire erhi: «ongulire elyo i­shwa lyâni bulya oligi mwene wirhu^k, we nakanarhangidôsa burhangiriza». 8 Nk’oku Nyakasane anabimbwîraga, oyo muzâla wâni Hanameli ayisha, a­mbugana mw’ecôla côgo nàlinshwêkirwe, ambwîra, erhi: «mâshi, ongulire lira ishwa lyâni liba e Anatoti omu cishagala ca Benyamini, bulya oli mwene wirhu, oligwêrhekwo oluhya. Oligule licibêre lyâwe.» Obwo nayumva oku Nyakasane ye na nêne wanganizagya. 9 Nàguliraga mwene wirhu Hanameli elyo ishwa lyâge ly’e Anatoti, namuganjira nfranga mafundo ikumi na nda. 10 Aha z’aba­ lume, namuyandikira ecimanyîso c’okugula, rhwàyandika maruba abirhi, na­ shûrhakwo n’akashe kâni, n’ezo nfranga rhwàzigeramwo bwinja, namuhêreza­ zo. 11 Ago maruba gombi, agalikwo akashe n’agarhàli magonye. 12 nagayanka nagahêreza Baruki mwene Neriya mwinjukulu Maseya (nk’oku binayandisirwe omu marhegeko), hali muzâla wâni Hanameli n’abalume bàrhuhiriragakwo ecunkumwe n’abandi bashamuka bàli omu côgo aha bwâmi olwo lusiku. 13 Nanacibwîra Baruki aha karhî k’abo balume nti, Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe adesire: 14 «Oyanke ebyo byemêzo by’obuguzi byombi, ecirikwo akashe n’ecindi cirhali cigonye obigwâse omu isanduku ly’ibuye birhagisherêra n’ensiku. Kwo Nyakasane Nyamuzinda w’Israheli arhegesire ntyo. 15 Bulya Nyamubâho, Nyamuzinda w’Israheli adesire, erhi: «ensiku zâciyisha bashubi­ kazigula enyumpa n’amashwa n’enkoma z’emizâbîbu muli eci cihugo.»

16 Erhi nyusiha Baruki mwene Neriya eco cemêzo c’okugula, narhûla Nya­kasane ogu muscngero nti:

17 Neci Nyakasane Nyamuzinda, wayêrekîne obu­rhwâli bwâwe n’obulenga erhi olambula okuboko kwâwe walema empingu n’igulu. We ogala byoshi!

18 Onayêreke embaga z’abantu olukogo lwâwe, ci kwônene amango ababusi bakugomire erhi okola walyûza onahane abana bâbo, babe bo batumula. We Nyamuzinda mukulu, ntagengwa, izîno lyâwe Nyakasane w’emirhwe.

19 We nn’oburhimanya omu mihigo midârhi we n’obulenga boshi, onakazisingiriza abantu ly’oyishimanyihemba ngasi muguma nk’oku ebijiro n’engeso zâge binali!

20 We wajiraga ebisômerine, wayêrekana n’ebirhangâzo e Mîsiri, na kuhika ene omu Israheli, n’ahandi hoshi. Kuhika ene ntâye orhakuyîshi, na ntâye orhakurhînya.

21 Warhenza bene Israheli omu buja bw’e Mîsiri, wabayêreka ebirhankaderhwa erhi olambûla okuboko kwâwe bagwârhwa n’ecôba bwenêne.

22 Buzinda wabaha el’ishwa walaganyagya ba­ shakulûza bâbo, eci cihugo cihululamwo amarha n’obûci.

23 Bàyisha, bàyûbaka­ mwo, ci aye! barhayumvagya, barhanashimbaga amarhegeko gâwe. Barhajiraga ciru n’ehitya muli ebi wàli obahûnyire., lêro banacikulilira obu buha­nya rhudwîrhe rhwabona ene.

24 Bene Babiloni bano bakola bayîsha bârhu­nyaga co; aha engôrho yâbo yamagera hakulikire ishali n’agandi maligo ga ngasi lubero, Yeruzalemu akola ali omu maboko ga bene Kaldeya. Ebi wàde­rhaga bino byabirage, nawe wene onali wakubona.

25 Mâshi, k’arhali wene waàmhwiraga erhi: «Gula elyo ishwa, oliganjire enfranka aha balume», n’obwo omurhundu gwirhu gwagwîre omu maboko ga bene Kaldeya!»

26 Muli ago mango nanaciyumva izù lya Nyakasane lyàmbwîra erhi: 27 Lôla oku nie Nyamuzinda, Nyakasane, Lulema w’ebibâho byoshi; ka hali ebya­ nkanyabira en’igulu? 28 Co cirhumire, ndesire oku naha bene Kaldeya olu lugo lwinyu, nluhire omu maboko ga Nabukondonozori, mwâmi w’e Babiloni^l; 29 engabo z’e Kalideya zidwîrhe zabalwîsa, zâyanka ecishagala cinyu, zâcitwanirakwo omuliro, zâyôca na zirya nyumpa bakazagirherekêreramwo BaaIi^m, bakaziginamurhûla­ mwo obuku n’amamvu, bàshengeramwo na banyamuzinda b’agandi mahanga, baàngayisize bwenêne. 30 Bulya, kwo Nnamahanga adesire, nàbwîne oku kurhe­nga mîra bwenêne, bene Israheli na bene Yuda barhahwa barhakola ebigaluga­lu, (bene Israheli banshologosire n’ebijiro byâbo). 31 Nabwîne oku kurhenga baguyûbasire, ogu murhundu gwinyu gwànjizire oburhe bwenêne, na kuhika ene ncigayire bwenêne. Nkolaga naderha bagushenye, guntenge omu masù. 32 Bulya ebyâha bya bene Israheli na bene Yuda byaluzire bwenêne, ôli bone­ne, ôli abâmi bâbo, abadâhwa n’abalêbi bâbo, oli olubaga lw’e Buyuda n’olw’e Yeruzalemu. 33 Banyêrekeza omugongo banfulika obusù bwâbo, n’erhi mbahugûla, ntâye wantezire amarhwiri mpu ciru ayumve ebi ndwîrhe nabaha­nûla. 34 Ci bwenêne, bàlerha enshusho zâbo omu ka-Nyamuzinda kâni. Bàka­shahula kwoshi bàkahemula. 35 Bàyûbakira amahêro ga Baali omu kabanda k’e Ben-Hinomu mpu bakazibagiramwo bagala bâbo n’abâli bâbo nterekêro emwa omuzimu oderhwa Moleki; ebyo ntalizigibigerêreza, okuhemuka kwa mênè o­kwo oku mulala gwa Yuda. 36 Co cirhumire muyumvagye oku Nyakasane aderhire ogu murhundu ba­dwîrhe baderhera mpu «ebyoji, akalengwe n’ecihûsi byo mwâmi w’e Babiloni arhuhimiremwo». 37 Nâshubûza olubaga lwâni kurhenga omu mahanga bàyaki­raga oburhe bwâni, nkolaga nabashanganya mbabwarhaze badekerere omu murhûla. 38 Babe lubaga lwâni, bulya nie Nyamuzinda wâbo. 39 Nkola naâshubibaha murhima muguma na ngeso nguma, lyo bashubinkenga lwoshi, nâbaha oluhembo na buzinda abana bâbo. 40 Nashubisêza rhweshi nabo amalaganyo garhakahwa, nâbashimbulira, nje nabahugûla, bakazirhînya enjira mbî, bakulikire ezâni nâbayêreka. 41 Omwishingo gwâni guli omu kubarhabala, nâbayûbakira muli eci cihugo: bo bulonza bwâni boshi obwo. 42 Nyakasane adesire erhi nka kulyâla nàbayohagakwo amaligo manji manji, kwo nâba­shobôza n’ebinja bya ngasi lubero mbalaganyize. 43 Bâshubigula amashwa muli eci cihugo badwîrhe baderha mpu «cikola cicibêra bwerûlè, nta bicidundamwo: nta muntu, nta hisimba erhi bene Kalideya bayusicihima». 44 Bâshubikazihimiûla amashwa, bâkazikomêreza ebyemêzo by’okugula, bâhirekwo n’akashe, balonze n’ababihirakwo ecunkumwe omu cishagala ca Benyamini n’omu bindi bishagala binayêgîre Yeruzalemu, n’omu bishagala bya Yuda na muli birhondo bya Nêgebuⁿ. Bulya Nyakasane adesire erhi, nkola nashubigalula balyala bene Israheli balibamajirwa baja.

33

Eyindi ndagâno y’obwôloloke

1 Amango Yeremiyahu ali mushwêkere omu côgo c’abasirika aha bwâmi, Nyakasane ashubimuganîza amubwîra erhi: 2 Oyumve oku Nyamuzinda arhumire, ye walemaga igulu, alibumba analiyimanza. lzîno lyâge ye Nyakasa­ne! 3 Onshenge, nakushobôza: nakumanyisa amahwe manene orhashubigiyu­mwa. 4 Nyakasane, Nyamuzinda w’Israheli adesire oku enyumpa za muli olu lugo n’ez’abâmi b’e Yuda bâzishâba omu ntambala, 5 n’abantu badwîrhe ba­lwîsa bene Kaldeya, balonza okubumba ecishagala coshi mirhumba, balya ba­ntu niene nàhanaga erhi burhe n’omutula birhuma, balya bene lsraheli obubî bwâbo bwàrhumaga nkola nahehêrera Yeruzalemu. 6 Lolaga oku nkola na­ shubibabà lukogo, nâbaha obufumu n’okubabuka, nâsêza n’amalaganyo gani g’omurhûla, n’obudahemuka rhweshi nabo. 7 Nâgalula·bene Yuda na bene Israheli n’okubakûla omu buja, nâshubibayûbakira nka kulyâla byanali burha­nzi. 8 Nâbacêsa nambababalire ebyâha byâbo byàli bingayisize, byàrhumaga barhakulikira amarhegeko gâni. 9 Yeruzalemu lyâbà izîno !ya mwishingo bwe­nêne, na lya cikengwa embere z’agandi mahanga goshi g’en’igulu, hano gayu­mva ebi nâjira gâgwârhwa n’obwôba bwenêne bulya aminja nâkolera Yeruza­lemu guli mwandu.

10 Nyakasane àderha erhi: eno badwîrhe baderha mpu: «bikola bigûkà birhalimwo ciru n’omuntu ciru n’ehisimba», n’omu njira z’e Yuda n’ez’e Yeruza­lemu murhacigera hyadunda, bakola bashubiyumvamwo 11 ecihôgero c’omwi­shingo, n’enyimbo z’abahya n’ez’abandi bantu bajihana enterekêro n’entûlo zâbo z’okuvuga omunkwa omu ka-Nyamuzinda, bayishikazicitakira mpu: «Ayagirwe Nyakasane w’emirhwe bulya ali mwinja, obuzigire bwâge buli bw’e­ nsiku n’amango». Bulyâla adesire erhi nâgalula ngasi balya babire baja, mba­shubize omu cihugo câbo, nka kulyâla byanali burhanzi. 12 Nyakasane Nyamuzinda adesire erhi: muli eci cihugo banyagaga, nta mu­ntu, nta nsimba bicicidundamwo, hasigiremwo amalambo gône, banaciyâbuli­ramwo ebibuzi. 13 Ashubiderha erhi: omu bishagala by’omu ntôndo, n’omu bihugo by’olunda lw’idako, n’e Nêgebu kuhika emwa bene Benyamini, n’ebu­rhambi bwa Yeruzalemu n’omu bishagala bya Yuda, ebibuzi bikola byâshubira omu masô g’ababiyabwîre.

Amarhegeko g’ensiku zâyisha

14 Nyakasane adesire erhi, alagi oku ensiku ziyishire, ezi nayukirizamwo amalaganyo mahyahya g’obusîme nalaganyagya bene Israheli na bene Yuda. 15 Muli ezo nsiku, n’ago mango, naha Daudi oluburha lw’okuli, lwo lwalandiza obudahemuka n’obushinganyanga omu cihugo coshi. 16 Muli ago mango nâyôkola Yuda na Yeruzalemu arhulûle. Eci­shagala cinyu baciyîrika elya «Nyamuzinda-okuli-kwirhu».

17 Bulya Nyakasane adesire erhi, nta mango ciru n’amaguma Daudi abula o­mwîmo omu bwâmi bw’lsraheli. 18 Na nta mango hâbulike abadâhwa b’abalevi­ti bakazintûla enterekêro n’okukazitumbûla enshangi n’okuhêra karhahusa buca buyîra.

19 Kandi ebinwa bya Nyakasane byarhindakwo Yeremiyahu erhi: 20 Kwo Nyaakasane adesire ntya: Amango hanabe owahindula irhegeko nahire obudufu n’omûshi nti bikazikulikirana oku nanabibwîraga, 21 lyo n’amalaganyo gani na Daudi gahwa, lyo hânabule n’owayîma oku ntebe yâge, obwôla lyo n’amalagânyo nàjizire na bene Levi gahwa, lyo habulike abadâhwa bakazirhûla e­nterekêro omu maboko gâni. 22 Nka kula emirhwe y’empingu erhankaganjwa, n’omushenyi gw’enyanja gurhankaganjwa, kwo nayushûla iburha lya mwa­mbali wâni Daudi, n’okuluza ahadâhwa bakazinterekêra.

23 Kandi Yeremiyahu anaciyumva akanwa ka Nyamuzinda erhi: 24 K’orha­shubigibona oku abantu banakaziyisha mpu: «lero erya milala ibirhi Nyakasa­ene àzigiraga anayijanzire!» Bakola bakazishekera olubaga lwâni, ba­rhanacilubona nka lwishogwa. 25 Lero Nyamuzinda ayisha erhi: Ankaba arhali nie nalemaga omûshi n’obudufu, n’akaba arhali nie ntegeka en’igulu, 26 lyoki nankalekêrera bene Yakoho n’omulala gwa mwambali wâni Daudi; lyoki na­nkabula n’okuyîmika omwâmi w’obushanja bwâge nti arhambule bene Abrahamu, bene lzaki na bene Yakobo! Bulya nkola nâshubishubûza ababîre baja, mbayêreke olukogo lwâni.

34

Obuhanya bwayishiraga Sedekyahu

1 Yeremiyahu anaciyumva akanwa ka Nyamuzinda, gali galya mango Nabukondonozori, mwâmi w’e Babiloni, n’omurhwe gw’engabo zâge goshi, n’ezindi mbaga z’en’igulu ali amahima, câba n’ahandi hantu hoshi erhi bacihindulîre Yeruzalemu n’ebishagala byâge; 2 anaciyumva erhi: Kwo Nyaka­sane, Nyamuzinda w’lsraheli arhumire ntya: Ogende! Ojirhûngâna Sedekyahu, mwâmi w’e Yuda, omubwîre erhi: Oyumve oku Nyakasane adesire: Erhi alaga oku nâhâna omu maboko ga mwâmi w’e Babiloni eci cishagala, naye ayi­shiciyôca. 3 Nawe orhafume bulyâla bakugwârha mpira bakugwâse omu ikumi ly’eminwe yâge. Okazilâba mwâmi w’e Babiloni omu masù naye akazikude­rhêza mâsi-mâsi. Buzinda bakujâne e Babiloni. 4 Cikwône, waliha Sedekyahu mwâmi w’e Yuda, yumvirhiza oku Nnâmahanga arhumire! Orhege amarhwiri ebikuyêrekire Nyakasane adesire bakubwîra, erhi: Orhafe côji; 5 bulya wanafà n’obuholo. Nanka kulyâla habâga enshangi olu lwa bashakulûza bâwe, bo bali bakushokolire omu kuyîma kuli eyi ntebe, kwo na nâwe bayishitumbûla omugi gw’ enshangi, bakukuzemwo, bâkazicîtakira banakaziyimba gulya mulenge mpu: «Ajewe Nyakasane, omwâmi wirhu amafuluka!» Niene nkudesire, ka­nwa ka Nyamuzinda. 6 Kwo n’okwo aha Yeruzalemu, omulêbi Yeremiyahu akazishambalira Sedekyahu, mwâmi w’e -Yuda eyo myanzi. 7 Ago mango erhi engabo za mwâmi w’e Babiloni zitulisire amatumu kuli Yeruzalemu n’emirhundu ya Yuda yali ecisigiîre yalimwo Lakishi na Azeka, bulya omu mirhundu ya Yuda yoshi eyo ibirhi yali miyûbake buzibu.

Ebiyêrekire okulikûlwa kw’abajà

8 Yumvagyi akanwa Nyamuzinda abwîraga omulêbi Yeremiyahu, ago mango erhi Sedekyahu amayusirhôla omuhigo, boshi n’olubaga lw’e Yeruzalemu lwoshi, 9 oku ngasi yeshi ashwêkûle abaja n’abajakazi ba Banyahebraniya. Ntâye omu baluzi n’omu lubaga loshi bayankaga ogwo muhigo, ntâye wali ogwâsirwe ajire mwene wâbo w’omunya-Yudeya mpu abe mujà wâge. 10 Abaluzi n’oluba­ga bàli aha eyo ndagâno yafundikagwa, boshi bàlikûla ngasi muguma abajà bâge, abalume n’abakazi; boshi bayemêra, ntâye wasigire omu buja. 11 Ci­kwône enyllma z’aho, batwa omu kanwa kâbo, bàshubiza balya bene wâbo bali bamalikûla Omu bujà bwa mîra. Bàshubirira abajà n’abajakazi bâbo. 12 Co ca­rhumire Nyamuzinda arhuma omulêbi Yeremiyahu, 13 erhi: Kwo Nyakasane Nyamuzinda w’Israheli adesire ntya: Nàbonaga nàyanka omuhigo rhweshi na basho erhi mbakûla omu bujà e Mîsiri, erhi nyûsibayôkola omu marhabi. Nàbabwîra nti: 14 «Hano kugera myâka nda, ngasi muguma muli mwe, âna­shwêkûle ngasi mwene wâbo Muhebraniya bamugulizagya ciru barha­rhegaga amarhwiri. 15 N’obwo mwehe mwàli mwamaleka ezo ngeso mbî za bashakulûza, mwàrhondêra okukazikola ebishingânîne omu masù gâni; mwakazi­ikûla bene winyu bali omu bûja, mànacigasha ciru, embere zâni, omu ka-Nyamuzinda. 16 Buzinda mwàshubicihindula, mwàgayaguza izîno lyâni, ngasi muguma àshubirharhanya balya bajà, n’abajakazi, mwàli mwamalikûza, mwashubibasêza, balya mwàli mwamalika, mwabashubiza omu buja. 17 Co cirhumire Nyamuzinda aderha, erhi: Bulya murharhumikiraga erhi mbahûna nti ngasi muguma âkûle mwene wâbo omu bujà, nkolaga nacihi­ndulira mwe. Nâmukululira ebyôji, ecizombo n’ecihûsi. Nkola nâmuhindula bishahu by’abandi bâmi b’en’igulu. 18 Na balya bashamuka bàhakanaga a­marhegeko gâni, barhanakulikiraga amalaganyo balagànanaga omu masù gâni, nâbajira nka kulyala bàjiraga gulya mutwîra gw’akanina barhemagamwo kabi­rhi babulikazigera ekarhî k’ebihimbi byâkwo. 19 Abarhambo b’e Yuda n’ab’e Yeruzalemu, abalamba, abadâhwa, n’olubaga lwoshi, ngasi balya banageraga ekarhî ka kalya kanina. 20 Mpizire oku nabahimîsa bagwè omu maboko g’abalenzi, n’omu mîno ga Nyamwilumbà. Ebirunda byâbo bibulilîrwa omu mpinga, enyunyi z’omu cirêre, n’ensimba z’emuzirhu zibashege. 21 Sedekyahu mwâmi wa Yuda naye, n’abaluzi boshi, nabo nâbahana omu maboko g’abale­nzi, omu maboko g’ababakulikire, n’omu maboko g’abasirika ba mwâmi w’e Babiloni n’obwo anali amarhangiyegûla engabo zâge. 22 Nkola nârhegeka, ka­ nwa ka Nyamuzinda akwo, narhegeka bashubitulika amatumu gâbo kuli eci ci­shagala, bashubicilwîsa, baciyanke, bacitwânirekwo n’omuliro. Buzinda emi­rhundu ya Yuda yoshi ecibêre kahûmbwè karhalimwo hyadunda. 16  17  18  19  20  21  22 

35

Olwiganyo lw’Abarekabiti

1 Aka kanwa karhindakwo Yeremiyahu, erhi karhenga kuli Nyakasane, omu mango ga Yehoyakimu, mugala wa Yoshiyahu mwâmi w’e Yuda, e­rhi: 2 «Genda, oje emwa Abarekabiti, obashambâze onabalerhe muli cûmpa ciguma c’aka-Nyamuzinda, obahe n’idivayi banywe. 3 Nakanya obwo, najilo­nza Yazanyahu, mugala wa Yimeyaha, mwana wa Habasinya, ye na bene wabo n’a bagala boshi, omulala gw’Abarekabiti gwoshi, 4 nàbahisa omu ka-Nya­ muzinda, omu cûmpa ca Ben-Yohanamu, mugala wa Yigdalyahu, muntu wa Nyamuzinda, cirya cûmpa ciba hofi n’ec’abarhambo, oku nyanya z’eca Ma­seya, mugala wa Shalumu mulanzi w’ec’olusò, 5 embere za balya bantu b’omurhwe gw’Abarekabiti nadêkerezayo orhubindi rhuyunjwire irivayi nàhiraho n’orhubehe nanababwîra, nti: «nywagi idivayi». 6 Ci bôhe bashuza, mpu: «Rhurhanywa idivayi, bulya shakulu wirhu Yonadahu, mugala wa Rekabu arhurhegesire, erhi: Murhahîraga mukanywa idivayi, ôl mwe, ôli abana binyu». 7 Murhanahîraga mukayûbaka enyumpa erhi okurhwêra emburho, erhi okugwîka omuzâbîbu erhi okuba n’ishwa, ci omu maheêma mwo mwakaziyôrha muhanzire ensiku z’akalamo kinyu kwoshi, ntyo kwo mwalama myâka minji mw’eci cihugo ca bene mulimwo. 8 Nirhu kwo rhwana­shimbirage okwo rhwarhegekagwa na shakulu wirhu Yonadabu mugala wa Rekabu: rhwono na bak’irhwe na bagala birhu n’abâli birhu, rhurhanywa idivayi ciru n’eriguma, 9 buzira kuyûbaka enyumpa z’okuhandamwo, n’oku­rhwêra olukoma lw’emizâbîbu, buzira ishwa erhi mburho. 10 Ntyo, rhwayumviîrhe n’okukulikira lwoshi irhegeko lya shakulu wirhu Yonadabu. 11 Cikwône amango Nabukondonozori mwâmi w’e Babiloni arhêraga eci cihugo, rhwaàbwîrana mpu muyishe rhuje omu Yeruzalemu lyo rhufuma engabo y’Abaka­ldeyi n’eya Aramu. Go mango rhwayishirigibêra omu Yeruzalemu».

12 Okubundi, akanwa ka Nyakasane kanacirhindakwo Yeremiyahu, erhi: 13 kwo adesire ntya Nyakasane w’emirhwe, Nyamuzinda w’Israheli: Genda obwire abantu b’e Yuda n’ab’e Yeruzalemu erhi: kali murhalonza kuyumva ihano, n’okushimba ebinwa byâni? Yekudesire Nyakasane. 14 Akanwa ka Yonadabu, mwene Rekabu, kashimbirwe: ahanza abagala okunywa erivayi na kuhika buno barhalinywa, kuderha mpu bashimhe irhegeko lya shakulu wâbo. Nâni nie namushambâzize buzira kurhama na buzira kuhalîza, murhanyumva­gya. 15 Nàmurhumîre buzira kurhama na kanji kanji bambali bâni b’abalêbi bo­shi, nti bamubwîre mugaluke, ngasi muguma arhenge omu njira yâge mbî, nti muyinjihye ebijiro binyu, murhashimhaga bandi banyamuzinda mpu mubako­lere: ago mango, mwanabêra omu cihugo nàmuhire mweshi na basho. Ci­ kwône murharhegaga okurhwiri, murhanyumvagya. 16 Ntyo, abana ba Yonadabu mwene Rekabu bashimbire irhegeko bahabagwa na shakulu wâbo, ci­ kwône niehe olu lubaga lurhanyumvagya. 17 Co cirhumire Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe, Nyamuzinda w’Israheli aderha ntya: sinza oku nkola­ga nâhondakwo Yuda n’abantu b’e Yeruzalemu boshi bulya buhanya nàbahigîrizagya: kunali kulya kuba nàbabwizire barhananyumvagya, nabahamagala ba­rhanandumizagya. 18 Okubundi Yeremiyahu àbwîra omulala gw’Abarekabiti, erhi: kwo adesire ntya Nyakasane w’emirhwe, Nyamuzinda w’Jsraheli. Kulya kuba mwayumvirhe irhegeko lya shakulu winyu Yonadabu, mwanakulikira amarhegeko gâge goshi, mwanajira ngasi oku ali amurhegesire, 19 yekudesire Nyakasane w’Emi­rhwe, Nyamuzinda w’Israheli, omu mwa Yonadabu mwene Rekabu, nta mango mwâbulikane omwana wâge wayîmanga embere zâni.

36

IV. Amalibuko ga Yeremiyahu

Ecifumba ca 605-604

1 Omu mwâka gwa kani gwa Yehoyakimu, mugala wa Yoshiyahu, mwâmi w’e Yuda, aka kanwa ka kuli Nyakasane kanacirhindakwo Yeremiyahu, e­rhi: 2 «Oyanke ecizingo c’ecitabu onayandikekwo birya binwa nàkubwîraga biyêrekîre Yeruzalemu byoshi, ebiyêrekire Yuda, n’amashanja goshi, kurhe­nga olusiku nàrhangiraga okukushambâza oku ngoma ya Yoshiyahu, kuhika ene. 3 Ahali nkaba ab’omu nyumpa ya Yuda, omu kuyumva akal’ibala mpizire okubakolera, bagaluka barhenge ngasi muguma omu njira yâge ngalugalu: ago mango nânababalira amaligo n’ebyâha byâbo. 4 Yeremiyahu ahamagala Baruki^o, mugala wa Neriya, amuyandikîsa oku cizingo c’ecitabu ebinwa Nyakasane ali abwizire omulêbi byoshi.

5 Okubundi Yeremiyahu arhegeka Baruki, erhi: «Mpanzîbwe ntanacihashiri okuja omu ka-Nyamuzinda. 6 Cikwône w’oyo, oyishigenda, osomere olubaga omu cizingo c’ecitabu nakuyandikisagya birya binwa bya Nyakasane byoshi omu ka-Nyamuzinda kâge, olusiku lw’okucîshalisa, obisomere n’aba emwa Yuda boshi bakanarhenga omu mirhundu yâbo. 7 Ahali nkaba bayêrekeza Nyakasane amingingo gâbo banagaluke barhenge ngasi muguma omu njira yâge ngalugalu, bulya oburhe n’omutula Nyakasane abahigire nago guli mu­nji. 8 Baruki, mugala wa Neriya, anacikola nk’oku omulêbi Yeremiyahu ali amurhegesire: àsomera omu ka-Nyamuzinda, ecitabu c’ebinwa bya Nyakasane. 9 Okubundi, omu mwâka gwa karhanu gwa Yehoyakimu, mugala wa Yoshiyahu, mwâmi w’e Yuda, omu mwêzi gwa mwenda, hayisha irhegeko ly’okucîshalisa embere za Nyakasane, oku lubaga lwoshi lw’e Yeruzalemu, n’oku lubaga lwo­shi lwàli lurhenzire omu bishagala bya Yuda n’okuja e Yeruzaleniu. 10 Baruki anacisoma omu citabu ebinwa bya Yeremiyahu; mwo bàli omu ka-Nyamuzinda, omu cûmpa ca Gemariyahu, mugala w’omwandisi Shafani, omu ngo eri enya­nya, ebwa muhango muhyahya gw’aka-Nyamuzinda: olubaga lwoshi lwàli luhashiriyumva.

11 Erhi Mikeyahu mwene Gemariyahu, mwana wa Shafani, ayusiyumva ebi­nwa bya Nyakasane byasomagwa omu citabu, 12 ayandagalira oku bwâmi, ayîrukira omu kagombe k’obwandisi. Abarhambo boshi erhi balimwo omu ihano: mwàli omwandisi Elishama, mwàli Delayahu, mugala wa Shemayahu; Elnatani, mugala wa Akibori, Gemariyahu, mugala wa Shafani, Sidikiyahu, mugala wa Hananyahu, n’abarhonyi boshi. 13 Mikeyahu abarhondêreza ngasi byoshi ayumvirhe amango Baruki akagisomera omu marhwiri g’olubaga. 14 Okubundi, boshi banacirhuma Yehudi, mugala wa Netamiyahi na Shele­miyahu mwana wa Kushi mpu agendibwîra Baruki, erhi: «Oyishe odwîrhe eco cizingo c’ecitabu wasomeragamwo olubaga». Baruki arhôla cirya citabu ayisha ababugâna. 15 Bamubwîra, erhi: «Burhamala orhusomere nirhu». Baruki anaciburhamala obwo abasomeraco. 16 Erhi baba bamayumva ebinwa byoshi, barhemuka, balolanakwo, babwîra Baruki, erhi: «Kukwânîne rhujimanyîsa mwâmi byoshi». 17 Okuhandi badôsa Baruki, erhi: «Rhubwîre kurhi waya­ndikaga ebi binwa byoshi». 18 Baruki abashuza, erhi: «Yeremiyahu akazagibide­rha byoshi nâni nakazibiyandika n’obwîno omu citabu. 19 Abarhambo babwîra Baruki mpu: «mugende mucîfulike oku muli babirhi, Yeremiyahu na nâwe, ha­rhajiraga omuntu wamanya aha muli!» 20 Okubundi banacisiga cirya citabu omu kagombe k’omwandisi Elishama, bayandagalira omu bwâmi, bamanyîsa mwâmi olwo lwoshi.

21 Mwâmi anacirhuma Yehudi mpu ajilonza cirya cizingo; ayisha acidwîrhe anacisoma n’izù linene embere za mwâmi n’abarhambo bâge boshi oku bànali bayîmanzire eburhambi bwâge. 22 Mwâmi erhi ali omu nyumpa yâge y’amango g’emboho, gwàli mwêzi gwa cambasè, n’omuliro gw’amakala erhi gukolîre e­mbere zâge. 23 Erhi Yehudi ayusagya asoma nka milongo isharhu erhi ini, mwâmi anayitwe n’akere k’omwandisi, ayikwêbe omu muliro oku ciko, akaziji­ra ntyo kuhika cirya citabu coshi casingônoka. 24 Cikwône, ôli mwâmi yene, ôli abambali omu kuyumva ebyo binwa byoshi ntâye warhemusire erhi aderhe mpu abera emyambalo yâge. 25 N’obwo Elnatani, Deleyahu na Gemariyahu bali bayimbirîre mwâmi mpu arhayôcagya eco cizingo cikwône arhabayumva­gya. 26 Cikwône yehe arhegeka omurhwâli Yerahemeli, na Serayahu, mugala wa Azeriyali na Shelemiyahu mugala wa Abudeyeli mpu bagendigwârha o­mwandisi Baruki n’omulêbi Yeremiyahu. Cikwône Nyakasane ali erhi àbafulisi­re.

27 Erhi mwâmi aba amayûsa ayôca ecitatu calimwo ebinwa Yeremiyahu aya­ndikisagya Baruki, akanwa ka Nyakasane karhindakwo Yeremiyahu, erhi: 28 «Yanka ecindi cizingo oshubiyandikakwo birya binwa byoshi oku byanali kuli cirya cizingo cirhanzi Yehoyakimu mwâmi w’e Yuda àyôcagya. 29 Na kuli Yehoyakimu, mwâmi w’e Yuda, oderhe erhi: ntya kwo Nyakasane adesire: Wayôcire eci cizingo waderha, erhi «cici carhumaga bayandika mpu kwo binali mwâmi w’e Babiloni ayisha ashande eci cihugo anaherêrekeze eci cihugo, aba­ntu n’ebintu? 30 Co cirhumirage Nyakasane aderha ntya kuli Yehoyakimu mwâmi w’e Yuda, arhâbone wa kuli ye wâtamala oku ntebe ya Daudi, n’omurhu­mba gwâge omu idûrhu ly’omûshi n’omu mboho y’obudufu. 31 Yene n’obûko bwâge n’abambali, nâbahanira amaligo nàbahigirizagya barhanayumvagya».

32 Yeremiyahu ayanka ecindi cizingo, aciha omwandisi Baruki, mugala wa Neriya, naye ayandikakwo ebi Yeremiyahu amuyandikîsagya, birya binwa byoshi oku byanali muli cirya citabu Yehoyakimu, mwâmi w’e Yuda ayôcagya; anayu­shûlakwo bindi binwa binji bya bene birya.

37

Ebiyêrekire Sedekyahu

1 Sedekyahu, mugala wa Yoshiyahu, anaciyima omu bya Koniyasi, mugala wa Yehoyakimu, ye Nabukondonozori, mwâmi w’e Babiloni ali ajizire mwâmi omu cihugo ca Yuda. 2 Cikwône, ôIi ye, ôli abambali, ôIi olubaga lwali omu cihugo, ntâye wayumvirhize ebinwa Nyakasane ababwîraga n’akanwa k’omulebi Yeremiyahu. Sedekyahu ahiina Yeremiyahu ihano 3 Mwâmi, Sedekyahu arhuma Yukali, mugala wa Shêlemiya, bo n’omudaahwa Sefaniya, mugula wa Maseya, emunda omulêbi Yeremiyahu ali mpu bamubwîre, erhi: «Mâshi yâga, orhusengerere emunda Nyakasane Nyamuzinda wi­rhu ali». 4 Yeremiyahu akazâgigeragera omu lubaga: barhàli bacimuhira omu mpamikwa. 5 Cikwône engabo y’abalwî ba Faraoni yàli erhi yamarhenga e Mîsiri. Abakaldeyi bàli bagosire Yeruzalemu erhi bayumva ntyo, bagandûla. 6 Okubundi akanwa ka Nyakasane karhindakwo omulêbi Yeremiyahu, erhi: 7 «Ntya kwo Nyakasane, Nyamuzinda w’îsraheli adesire: Omwâmi w’e Yuda amurhumire emunda ndi mpu mundôse, kwo mwamushuza ntya: K’engabo y’abalwî ba Faraoni eri omu njira, we erilwîra? Kugaluka yânagaluka eshubire emwâbo e Mîsiri! 8 Abantu b’e Sîriya bâgaluka bâshubirhera olu lugo, bâluya­nka banaludûlike muliro. 9 Kwo adesire ntya Nyakasane: Murhacirhebaga mwene, omu kucîkebwa, mpu: Abantu b’e Sîriya lwoshi-lwoshi barhenzire e­mwirhu bulya barhegcnziri. 10 Ciru mwakahima engabo y’abantu b’e Sîriya yo­shi, eyîra edwîrhe yamulwîsa, hasigala ababanzirwe bône, abôla bânayimuka ngasi muguma omu cihando câge anayôce olu lugo.

Okushwêkwa kwa Yeremiyahu

Ago mango omurhwe gw’abantu b’e Sîriya gwagandûlaga guleka Yeruza­lemu erhi murhwe gwa Faraoni gurhuma, 12 Yeremiyahu alonza okurhenga omu Yeruzalemu mpu aje omu cihugo ca Benyamini, kuderha mpu arhôleyo ebyâge birugu by’omwîmo bagabâne bo na ab’emwâbo. 13 Erhi ahika aha muhango gwa Benyamini, ashanga Yiriyahi mwene Shelemiya, mwana wa Hanâniya y’eri oku izâmu. Yiriyahi anaciyîmanza omulêbi Yeremiyahu, n’okuyakûza, erhi: emwa abantu b’e Sîriya eyi wayakira! 14 Yeremiyahu amushuza, erhi: «Kubêsha; ntâyâkire emwa abanya-Kaldeya.» Ci Yiriyahi arhayumvagya Yeremiyahu, amu­shwêka anamuhêka emwa abakulu bâge. 15 Nabo bakalihira Yeremiyahu bwenêne bamushûrha banamuhira omu mpamikwa ornu mw’omwandisi Yehonatani, banamuyîgaliramwo. 16 Ntyo kwo Yeremiyahu ahamikiragwa omu cûmpa c’ida­ko, anabêramwo nsiku zirhali nyi. 17 Mwâmi Sedekyahu anacirhuma mpu bajimulola. Mwâmi amudekeza omu mwâge bufundafunda, erhi: «Ka hali akanwa ka Nyakasane? «Yeremiyahu a­shuza, erhi: «neci ho kali» Anashubiderha, erhi: «Bamakuheba omu nfune z’o­mwâmi w’e Babiloni». 18 Okuhandi Yeremiyahu abwîra mwâmi Sedekyahu, erhi «Cibi cici nàkujirire erhi najirira bambali bâwe nîsi erhi olubaga lwâwe, obûla mwandâhyagya omu mpamikwa? 19 Ngahi baligi balya balêbi bâwe bàku­bwîraga, mpu: omwâmi w’e Babiloni arhakurhêre w’oyo erhi ecihugo câwe? 20 Yumvagya, Yagirwa Mwâmi, omusengero gwâni gukusîmîse: orhaderhaga mpu bangalule emwa omwandisi Yehonatani nâkanafirayo». 21 Okuhandi mwâmi Sedekyahu arhegeka mpu balangire Yeremiyahu omu ngo y’abalâlîzi, mpu na ngasi lusiku bamuhe omugati, bagugereze omu njira y’abajira omugati, kuhika olusiku harhaciri mugati omu lugo! Kwo Yeremiyahu abêzire ntyo omu ngo y’abalâlîzi.

38

Yeremiyahu akwêbwa omu cîna

1 Shefatiya, mugala wa Matani, bona Godalia, mugala wa Pashehuri, na Yukali, mugala wa Shelemiya bo na Pashehuri, mugala wa Malkiya, bayumva ebinwa Yeremiyahu akagibwîra ngasi boshi bakâgigera aho, erhi: 2 «Ntya kwo Nyakasane adesire: ngasi yeshi wakabêramwo olu lugo afiramwo n’engôrho, ecizombo erhi n’ecâhira. Cikwône ngasi wakahuluka acîyegûla aba­ntu b’e Sîriya alama, okulama gwo gwâge munyago, kulama analama. 3 Ntya kwo Nyakasane adesire: oburhabêsha, olu lugo lwamâgwa omu nfune z’omu­rhwe gw’abalwî ba mwâmi w’e Babiloni, ye wânalunyâge!» 4 Okubundi, abo barhambo babwîra mwâmi, mpu: «oyu muntu ayîrhwe: a­dwîrhe avuna n’iderha lyâge en jingo z’abalwî basigîre mw’olu Jugo n’ez’olubaga lwoshi. Olu lubaga oyu muntu arhadwîrhi alulongeza kalamo ci buhanya. 5 Mwâmi Sedekyahu abashuza, erhi: «Yoyo ôli omu nfune zinyu, bulya mwâmi nta buhashe agwerhe embere zinyu!» 6 Bagwârha Yeremiyahu obwo, bamukwêba omu cîna ca Melkiyahu, cabâga omu ngo y’abalâlîzi. Bamuyandagaza n’emigo­ zi. Eco cîna cirhalimwo mîshi ci bijondo byône. Yeremiyahu abishâyamwo. 7 Lero Ebed-Meleki, mukushi, cibwindi c’omu bwâmi, ayumva oku ba­ kwebire Yeremiyahu omu cîna. Mwâmi naye erhi ayîmanzirage aha muhango gwa Benyamini. 8 Ebed-Meleki arhenga omu bwâmi, ajibwîra nnakuno, erhi: 9 Yagirwa mwâmi, balya bantu kubî bajizire ene bajirira omulêbi Yeremiyahu o­kwa bêne oku: bamukwêbîre afiramwo n’ishali obûla emigati yahwire eno ka!» 10 Okubundi mwâmi anacirhegeka olya mukushi Ebed-Meleki, erhi: «Yanka bantu basharhu mugende mweshi: muyînamule omulêbi Yeremiyahu arhenge­ mwo eco cîna oku arhacifa». 11 Ebed-Meleki arhola abo bantu bagenda boshi, aja omu bwâmi, omu nyumpa babikira, arholamwo cmishangi esharhangusire, erya y’obwikunje, ayishwêka n’omugozi ayihereza Yeremiyahu mulya cîna. 12 Ebed-Meleki, mukushi, ayakûza Yeremiyahu, erhi: ebi bisharhangukiza by’o­ bwikunje, obiheke omu kwaha n’okundi, ogwasêkwo emigozi». Yeremiyahu akujira. 13 Okubundi balengeza Yeremiyahu n’erya migozi, bamusôsa, arhenga mulya cîna. Yeremiyahu abera omu ngo y’abalâlîzi.

Yeremiyahu ashubishambâza Sedekyahu

14 Mwâmi Sedekyahu arhumiza mpu bajimulerhera Yeremiyahu amushange aha muhango gwa kasharhu gw’aka-Nyamuzinda. Mwâmi abwîra Yeremiyahu, e­rhi: «Hali akanwa nakudôsa, orhakanfulikaga. 15 Yeremiyahu ashuza Sedekyahu, erhi: «K’erhi nakakubwîrakwo, arhali kuyîrha wanyirha? n’erhi nakakuhanûla orhanyumve!» 16 Okubundi Sedekyahu ajira eyi ndahiro mahwe-mahwe, omu masù ga Yeremiyahu, erhi: «Ye ndahîre Nyamuzinda ozine, ye warhuhaga obu buzîne, ntakuyîse ntanakuhebe omu nfune z’aba bantu barhakumirira marhî!» 17 Yeremiyahu abwîra Sedekyahu obwo, erhi: «Kw’adesire ntya Nyakasane, Nyamuzinda w’Emirhwe, Nyamuzinda w’Israheli. Erhi wakahuluka ocishegula abarhambo ba mwâmi w’e Babiloni wanagalukira obuzîne bwâwe, n’olu lugo lurhacidûlikwe muliro. Wanalama, we n’omulala gwâwe. 18 Ci erhi wâkanaba orhahulusiri okaciheka emwa abarhambo ba mwâmi w’e Babiloni olu lugo erhi lwamanagwa omu nfune za abantu b’e Sîriya, bo bânaludûlika muliro, nawe wene orhafulumuke omu nfune zâbo». 19 Okubundi, mwâmi Sedekyahu abwîra Yeremiyahu, erhi: «nyobohire abayahudi bacîshegwîre abantu b’e Sîriya, hali amango nakanahânwa emunda bali bankolere amaligo». 20 Yeremiyahu amu­shuza, erhi: «nanga, barhajire ntyo. Yumverheza izù lya Nyakasane lya­ mbwîraga ebi nkubwîzire: wayumva okola oyosire bwinja, orhanacibe kurhi. 21 Cikwône erhi wâkalahira kwahuluka, lâba ebi Nyakasane anyeresire: 22 Ala­ga: Abagoli baciri omu bwâmi bwa mwâmi w’e Yuda boshi, bamahekwa emu­nda abarhambo ba mwâmi w’e Babiloni bali; n’abagoli bayimba, mpu: Bakurhebire, bakuhima, abîra bâwe! Amagulu gâwe gadekerîre omu lujondo? Bôhe bacigendire! 23 Neci, bakâwe n’abana bâwe bâhêkwa emwa aba Sîriya nâwe wene o­rhafulumuke omu nfune zâbo, ci wayôrha oli mushwêke, omu nfune za mwâmi w’e Babiloni. Olugo nalo, kuhya lwanahya. 24 Sedekyahu abwîra Yeremiyahu, erhi: harhajiraga owamanya ebi binwa; bikamanywa erhi wamanafa. 25 Abarhambo bakulu erhi bakamanya oku rhwa­shambîre rhwembi n’erhi bakayishikubwîra, erhi: orhumanyise bici wabwizire mwâmi, naye bici akubwîzire, orharhufulikaga bici rhwakanakuyîrha. 26 Onababwîre ntya, erhi: nakagiyinginga mwâmi nti arhanshubizaga emwa Yonatani nakanafirayo». 27 Kwanaba neci, abarhambo boshi bayisha emunda Yeremiyahu ali n’okumu­dôsa. Ababwîra byoshi nk »oku mwâmi anamurhegekaga. Bamuleka n’omu­rhûla obwo, bulya nta kanwa bayumwîrhe omu nganîro yâbo. 28 Yeremiyahu abera omu ngo y’abalâlîzi, kuhika olusiku Yeruzalemu agwârhagwa.

39

Okugwârhwa kwa Yeruzalemu

1 Omu mwâka gwa kali mwenda, Sedekyahu mwâmi w’e Yuda, omu mwêzi gwa muhaho, Nabukondonozori, mwâmi w’e Babiloni, ayisha n’engabo yâge yoshi alirhera Yeruzalemu. 2 Omu mwâka gwa kali ikumi na muguma gwa Sedekyahu, omu nsiku mwenda z’omwêzi gwa cigogo, ab’e Sîriya bahongola lunda luguma lw’ecôgo c’olugo.

3 Okubundi abarhambo ba mwâmi w’e Babiloni baja mulya lugo, batwa amarâro aha muhango gw’ekarhî. Aho hali Nergal-Shareza, muluzi w’e Sini­ Magiri, murhambo mukulu w’engabo z’abalwî, Nabusharbani, murhambo mu­kulu, n’abandi barhambo bakulu b’engabo za mwâmi w’e Babiloni.

4 Sedekyahu, mwâmi w’e Yuda, ye n’abalwî bâge boshi, erhi babona ntyo, bayâka budufu, erhi bakola barhenga omu lugo, bagera ebwa busâne bwa mwâmi, omu muhango aha karhî k’ebyôgo bibirhi barhôla enjira y’e Araba. 5 Cikwône engabo y’Abanya-Sîriya yabacinagirakwo yâgendigwârhira Sedekyahu omu lubanda lwa Yeriko. Bamugwârha mpira, bamuhêka e Ribla, omu cihugo ca Hamati, bamuhisa hali Nabukondonozori mwâmi w’e Babiloni, ye wamu­twirîre olubanja. 6 Eyo Ribla, mwâmi w’e Babiloni ànigiraga bagala ba Sedekyahu omu masù gâge. Mwâmi w’e Babiloni aniga n’abarhambo ba Yuda boshi. 7 Okubundi arhomola Sedekyahu amasù anamuhogeka obudagulè mpu ba­muhêke e Babiloni. 8 Abanya-Sîriya bayôca enyumpa ya mwâmi n’enyumpa z’abantu kwône; bahongola ebyôgo bya Yeruzalemu. 9 Nabuzardani, murhambo w’engabo y’abalâlîzi, ahêka e Babiloni olubaga lwasigalaga omu lugo, n’abàli bamacîshegulaye bône, n’abalenga bali bacisigîre. 10 Cikwône Nabuza­rdani, murhambo w’engabo y’abalâlîzi asiga omu cihugo ca Yuda ecihimbi c’abantu kwâne, balya barhagwerhe cici, anabagabira enkoma z’emizâbîbu n’amashwa.

11 Kuli Yeremiyahu, Nabukondonozori, mwâmi w’e Babiloni ali arhegesire Nabuzardani, murhambo w’engabo y’abalâlîzi, erhi: 12 «Omurhôle, omulange bwinja, orhamuhumagakwo, ci omujirire oku akanakubwîra. 13 Okubundi Nabuzardani, murhambo w’engabo y’abalâlîzi, na Nabushazibani, murhonyi mukulu, na Nergal-Shareza, murhambo mukulu n’aba­rhambo ba mwâmi w’e Babiloni boshi. 14 Banacirhuma abantu mpu barhenze Yeremiyahu omu ngo y’abalâlîzi, ba­mulîka mpu aje agenda oku analonza. Kwo Yeremiyahu abêzire omu lubaga ntyo.

Akanwa k’obucire kuli Êbed Mêleki

15 Amango Yeremiyahu ali muyigalire omu ngo y’abalâlîzi, akanwa ka Nyaka­sane kàli kamurhinzirekwo, erhi: 16 «Ogende obwîre Êbed Mêleki, munya-Ku­shi, erhi: kwo adesire ntya Nyakasane w’Emirhwe, Nyamuzinda w’Israheli: Lâba oku nkola nakolera olu lugo ebi nàlulaganyagya omu binwa byâni. bya buhanya ci birhali bya mugisho. Amango byâjirika omu masù gâwe, lusiku lulebe. 17 Nâkuciza olwo lusiku, kanwa ka Nyakasane, orhanagwe omu nfune z’abantu bakugezizemwo omusisi, 18 cikwône nakugeza obafume, engôrho erhâkuhumckwo, obuzîne bugumaguma gwo gwaba munyago gwâwe, bulya wacinyikubagîre, kanwa ka Nyakasane.

40

Kundi kurhi Yeremiyahu abire?

1 Akanwa Yeremiyahu abwîragwa na Nyakasane, amango Nabuzardani, murhambo w’abalâlîzi amuhulusagya mpu arhenge e Rama, eyo munda, ali amukuzire omu bandi, erhi ali mushwêkere omu karhî k’empira z’e Yeruza­lemu zoshi n’eza Yuda zahekagwa e Babiloni.

2 Omurhambo w’abalâlîzi erhi aba amayegûla Yeremiyahu, amubwîra, erhi: Nyakasane Nyamuzinda wâwe ali erhi alêbire eci cihugo obu buhanya, 3 bwo n’obûla adwîrhage Nyakasane ajizire nk’oku anahigîrizagya. Kwo kuderha oku mwagomire Nyakasane, mwabula buyumva izù lyâge: bwoshi buhanya bumujirekwo. 4 Lâbaga oku namakulikûza ene lyo na nnene, kw’ezi nkoba zikuli emaboko. Okalonza okundusa e Babiloni oyishe: nakulanga. Lola: ecihugo coshi cilambusire embere zâwe: wânaja aha osîmire n’ahakukwânîne. 5 Kwo kuderha oku wânayêrekera olunda lwa Gedolyahu, mugala wa Ahikamu, mwene Safani, ye omwâmi w’e Babiloni ajizire murhegesi w’emirhundu ya Yuda, onabere mwe naye omu karhî k’olubaga nîsi erhi oje ngasi hoshi haku­kwânîne. Okubundi omurhambo w’abalâlîzi amuha olwîko amuha n’eby’obu­ nya-luhembo, amulîka agenda. 6 Naye Yeremiyahu aja e Mispa emwa Gedolyahu, mugala wa Ahikamu, ajibêra bo naye omu karhî k’olubaga lwàli lusigire omu cihugo.

Okuyîrhwa kw’Omurhegesi Gedolyahu

7 Abarhambo b’engabo z’abalwî, bo n’engabo zâbo, bàli baciri omu mata­bâro, bayumva oku mwâmi w’e Babiloni anajizire Gedolyahu, mugala wa Ahi­kamu, murhegesi w’ecihugo, n’oku anamuhire okurhegeka abalume, abakazi n’abana n’engabo y’abantu b’omu cihugo, balya barhahêkagwa e Babiloni. 8 Banaciyisha emunda Gedolyahu ali e Mispa, haligi Ismaeli mugala wa Neta­nya, Yohanâni, mugala wa Karea, Seraya, mugala wa Tanehumeti, bagala ba Efayi w’e Netofa na Yezaniya w’e Maka, bo n’abantu bâbo. 9 Gedolyahu, mugala wa Ahikamu, mwana wa Shafani, abaha akanwa bo n’abantu bâbo, erhi: «Mu­rhayôhohaga bwashiga ab’e Sîriya. Musigale omu cihugo, mushige mwâmi w’Abanya-Sîriya, mwayumva omurhûla. 10 Niehe mubwîne oku aha Mispa, ho mbêzire nka mwimangizi w’Abanya-Sîriya bayisha emwirhu. Ci mwehe muhu­mbûle idivai, amalehe n’amavurha, mubumbe orhubindi munagendibêra omu mirhundu yinyu, muyishubiremwo».

11 Kwo na kuguma, Abayahudi bali e Mowabu emwa Abamoriti e Edomu n’omu bihugo byoshi, bayumva oku mwâmi w’e Babiloni àli àbalesire basigala e Yuda, n’oku Gedolyahu, mugala wa Ahikamu, mwene wa Shafani, ye bahîre oburhegesi. 12 Abo bayudeyi boshi banaciyagaluka kurhenga emunda bali ba­ shandabine, erhi baba bamashubûkira omu cihugo ca Yuda, aha burhambi bwa Gedolyahu e Mispa, asârûla erivayi na malehe manji bwenêne.

13 Yohanâni mwene Karea bo n’abandi barhambo b’engabo z’abalwî baciri omu matabâro, bayishibugana Gedolyahu aha Mispa. 14 Bamubwîre, mpu: «K’omanyire oku Balisi, mwâmi w’Abamoniti arhumire Yismaeli, mugala wa Netanya, mpu akukûlemwo omuka?» Ci Gedolyahu mugala wa Ahikamu arha­bayemêraga.» 15 Ciru Yohanâni, mugala wa Karea ajîsa Gedolyahu mahwe ahôla Mispa, erhi: «Najiyirha Yismaeli, mugala wa Netanya. Cici cakarhuma âkukulamwo omuka kurhume Abayudeyi bakuli eburhambi bashandabana? Câka­rhuma abasigalaga e Yuda bahungumuka?» 16 Cikwône Gedolyahu, mwene Ahikamu, ashuza Yohanâni, mugala wa Karea erhi orhajiraga ntyo, okwo od­erhîre Yismaeli arhali kwo biri ntyo.

41

1 Omu mwêzi gwa kali nda, Ismaeli, mugala wa Netanya, mwana wa Eli­shama, muluzi lwoshi lwoshi, ayisha na bantu ikumi emunda Gedolyahu, mugala wa Ahikamu ali e Mispa. N’oku badwîrhe balira haguma, aho Mispa, 2 lsmaeli, mugala wa Netanya, ayimuka na balya bantu bâge ikumi, bashosha Gedolyahu mugala wa Ahikamu, mwana wa Shafani engôrho. Bamuyîrha ntyo, n’obwo ye mwâmi w’e Babiloni ali ajizire murhegesi w’ecihugo. 3 Kwo nabo bakolîrwe ntyo Abayudeyi bali bayîshire oku lusiku lukulu boshi, Abanya- Sîriya baliho nabo kwo na kwo, n’obwo bali balwî ba ntambala, nabo Yismaeli àbani­ga. 4 Omulegerege gwa kabirhi enyuma z’okunigwa kwa Gedolyahu, erhi na ntâye ocimanya, 5 hayisha abantu barhenga e Sikemi, e Silo n’e Samâriya, bali makumi gali munâni, erhi bamômirwe obwânwa, bayambirhe n’emishangi esharhangusire, bànali bashâke-bashâke, bàli badwîrhe entûlo n’enshangi mpu bâbirhûla omu ka-Nyamuzinda. 6 Ismaeli, mugala wa Netenya, arhenga e Mi­spa, ayishibayankirira, aligi omu njira obwo, anayisha alaka. Erhi abahikaho, ababwîra, erhi: Muyishe emwa Gedolyahu, mugala wa Ahikamu.» 7 Cikwône erhi bahika omu karhî k’olugo, Yismaeli mugala wa Netanya, ye na balya bantu bâge, abanigûza anaderha mpu bakabulire omu cîna c’amîshi. 8 Muli abo bantu hajira ikumi lyabwîra Ismaeli, mpu: «Mâshi yaga orharhuyîrhe, bulyâla omu mashwa girhu, rhugwerhemwo ebiryo bifulike, engano kwône n’engano y’omushushu, amavurha n’obûci. Abaleka obwo, arhacibayîrhaga bo na bene wâbo. 9 Ecîna c’amîshi Ismaeli akwebagamwo emirhumba y’abo bantu ayiîrhaga boshi càli cîna cinênènè; Mwâmi Asa wàcihumbîsagya erhi alwîsa Basha, mwâmi w’Israheli. Co Ismaeli, mugala wa Netanya, abumbire mirhumba. 10 Okubundi Ismaeli agukumba olubaga lwoshi lwali lusigire e Mispa, n’abaluzinyere Nabuzardani, murhambo w’abalâlîzi, àli alangîsize Gedolyahu, mugala wa Ahikamu: sêzi mucêra-cêra, Ismaeli mugala wa Netanya, aja omu njira abahêka emwa Abamoniti. 11 Yohanâni, mugala wa Karea, ye na abarhambo b’engabo z’abalwî bàli bo naye, erhi bayumva ago maligo ga Ismaeli, mugala wa Netanya, 12 bahamagala abalwî bâbo, bakanya bàrhêra Ismaeli mugala wa Netanya. Bàmushanga aha ciyanja ca Gabaoni. 13 Erhi abona Yohanâni mugala wa Karea, n’abarhambo b’engabo z’abalwî bàli bamulusize, olubaga Ismacli ali agukumire lwoshi, lwahamira omu nyanya n’obusîme. 14 Abo bantu Ismaeli akulaga e Mispa bamutwîka, bashubiraho Yohonâni, mugala wa Karea. 15 Naye Ismaeli, mwene Netanya, ashugunuka Yohanâni na bantu bâge munâni. ayâkira emwa Abamo­niti. 16 Okubundi Yohanâni, mugala wa Karea, ye n’abarhambo b’engabo z’abalwî bali bamulusize, ashubûza olubaga lwasigalagakwo lulya Ismaeli, mwene Netanya arhenzagya e Mispa erhi aba amayîrha Gedolyahu, mugala wa Ahikamu: abalume, abakazi, abana ebibwindi, babagalula boshi kurhenga e Gabaoni. 17 Bashûrha enjira, bagendihanda e Kani ka Kimuhamu, hofi na Be­telehemu. Omulali kwàli kuja e Mîsiri, 18 kulî n’Abanya-Sîriya, bali babayobohire bwenêne: bulya Ismaeli mwene Netanya ali amayîrha Gedolyahu mugala wa Ahikamu, mwâmi àli ahire okurhegeka ecihugo.

42

Okuyâkira e Mîsiri

1 Okubundi abarhambo b’engabo z’abalwî, aligi Yohanâni, mugala wa Karea, Azariya, mugala wa Hoshaya. n’olubaga lwoshi, abarho n’abaku­lu, 2 bayishibwîra omulêbi Yeremiyahu, erhi: «oyumvirhize omusengero gwirhu. Osengerêre ogûla musigala gw’olubaga emwa Nyakasane Nyamuzinda wâwe, bulyâla rhusigire banyi bwenêne n’obwo rhwàli banji, nâwe wene obwîne n’amasù gâwe. 3 Nyakasaane Nyamuzinda wâwe arhuyêreke njira ebi rhu­gwâsirwe rhushimbe,- bici rhugwâsirwe rhujire». 4 Yeremiyahu, mulêbi, ashuza, erhi: «Nyumvîrhe, nkolaga nashenga Nyakasane Nyamuzinda wirhu nk’oku mumpunyire, na ngasi kanwa Nyakasane Nyamuzinda winyu akashuza, namumanyîsakwo, ntamufulike bici». 5 Nabo babwîra Yeremiyahu. erhi: Nyaka­sane ye rhulahîre, arhabêsha arhanarhebana, rhukaba rhurhajiziri nk’oku aka­nwa Nyakasane Nyamuzinda akurhuma warhubwîra kadesire. 6 Karhusîmîse karharhusîmîse, rhwakulikira izù lya Nyakasane Nyamuzinda wirhu, ye rhuku­rhumirekwo na ntyo rhwanaha n’obusîme bw’okuba rhwakulikîre izù lya Nya­kasane Nyamuzinda wirhu. 7 Enyuma lya nsiku ikumi, akanwa ka Nyakasane karhindakwo Yeremiyahu.

8 Okubundi ahamagala Yohanâni, mugala wa Karea, n’abarhambo b’engabo z’abalwî bàli bo naye, ahamagala n’olubaga lwoshi, abarho n’abakulu. 9 Aba­ bwîra, erhi: Ntya kw’adesire Nyakasane Nyamuzinda w’Israheli, mwàli mu­ ntumire kuli ye mpu mmuhisekwo omusengero gwinyu. 10 Mukalonza okudêkerera mw’eci cihugo, namuyûbaka ntakanacimushâba, mmurhwêre ntakanacimushugula, bulya nâni ncîganyize okubî namujirire. 11 Mu­rhayôbohaga oyu mwâmi w’e Babiloni murhinyire murhamuyôbohaga, yeku­desire Nyakasane, bulya ndi haguma ninyu nti mmucize nnâmulikûze omu nfune zâge. 12 Najira amufe bwonjo, obwonjo bwinyu bumugwârhe anamuleke mugaluke omu cihugo cinyu. 13 Cikwône erhi mwakaderha, mpu: rhurhalonza kubêra mw’eci cihugo, ago mango mulahire bwayumva izù lya Nyakasane Nyamuzinda winyu; 14 erhi mwakaderha, mpu: nanga, e Mîsiri yo rhulonzize okuja, yo rhurhâcibone ntambala, rhurhâciyumve mishekera yarhulalika, rhu­rhâcibone eci cibula c’omugati, yo rhulonzize okubêra, 15 ago mango, musigala gwa Yuda, yumvi akanwa ka Nyakasane. Ntya kw’adesire, Nyakasane w’Emi­rhwe, Nyamuzinda w’Israheli. Erhi mwakahiga mpu yo mwaja e Mîsiri, muka­nayija mpu mubêreyo, 16 engôrho muyôbohire yamushanga eyo munda, omu cihugo ca Mîsiri; n’ecizombo murhînyire, camushimba lumino-mino, eyo mu­nda e Mîsiri, yo mwanasigala! 17 N’abahizire mpu baja e Mîsiri boshi, mpu yo hajibêra, yo banafira n’engôrho n’ecizombo n’ecihûsi, nta muntu ciru n’omu­guma wayîshifulumuka obuhanya-nabarhumira. 18 Neci, yekudesire Nyakasane w’Emirhwe, Nyamuzinda w’Israheli. Nka kulyâla omutula n’oburhe bwâni byadubukiraga oku bantu b’e Ycruzalemu, kwo n’omutula gwâni gwacîrhulira kuli mwe, mukaja e Mîsiri: mukola mwaba bashombe, bamubôlwa, balya bahehêrîrwe, balya b’okushekerwa, murhakanacilolakwo eci cihugo.

19 Yere­miyahu ashuza, erhi: «Musigala gwa Yuda, Nyakasane yekubwîzire, erhi; orhafe e Mîsiri!» Omanyâge bwinja oku kurhonda okwo namurhondaga ene. 20 Kucigasha mwacîgashire erhi muntuma emunda Nyakasane Nyamuzinda wi­nyu ali, erhi muderha, erhi: orhusengerere emunda Nyakasane Nyamuzinda wirhu ali, na ngasi kantu Nyakasane Nyamuzinda wirhu akarhegeka, orhuma­nyîseko rhukakole». 21 N’ene namamumanyîsako, murhanayumvirhe izù lya Nyakasane Nyamuzinda winyu, ci akanwa kaguma omu binwa antumire mpu mmubwîre. 22 Mumanyâge obwo oku mwafa n’engôrho, n’ecizombo, n’ecâhi­ ra, eyo munda mucifinjire okuja mpu yo mwajibêra.

43

1 Cikwône erhi Yeremiyahu ayus’ibwîra olubaga ebinwa bya Nyakasane Nyamuzinda wabo byoshi, ebi Nyakasane ali amurhumire mpu aba­bwîre, ebi binwa binadesirwe byoshi. 2 Azani, mugala wa Hoshaya, Yohanâni, mugala wa Karea, n’aba bantu ba cikala-nshonyi b’abagoma bashuza Yere­miyahu, erhi: «Kubêsha wabêsha, Nyakasane arhakurhumire mpu orhubwîre, e­rhi: Murhajaga e Mîsiri mpu mujibêrayo. 3 Ci Baruki, mugala wa Neriya arhukozize kuli we, mpu lyo rhuhanwa omu nfune z’ Abakaldeyi lyo barhuyîrha erhi barhuhêke e Babiloni!» 4 Cikwône Yohanâni, mugala wa Karea abarhambo b’ebigamba by’abalwî n’olubaga lwoshi barhayumvagya izù lya Nyakasane mpu babêre omu cihugo ca Yuda. 5 Yohanâni, mugala wa Karea, n’aharhambo b’engabo boshi bahêka omusigala gwa Yuda gwoshi, abàli bamayagaluka kurhenga omu mashanja bàli bamashandabana, mpu bashubire omu cihugo ca Yuda, 6 abalume, abakazi n’abana, abaluzinyere na balya boshi Nabuzardani murhambo w’abaliâlîzi ali asigire Gedolyahu, mugala wa Ahikamu, mwana wa Shafani, bo bàlimwo omu­lêbi Yeremiyahu na Baruki, mugala wa Neriya. 7 Banacija e Mîsiri obwo, kulya kuba barhayumvagya izù lya Nyakasane, bahika e Tapenesi.

Yeremiyahu alêba oku Nabukondonozori arhêra Mîsiri

8 Eyo munda e Tapenesi, akanwa ka Nyakasane karhindakwo Yeremiyahu e­rhi: 9 «Oyanke amabuye manênènè erhi Abayudeyi banasinza, ogahumbire omu nsima eri omu ngo y’omuraba eri aha muhango gw’obwâmi bwa Faraoni, aha Tapenesi. 10 Okubundi obwîre abo bantu, erhi: «ntya kwo Nyakasane w’Emirhwe, Nyamuzinda w’lsraheli adesire: Lâbi oku nkola narhumiza Nabukondonozori, mwambali wâni, mwâmi w’e Babiloni; agwîka entebe yâge kuli aga mabuye nfulisire, âba agalambulirekwo ihêma lyâge. 11 Ayisha anajo­ njage ecihugo ca Mîsiri:

ow’okuhêkwa n’ecihûsi, ahêkwe naco,

ow’okuhêkwa buja, ahêkwe buja,

ow’okuhêkwa n’engôrho, ahêkwe n’engôrho.

12 Engombe za banyamuzinda b’obwihambi b’e Mîsiri, azidûlika muliro, ayôca abo banyamuzinda erhi abahêke mpira, âcêsa ecihugo ca Mîsiri nka kula omungere anacîhundikira omwambalo gwâge, na buzinda arhengeyo buholo­ buholo. 13 Ajonjaga emitungo y’amabuye eba omu ngombe ya Wîzûba eri aha Oni, ayôca engombe za banyamuzinda b’obwihambi b’e Mîsiri.

44

Abakazi bagashâniza Omwâmikazi w’e Malunga

1 Akanwa karhindakwo Yeremiyahu mpu akabwîre Abayahudi boshi oku banali omu cihugo c’e Mîsiri, àbabâga e Migidoli, e Tapenesi n’e Nofu omu cihugo ca Patroni:

2 «Ntya kw’adesire, Nyakasane w’Emirhwe, Nyamuzinda w’Israheli: Mwa­bwîne amahanya goshi nahongolirekwo Yeruzalemu n’emirhundu ya Yuda yo­shi; Ioli oku olw’ene eri mishaka n’ebigûkà. 3 Amabi bàjizire g’okungayisa go gàrhumire, kulya kugendigashâniza n’okukolera banyamuzinda b’obwihambi b’emwa bene, balyâla bône barhayishi n’ôli mwe n’ôli basho. 4 Buzira ku­rhama, nàmurhumire bambali bâni n’abalêbi, nabarhuma nti baderhe, mpu: Murhajiraga ebyo bikabulirwa, ntabikwîrirwa. 5 Cikwône, barhayumvagya, barhanarhegaga okurhwiri mpu barhenge omu bubî bwâbo banaleke okukazigashâniza banyamuzinda b’emwa bene. 6 Lero naleka oburhe n’omutula gwâni gwacîrhulira kuli bo, gwasingônola emirhundu ya Yuda n’emihanda ya Yeruzalemu, byahindusire bigûkà n’irûngu, nk’okula biri ene. 7 Na bunola, yekudesire Nyakasane, Nyamuzinda w’Emirhwe, Nyamuzinda w’Israheli: cârhuma mwacîlerhera mwene amabî mangana aha? Ka mpu murhume baherêrekeza omu cihugo ca Yuda, abalume, abakazi, abana n’orhubonjo, harhaciyoôrhaga ciru omusigala, 8 kulya kuba mwamanjira burhe n’ebijiro by’enfune zi­nyu, omu kugashâniza banyamuzinda b’obwihambi b’emwa bene mw’eci cihu­go c’e Mîsiri muyishiribêramwo; omu kujira ntyo mwamacîherêrekeza, n’oku gandi mashanja muhindusire ba kuhehêrerwa n’okujacirwa. 9 Ka mwayibagire amaligo ga basho, ag’abâmi ba Yuda n’aga bakâbo, amabî ginyu n’aga bakînywe, agajizirwe omu cihugo ca Yuda n’omu mihanda ya Yeruzalemu? 10 Kuhika ene, barhumvagya baciyunjuzize erhi okuyumva bayôbohire, barhanayishaga omu njira y’olushika n’amarhegeko nabahaga niene omu masù ginyu n’omu masù ga basho. 11 Co cirhumirage, yekudesire Nyakasane w’Emi­rhwe, Nyamuzinda w’Israheli. Lâbi nkola natulumukirwa muhanyagale, na Yuda aherêrekere yeshi. 12 Narhenza omusigala gwa Yuda, gulya gwahigaga okuyisha omu cihugo ca Mîsiri mpu gubêremwo: bahungumukira boshi omu cihugo ca Mîsiri, baholoka n’engôrho, bagukumuka n’ecizombo, abarho n’aba­kulu, bafa n’engôrho bafe n’ecizombo, bâshombwa banakange abagera, bâhehêrerwa banashekerwe. 13 Kwo nayishirhandûla abayûbasire e Mîsiri nka kulya barhandûlaga Yeruzalemu: n’engôrho, n’ecizombo, n’ecihûsi. 14 Muli ogu musigala gwa Yuda gwayishigibêra omu cihugo ca Mîsiri, barhâfulumuke­ mwo ciru n’omuguma, mpu ashubire omu cihugo ca Yuda, n’obwo badwîrhe bacîfinja okuyishubira n’okuyibêra».

15 Na kandi, abalume bàli bamanyire oku bakâbo bakazagigashâniza ba­ nyamuzinda b’obwihambi b’emwa bene, n’abakazi bali aho, mbugânano erhali nyi (n’olubaga lwàli omu cihugo ca Mîsiri lwoshi n’abali e Patrosi), bashuza Yeremiyahu, mpu: 16 Oku biyêrekire akanwa warhubwîraga oku izîno lya Nyaka­sane, rhurhalonzizi rhukuyumve; 17 cikwône rhwashubikajira oku rhwanalaga­nyagya: okurherekêra omwâmikazi w’eMalunga n’enshangi n’okumudubulira ebinyôbwa nk’oku rhwanayôrhaga rhujira, rhwe na balarha, abâmi birhu n’a­bakulu birhu omu mirhundu ya Yuda n’omu mihanda ya Yeruzalemu: ago ma­ngo lyo rhwàli rhugazire oku migati, rhwàli rhusîmire rhurhanajagakwo buha­nya buci. 18 Cikwône kurhenga rhulesire okurherekêra omwâmikazi w’eMalu­nga enshangi n’okumudubilira ebinyôbwa, rhwabula byoshi, gona mango rhwahwire n’engôrho n’ecizombo». 19 N’abakazi nabo bayisha, erhi: Câba mu­shâna amango rhwarhûla Omwâmikazi w’eMalunga entûlo y’cnshangi n’ama­ngo rhwamudubulira ebinyôbwa ka kuyongoloka rhuyongoloka abalume birhu amango rhwaduga emigati emuyêrekire n’amango rhwamudubulira ebinyôbwa?»

20 Yeremiyahu anacibwîra olubaga lwoshi, abalume n’abakazi, na ngasi boshi bamushuzagya ntya, erhi: 21 Eyo nshangi mwarherekêraga omu mirhundu ya Yuda n’omu mihanda ya Yeruzalemu, mwe na basho, abâmi binyu n’abakulu binyu, n’olubaga lw’ecihugo, k’arhali byo Nyakasane akengire ebyo byanamu­shologosa? 22 Nyakasane arhakacirembîre kasanzi obubî bw’ebijiro binyu, amanabona ebikabulirwa mwàjiraga: kwo n’ecihugo cinyu canahindusire iru­ngu ntyo, cashuba ca côba, cihehêrere, ecirhabamwo bantu nk’oku biri ene. 23 Kunali kulya kuba mwarhûzire enshangi mwanagomera Nyakasane mwabula bwayumva izù lya Nyakasane, mwabula bwakulikira olushika !wâge, ama­rhegeko gâge, n’amahano gâge: co carhumire obu buhanya bumurhibukira nk’okôla biri ene.

24 Cazinda, Yeremiyahu abwîra olubaga lwoshi bwenêne abakazi boshi, erhi: «Muyumve akanwa ka Nyakasane: 25 Ntya kwo Nyakasane w’Emirhwe adesire, Nyamuzinda w’Israheli: Mwe bakazi, ebi akanwa kinyu kalaganyire, ku­kwânîne amaboko ginyu gabikole! Mwadesire, mpu: rhwakola lwoshi-lwoshi emihigo rhwahigaga: okurhûla Omwâmikazi w’eMalunga enshangi, n’okumu­dubulira ebinyôbwa! Ci mw’oyo, muyunjuze emihigo yinyu, mudubule bwinja ebinyôbwa binyu! 26 Cikwône, muyumve akanwa ka Nyakasane, mweshi mwe Bayudeya muli omu cihugo ca Mîsiri. Lâbi, lyo ndahire izîno linene, Nyakasane okudesire. Omu cihugo ca Mîsiri coshi, izîno lyâni lirhakaciderhwa n’omuntu w’omu ca Yuda! Ntâye waderhe, erhi: «bwo ndahîre obuzîne bwa Nyakasane Nyamuzinda.» 27 Loli oku nkola nabamalira obushiru bahanyagale, ba­rhâlobêke: abantu b’omu ca Yuda bali omu cihugo c’e Mîsiri bâhungumuka n’engôrho n’ecizonmbo, kuhika bahwe boshi. 28 Cikwône abakafuma engôrho, barhâbe banji, barhenga omu cihugo c’e Mîsiri bashubire omu ca Yuda. Ago mango, omusigala gwa Yuda guyishire omu cihugo c’e Mîsiri mpu gubêremwo, lyo bâmanya kanwa kahi kadârhi, akâni erhi akâbo!

29 Lôlagi ninyu, kanwa ka Nyakasane, obuhamirizi bw’oku nayishimurhandûla eno munda: ago mango lyo mwâmay’irira oku ebinwa mmuhigiremwo byayunjula. 30 Ntya kwo Nyakasane adesire: «Loli oku nâhana Faraoni Hofra, mwâmi w’e Mîsiri, nâmuheba omu nfune z’abashombanyi bâge n’eza halya ba­rhamumirira marhî, nka kulya nàhânaga Sedekyahu, mwâmi w’e Yuda, omu nfune za Nahukondonozori. mwâmi w’e Bahiloni, mushombanyi wâge, arhàmulongezagya kalamo.

45

Akanwa k’okurhûliriza Baruki

1 Binwa êmulebi Yeremiyahu abwîraga Baruki, mugala wa Neriya, amango Baruki ayandikaga ebi binwa na Yeremiyahu adwîrhe amuyandikisabyo, mwâka gwa kani gwa Yehoyakimu, mwene Yoshiyahu, mwâmi w’e Yuda. 2 Kwo Nyakasane, Nyamuzinda wa Israheli adesire ntya kuli Baruki: 3 «Kulya kuba wadesire, erhi: Namahera bulya Nyakasane ambikîre enundo y’amarhangulo n’amalibuko, narhamire n’okuniha ntanahumûka ciru n’ehitya». 4 Ntya kwo Nyakasane adesire: «Eyi nàli namayûbaka nayishâba, ebi nàli namarhwêra nabishugula: igulu lyoshi nâhukula. 5 Nawe odwîrhage wahûna mpu bakuhe byâwe-byâwe. Orhahûne, bulyâla, sinza: buhanya nalerhera ngasi mubiri, Nyakasane okudesire. Na nawe, omunyago nkuhîre, bunali obuzîne bwâwe, ngasi aha wakanaja».

46

1 Akanwa ka Nyakasane kayêrekire amashanja karhindakwo omulebi Yeremiyahu.

V. Ebinwa biyêrekire amashanja

Ebinwa biyêrekire Mîsiri

2 Kanwa kayêrekire Mîsiri, kanwa karhumirwe okµ cigamba c’omurhwe gw’abalwî ba Faraoni Neko, mwâmi w’e Mîsiri, càlikerekîre eburhambi bwa E­frata kuyêrekera e Karkemishi, amango Nabukondonozori, mwâmi w’e Babi­loni àbahimaga. Gwali mwâka gwa kani oku ngoma ya Yehoyakimu, mugala wa Yoshiyahu, mwâmi w’e Yuda.

3 Rheganyi empenzi n’ensiribo. Hârhûli, muje oku matabâro

4 Shumûli ebiterusi, shoni, mwe balwî b’oku biterusi yambali ensirha z’amarhale! Rhyâzi amatumu. Hagarhiri emirasano.

5 Ewe, kurhi oku mbabwîne? Kuziga barhûnzirwe n’obwôba, bàrhe­nzire erugamba; entwâli zâbo zàhimirwe. Akola magulu-agabe ba­rhâcikabagana. Cikola côba cône empande zoshi. Kanwa ka Nyaka­sane.

6 Omwangu kulusha arhâcihashe ayâka, omurhwe gw’entwâli gurhaciîrhamye mpu gwâfulumuka. Era lugulu, oku bikombo bya Efrata, bàfire bàrhibuka n’okukulumba.

7 Ndigi oyu oyishire abirira nka Nili nka lwîshi lwajahûsa nk’ibala.

8 Mîsiri oyo wajabirira nka Nili, nka lwîshi lwajahûsa nk’ibala? Anajaderha, erhi: «nâbirira mmire igulu, mperêrekeze ebishagala n’abantu babiyûbakamwo.»

9 Shembuki, mwe biterusi, kûli omulindi, mwe ngâlè! Mwe ngabo z’e­ ntwâli hiri mbere, bantu b’e Kushi n’ab’e Puti, bacinga mpenzi, ba­ntu b’e Ludi, nfôla muherho!

10 Olu lwo lusiku, kuli Nyakasane, Nyamuzinda w’Emirhwe lw’olwihôlo, kucihôla oku bashombanyi bâge. Engôrho ekola yatula yanabinja, eyône, eshembuke muko. Bulya kuli kushirama kwa Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe. Omu bihugo by’e lugulu, eburhambi bwa Efrata.

11 Sôkera e Galadi wâni mubikira mwananyere w’e Mîsiri, orhôle omuga­vu n’obukù. Omanye warhamira busha okuyushûla amafumu: nta bufumu bwagwârha kuli we.

12 Amashanja gayumvîrhe okuhanyagala kwâwe, endûlù yâwe eyunjwîre igulu lyoshi, bulya entwâli edwîrhe yahuliganya banakumbire bombi oku idaho.

Okurherwa kw’e Mîsiri

13 Akanwa ka Nyakasane karhindakwo omulêbi Yeremiyahu, amango Nabukondonozori, mwâmi w’e Babiloni, ayishigirhêra ecihugo c’e Mîsiri. 14 Mukayâlize e Mîsiri, mukamanyîse e Migdoli, mukahise e Nofu n’e Tahipanesi. Mubabwîre mpu: Mucihire eruhya, mucibambize, bu­lya engôrho ekola yatula yanabinja ebulungu bwâwe. 15 Kurhigi Apisi ànayasire burhakabagana? Kurhigi Entwâli yâwe erhali­nziri kahuku? Neci, Nyakasane ànamucinaguzize. 16 Anacinaguzize banji ngasi muguma adwîrhe ahirima oku wâbo! Badwîrhe babwîrana mpu: «Zuki! Rhushubire omu ishanja lirhu n’o­mu cihugo cirhu, kuli n’eyi ngôrho edwîrhe yahuma na gombi». 17 Bayirika Faraoni, mwâmi w’e Mîsiri eri izîno: «Lubî luberegêza bu­sha». 18 Ndahîre oku ncihaba kanwa ka Mwâmi, olya oderhwa lya Nyakasane, Nayamuzinda w’Emirhwe; ayishiyisha, nka kula Tabora anaba omu ntôndo, kula Karmeli alengerera oku nyanja. 19 Shana ebikunga byâwe, mwananyere olama e Mîsiri, Nofu, ahinduka kabanda ka mirenge ashandwe n’abayûbakamwo balulizibwe. 20 Mîsiri gwali mutwira mwinjinja: empangaza yahubuka e Lugulu yamuhamirakwo. 21 Emirenge y’abalwî b’enkonola masù balishushire amanina gashu­shagire: nabo bamaniôla enshando, bahwerîre boshi oku mashaka, barhalinziri kahuku. Bulya olusiku lwâbo lwàhisire, lusiku lwa kuherêrekera, mango ga kuhanwa. 22 Omulenge gwâge guli nk’izu lya njoka yashungûrha, bulya katu k’aba­ntu kayishire okucîhonda kuli ye n’embasha; nderhage abakonda e­mbala; 23 bamakonda omuzirhu gwâge, kanwa ka Nyakasane, n’obwo gu­rhahulukanwâmwo, bulya, balushire enzige bunji, kuganja kutuka. 24 Enshonyi zamakubumba, mwananyere w’e Mîsiri wagwîre omu nfune z’ishanja ly’e lugulu.

25 Nyakasane w’Emirhwe, Nyamuzinda w’Israheli adesire erhi: «Lola oku nahana Amoni wa No, Faraoni w’e Mîsiri, banyamuzinda bâge n’abâmi bâge, Faraoni na ngasi boshi bacîmwikubagira. 26 Nabahâna omu maboko ga balya babalongeza olufu, omu maboko ga Nabuko­ndonozori, mwâmi w’e Babiloni n’omu maboko g’engabo zâge. Cikwêne buzinda enyuma ly’aho Mîsiri âshubiyagaluka nk’omu nsiku za mîra, Ka­nwaka Nyakasane. 27 Cikwône, w’oyo lsraheli, mwambali wâni Yakobo, orhayôbohaga. Bu­lya lola oku nyishire okuyishikuciza, kurhenga omu bihugo by’e kulî n’iburha lyâwe, lyârhenga omu cihugo c’obujà. Yakobo aâshubiyagaluka anadêke n’omurhula, adêkerera n’obuholo na ntâye wacimuhugûga. 28 W’oyo murhumisi wâni Yakobo, orhayôbohaga, Kanwaka Nyakasa­ne, bulya ndi haguma nâwe. Nkola nakabya galya mashanja goshi nàkushandazagyamwo , ci wehe ntakuherêrekeze, cikwône nakuhana omu kushimba olushika, orhakalekwa buzira buhane.

47

Akanwa ka Nyakasane kayêrekire Abafilistini

1 Akanwa ka Nyakasane kayêrekire Abafilistini karhindakwo omulêbi Yeremiyahu embere Faraoni arhêre Gaza: 2 Ntya kwo Nyakasane adesire: Lola amîshi gayisha gabirira kurhenga elugulu, gahinduka lwîshi ludârhi lurhankahamwa lwajamirira ecihugo na ngasi bimuli, ebi­shagala n’ababiyûbakamwo. Abantu bajayâma, bajalumba, boshi oku banayûbakaga omu cihugo, 3 erhi midindiri y’ensenyi z’ebiterusi, emilulumo y’engâlè n’olubî lw’e­ mizizi yazo erhuma. Abashamuka barhacikabagana abana bâbo, amaboko garhîre enjingo, 4 bulya olusiku luminya lwahisire lw’okuherêrekeza Abafilistini boshi, gakola mango Tiri na Sidoni bâbona omu barhabâzi bâbo bazinda, nta muguma, ciru n’omuguma barhayândazizi burhaba. Neci, Nya­kasane ahungumwîre Abafilistini boshi, musigala g’okucirhwa c’e Kafutori. 5 E Gaza, ekola mikungu ya mishîbo. E Askaloni kahwenyenye ka lufu; nawe musigala gw’e lubanda lwâbo kuhika mangaci wacîyûnjuza n’okucîshâkashâka omubiri? 6 Mashi, we ngôrho ya Nyakasane mangaci warhamûka? Shubira omu luba lwâwe orhûlirire. 7 Cikwône kurhigi yarhûlirira obwo amango ehîrwe amarhegeko na Nyakasane? Askaloni n’e ntambi z’e mashinji, yo mihigo yayûkirizi­bwa.

48

Ebinwa bya Nyakasane biyêrekire Mowabu

1 Kuli Mowabu, ntya kwo Nyakasane w’Emirhwe, Nyamuzinda w’I­sraheli adesire: Buhanya bwâwe Neko , bulya wâshandwa , Kiryatayimi enshonyi zimubumbire anagwâsirwe mpira, nshonyi n’ecoôba oku ngombe. 2 Yahwerîrwe, erhaciri irenge lya Mowabu! E Heshiboni bajire irhigi ly’obuhanya bwâge: Bangaduki: Rhumukûle omu mashanjal» Na­we, Madmeni, orhacibumbûle akanwa , engôrho ekugosire bwinja­ bwinja. 3 Endûlù zamayimuka kurhenga e Horonayimu «kushâba! kushereza kal’ibala!» 4 Mowabu ashabirwe , orhwana rhwâge rhudwîrhe rhwabanda endûlù. 5 Neci wâni , omurhezi gwa Luhiti, bali bagusôka n’emirenge. Neci wâni , omu kuyandagala e Horonayimi , omuntu kuyumva endûlù y’amaganya: 6 Magulu agabe, cizi akalamo kinyu. Mushushe Arueri «omu irûngu!» 7 Neci, bulya walangalire ebijiro byâwe n’emihako yâwe, nawe wama­gwârhwa mpira. Kemoshi alulizibwa haguma n’abadâhwa bâge n’a­baluzi bâge. 8 Kaheza ayishihandira ngasi cishagala ntâco ciru n’eciguma ayi­shibabalira: Olubanda lwalagalira, olwimâna lwasherêzibwa, kwo Nyakasane adesire. 9 Rheganyizi Mowabu enshinda bulya nta handi aciyâkira! Ebishagala byâge byahinduka mishaka kulya kuba nta muntu wacilamamwo. 10 (Ali muhehêrere oyûkiriza omukolo gwa Nyakasane n’emirhâlûka! Muheherere orhuma engôrho yâge erhabulaga omuko!) 11 Kurhenga obusole bwâge erhi Mowabu alama omu murhûla, adêkere­ra nka mukondo gw’amamvu, gugwerhe akasanzi k’okurha idûrhu, kubula ecavunûla kurhuma nta mango alulizîbwe analiyôrhîne obu­nunu n’obwehe bwâge bwinja.

12 Co cirhumire, alaga ensiku zayishire, Kanwa ka Nyakasime, nârhumamwo abavunûzi, bayishibavunûla; bayishidubula orhubindi rhwaâbo banayishijonjaga endaha zâbo. 13 Ago mango, Mowabu ayishibona e­nshonyi erhi Kemoshi^p orhuma nka kulya omulala gwa bene lsraheli gwabonaga enshonyi kuli Beteli gwàlicikubagîre. 14 Kurhi mwankahashiderha mpu: «Rhwàli ntwâli, nkongo za balwî.» 15 Mowabu anashandirwe, bagosire ebishagala byâge, omurhwe gw’e­ ntwâli y’emisole yâge yarhogire ah’ibâgiro, Kanwa ka Mwâmi ode­rhwa Nyakasane w’Emirhwe. 16 Okushabûka kwa Mowabu kuli hofi, obuhanya bwâge buli bulibirha. 17 Lakiri ye mwe balungu bâge mweshi, mwe muyishi mweshi izîno lyâge. Muderhe mpu: «kurhi kuno! Bwavunisire buhiri budârhi, lulya lu­buzi lw’irenge». 18 Ewe mwananyere w’e Diboni, shonoka omu irenge lyâwe, tamala oku idaho lyumulyumu, bulya kaheza wa Mowabu oyo wasôka ali ku­rhêra, âshâba engombe zâwe. 19 Mwe bantu b’e Arueri, mugorhe enjira munalinge, mudôse owajayâka n’empira yashunûsire. Mudokereze mpu: «Kurhi byabîre?» 20 «Mowabu afire nshonyi z’okushâbwa kwâge; mulake munabande­ endûlù! Mumanyîse omwanzi omu Arnoni oku Mowabu asherîre. 21 Obucîranuzi bwarhogire ecihugo c’oku hirhondo kuli Holoni, Ya­sa, Mefati, 22 Diboni, Nebo, Bet-Diblatayimi. 23 Kiryatayimi, Bet-Ga­muli, Bet-Meoni, 24 Keriyoti, Bosra n’oku bishagala byoshi by’omu cihu­go ca Mowabu, eby’ekuli nk’ebiri hofi. 25 Obuhashe bwa Mowabu bwashangusire, okuboko kwâge kwavunisire, kwanwa ka Nyakasane. 26 Lalusi-ye, bulya àlicihindulîre Nyakasane: Mowabu acîvuluvunze omu bishaliza byâge anahinduke naye masheka g’abagera. 27 Ka Israheli arhali masheka gâwe? Ka hali amango agwârhirwe omu bishambo wabula kudunda irhwe ngasi kumuderha? 28 Rhengi omu bishagala, mujihanda omu nyâla, mwe bantu b’e Mowa­bu! Muyig’engûkù yo engendiyûbakira olwogo lwâyo oku munwa gw’entuli. 29 Rhwàyumvîrhe baderha ogw’obucîbone bwa Mowabu: ogw’obulimbi bwâge burhagwerhi lugero, ogw’omuhimbo gwâge, ogw’omumino gwâge! Ogw’omurhima gw’okucîhira enyanya. 30 Mmanyire nâni obucîbone bwâge, kanwa ka Nyakasane, enderho zâge zirhagwerhi nda na mugongo, ebijiro byâge birhagwerhi nda na mugongo.

31 Co cirhumire ndi nalakira Mowabu, ndwîrhe nabanda endûlù kuli Mowabu yeshi, bali balumbwija erhi Kir-Heresi orhuma. 32 Muzâbîbu gw’e Sibma, we ndwîrhe nalakira kulusha Yazeri. Ama­shami gâwe gàlihire garhaluka enyanja gagendihika e Yazeri. Oku malehe n’oku myâka yâwe kwarhibukire kaheza. 33 Amasîma n’omwishingo byahwîre omu nkoma n’omu cihugo c’e Mo­wabu. Naganyize irivayi omu rhubindi, omukênzi arhacikanda, izù ly’omwishingo lirhaciyumvikana. 34 Omulenge gwa Hashoboni n’ogw’e Eleale guli gwahamagaza kuhi­ka e Yahasi, badwîrhe bayakûza kurhenga Sowari kuhika e Horonayimu n’e Eglat-Shelishiya, bulya ciru n’amîshi ga Nimrimi gahindusire hantu ha cumwe. 35 Nakula lwoshi lwoshi omu Mowabu, kanwa ka Nyakasane, ngasi yeshi orherekêra oku ntôndo na ngasi otumbîkiza banyamuzinda wâge bw’obunywesi. 36 Omurhima gwâni gudwîrhe gwashakânya Mowabu orhuma nka kula orhurhera rhushakânya. Omurhima gwâni gudwîrhe gwashakânya erhi bantu b’e Kir-Heresi barhuma, bulya amaheza omuhako àli ahasire. 37 Neci ngasi irhwe lyakûngwîrwe, ngasi bwânwa bwàmomirwe, ngasi nfu­ne zirikwo ebikojobikojo na ngasi muguma ayambirhe sunzu ecibuno. 38 Omu ngasi côgo c’e Mowabu n’oku ngasi malango gâge, ndûlù yone, bulya nàshangwîre Mowabu nka kula omuntu anashangula enyu­ngu eberesire, kanwa ka Nyakasane. 39 Bulya anashâbirwe, bandi endûlù! Bulya Mowabu, n’enshonyi ebu­sù, ayêrekîne omugongo! Mowabu ahindusire masheka g’abagera na cêrekane ca kuyôbohya oku balungu.

40 Ntya kwo Nyakasane adesire: (nka kula Nyunda alambûla ebyûbi anaj’ayerêra enyanya za Mowabu). 41 Ebishagala byagwâsirwe mpira. Ebyôgo bizibu by’abalwî byashâbwîrwe (n’omurhima gw’omurhwe gw’abalwî b’e Mowabu, m’olwo lusi­ku, gwàli nka gwa mukazi odwîrhe afumba.) 42 Mowabu aherêrekire lwoshi arhaciri ishanja lya lubaga, bulya aciîbwîne mukulu kulusba Nyakasane. 43 Ecôba, ikombe, omurhego bikulinzire we yûbaka Mowabu, kanwa ka Nyakasane. 44 Owayâkira kulî n’ecôba, arhogera omu ikombe n’owayûlubuka o­mw’ikombe âgwârhwa n’omurhego. Neci nâlerha ebyo byoshi kuli Mowabu omu mwâka gw’obuhane bwâge, kanwa ka Nyakasane. 45 Emirhama y’abajâga bayâka balibirhira omu lwakiro lwa Hesboni, ci omuliro gwarhenga omu Hesboni, ngulumira yarhenga omu lurha­mba lwa Sihoni yafômera amarhama ga Mowabu n’empanga y’ibu­rha ly’olubî. 46 Buhanya bwâwe, wâni Mowabu! Wamâhera we lubaga lw’e Kemoshi bulya emisole yâwe yalulizîbwe n’ensûli zâwe bahindusire bajà­-nyere. 47 Ci kwônene lusiku luguma, nacigalula empira za Mowabu zàhesirwe bujà, kanwa ka Nyakasane. Obucîranuzi bwa Mowabu buhwêrîre aha.

49

Akanwa ka Nyakasane kayêrekire Amoni

1 Kuli bene Amoni. Ntyakwo Nyakasane adesire: Ka Israheli arhajira bana? K’abula omwimo? Carhumaga Milkomu ayîma e Gadi n’isha­nja lyâge liyûbasire omu bishagala? 2 Lêro! Mukolaga mwabona ensiku zayisha, Kanwa ka Nyakasane. Nayumvisamwo kuli Raba w’ Abaamoniti ehihababo by’ebîrha. Ahinduke kabazâne wa bigûkà, abananyere bâge bakwêbwe omu ngulumira y’omuliro. Ago mango lsraheli ayîme omu mîmo yâge. 3 Banda endûlù, Hesboni bulya Ari ànashâbirwe. Bandi orhuhababo bananyere b’e Raba! Yambali ba sunzu, mubande endûlù mutulutu­mbe omu byôgo! Bulya Milkomu akola ahêkwa bujà haguma n’abadâhwa bâge n’abalanzi bâge boshi. 4 Oku walimbiraga olubanda lwâwe, wâni munyere wagomire, oku wa­ cikubagiraga emihako yâwe: «mpu ndi wankacishomya okuntêra’?» 5 Alaga oku nkolaga nakuhondakwo côbohya, kanwa ka Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe, akugorhe empande zoshi, mwâlibirhwa­ kwo mweshi, mugende mihanda erhashimânana na ntâye waâshubûze abajayâka. 6 (Cikwône buzinda nayishikûla empira za bene Abaamoniti omu bujà-Kanwa ka Nyakasane). 49, 1: Milkomu, ali nyamuzinda w’obwihambi w’omu ishanja lya Abahamoniti.

Akanwa kayêrekire Edomu

7 Kuli Edomu. Ntya kwo Nyakasane w’Emirhwe adesire: Ewe, ka nta bushinga­nyanya buciba e Temani? Ewe, k’ihano lyahirigisire emw’aba­nya-bukengêre. K’oburhimanya bwâbo bwâhirigirha? 8 Mulibirhe! Mukule idârhi! Mucicizininika kulî, mwe mubià e Dedani, bulya namulerhera okuherêrekera mwe iburha lya Ezau, go mango g’okumuhana gano. 9 Hano abalitwa emizâbîbu bayisha emwinyu, barhâsige ecihadu ciru n’eciguma. Hano budufu ebishambo, byâshereza byoshi kuhika bigambwe. 10 Nie nâbasiga bwâmwa ntyo, bene Ezau, nie nâbafulula aha bacifulisi­re. Ntaho bacigwerhe bacibundika. Kwo kuherêrekera koshi okwo kw’obwo bûko. Bacibâho, abalungu bâbo, ntâbyo byâsigala. 11 Harhârhenge owaderha erhi nâkulerera enfuzi zâwe, n’abakana bâwe barhacicifufumukaga ndi, bulya ho ndi. 12 Ntya kwo Nyakasane adesire: «Yumvi bwinja: aba ntalirheganyize okunywa akabehe, bâkanywa. Nawe, erhi ntako naba, ntabe iga! Ntanzi la! Ako kabehe, wâkanywa bwinja bwinja! 13 Ncigashire ecihango câni nk’oku nnandi Nyamuzinda, ecishagala câwe cinene ca Bosra câhinduka ca kuyôbohya, cijâci, ibala, mahorhe, irûngu lya mishaka oku nsiku zo­shi». Ntyo kwo Nyakasane adesire. 14 Nayumvirhe omwanzi gwarhenga emwa Nyakasane, oku entumwa ya­ rhumirwe emw’amashanja mpu egabwire, erhi: «Shubllzanyi, mugendirhera Edomu! Hozi aho! Muje oku lugamba! 15 Edomu, nâkujira obe ishanja lya buzinda omu gandi mashanja goshi, lirya ly’okugayaguzibwa n’abantu boshi. 16 Wakagiyôbohya abantu boshi, wakazicîkebwa mpu oli mukulu bwencêne kubalusha cikwône kurheba wakagicîrheba. We bêra omu lwala­ lw’amabuye, wâmanana oku masongerwe g’entôndo, ciru akaba wajirimanika olwôgo lwâwe enyanya bwenêne nka lw’ikozi, nâkubungulula eyo munda». Kwo Nyakasane adesire ntyo. 17 Edomu ahinduka ishwa lya kuyôbohya, abagera boshi bâkazisome­rwa, bayôbohe banahebe olushungûrho babona kurhi asherîre. 18 Kwo âyôrha nka kulya Sodomo na Gomora bashereraga haguma n’ebishagala byàli bimuliranyire. Nyakasane okudesire. Nta muntu ciru n’omuguma wanâcikuyûbakemwo, ntâye wânacibêre muli we. 19 «Kwo nâyôrha nka ntale yarhenga omu mashaka ga Yordani, erya yaja omu bulambo bw’akahasi kinja, Nyakasane adesire, erhi: omu kugohya liguma ntya, nacendabuka oku bantu bamwo boshi. Okuhandi obwo omu Edomu nyimikemwo omurhambo nâyishiba nàcishozire. Ndigi oyumânîne nâni? Ndi wankagerêreza okundyûza akantu? Na kandi murhegesi ohi wankanja omu irhwe»? 20 Yumvagyi lêro omulâli Nyakasane agwerhe kuli Edomu, emihigo a­rheganyize abantu baba e Temani: Mumanye bwinjinja oku nka ngonyo bababulula. Olwabuko lwâbo, balulabarhanya banabona. 21 Igulu lyamadirhimana n’omudindiri gw’okurhibuka kwâbo, izù ly’o­kuyâma kwâbo lidwîrhe lyayumvikana kuhika ebwa Nyanja y’Ama­sheke. 22 Kwo ali nk’ikozi lishanjwîre ebyûbi, amàsoka n’okulembêra enyanya za Bosra. Olwo lusiku emirhima y’abasirika b’entwâli ba Edomu yayôrha ak’omurhima gw’omukazi odwîrhe alumwa n’emikero y’okuburha.

Enkômo y’akanwa oku bishagala by’e Siriya

23 Enkômo kuli Damasi. Ebishagala by’e Hamati na Arpadi byazânyirwe erhi omwanzi mubi bayumvirhe gurhuma. Byakangalire omurhima gurhankanaci­rhûlûla. 24 Abantu b’e Damasi batwîsire omurhima, bahindwîre omugongo bayaâka, badirhimanyire n’omusisi; balikwo amalibuko n’amalumwa ak’omukazi walumwa n’emikero y’okuburha. 25 Kurhi kwankahashikana cirya cishagala c’irenge kulya, gulya murhu­ndu gw’amasîma gusigwe bwâmwa buzira bantu? 26 Emisole yamwo yaja yahirima omu ngo, olwo lusiku abasirika bagwo boshi bahungumuka, Nyakasane w’Emirhwe okudesire. 27 Ecishagala ca Damasi nâcidulika muliro; gwâsingônola enyumpa ya Ben-Hadadi.

Enkômo y’ebinwa oku Baharabu

28 Enkomo oku Baharabu b’e Kedari n’amâmi g’e Hasori, balya bàhima­gwa na Nabukondonozori, mwâmi w’e Babiloni. Ntya kwo Nyaka­esane adesire: Kanyi, muhamire kuli Kedari! Musherêze byoshi emw’abantu b’o­mw’irûngu. 29 Babanyâge amahêma gâbo n’amasô gâbo g’ebintu, amashîro gâbo n’ebirugu byâbo byoshi binyagwe. Banyagwe engamiya zâbo banabalumizekwo ecôba, empande zoshi. 30 Libirhi, mugende duba, mucifulike bwinjinja mwe bantu b’e Hasori, kwo Nyakasane adesire ntyo. Bulya mwâmi Nebukadreza amugûngêzize, ahizire oku ammurhêra. 31 Kanyi, Nyakasane okudesire, muhamire kuli bala bantu barhacîgonza cici, abakâgicîkêbwa mpu bacilamira omu murhûla, abarhajira lu­mvi, barhajira kahamikizo, balama omu lwihweko! 32 Omushombanyi ârhôla engamiya zâbo n’amasò gâbo manji manji mu­nyago. Nâbashandabanya enyunda zoshi abo bakaziramushaku. Ntako obuhanya burhâbarhuluke, kwo Nyakasane adesire. 33 Ecishagala ca Hasori cashuba irûngu lya côba oku nsiku zoshi. Ntâye ciru n’omuguma waciciyûbakamwo, omuntu oyîsa omûk

a. Enkomo y’ebinwa kuli Elamu

34 Aka kali kanwa ka Nyakasane karhindagakwo Yeremiyahu aha murhondêro gw’obwâmi bwa Sedekiyahu, mwâmi w’e Yûda. 35 Ntya kwo Nyakasane w’Emirhwe adesire: «Nâvuna omuherho gwa Elamu, gwo anegenera. 36 Empande ini z’igulu nâzirhumira Elamu, kurhenga ebulyo kuhika ebulembe, ebushoshôkero bw’izûba n’ebuzikiro bwâlyo, Nâbasha­ndâza empande zoshi. Nta cihugo cirhabemwo Abaelamiti baja bayâka. 37 Abaelamiti nâbadirhimanya embere z’abashombanyi bâbo, embere za balya babalongeza olufu. Nâbarhumira obuhanya omu bukunizi bwâni bunene. Nâbashimbulula n’ebîrha kuhika mbamalîre. 38 Nâkula mwâmi n’abarhambo omu Elamu, ngwîkemwo entehe yâni y’obwâmi. Ntyo kwo Nyakasane adesire. 39 Ci kwoki, kanwa ka Nyakasane, hano kugera nsiku, Abaelamiti mbayagalula, bashubire emwababwe.

50

Okushâbûka kwa Babiloni n’okurhenga omu buja kwa Bene-Israheli

1 Aka kali kanwa Nyakasane aderhezagya omulêbi Yeremiyahu kayêreki­re Babiloni^q n’ecihugo c’ Abakaldeya. 2 Muyâlize ogu mwanzi ekarhî k’amashanja, mugushongêze, murhafulikaga akantu. Mubabwîre oku «Babiloni agwâsirwe, Bali ba­mubonesize za mêmè, Marduki^r anashângusire, enshanga zâge ziko­la hêru, ebyo bishwêka byâge byaherêrekîre. 3 Bulya ishanja lyarhenga njiranyanya lyamamurhogera, lirimulwîsa, ecihugo câge lyamacihindula irûngu: cirhakacibonekamwo ehiyîsa omûka. Abantu n’ensimba byoshi byàyâsire. Arhakaciyimbwamwo akantu. 4 Mw’ezo nsiku na mw’ago mango gonènè, kwo Nyakasane adesire, bene Israheli bagaluka haguma na bene Yuda. Bagwârha enjira baje balonza Nyakasane Nyamuzinda wâbo. 5 Bayisha badôsa enjira yaja e Siyoni, yo munda bayêrekire. Bayishire balibugâna Nyakasane, bafundike haguma naye endagâno y’ensiku n’amango, erya y’enkwîra erya barhakaciyibagira ciru n’eriguma. 6 Olubaga lwâni lwali lukola luba buso bwa bibuzi bihezire. Abangere bâbyo bàli erhi babihabwîre, babireka byaja byagenda mihabuka omu ntôndo. Nta ntôndo na nta rhurhondo byacihabaga, byalinda biyibagira ecôgo c’aha kà. 7 Abashombanyi barhangîriza babibuganaga, bakazibifomera burharhi­ndira, banacidesa erhi: «Nta kubi rhwajizire, aba bantu babihire Nyamuzinda wâbo, ye wali bucire bwâbo bw’okuli na bulangalire bwa bashakulûza bâbo». 8 Yaki, murhenge e Babiloni, kwo Nyakasane adesire, murhenge mw’e­ ci cihugo c’Abakaldeya, mukubûle enjira, nka kula ebihebe bi­shokolera obusô. 9 Bulya nkola nâhamagala omurhwe gw’amashanja manene guyishi­rhêra Babiloni. Abo bantu bayisha kurhenga omu cihugo ca njira nyanya, bagorhe Babiloni banamugwârhe. Emyampi yâbo e­rhagaluke cîru, nka kula omusirika w’entwâli arhagaluka maboko mûmu. 10 Ecihugo c’Abakaldeya bâcihagula. Ngasi boshi bayigurha bagambwe, kwo Nyakasane adesire. 11 Neci, musîme munacishinge mwe mwanyagaga ebyâni! Mwanahashija mwahama nka mitwîra ya manina omu bulambo, n’okuyâma buha­nzi. 12 Mulole kuli nyoko erhi kwo, co cirigi cihugo cinyu cammuburhaga: ­ enshonyi zàcibumbire, bikola byanshonyi kuli co, c’eco cikola ca buzinda omu gandi mashanja, irûngu, bwerûlè bûmu bûmu. 13 Bukunizi bwa Nyakasane burhumire ciyôrha buzira muntu, coshi liri irûngu. Ngasi boshi bagera hofi naco bakazijuguma, bashungûrhe n’obwôba babona gurhi casherîre. 14 Mwe nfôla-miherho mweshi, muyishe mugorhe Babiloni mumuzu­nguluke. Mumulikirekwo emyampi yinyu, murhayibabaliraga, bula agomire Nyakasane. 15 Mumubandire orhuhababo rhwinyu rhw’ebîrha empande zoshi. Y’oyo wacilerha alengezize amaboko. Emitungo yâge yashâbirwe, ebyôgo byâge byahondôsire. Lwihôlo lwa Nyakasane olwo, mucihôlage kuli Babiloni, mumukolere biri nka birya akolire abandi. 16 Mukule muli Babiloni abahinzi n’abasârûzi. Ngasi muntu acizibuke e­ ngôrho nkali, ashubire emwa benewâbo, ngasi muntu ayâkire omu cihugo c’emwâbo. 17 lsraheli ali akola ayôsire nka bibuzi bihezire, byaja byahivwa n’entale. Omurhanzirhanzi wabirirekwo ali mwâmi w’e Asuru. Enyuma z’o­ kwo, ayisha mwâmi Nabukondonozori w’e Babiloni, amubederhera o­rhuvuha. 18 Ntya kwo Nyakasane w’Emirhwe adesire, erhi: «Nkolaga nahana omwâmi w’e Babiloni haguma n’ecihugo câge, nka kulya, mîra nahanaga omwâmi w’e Asuru. 19 Cikwône nashubilongolana Israheli omu lwabuko lwâge. Akerera oku ntôndo ya Karmeli n’omu Bashani; arhabule kantu oku ntôndo ya Efrayimu n’omu cihugo ca Galadi-Akera, ayigurhe, anagambwe. 20 Mw’ezo nsiku na mw’ago mango, kwo Nyakasane adesire, bâlonza obubî bwa lsraheli, barhâcibubone, balonze ebyâha bya Yuda, barhâcibibone, bulya nâbabalira ngasi boshi basigire.

Babwîre Yeruzalemu oku Babiloni ârhoga âshanguke

21 Murhêre ecihugo ca Meratayimu, murhêre n’abayûbaka e Pekodi, oyi­rhe, onigûze abasigire eyo munda, kwo Nyakasane adesire, oyukiri­ze ngasi byoshi nakurhegesire. 22 Cihogêro ca bîrha omu cihugo! Hoshi, lubi Iunji lunji! 23 Ka kwankanaba? Olya Babiloni wàli nyundo yakâgivunyungula igulu lyoshi! Naye akavunyunguka bushangukizà. Abe irûngu lya kuyôbo­ hya omu gandi mashanja goshi! Nka gurhi obwo! 24 Babiloni, nalikurhezire omulabarho. wamagugwamwo orhan’ishi! w’oyu okola hêru, mîra bakusamaga! Bulya nie wàli wamahuma omu isù, niono Nyakasane. 25 Nyakasane amayigula embîko yâge. Omu bukunizi n’omu burhe bwaâge akolaga ayêrekana emirasano akûzire mw’eyo mbîko. Babona omukolo gwa Nyakasane Nyamuzinda w’Emirhwe omu cihugo c’Abakaldeya. 26 Murhenge empande zoshi, muyishire Babiloni, muhamûle enguli zâge! Mumulundike nsingansinga, munamusherêze. Arhacisigalagamwo kantu! 27 Enfizi zâge zoshi, muzinigûze. Mujizimorogeza aha babâgira. Buha­nya bwâbo, bamahera, bulya amango Nyakasane abahanamwo gahisire. 28 Yumvi olubî abayasire abo, abafulumusire e Babiloni, badwîrhe o­mwanzi e Siyoni, mpu: Nyakasane Nyamuzinda wirhu anacihôzire, anacihôlire aka-Nyamuzinda kâge katagatifu.

Ecaha c’okugagaja Ntagagajwa

29 Muhuluze enfôla-muherho zoshi, bajirhêra Babiloni. Bamugorhe, ba­namufukire orhusheshero rhwoshi. Bamugalulire obubî ajizire, ba­mukolere ebi akolire abandi! Bulya arhambala Nyamuzinda, Muta­gatifu w’Israheli. 30 Emisole yâge yoshi yâhirima omu mihanda yâge, n’abasirika bâge bo­shi bâfunyâla, bagukumuke olwo lusiku, kwo Nyakasane adesire. 31 Weshi oyu! wâni cibonè! Kwo Nyamuzinda, Nyakasane w’Emirhwe adesire, olusiku lwâwe Iwayishire, nkola nkuyishîre, ndi kuhana. 32 Ngasi ocîbona asarhala anahirime, na ntâye wamuzûsa. Ebishagala byâge nâbidulika muliro, gusingônole n’abamuzungulusire boshi. 33 Ntya kwo Nyakasane Nyamuzinda w’Israheli adesire: «Bene Israheli na bene Yuda bàlibuzîbwe. Ababalulizagya babagwasire buzibu, balahîre okubalîka. 34 Niono, Mufungizi wâbo, ndi muzibu, nie Nyakasane w’Emirhwe. Nafumbarha niene olubanja lwâbo, lyo nderha omurhûla omu igu­lu, n’akashâbo omu bantu b’e Babiloni.

Omulâli gwa Nyakasane kuli Babiloni

35 Engôrho oku Bakaldeya, kwo Nyakasane adesire, oku bantu b’e Babi­ loni, oku baluzi bâge n’oku bashinganyanya bâge! 36 Engôrho oku balaguzi bâge bahurhiremwo irhwe! Engôrho oku basiri­ ka bâge. batwike omurhima! 37 Engôrho oku biterusi byâge, oku ngale zâge, oku mashanja ga ngasi lubero gamulwirakwo; boshi bahinduke ngonyi za bakazi! Engôrho oku bahirhi bâge, boshi bahagulwe! 38 Engôrho oku nyîshi zâge, zoshi ziyumûke. Bulya ciri cihugo ca nshu­sho za bazimu, ebyo bihenyango bihûsa ababiharâmya. 39 Co cirhumire banyambwe na nyamugunga bayishiyunjula omu ci­shagala, enyunda zâyunjulamwo. Babiloni âyârha buzira bantu oku nsiku zoshi, arhakacibêrwamwo emyâka n’emyâka. 40 Namutulamya nk’oku najiraga Sodomo, Gomora n’ebishagala byàli eburhamhi, kwo Nyakasane adesire. Nta muntu ciru n’omuguma wâciyûbake muli ye, ntâye oyîsa omûka wâcibêre muli ye. 41 Ishanja liyishe lyarhenga ebulembe, ishanja linene, abâmi b’obuhashe bârhenga ebwa kafende-fende k’igulu. 42 Abasirika bâbo baja bashaganya amatumu n’engôrho, bali nka by’êru­ bala barhabalira ndi. Baja bajira olubi nka kula enyanja ekungula. Bashonyire oku biterusi banacikeresire bwinjinja oku lugamba lw’amatabâro, w’oyo bayishîre wâni Babiloni. 43 Omwâmi w’e Babiloni obu ayumvîrhe ogwo mwanzi, amarhoga ama­boko, entemu yamamushamula ak’omukazi walumwa n’emikero y’okuburha. 44 Kwo nâyôrha nka kula entale erhenga omu mashaka ga Yordani esôkere ebwa kahasi kabishi, kwo Nyakasane adesire. Mbalibirhe­ kwo boshi oku caligumiza. Okubundi nyimike omurhambo nacîshozire niene omu Babiloni. Ndigi wankacîgerera kuli nie. Na mu­rhegesi ohi wakampigiza? 45 Yumvagyi lero mulali muci Nyakasane ajirîre Babiloni, mihigo mici a­rheganyize abantu b’omu cihugo. Okunali, boshi bagenda bakululwa nka bibuzi kuhika oku muzinda-zinda. Ecihugo câbo naco cône câbakabulira n’entemu. 46 Erhi ogwo mwanzi gunamanywa, mpu: «Babiloni agwâsirwe», igulu lyàdirhimana, ecihôgero cinene càmazûka omu mashanja goshi.

51

Kanwa Nyakasane kuli Babiloni

1 Ntya kwo Nyakasane adesire: Nahûkiza kuli Babiloni n’abayûbaka e Kaldeya empûsi ndârhi y’akashâbo. 2 Nâlikira kuli Babiloni abashandâza^s lyo bamushandâza, n’okusherêza ecihugo câge, bulya bayishimugorha enyunda zoshi muli olwo lusiku lw’obuhanya. 3 Owalasha emyampi arharhamaga, acibambîzize emyampi acihangâne. Emisole yâge erhabonaga aha yayâkira. Muhungumule omurhwe gw’abasirika bâge boshi. 4 Abayagalisire bayôrha balambamire omu cihugo c’Abakaldeya. N’aba­ tumirhe omu mihanda y’e Babiloni. 5 Bulya Israheli na Yuda barhahezagya Nyakasane NyamuZinda w’Emi­rhwe, ciru akaba ecihugo câbo c’agomîre Nyamuzinda Mtagatifu w’Israheli. 6 Yaki! murhenge omu Babiloni, (ngasi muguma alwîre oku gâge); mu­ rhacikululire omu buhane bwâge. Bulya go mango g’olwihôlo lwa Nyakasane gano, akola amugalulira nk’oku anakwânîne. 7 Babiloni ali kabehe ka masholo oku kuboko kwa Nyakasane. Ama­shanja gakaziginywa oku idivayi lyâge, co carhumire gasiraha. 8 Lero ahirimire oku caligumiza, y’oyo wamashanguka. Mumuba­ndirage endûlù, mulonze obufumu mumurhûlirizemwo amalumwa gâge. Ka kurhankanaba erhi ankacifuma. 9 Rhwàbusire Babiloni, ci arhafuma. Rhumulekage na ngasi muguma acishubirire emwâbo. Bulya obuhane bumurhogirekwo buli bune­ne, busôsire bwahika emalunga. 10 Rhwe Nyakasane ahire olubanja yishi! Rhuciyâliza omu Siyoni ecijiro ca Nyakasane Nyamuzinda wirhu. 11 Hagiki ebisonga binyu. Nyakasane amazûsa oburhe bw’abâmi b’Aba­medi, bulya ahizire mpu kuhika ashâbe Babiloni. Lwihôlo lwa Nyakasane olwo. Lwihôlo lw’aka-Nyamuzinda kâge. Murhyaze emya­mpi yinyu, muyibumbe emirhama. 12 Mumanike ibendêra ly’amatabâro oku byôgo bya Babiloni. Muyuûshûle abalanzi b’okulanga, muhireko abalâlîzi, murheganye ab’oku­ ja ebulâbi. Bulya Nyakasane anàhizire okujira ngasi byoshi àde­rhaga oku bantu b’e Babiloni. 13 We yûbaka oku burhambi bw’enyishi, we mugale omu mihako, ôlwâwe lwahwîre, amango gakuhikîre. 14 Nyakasane w’Emirhwe acîgashire ecihango câge erhi: «Mbo fa eciha­ngo câni nie Nyamuzinda, ntakurhulîrikwo abantu mwandu bali nkacitû ca nzige, bâkubandirakwo olwôho lw’ebîrha.» 15 Alemire obudaka oku buhashe bwâge, abumba igulu oku bumanye bwâge, n’oku bukengere bwâge àjira amalunga. 16 Oku irhegeko lyâge amîshi ganacilunde oku nkuba, ecitû cinênènè cisôke emalunga, emilazo elêrhe enkuba, empûsi erhenge aha ebeêra. 17 Abantu boshi banayôrhe bagungumire, buzira kuyumva akantu. Ngasi bàbumbire enshusho zâbo banagwârhwe n’enshonyi zàrhumaga bazibumba, bulya enshusho zâbo ziba za kurhebana, zirhimbwa­ mwo mûka. 18 Biba bintu birhagwerhi kalamo, bintu birhagwerhi nda na mugongo. Byanahirigirha amango Nyakasane arhuma obuhanya. 19 Kuli Israheli yêhe, birhali ntyo. Bulya Nyaksane ye walemaga igulu, na lsraheli go mulala acîshozire, lzino lyâge Nyakasane w’Emirhwe.

Obuhiri bwa Nyakasane

20 Wampîre obuhiri, mpu mbukolese, mirasano ya bîrha. 21 We nakolesize oku kuvungunyula ebiterusi n’ababishonakwo, engâlè n’abazihêka. 22 We nakolesize oku kuvungunyula abalume n’abakazi, emisole n’aba­shosi, abarhabana n’abanyere. 23 We nakolesize oku kuvungunyula abangere n’obusô bwâbo; abahinzi n’ebishwêkwa byâbo, abarhegesi n’abarhambo bâbo. 24 Cikwône, kwo Nyakasane adesire, mukolaga mwabona lero kurhi nagalulira Babiloni n’abantu bâge amabî goshi bajizire e Siyoni. 25 Neci, namakuyishira Babiloni, eci cingiringiri c’okusherêza, we kazi­shereza byoshi en’igulu, kwo Nyakasane adesire. Nâkulambûlira­kwo okuboko kwâni. Nâkuhirika kurhenga oku lwâla, enyanya. Nâkujira obe ntôndo ya muliro. 26 Erya erhankacirhôlwakwo, ciru ibuye liguma, lyakaba kaboko ka nyu­mpa, erhi lyakuyûbakirwakwo, bulya wâbà muhehêrere, ensiku n’amango. Kwo Nyakasane ogala byoshi adesire. 27 Mumanike ibendêra omu igulu lyoshi, mubûhe omushekera omu ma­shanja. Mushubûlize abantu boshi kuli Babiloni, muhamagale amaâmi g’eArarati, ag’e Mini n’ag’e Ashekenazi; mumurhumizekwo abasirika, mushumûle biterusi binji nka hitù hya nzige. 28 Mushubûlize amashanja goshi lyo galw’amatumu kuli ye: abâmi b’e Mêdi, abarhambo bâge, abacîranuzi bâge n’ecihugo câge coshi. 51, 20: Obuhiri: mweci cinwa balonza okuderha Babiloni nka mushombanyi w’Israheli. Omulêbi Yeremiyahu ajiraga eci cijiro omu mwâka gwa 593, Mwâmi Yezu àrhaciburhwa. Alonza okuyêreka­ na obuyemêre bwâge oku luderho lwa Nyakasane, na kandi kuli kuyêrekana obuhanya bwâyishira Babiloni. 29 Igulu lyamadirhimana, lyamageramwo omusisi n’obwôba; bulya omu­higo gwa Nyakasane kuli Babiloni gwamahika. Ecihugo ca Babiloni acihindula irûngu lya kujugumya, lirya lirhimbwamwo muntu. 30 Ahasirika b’entwâli b’e Bahiloni bamaleka okulwa bamacîfulika omu mashaka. Oburhwâli bwâbo bwabahwêrîre, bakola bayosire nka bakazi. Emihango y’ecishagala yakundusire, enyumpa zâmwo bazi­dûlisire muliro. 31 Entumwa zaja zabugânana, zikûzire omulindi zâgendibwîra mwâmi, w’e Babiloni oku ecihugo cagwâsirwe empande zoshi, 32 enjira z’okujamwo zoshi zagosirwe, ebyôgo byahire ntugurhirà, abasi­rika bâge boshi barhemusire n’obwôba. 33 Bulya ntya kwo Nyakasane w’Emirhwe, Nyamuzinda w’lsraheli adesi­re: Omwananyere we Babiloni kwali nka ngô amango bali bayirhi­ndagira. Hisanzi hitya hyône hicimusigalire, amango g’okusârûla gamuhikîre.

Nyakasane âcihôla

34 Nabukondonozori mwâmi w’e Babiloni ammirangusize anyusa, ansiga mûmu nka nambi erhalikwo ciru bisigaliza. Ammirangusa nka njo­ka, àbumba enda yâge embere ànkabulire. 35 Abantu b’e Siyoni bàderha, mpu: «Amababale Babiloni àrhujirire gamugalukekwo mâshi!» Ahantu b’e Yeruzalemu nabo baderhe, mpu: «Abantu b’e Babiloni balyûle omuko gwirhu bàbulazire maâshi!» 36 Ntya kwo Nyakasane aderhîre Yeruzalemu, erhi: «Niene nkolaga nakulwakwo, nacikwihôlera, nkola naganya olwîshi !wâge, nfuke n’enshôko zâge. 37 Babiloni nâmujira mushaka, abe bulumba bwa banyambwe, cishagala cirhayimbwamwo muntu, ca kurhangâza na ca kuyôbohya. 38 Bunôla abantu b’e Babiloni boshi kwo bakola bali nka ntale zaluluma, badwîrhe balumba nka nsimba. 39 Oku omwifinjo gwâbo gwaja gwaluga, nâni nabarheganyiza ishega: nâbalalusa basirahe, bagwîshîre burhazûka oku nsiku zoshi, kwo Nyakasane adesire. 40 Nabahêka ah’ibagiro, nka bibuzi, nka biganda-buzi erhi bihebe.»

Endûlù kuli Babiloni

41 Kurhi byabîre ntyo! Ecishagala ca Sheshaki cija ircnge omu igulu lyo­shi cagwâsirwe! Kurhi oku Babiloni yekola irûngu lya côba omu ga­ndi mashanja? 42 Enyanja yasôsire yahika kuli Babiloni amîshi gamumirîre. 43 Ebishagala byâge bikola biri irûngu lyûmu, ecihugo coshi cikola mpala-manga ya mabuye, cirhaciyimbwamwo muntu, buzira ciru omuntu ocicigeramwo.

Nyakasane ahana banyamnzinda bw’obwihambi

44 Nyakasane amanyisize, erhi: «Namahana Bali, nyamuzinda w’e Babi­loni; namushaza ngasi byoshi adwîrhe amirangusa. Amashanja gahusa okukazija emwâge? Ecôgo ca Babiloni cahongosire. 45 Mwe lubaga lwâni, rhengi omu cishagala, ngasi muguma acize amagala gâge embere ly’obukunizi bwâni bunene. 46 Mumanye mwankarhâ omurhima. Murhayôbohaga emyanzi yaja ya­ gera omu cihugo: Mwanzi mulebe gunaderhwe mw’ogu mwâka, ogundi mwâka haderhwe gundi mwanzi mulebe: kavulindi omu igulu, ciri-misi wagonyagonya owundi ciri-misi mpu amurhenze oku ntebe y’obwâmi. 47 Ensiku ziyîruka, ezi nâhanamwo enshusho z’abazimu b’e Babiloni, ecihugo coshi cârhindibuka. Emifu yakaziyôrha elambamire oku idaho omu cishagala. 48 Go mango empingu n’igulu na ngasi bimuba byoshi byabanda endûlù kuli Babiloni, bulya abamushandâza bayiruka, bahubuka olunda lw’enyanya. Ntyo kwo Nyakasane ogala byoshi adesire. 49 Nka kulya ajiraga nkumba mwandu omu Israheli, Babiloni naye âshuba nkumba bulya banji bafire omu igulu erhi yerhuma. 50 Mugende, murhaciyîmange, mwe mwafulumusire engôrho yâge. Ku­rhenga eyo munda, mukazigerêreza Nyakasane, muyêrekere omu­rhima e Yeruzalemu. 51 Oku rhwakagiyumva enshonyi zarhubumba erhi rhwayumvagya ebija­ci! Enshonyi zakazirhusôka kuhika emalanga amango rhwabonaga abanya-mahanga bashesherera omu cirhînyiro ca Nyakasane. 52 Nyakasane adesire, erhi: «Ensiku ziyiruka, ezi nâhanamwo enshusho z’abazimu b’e Babiloni. Omulumbo gw’abayâgalisire gwayu­mvîkana omu cihugo coshi. 53 Ciru Babiloni ankabîre anahasha okusôkera emalunga anatweyo eciraâlo câge cirhankahikwakwo, nânarhegeka ba-kaheza bamuhikekwo eyo munda.» 54 Muyumve endûlù zarhenga omu Babiloni, obuhanya bunene bwamaja omu cihugo c’Abakaldeya. 55 Nyakasane oyo washerêza Babiloni, akolaga ahulisa oluî !wâge lune­ne. Omushombanyi amaheba olwôho nka mulaba gw’omu nyanja, omu lubî lw’omukungulo. 56 Kaheza amuyegera akola âmukoza, entwâli zâge âzishwêka avune n’emiherho y’ebîrha. Bulya Nyakasane ye Nyamuzinda mwihôzi, ye ryûla nk’oku binashingânîne. 57 Nâbalalusa, abaluzi n’abashinganyanya bâge, abarhambo bâge, abaji­nji n’emirhwe/entwali z’abalwî bâge, bayishigwîshira n’okuja iro ly’ensiku n’amango, barhankacizûka bundi, kwo Mwâmi Mukulu oderhwa Nyakasane w’Emirhwe adesire.

Babiloni ashabwa

58 Nyakasane w’Emirhwe amashubiyushûla ntya, erhi: «Ebyôgo by’e Babiloni byàkundusire lwoshi lwoshi, enyumvi zâge zagulumîre, e­mbaga zidwîrhe zacirhamya oku busha, muliro amashanja gadwîrhe garhindibukira!».

Omwanzi gwakabuliragwa omu Efrata.

59 Seraya mugala wa Neriya mwinjikulu wa Maseya, àli rnurhabâzi w’oku côgo ca mwâmi Sedekyahu w’e Yudeya. Omu mwâka gwa kani gw’obwâmi bwa Sedekyahu, alusa mwâmi e Babiloni. 60 Yeremiyahu naye oku bwâge àli aya­ndisire amahanya gahonera kuli Babiloni goshi omu citabu, erya myanzi enadesirwe ahâla nyanya. Yeremiyahu anacikomêreza Seraya, erhi: 61 «Hano onahika e Babiloni, onakengêre okusona ebi binwa n’izù linene. 62 Cazinda oderhe, erhi: Nyakasane, wenênè waderhaga oku eci cishagala cayishisherêra, oku cirhâsigalemwo muntu ôli ecintu, oku cahinduka irûngu lyûmu oku nsiku zoshi. 63 Hano onayûsa okusoma eci citabu, onacishwêkerekwo ibuye, ocikabu­lire omu Efrata, 64 okubundi oderhe ebi binwa, erhi: Ntyo kwo Babiloni âyi­shihirigirha, arhakanacizûka omu buhanya Nyakasane amurhumîre. «Amasha­nja gamalibuka.» Obwo bwo buzinda bw’ebinwa bya Yeremiyahu.

52

VI. Enyushûlo

Nabukondonozori àgwârha Sedekyahu

1 Sedekyahu aligwerhe myâka makumi abirhi na muguma erhi ajirwa mwâmi w’e Yuda; ayîma myâka ikumi na muguma e Yeruzalemu. Nni­na, izîno lyâge ye wali Amitali, mwâli wa Yimeyahu w’e Libna. 2 Sedekyahu àjira ebigalugalu birhasîmisizi Nyakasane aka Yehoyakimu. 3 Ebyabîre ago mango e Yeruzalemu n’omu bwâmi bw’e Yuda byasholoshonza obukunizi bwa Nyakasane, lêro naye akabulira olubaga !wâge kuli bwenêne naye.

Sedekyahu agomera mwâmi Nabukondonozori w’e Babiloni. 4 Lero ayisha obwo e Yeruzalemu n’engabo y’abasirika bâge boshi. Emirhwe yâge yatwa icu­mbi embere z’ecishagala yanazungulusa Yeruzalemu mîna. Gwàli mwâka gwa kali mwenda gw’obwâmi bwa Sedekyahu, omu nsiku ikumi z’omwêzi gwa muhaho. 5 Ecishagala càgorhwa ntyo kuhika omu mwâka gwa kali ikumi na muguma gw’obwâmi bwâge. 6 Ecizombo cadârhabala bwenêne omu cishagala, · cirhâcirimwo biryo by’okulîsa olubaga. 7 Abakaldeya barhula akasheshero omu côgo cizungulusire ecishagala. Erhi kuba budufu, mwâmi Sedekyahu haguma n’engabo y’abalwî boshi basheshera halya, omu côgo hofi n’ishwa lya mwâmi. Abakaldeya erhi bagosire olugo. Barhenga omu Yeruzalemu bagerera ,omu muhango guli ekarhî ka byôgo bibirhi hofi n’ishwa !ya mwâmi. Bagwârha enjira y’omu lubanda lwa Yordani. 8 Engabo y’Abakaldeya yanacilibirhakwo mwâmi Sedekyahu, yajimugwarhira omu lubanda lwa Yeriko, engabo yâge yo­shi erhi yashandîre yàmuleka. 9 Abakaldeya bàmugwârha, bàmuhekera mwaâmi Nabukondonozori aha Ribula, omu cihugo ca Hamati. Eyo munda yo Na­bukondonozori àtwirîre olubanja lwa Sedekyahu. 10 Kandi eyo munda yo Nabukondonozori agwârhire bagala ba Sedekyahu, àbafunda engôrho erhi n’i­she wâbo asinza, haguma n’abarhambo bakulu b’e Yuda boshi. 11 Enyuma ly’aho, mwâmi w’e Babiloni ayanka Sedekyahu yene àmurhomola amasù, amuhira omu lukoba, amuhêka mubohe e Babiloni. 12 Omu mwêzi gwa karhanu, zali nsiku nda zâgwo, mwâka gw’ikumi na mwenda gw’obwâni bwa Nabukondonozori, mwâmi w’e Babiloni, Nabuzara­dani, cirongôzi c’enganda za murhamho wa mwâmi w’e Babiloni, àhandira Yeruzalemu. 13 Aka-Nyamuzinda akaha muliro, enyumpa z’oku bwâmi n’e­ nyumpa z’e Yeruzalemu zoshi àzidûlika muliro. 14 Engabo alidwîrhe yoshi yacihonda oku byôgo bya Yeruzalemu, yabiha oku idaho. 15 Okubundi Nebuzaradani, murhambo w’engaho, ashanashana olubaga lwoshi lwàlicisigîre omu cishagala, haguma n’abàli bamacihêka bone emwa mwâmi w’e Babiloni, n’agandi mâhûngà g’olubaga, àluliza e Babiloni. 16 Ci­ kwône àleka obuhinzi butya bw’ecihugo mpu bukahinga bunakakolôlera e­nkoma. 17 Abakaldeya bàjonjaga emitungo y’omulinga yàli aha luso lw’aka-Nya­muzinda, haguma n’engâlè n’omukenzi munene byàli omu karhî k’engo. Bahêka ogwo mulinga goshi e Babiloni. 18 Barhola kandi n’ebirugu by’omulinga byoshi byakagikolesibwa oku burherekêre: ebyungu by’okugukiramwo oluvu, empaho, ebirhôlo, orhubehe rhw’okuhiramwo amîshi g’okukangûla n’orhuzi­nzi. 19 Omurhambo w’engabo ashubirhôla n’ebirugu byoshi by’amasholo n’e­by’amarhale: ensahani, amabakuli, orhubehe rhw’amîshi g’okukangûla, embehe z’okugukiza oluvu, ebinâra, n’orhuzinzi. 20 Kwàli kuzibu okugera obuzirho bw’ecûma c’ebyo birugu by’omulinga byoshi mwâmi Salomoni àjiri­raga aka-Nyamuzinda ka Nyakasane: emitungo ibirhi, omukenzi munene ha­guma n’empanzi ikumi n’ibirhi gwakagiyimangirakwo, n’engâlè. 21 Olwiganyo: eyo mitungo ngasi muguma gwàli gwa bulî bwa makoro mwenda, kwankana­ kwânîne mugozi gwa bulî bwa makoro ndarhu oku kuguzunguluka, eyo mitu­ngo yàli ya mûlulu, obunene bw’eciguno c’ecûma câyo bwàli bwa minwe muna­ni. 22 Ngasi muguma gwagwerhe irhwerhwe ly’omulinga, lya bulî bwa makoro abirhi n’ecihimbi, litâsirwekwo akali nka kasirha ka mulinga n’amalinga n’ama­lehe g’amakomanga, nago ga mulinga. Eyo mitungo yombi yali eyumânîne kuguma. 23 Omu marhambi mwàli malehe makumi gali mwenda na ndarhu ga makomanga, go gàligi malehe igana goshi haguma galizungulusire akasirha ko­shi. 24 Oyo murhambo mukulu w’enganda ashwêka omudâhwa mukulu Seraya, bo n’omukulikire Sefaniya haguma n’abadâhwa basharhu balanzi b’omuhango gw’aka-Nyamuzinda. 25 Ashwêka kandi n’omukarâni mukulu w’abasirika, na bantu nda b’omu côgo c’ebwâmi, kandi n’omukarâni mukulu w’omurhambo w’abasirika, owakagiyandika ngasi baja omu mukolo gw’obusirika, haguma na balume makumi gali ndarhu b’e Yuda, abo bantu boshi bo baciri e Yeruzalemu. 26 Nebuzaradani anacibahêkera mwâmi w’e Babiloni aha Ribla. 27 Naye anacibafunda engôrho ho n’aho, omu cihugo c’e Hamati. Ntyo kwo olubaga lw’e Yuda lwalulizîbwe kuli n’ecihugo câlwo. 28 Alaga omubale gw’abantu Nabukondonozori alulizize: omu mwâka gwa kali nda gw’obwâmi bwa Nabukondonozori: Bayahudi bihumbi bisharhu na makumi abirhi na basharhu; 29 omu mwâka gwa kali ikumi na munâni gw’ob­wâmi bwâge, àluliza bantu magana gali munâni na makumi asharhu na babirhi b’ e Yeruzalemu; 30 omu mwâka gwa kali makumi abirhi n’isharhu, Nebuzara­dani, murhambo w’enganda, kandi ashubiluliza Bayahudi magana gali nda na makumi ani na barhanu. Bayunjula boshi haguma bihumbi bini na magana gali ndarhu^t.

Omwâmi w’e Babiloni ashwêkula Yoyakini

31 Omu mwâka gwa makumi asharhu na nda gw’okululizibwa kwa Yoyakini mwâmi w’e Yuda, Evili-Merodaki, àba mwâmi w’e Babiloni. Omu nsiku makumi abirhi na nda z’omwêzi gw’ikurni na kabirhi z’ogwo mwâka, ababalira Yoyakini anamurhenza omu mpamikwa. 32 Amushambâza bwinjinja n’olukogo anamuhà ecikono c’enyanya kulusha ec’abâmi bàli haguma naye e Babiloni. 33 Yoyakini ayemêrerwa okurhacikayambala emyambalo y’ab’omu mpamikwa, na kurhenga olwo lusiku, akazilîra ngasi lusiku oku cibo ca mwâmi w’e Babilo­ni. 34 Ntyo kwo Yoyakini akagihâbwa na mwâmi w’e Babiloni ngasi byoshi ànali àlagîrîrekwo omu kalamo kage koshi kuhika okufà kwâge.

---

 ^a1.5 Okurnanya omuntu kwa Nyamuzinda kwo kucimwishoga, lola Am 5, 2; Rm 8, 29.

 ^b2.8 Amango ga Yeremiyahu, abadâhwa barhalicishibirîre amarhegeko ga Nyamuzinda. Yeremiyahu àbakalihira kuli okwo omu kulangalira obwonjo bwa Nyamuzinda bakacîyunjuza. Baali· Muzimu w’ecipagani.

 ^c2.10 Ebirhwa bya Kitimi byali olunda lw’e mwênè, Kedari càli cihugo c’e bushoshôkero bw’izûba. Yeremiyahu adesire aho mpu balole o!unda n’olundi.

 ^d2.18 Kurhâlishingânîne Abayahudi okuhûna abanya-Mîsiri oburhabale. Nyamuzinda ankabar­habire bacimushengaga n’obwirhohye.

 ^e2.20 Okurherekêra ehy’obukurungu erhi banyamuzinda b’eburhambi kudesirwe bugonyi bulya oku Nyamuzinda azigiragamwo Abayahudi n’okubajira lubaga lwishogwa bibonekine nka buhya, lwo lwiganyo lw’obuzigire bunene.

 ^f2.23 2, 23: Lwo lubanda lwa Hinomu bakâgirherekêramwo omuzirnu odesirwe Moloki.

 ^g3.1 Ecitabu c’olushika cilahîre obwo buhya: Lola Lush 24, 1-4. Amanema manji gankagalula Israheli omu buzigire bwa Nyamuzinda: Lola Hoz 1, 3.

 ^h3.6 Ahali omurhi mubishi h’okurherekêra abazimu na ba nyamuzinda b’ohwihambi.

 ⁱ3.16 Omucîmba: Yeruzalemu yeshi yekola aba Mucîmha gwa Nyakasane, co cirhumire nta gundi mucîmba gw’amalaganyo babinja. Erya ntumba yahongolaga Yeruzalemu yo yanashandazize omucîmba gw’amalaganyo.

 ^j5.10 Nyamubula buyemêre ye derha oku Nyamuzinda arhahaha n’oku ntâbyo ankahashijira (Lola Lul 14,1 n’ebikulikîre).

 ^k6.14 Entambala yâlula ekarhî k’omulêbi Yeremiyahu n’abadâhwa bulya bali barheba olubaga mpu murhûla n’obwo guli gwa bunywesi.

 ^l6.17 Basholezi: Nabaha abalêbi b’okunali.

 ^m7.12 Omu cihugo ca Silo, mwo Abayahudi bayubakiraga aka Nyamuzinda karhanzi. Lola omu citahu c’Abacîranuzi.

 ⁿ7.18 Erhi izîno ly’okuderha mpu « Mwamikazi w’Empingu’ ye wali mwamikazi erhi nyamuzin­da w’obwihambi olozire iburha. Ye wali oderhwa Istari.

 ^o7.22 Nyamuzinda alonza abantu bamuharamye n’omurhima kulusha okumulerhera enterekêro z’embâgwa: Lola Am 5, 21; lz 6, 20.

 ^p

 ^q7.32 7, 31: Tofeti hali hantu bakaginigira orhuhonjo oku ngoma y’omuzimu Moloki. Mwâmi Ahazi aheba olwo luhêrero omu kabanda ka Hinomu. Buzinda lwakaderhwa Yehenami, rhuderha Cihenama.

 ^r8.16 Abashombanyi barhengera emwênè.

 ^s8.16 Abashombanyi barhengera emwênè.

 ^t11.19 11, 19: Mwanabuzi. Lola lz 53. 7. Yeremiyahu amaba lwîganyo lw’omucunguzi Yezu Kristu.

 ^u16.6 Bwàli bworhere bw’Abayahudi bwayishirikûlwa n’irhegeko lihyahya.

 ^v17.24 murhahîraga mukabwisa omuzigo, gwarhi, Ebibliya Ntagatifu, Verbum Bible, Kinshasa, 1992

 ^w18.18 Ahahanûzi bakulu bali: abadâhwa, abalêbi n’abagula (barhimanya).

 ^x19.8 Okubanda ehishungûrho, kandi erhi kuheba ehishungûrho, kuli kubaduka kw’osomîrwe n’ebibî byasherezize halebe erhi hilebe

 ^y20.7 Ebinwa by’okuhimwa kw’omuntu na Nyakasane biyêrekire obuzibu n’obukulu bwa Nyakasane kulusha omuntu.

 ^z20.14 Yeremiyahu ahehêrera olusiku lwâge lw’okuburhwa: cimanyîso c’amalibuko manene g’omulêbi.

 ^a22.24 Mpu Koniyasi gwarhi Abagereki n’Abanfransa

 ^b27.14 babalêbera (wanayowaagulia, wanayowaambia manabii): ciswahili cahizire ebi omu mashi, kuli kuderha: «bamulêbera» Ambwîra, akubwîra,amubwîra, arhubwîra, amubwîra, ababwîra; akaniambia, akakwambia, akamwambia, akatwambia, akawambia, akawambia

 ^c27.15 bamulêbera: go mashi gahire ago

 ^d30.1 Eci cigabi 30, 1-31,22, aha haderhwa Citabu ca kurhûliriza ciyêrekîne obwinja bwa Nyakasane ocisîmi­re Israheli, alonza okumuheba omu cinyabuguma.

 ^e31.2 Omu irûngu, kandi Israheli âgera n’omurhûla: Lola Hoz 2, 14: Iz 40, 3.

 ^f31.3 Nkurhonya: Lola lz 54, 8: Yer 30, 17; Hoz 11, 1-9.

 ^g31.9 Efrayimu: ali mwene Yozefu. Lola Murh 41, 59.

 ^h31.15 Rasheli, ali nina wa Yozefu na Benyamini, bene Yakobo, binjikulûza b’Abrahamu.

 ⁱ31.22 Yeremiyahu ashambîre aha oku obûko bw’Abayahudi, bayîshigalukira Nyamuzinda n’okucîyûnjuza ebyâha byâbo.

 ^j31.31 Nyamuzinda âmanyisa endagâno mpyahya. Eyo ndagâno yajirwa n’emisigala muli balya bâyishisigala enyuma ly’amahanya: Lola Iz 54, 9-10; yânayishiyôrha ensiku zoshi: Lola Iz 54, 9-10; Nâyîshiba Nyamuzinda wâbo nabo lube lubaga lwâni: Lola Eze 11, 20; 36, 28; 37, 27.

 ^k32.7 Elyo irhegeko ly’okuguliza mwene wâbo omuntu wanalisoma omu citabu ca Bene-Levi 25,25.

 ^l32.28 Okuhimwa kwa Yeruzalemu: Lola 2 Barn 25. 1-11: 2 Nga 36, 17-21.

 ^m32.29 Baali: Izîno ly’omuzimu w’akagirherekêrwa omu mashanja g’amahanga, n’okumurhûla nka Nyamuzinda. Olubaga lw’lsraheli nalo erhi luhemuka lwarhangira okukuza oyo Baali.

 ⁿ32.44 Nêgebu: cishagala cirhalugiyeramwo bici c’omu kajira idako (e mwênè) ka Palestina-Israheli.

 ^o36.4 Baruki ali mwandisi mwikubagirwa wa Yeremiyahu. Amushimbire kuhika e Mîsiri.

 ^p48.13 48, 13; Kemoshi na Beteli hali hakujirira enterekêro. Lola 2 Bam l7, 28; 23, 15.

 ^q50.1 Ebinwa bakomwire Babeli byakumubwîra oku amaherêrekera. Ebi bikomwîre Israheli byakumubwîra oku alangalire, âciyagaluka.

 ^r50.2 Bali ye na Marduki: muzimu w’e Babeli: Lola Iz 46, 1; Bar 6, 40.

 ^s51.2 Abashandâza: bo bantu b’emahanga, bâyishilwîsa Babiloni.

 ^t52.30 Okuhekwa buja kwa burhanzi kwàli omu mwâka gwa 598, okwa kabirhi 587, okwa ka- sharhu omu 582. , . .

LAM – – Bible en mashi du Congo

ENDÛLÙ Eikha (איכה, « Où »)

Enshokolezi

Eci Citabu c’ Endûlù cayandikagwa na muntu muguma oku burhegesi n’obuhabûzi bwa Muka Mutagatifu. Oyo muntu alamaga omu Palestina-Israheli embere ly’okulibuzibwa kwa Yeruzalemu, omu mwâka gwa 587, embere ly’okuburhwa kwa Kristu.

Endûlù ziba nyimbo za mishîbo. Abayahudi bakagiziyimba amango gw’oburherekêre omu ka-Nyamuzinda.

Endûlù, ziba nyimbo za kumanyisa oku Yeruzalemu n’abantu ba muli ye balibuzibwa. Ecitabu c’endûlù ciyerekana oburhe bw’okunali haguma n’obulangalire: «Nyamuzinda aba Mwinja oku bayishimulinda» (3,25).

Ekleziya Katolika ekolesa Endûlù omu Liturjiya ly’Omugobe Mutagatifu, ogu rhukengeramwo okulibuzibwa kwa Yezu Kristu.

EBJRIMWO

Omu Citabu c’ Endûlù muba bigabi birhanu:

1. Endûlù ntanzi: cigabi I

2. Endûlù ya kabirhi: c. 2

3. Endûlù ya kasharhu: c. 3

4. Endûlù ya kani: c. 4

1

Endûlù ntanzi

1 Yajêwe! Ala gulya murhundu^a gwayunjulaga bantu mîra oku gukola guyoôsire gwône! Gulya gwàgwerhe irenge kulya omu gandi mashanja, gukola guli nka mukana. Nnjo erhi ali muluzi-nyere okulire ebishagala, lero akolesibwe obukukuru bw’abajà.

2 Akola ageza obudufu bwoshi alaka, amarhama gâge gakazihulula mirenge. Muli balya bamuzigiraga boshi, ntâye ciru n’omuguma w’okumu­rhûliriza. Abîra bâge^b boshi bamulesire, bahindusirage bashombanyi bâge.

3 Yuda amahêkwa ihanga lya bene mpu alibuzibwe n’okulembera obujà: Ayûbasire ekarhî k’entakembûlwa, nta bushagaluke agwerhe. Abaka­gimulibuza boshi bàmugwanyanyize bamugwârhira omu maganya gaâge.

4 Enjira z’e Siyoni ziri omu mishîbo, zalesirwe na balya bakagiyishija oku lusiku lukulu. Emihango yâge yoshi eri bwâmwa, abadâhwa bâge bali omu mulenge. Ensûli zâge zatwisire omurhima. Ala oku ebyo byoshi byâdarhabalira Siyoni yâga!

5 Abashombanyi bâge bo bahimire, abanzi bâge badekerîre. Nyakasane oyo wamubabazize erhi bugamba bwâge bunji burhuma. Abagala ba­rhorho baja batundulikwa n’omubisha wabagwâsire mpira abahêka bujà.

6 Siyoni amabona oku ebyakagirhuma aj’irenge byagenda^c. Abarhambo bâge bakola bali nka rhushafu rhwabuzire akahasi rhwakera, rhulya rhwaja rhwayâka omuhivi rhurhanacigwerhi misi ya kulibirha.

7 Mw’ezo nsiku z’amababale n’obuhanya bwâge, Yeruzalemu akazike­ngêra birya azigiraga byoshi, birya byàli by’omu nsiku za mîra. Erhi abantu bâge boshi bakaz’ihirima oku bwôji bw’engôrho y’omushomba­nyi, hanabulikana ciru n’omuntu muguma w’okubarhabâla.

8 Yeruzalemu akozire amaligo manene bwenêne, co cirhumire akola ali wa kushologorhana. Abamukengaga lero badwîrhe bamugayaguza, ene babona akola ali bushungunu. Asigalirage okukaziyâma kwône n’okuhinduka ashubira nyuma.

9 Omwambalo gwâge gunanirekwo ebirhobero by’izinga Iyâge. Arhali amanyire bici byâmuyishira; ntyo kwo ayandagîre, nta muntu waci­muhà omurhima. Amaderha erhi: «Mâshi Nyakasane, lola buno buha­nya bundikwo: obone oku omushombanyi wâni ye wahimîne.»

10 Omubisha ahêsire obuhiri bwâge bwoshi omu nfune. Ciru anabwîne n’oku abapagani bayenjerera omu cirhînyiro ca Nyakasane. N’obwo, Yagirwa Nyakasane, wene wahanzagya mpu irhondo abo bapagani ba­rhajaga ahantu h’endêko yâwe.

11 Olubaga lwa Yeruzalemu ludwîrhe lwayâma lwalonza eci lwalya. Ludwiîrhe lwahâna akantu luzigira kulusha, luhâbwc eci lwalya lubonemwo amagala n’emisi. Lwamashenga erhi: «Olole Nyakasane, kuno ndwîrhe nagayaguzibwa.»

12 Mwe mudwîrhe mwagera omu njira mweshi, mulole ninyu erhi hali amalibuko gali nk’aga gandikwo, aga Nyakasane ampiragakwo omu lusiku lw’obukunizi bwâge budârhi.

13 Kurhenga enyanya ambulagire omuliro omu rhuvuha rhwâni, rhwanaya­birwa nagwo. Antezire akasirha mpu angwâse amagulu, anankuba. A­njizire muntu wâgo wâgo, na mulwâla buca buyira.

14 Amabi najizire arhagarhenzakwo isù, gayosire nka kuno agonya ecifundo omu kuboko kwâge, gasosire gahika omu igosi lyâni. Nyakasane afu­nyâzize emisi yâni ampâna omu maboko g’abashombanyi, balya nta­ nkahasha.

15 Abasirika b’entwâli nagwerhe abajugucîre nka bikabulirwa. Antumira omurhwe gw’abalwî mpu bahinage emisole yâni. Niono Siyoni w’omu Yuda, ampinazire nka kula banahinagira emizâbîbu omu mukenzi.

16 Obwo buhanya bwo burhuniire ndwîrhe nalaka emirenge yâni yoshi. Owakantuliriza ashubingalulira emisi y’okulama, ali kulî. Abana bâni balesirwe maboko mûmu, bulya omushombanyi abahimire.

17 Siyoni adwîrhe alambûla amaboko, ci ntâye ciru n’omuguma abwîne w’okumurhûliriza. Oku irhegeko lya Nyakasane, abalungu b’lsraheli bo bahindusire bashombanyi bâge. Muli bo Yeruzalemu ahindusirage kantu ka kushologosa.

18 Nyakasane ye Mushinganyanya. bulya nagomîre irhegeko lyâge. Mwe muli hano mweshi, muyumve bwinja, munalole gano mababale gâni: ensûli zâni n’emisole yâni bakola ebwa kulibuzibwa ihanga.

19 Nahamagîre abanzigiraga, kurharhumire barhandeka nahirima. Abadâhwa bâni n’abahanûzi bâni baholire omu cishagala, n’obwo kulonza bajaga balonza eci balya mpu hashubibonamwo emisi.

20 Nyakasane, olole, obone mababale manganaci gano gangwerhe obulà buli bwajugumana na buno omurhima gubangalîre, bulya nakugomire kubî bwenêne! Engôrho yanyukîze abana omu njira, n’omu nyumpa mifu yone yone elambamire. 21 Oyumve kuno ndwîrhe nahûmagukwa, ntâye ciru n’omuguma w’oku­ ntûliriza. Abashombanyi bâni boshi bàyumvirhe emyanzi y’obuhanya bwâni, bàcîshinga kuli okûla wanjizire. Olerhage lulya lusiku wade­rhaga, nabo babe kuno nabîre. 22 Obubî bwâbo bwoshi buyâlagale embere zâwe, obakolere nabo nk’ebira wankolîre erhi bugamba bwâni burhuma. Obwîne oku malumwa gano gone gandikwo, omurhima gwâni gwababîre lwoshi.

2

Endûlù ya kabirhi

1 Yajêwe! Nyakasane omu bukunizi bwâge bunene anabwîne ecitù ciru e­nyanya za Yeruzalemu. Eryâli irenge ly’lsraheli, alijugucîre oku idaho kurhenga enyanya empingu. Amango oburhe bwâge bwabirûnduka kuli Siyoni, ayibagira oku co càli citumbi c’okuhirakwo amagulu gâge.

2 Nyakasane amirangusize omwîmo gwa Yakobo gwoshi buzira lukogo. Omu bukunizi bwâge, anahongwîre ebishagala bizibubizibu bya Yuda byoshi, obwâmi n’ababurhegeka boshi ahemwîre, abirhimba oku idaho.

3 lhembe lsraheli alimbagamwo, analivunyire omu bukunizi bwâge budârhi, alahira kufungira olubaga erhi lurhêrwa n’omushombanyi.

4 Afôzire omuherho gwâge nka mushombanyi, okuboko kwâge kulyo kuli­ nguzize okulasha. Anaciyêrekîne mushombanyi wirhu bulya amahu­ngumula ebyakagirhusîmisa. Adubulire omutula gwâge nka muliro oku ka-Nyamuzinda ka Yeruzalemu^d.

5 Nyakasane anacîjizire nka mushombanyi wirhu, amirangusize lsraheli oku caligumiza haguma n’enyumpa zâge nyinjinja zoshi, ebyôgo byâge abihebire oku idaho, aja alumîza oburhe hoshi hoshi omu lubaga lw’e Yuda.

6 Ahugunyire olugurhu lw’ishwa lyâge, ashâba ahantu akâgirhubugâna. Nyakasane ayibagizize ensiku nkulu n’eza sabato e Siyoni. Mw’okwo kubîka omutula gwâge agayaguza ciru na mwâmi n’abadâhwa.

7 Nyakasane arhacilonza oluhêrero lwâge, analesire ahantu hage hatagati­fu, enyumpa nyinjinja z’e Siyoni analesire zarhibukira omu maboko g’omushombanyi. Olubî lwàli lunji bwenêne omu ka-Nyamuzinda nka kula binayôrha amango g’olusiku lukulu!^e

8 Nyakasane ali ahizire okusherêza ebisika bya Yeruzalemu. Alambwire omugozi gw’okugalagaza, àrhacîsire okuboko kwâge mpu kurha­shâbaga. Ci ebyôgo n’ebisika abihebire omu mishîbo. Byashubire migandu byoshi haguma.

9 Emihango y’ecishagala yahongosire, orhuhamikizo rhwaco rhwoshi arhuvungunywîre. Mwâmi n’abarhambo bagwîre omu maboko g’abapa­gani banyamahanga. Ntaye ciru n’omuguma w’okuderha ebi Nyamuzi­nda alonza; ciru n’abalêbi barhacimanya obulêbi bwarhenga emwa Nyakasane.

10 Abahanûzi b’e Siyoni babwârhire oku idaho banaguguma, amarhwe gâbo bagashîzire omutulo banayambala babusunzu. N’ensûli z’e Yeruzalemu zayûnamîre oku idaho.

11 Amasù gâni garhûnzire n’okulaka emirenge, omurhima gundimwo gwa­rhozire, ntankabula bwaziguluka kw’obu buhanya bwamarhinda oku lubaga lwâni, bulya abana b’ebirhaba n’abaciri oku ibêre badwîrhe bafira omu ngo z’ebishagala n’enyôrha.

12 Abana badwîrhe badôsa bannina, mpu: «Ka nta kantu kalîbwa ka­ nkaciboneka?» Erhi banaja bahirima nk’abatumirhîrwe omu njira z’ebishagala banarhengeremwo omûka omu bifuba bya nnina.

13 Ntacimanyiri kurhi nankakubwîra yaga Yeruzalemu, obworhere bwâwe burhashushini na bundi buhi! Ndigi nankakushushanya naye, nti lyo nkurhûliriza we munyere^f w’e Siyoni? Obuhanya bwâwe buli bunene nka nyanja, ndigi wankacikufumya? 14 Abalêbi bâwe^g barhakulêberaga ebirhali bya bunywesi, babula kukuvuhûlira obubî bwâwe, mpu bakugalulire akalamo k’iragi. Emyanzi yabo kuli we bwwànali bunywesi bwône bwône n’obuhalanjisi.

15 Abadwîrhe bagera omu njira bakazikoma kagasha boshi, badwîrhe bakubandira olwôho we Yeruzalemu, banakudundira irhwe baderhe, mpu: Ka ko binali co cirya cishagala bakâgiderha mpu «Cinjinja buzira izâbyo na busîme bw’igulu lyoshi eci wâni?»

16 Abashombanyi bâwe boshi badwîrhe bakushanyangulira, bakugurhe amiîno baderhe, mpu: «Rhwamamuherêrekeza! Lwo lulya lusiku rhwakagicîfinja kurhenga mîra olu. Lwahisirage lero nirhu, rhwalu­bwinagel »

17 Nyakasane anakozire ebi àkagihiga, ayunjuzize akanwa àderhaga kurhe­nga mîra. Anashâbwire buzira lukogo, asîmisize omushombanyi n’obuhanya bwâwe, azibuhize obucîbone bw’omubisha wâwe.

18 Yeruzalemu, osôkeze endûlù z’okulaka kwâwe emwa Nyakasane. Oleke emirenge ekuhulule omu marhama nka nshalalo ngasi mûshi ma budu­fu. Orhagohekaga walaka, emirenge yâwe erhahubaga.

19 Yimanga, obande endûlù budufu, gala mango bayîza, odubulire omu­rhima gwâwe nka mîshi embere za Nyakasane. Omulambûlire amabo­ko, ly’ociza obuzîne bw’abana bâwe b’ebirhaba, balya baja baholera n’ishali omu mashango g’enjira zoshi.

20 Nyakasane, lola obone ndi ojirîre ntyo. Mâshi Nyakasane, kurhi abakazi bankahika cingana aha, kulya abana boburhaga bone banabalera? Ku­rhi abashombanyi bankalinda bahika aha kuyîrhira abadâhwa n’abalêbi omu cirhînyiro câwe?

21 Emisole n’abashosi bajîre balambama oku idaho omu njira, abana­-rhabana bâni n’abana-nyere bahwêrire oku bwôji bw’engôrho. Wà­bayisie omu lusiku lw’omutula gwâwe, wanigûza buzira lukogo.

22 Abashombanyi bâni badârhi wàbalalisire nk’oku lusiku lukulu. Yagirwa Nyakasane, olusiku omutula gwâwe gwabashaga, harhajiraga omuntu wasigala erhi ashugunuke. Omushombanyi àhungumwîre abana nàle­raga nanakazagihêka emugongo.

3

Endûlù ya kasharhu

1 Nie muntu wabwîne amalumwa g’akarhi k’obukunizi bwa Nyakasane.

2 Ansunika embere zâge, angeza omu mwizimya, buzira kamole.

3 Niene niene acikubûlîre okuboko buca buyira.

4 Arhumire omubiri gwâni gwahorha kurhangirira oku irhwe kuhika omu magulu, amvunyungwîre orhuvuha.

5 Ayimanzize eciri nka côgo ca malumwa n’amalibuko eburhambi bwâni.

6 Anjugucîre omu mwizimya nka mufu gwa mîra-mîa.

7 Anjirîre ecisikirizo mpu cimpanze okurhengamwo, anziriringa n’obudagulè.

8 Nayâmire namuhamagala, ci omusengero gwâni arhaguyumvirhîze.

9 Anfukîre enjira n’amabuye magôye, enjira zâni aziyêrekeza ebwa kuhabuka.

10 Anambêrîre nka mpangaza elingûzize, nka ntale ecifulisire omu ishaka.

11 Enjira zâni azihindwîre: anandesire; ansizire kahumba, côbohwa.

12 Afôzire omuherho gwâge, antega mpu ankoze.

13 Anantulungwîre ensiko nieshi n’ebisonga byâge.

14 Abantu boshi badwîrhe banshekera, lwâni ludwîrhe lwayimbwa buca­ buyira.

15 Anyunjuzize malumwa, andalusize n’omutula.

16 Anansezize okukugurha olukalabuye, anantindagirira omu katulo^h.

17 Anyasize akalamo k’omurhûla, nayibagira iragi kwo kuderha kurhi.

18 Naderha nti; «Nta kalamo nacibone, ntabyo ncilangalîre by’emwa Nyaka­sane».

19 Kengera amalumwa gâni n’obuhanya bwâni, ko buli nka boge bwashakamira.

20 Omurhima gwâni erhi gubikengêra, nieshi nnanjogonokerwe ebirumbu.

21 Ci kwonô, kwo nkolaga nakengêra ntya, kurhume nalangalira.

22 Olukogo lwa Nyakasane lurhacîkwa, obuzigire bwâge burhaheka.

23 Olukogo lwâge lushâshuka ngasi sêzi. Ala oku obwîkubagirwa bwâwe bwaluga, Nyakasane!

24 Kwo ndesire: nti «Nyakasane ye kuhirhira kwâni, co cirhumire mmula­ngaliraⁱ.

25 Nyakasane aba mwinja kuli ngasi yeshi umuyegemera, olya omulo­ngereza.

26 Kuli kwinja okulangalira omu kahwenyenye obucire Nyakasanc ârhuma.

27 Kuli kwinja oku muntu okubarhula omuzigo gwa Nyakasane kurhengera oburho bwâge.

28 Aciyungulire omu kahwenyenye amango Nyakasane amuhizireko ama­rhangulo.

2’9 Ayunamirize kuhika amime akatulo, omu kulangalira oku Nyakasane ayishimurhabâla.

30 Irhama lyâge aliyêrekeze owamushûrha, anayemêre bamuyiguse bijâci ^j

31 Bulya Nyakasane arhaba wa kukabulira omuntu omu nsiku zoshi.

32 Bulya ciru ankamubabaza, kurharhuma arhamubabalira omu lukogo lwâge lunene.

33 Bulya omurhima gwâge gurhasima kugayisa abantu erhi kubarhindibuza.

34 Gala mango balabarhanya ababohe b’omu cihugo boshi.

35 Amango bagorombekanya olubanja lw’abanyinyi omu masù g’Ow’Enya­nya bwenêne.

36 Amango bayîmira omuntu okuli kwâge ekagombe; ka Nyakasane a­rhabona ebyo byoshi obwo?

37 Ndi wankahashiderha akanwa kanabe? K’arhali Nyakasane ohiga?

38 K’arhali kanwa ka Nyamuzinda w’Enyanya bwenêne kazûsa byoshi, ebibi n’ebinja?

39 Bicigi lêro omuntu ankacîdudumira, akaba acizîne, n’obwo agwerhe mabi manji?

40 Rhulole bwinjinja olugendo lwirhu, rhushubire emwa Nyakasane.

41 Rhushenge n’omurhima gwirhu gwoshi, rhuyinamulire amaboko emwa Nyamuzinda oli omu mpingu.

42 Rhwabîre babî na bagoma; nâwe orharhubabaliraga kuli okwo.

43 Wacibwîkira omu bukunizi bwâwe, warhushimbulula, wanigûza buzira lukogo.

44 Wacîyegulira enyuma ly’ecitù, mpu lyo ensengero zirhu zirhagikuhikakwo.

45 Warhujizire bikabulirwa, nka câmvu, omu karhî k’agandi mashanja.

46 Abashombanyi birhu boshi bakazibumbûla akanwa barhusholoshonza.

47 Ecôba gwo gukolaga mwanya gwirhu, kuhugalala, kusherêra, buhanya bwêne bwône.

48 Amasù gâni gadwîrhe gahona nshalalo ya mirenge, erhi buhanya bw’olu­baga lwâni burhuma.

49 Amasù gâni yabire nshoko erhahuba, garhâgoheka.

50 Ndwîrhe nalinga oku Nyakasane ayûnama kurhenga enyanya, alolereze anabone:

51 Ebi byarhinzire oku banyere b’omu cishagala ciru biri bya kundumîsa amasù.

52 Abanshombera obusha baja bampiva nka kanyunyi.

53 Bantogîze omu mwîrna nandi mugumaguma, bahira ibuye enyanya zâni.

54 Amîshi gakazinzungulira aha nyanya z’irhwe; lêro naderha nti namahera.

55 Nakuyâkûzize kurhenga omu kuzimu, Nyakasane.

56 Wanyumvîrhe oku nakubirikira: orhafukaga amarhwiri gâwe oku nsengero zâni n’ndûlù yâni.

57 Amango nàkuhamagalaga wanyegera wanabwîra, erhi: «Orhayobohaga».

58 We wambulânire, Nyakasane wàciza obuzîne bwâni^k.

59 Obwîne obubî banjirire, Nyakasane, ontwire luno lubanja.

60 Wabwîne oku bacîhôla kuli nie, wabwîne emihigo yabo kuli nie.

61 Wayumvîrhe ebijâci byâbo, Nyakasane, n’emihigo yâbo mibi kuli nie.

62 Enshambâlo n’enkegêro mbî z’abashombanyi bâni nie zidwîrhe zagerako buca-buyîra.

63 Obone ebi badwîrhe bajira byoshi, nie nashubirage lwimbo lwâbo.

64 Nyakasane, wayishibakolera ebiri nk’ebi bàmkolîre.

65 Wâbatubâza obukengêre, gube mulagi gwâwe mubî kuli bo.

66 Wâbashimbûlula n’obukunizi bwâwe, obaherêrekeze lwoshi hano igulu.

4

Endûlù ya kani

1 Yoo! amasholo^l galangashana kulya, ecûma cinjinja kulya, kurhi lêro catubîre wâni? Kurhi amabuye matagatifu gàjire gashandala hoshi ho­shi omu mashango ga ngasi njira?

2 Abana b’e Siyoni, abayumananaga n’amasholo oku bwinja, kurhi lêro ba­nkagereragwa oku nyungu buyungu y’ebidaka?

3 Ciru na banyambwè bajira omurhima gw’okuha abana babo ibêre. Ci kwône olubaga lwâni lwàbîre rnuzire wa cihûngo ak’enyûnda z’omu irûngu^m.

4 Abana baciri oku ibêre, olulimi lwabayumîre ebiraka n’ecûmwe, abana b’ebirhaba badwîrhe bahûna omugati na ntâye wabahà ciru n’ehihimbi hyâgwo.

5 Abakagirya ebinja-binja bishushagîre, lêro baja balengukira omu njira. Abalereragwa omu by’obugale, bakola baja bafukula ecavu n’amabo­ko gombi.

6 Amabî g’olubaga lwâni go manene kulusha ebyâha by’abantu b’e Sodo­mo, ho bàbirundulagwa omu kanya kasungunu buzira ciru n’amango g’okulambûla amaboko mpu babarhabâle.

7 Abaluzi bâlwo bo balangashanaga kulusha olubula, enshusho yâbo yali nyêru kulusha amarhà, n’omubiri gwâbo gwoshi gwàli gwa kaduku. Emisi ebalanganyiremwo yakagishusha enjuma y’akasi.

8 Lero bakola bali biru-biru nka muyeye, barhacidwîrhi bamanywa omu njira. Ecikoba c’omubiri gwâbo cikola cibananîre oku rhuvuha, cikola cûmu-cûmu bushâli.

9 Okuhirima oku bwôji bw’engôrho kwo kukulu aha omuntu ankafà n’obu­ligo aja ayûma anagangabala n’ishâli.

10 Abazire, oku barhahimwa lukogo, lêro bôhe, bakaziyenda abana babo banabalya, mw’obwo buhanya bunene bwarhogire oku lubaga lwâni.

11 Nyakasane ayukirize omutula gwâge, adubwîre obukunizi bwâge bunene, ayâsize ntakanjirwa w’engulumira omu Siyoni àyôkera ciru n’ebiriba byoshi.

12 Abâmi b’igulu ciru n’abantu kwône en’igulu ntâye ciru n’omuguma wa­ nkayemîre oku hali lusiku luguma omushombanyi ankahimire agere omu mihango ya Yeruzalemu.

13 Obwo buhanya budwîrhwe n’ebyâha by’abalêbi bâge, haguma n’amabî g’abadâhwa bâge, bo babulagaga omuko gw’abantu bîmâna.

14 Badwîrhage baja bahukuza omu njira nka mihûrha, n’emyambalo yâbo ezinzire n’omuko.

15 Erhi baciba bagera, abantu bababona banayakûzc abâbo, mpu: «Muyâke, muyâke, abo bali b’izinga! Muyâke, murhabayêgeraga!»ⁿ Oku baja balibirha barhanamanyiri ngahi bayerekîre, abanya-mahanga baderhe, obwo, mpu: «Aba ntako bankacishinga nsiku eno mwirhu!»

16 Nyakasane yene oyo wabashandâzagya, arhacilonza abalolekwo. Abadâhwa barhacilolagwa isù, ciru nta bukenge bwaciri oku bashosi.

17 Amasù girhu gàrhama gahengûza aha oburhabâle bwâyisha, bwànabuli­kana. Rhwageza amango goshi nti rhwalinda ishanja ly’ihanga lyâyishi­rhuciza, lirhanacirhucizagya^o.

18 Badwîrhe bayunja enshando zirhu, ntâkwo rhwankacihika aha mwirhu. Amango girhu gahisire, ensiku zirhu zahwîre, bulya obuzinda bwirhu buli hofi.

19 Abarhushimbire bo babidu kulusha ikozi lyabalala omu nkuba-karhî. Baja barhulibirhakwo omu ntôndo, baja barhuhengûza ciru n’omu iru­ngu n’okurhurhega.

20 Ngasi oyu akalamo kirhu kàli kacisimikirekwo, oyu kàlicikubagire, o­mwâmi washîgagwa amavurha na Nyakasane^p, ye rhwakagiderha, nti: «Ye rhwalamirakwo oyu omu karhî k’amashanja», y’oyo naye wagwaâsirwe mpira omu mwîna gw’omushombanyi!

21 Osîmage onacishinge, we munyere w’e Edomu, we yûbaka omu cihugo c’e Usi^q. Ci kwône nawe akabehe k’omutula kâkuhikakwo, wâka­nyweramwo onalaluke, kuhika oyambale obusha!

22 Obuhane bwâwe bwahwîre, we munyere w’e Siyoni, orhacihêkwe ebwa kululizibwa. Kuli we, wêhe munyere w’e Edomu, Nyakasane ahana amabî gâwe, ajalabule amabî gâwe goshi.

5

Endûlù ya karhanu

1 Nyakasane, orhayibagire okula rhwabîre, olole obone kuno badwîrhe ba­rhujira^r.

2 Ebirugu birhu binjinja byanyazirwe n’abandi, n’enyumpa zirhu zàjibwa­mwo n’entakembûlwa^s.

3 Balarha ntâbo bahali, na rhôno rhukola rhuli nfuzi na banyâma babîre bakana. 4 Rhurhacinywa amîshi g’amaliba girhu rhurhanagaguziri nsaranga. N’e­nshagali nta kucizibona rhurhanahyûziri igerha.

5 Abanzi birhu rhubahêrhe aha mugongo, rhwalibwîre, rhwàrhama, omu­rhûla gwàrhuyâsire.

6 Abanyamisri n’Abanyasîriya^t bo rhukolaga rhurhega amaboko nti nkabaga bo bârhubonera ebyankarhubuka ishali.

7 Ababusi birhu bakolaga ago mabî barhacibâho, ci kwône rhwe rhukolaga rhubarhwîre amaligo haguma n’amazibu g’obugoma bwâbo.

8 Abàli bajà birhu bo bakolaga barhurhegeka, na ntâye ciru odesirage mpu arhulikûza kuli bo.

9 Rhukola rhuja rhwahushwa n’ebishumusi by’omu irûngu erhi kuja kwalo­nza ebi rhwalya kurhuma.

10 Ecikoba c’omubiri gwirhu cikola cirhuyôca nka kuno barhurhogeza omu cibeye c’omuliro, erhi kulumwa n’ishali kurhuma.

11 Abakazi badwîrhe bakolerwa ebihigo omu Siyoni, n’abanyere kwo na kuguma, omu bishagala bya Yuda.

12 Bagwâsire abarhambo banabamanika, barhanadesiri ciru mpu bakenge abashosi. 13 Abana b’emisole bakazibarhula olwanjikwa, oku abanarhabana baja badandabagana n’emizigo y’enshâli.

14 Abashosi ntâho bacidwîrhe baja omu ihano, n’emisole erhacihuma oku mulya gw’olulanga mpu yâziha.

15 Nta bushagaluke bucirhuli emurhima, okusâmira engoma kwirhu kwàhi­ndusire mishîbo.

16 lshûngwe rhwàgwerhe oku irhwe lyàrhozire! Yajewe! Ala oku rhwabwîne rhwagomera Nyakasane!

17 Obu rhukola rhuhîrîre ntya oku nsholo y’omurhima, n’amasù garhurhûnzire n’emirenge:

18 Kuli kuba bulya entôndo ya Siyoni yahindusire irûngu, ekola eba bulu­mba bwa banyambwè!

19 Ci kwône wehe, Nyakasane, obà Mwâmi ensiku zoshi^u, we yôrha orhegeka omu myâka n’emyâka.

20 Cici cànkarhumire warhuyibagira lwoshi lwoshi? Cankarhuma waârhulekerera lwoshi lwoshi?

21 Orhugalule emunda oli, Yagirwa Nyakasane, lyo rhushubira okunali lwo­shi emunda oli; akalamo kirhu oshubikajira kahyahya nka kulya kwa mîra.

22 Kurhigi wankarhukabulira lwoshi lwoshi’! Ka wanarhushombaga oku­ ngana âho?

---

 ^a1.1 Ogu murhundu gw’e Yeruzalemu. Omuzihi aliaderha obworhere bugalugalu Yeruzalemu âja mwo erhi bubî bwâge burhuma.

 ^b1.2 Abîra ba Yuda ba mîra, balya anywânanaga nabo mpu bakamurhabâla; lero boshi bamamulekêrera. Lola muli Yer 4, 30; 30, 14: Eze 16, 37-40; 23, 22-29.

 ^c1.6 Sinza Eze 10, 18; 11, 22; 16, 37; Iz 47, 3.

 ^d2.4 Nk’omu Yer 12, 7; 30, 14; bayêresire Nyakasane nka mushombanyi wa lubaga lwâge lwi­shogwa: Israheli.

 ^e2.7 Eco cihôgêro cirhàli ca mwishingo nka kulya bashamambira, bagashâniza olusiku lukulu, ci càli ca bashombanyi balirhêra aka-Nyamuzinda.

 ^f2.13 «Munyere w’e Siyoni»: ko kuderha Yeruzalemu.

 ^g2.14 «Abalêbi bâwe»: Balêbi b’obunywesi, halya hàdesire eby’obunywesi.

 ^h3.16 «Kukugurha olukalabuye» ko kugalanjuka omu luvù..

 ⁱ3.24 «lgwarhiro ly’okulangalira ciru n’omu malibuko»: sinza Lul 16, 5; 73, 26; 3, 30; Iz 50, 6; Mt 5, 39.

 ^j3.30 Sinza Mt 5, 39: Iz 50, 6. 3, 32: Abashi mpu: «Engoko enalabarhe omwana wâyo erhi enamubwîne»: Nyamuzinda ye muzire «Ntahwa lukogo».

 ^k3.58 Nyamuzinda ye «mucunguzi» w’olubaga lwâge.

 ^l4.1 Amasholo n’amabuye matagatifu, cimanyîso c’olubaga lw’e Yeruzalemu

 ^m4.3 Lola Ayu 39, 13-17.

 ⁿ4.15 Emw’Abayahudi, abanya-byâha bàkagilolwa nka bantu ba lushomyo ntâye wa­nkabayegîre embere bacîyûnguze.

 ^o4.17 lshanja ly’ihanga ye Mîsiri bànywananaga naye oku matabâro gâbo mazinda, Mîsiri naye arhayishaga okubarhabâla.

 ^p4.20 Mwâmi Sedekyahu ye wayîmisirwe ayîrikwa ago mazîno: «Mushîgwa wa Nyakasane» Naye abashombanyi bamugwârha mpira, olubaga lwàrha omurhima, lwadaga. Lola 2 Bam 25, 6.

 ^q4.21 Cihugo ca Usi: co cirimwo abalungu ba bene Israheli, bo balimwo ba Mowabu, Amoni, ab’e Edomu (Lola Murh 36, 28; Ayu 1,1). Nabo bali barhabâzi ba bene Israheli omu ntamhala, bàbâ kucishinga bacishingira okuhimwa kwa bene lsraheli: Lola Iz 34, 5. Co càrhumaga bene Israheli bàkâgikaga Edomu omu myandiko y’Abalêbi, enyuma ly’okurhenga omu bujà e Babiloni: Lola Iz 34; Eze 25.

 ^r5.1 Endûlù ya karhanu omu Vulgata badesire oku gwo musengero gwa Yeremiya.

 ^s5.2 Entakêmbûlwa bo barhali Bayahudi, abarhali b’omu bûko bwa bene-Israheli. Bulya Abayahudi bene Israheli hoshi bàli bakêmbûle (Lola Murh 17,10.24).

 ^t5.6 Abanyasîriya bo balama e Babeli.

 ^u5.19 Ciru akaha mpu aka-Nyamuzinda kâge k’en’igulu kamashâbwa, Nyamuzinda-Nyakasa­ne, ali Ogala-byoshi. Irenge lyâge liri ly’ensiku n’amango. Entebe yâge eri y’ensiku zirhaheka omu mpingu (Lola Lui 102, 12: 145, 13: 146, 10).

BAR – – Bible en mashi du Congo

BARUKI

Enshokolezi

Eci citabu cayandikagwa na bantu banji banji. Omurhondêro gwâco gu­rhumayisa oku Baruki ye waciyandikaga erhi ali mwandisi w’omulêbi Yeremiya (1,1-14). Cikwône bigabi biguma biguma byayandikagwa n’owundi muntu erhi n’abandi bantu. Buzinda muntu muguma abiheba haguma, càbà citabu ciguma, cahêka izîno lya Baruki, muntu wagwerhe irenge linene. Eco citabu cirhuyêreka oku Abayahudi bàli kuli na aka-Nyamuzinda k’e Yeruzalemu bàcihangana okushimbûlira enyigîrizo n’okuyunjuza amarhegeko gâbo: okusalira, okurherekêra omu milungano, okushimba Amarhegeko, okuyumvikana na bene wâbo b’e Yeruzalemu, okulangalira okuyisha kw’Omu­cunguzi.

EBIRIMWO

1. Enshokolezi: cigabi 1,1-14

2. Isala ly’abalulize: c. 1,15-3, 8

3. Olwimbo lw’oburhimanya: c. 3,9-4,4

4. Endûlù n’obulangalire bwa Yeruzalemu: c. 4,5-5,9

Amaruba ga Yeremiya: Okuleka okuharâmya banyamuzinda bw’obu­nywesi: c. 6

1

Enshula-mwanzi

Baruki embere z’olubaga lw’Abayahudi e Babiloni

1 Ebi biri binwa by’ecitabu Baruki, mwene Neriyasi^a, Neriyasi ya Masiyasi, Masiyasi ya Sedekiyasi, Sedesiyasi^b mwene Asadiyasi^c, mwene Hilkiyasi^d ayandikiraga e Babiloni, 2 omu mwâka gwa karhanu, nsiku ndarhu z’omwêzi, ga­lya mango Abakaldeya bàgwarhaga Yeruzalemu, banamudûlika muliro^e. 3 Baruki anacisomera ebinwa by’eci citabu embere za Yekoniya^f mwene Yehoyakimu, mwâmi w’e Yuda, n’embere z’abantu boshi balishubûzinye mpu bayish’iyumva, 4 embere z’abarhambo na bagala ba mwâmi, embere z’abagula, embere z’abantu boshi, abakulu n’abarho, embere za ngasi boshi bàli e Babilo­ni, ishiriza ly’olwîshi lwa Sudi. 5 Abantu bakazilaka, bacîshalisa, banashenga e­ mbere za Nyakasane. 6 Okubundi banacisholola ensaranga, ngasi muguma akaz’ihâna nk’oku anahashire, 7 bazirhurna e Yeruzalernu, ernw’ornudâhwa Yowakirnu, rnugala wa Helkiyasi, rnwinjikulu Salornu, n’ernwa abandi badiâhwa bali hagurna naye eyo Yeruzalernu. 8 Baruki ye wali erhi ashubûzize ebirugu by’ornu ka-Nyarnuzinda ka Nyakasane, ornu nsiku ikurni z’ornwêzi gwa Siwani, byàli birugu bya rnarhale Sedekiyasi, rnwene Yosiyasi rnwâmi w’e Yuda àtulisagya, 9 erhi Nabukondonozori mwârni w’e Babiloni arnayus’iluliza Yekoniya kurhenga e Yeruzalernu anamuhêka e Babiloni hagurna n’abarha­rnbo, abashwêke, abakulu b’olubaga n’olubaga lwoshi. 10 Banaciderha, rnpu: «Loli oku rhwammurhumîre ensaranga, ogwo rnubalè rnugulernwo ernbâgwa z’okuhâna ntûlo n’enterekêro oku byâha, rnugule enshângi, rnujire entûlo, rnuhâne enterekêro oku luhêrero lwa Nyakasane Nyamuzinda wirhu, 11 munasengerere akalamo ka Nabukondonozori, mwâmi w’e Babiloni, n’ak’ornugala Baltazari, lyo ensiku zâbo za hano igulu ziba nk’ez’ernalunga. 12 Okubundi obwo Nyakasane arhuhe emisi arhurnolekere n’arnasù, rhularne idako ly’ecîhôho ca Nabukondonozori, n’idako ly’ecihôho c’ornugala Baltazari, rhubarhurnikire nsiku nyinji bwenêne rhunarhone ornu rnasù gâbo^g. 13 Nirhu rnurhusengerere ernwa Nyakasane Nyarnuzinda wirhu, bu­lya rhwàgornîre Nyakasane Nyarnuzinda wirhu, na kuhika olusiku lw’ene, obu­rhe n’obukunizi bwa Nyamuzinda burhasag’irhurhengakwo. 14 Cazindà rnusorne eci citabu rhummurhumire lyo mujira obucîyunjuze bw’ebyâha, omu ka-Nyarnuzinda ka Nyakasane, arnango g’olusiku lukulu, n’ezindi nsiku zi­kwânîne. 15 Muyish’iderha ntya, rnpu:

I. Isala ly’abalulize

Okufulûla ebyâha

«Obushinganyanya buli bwa Nyakasane Nyarnuzinda wirhu, ci kwône kuli rhwe, nshonyi ebusù, nk’oku binabonekîne ene! Nshonyi oku rnuntu w’e Yudeya n’abantu b’e Yeruzalernu^h, 16 nshonyi oku bâmi birhu, abarharnbo birhu, abadâlhwa birhu, abalêbi birhu na balarha. 17 Bulya rhwàbihîre Nyakasa­ne, 18 rhwàmugomîre, rhurhayumvirhizagya izù lya Nyakasane Nyamuzinda wirhu, owàkâgirhubwîra mpu rhukulikire amarhegeko àhizire embere zirhu. 19 Kurhenga lulya lusiku Nyakasane àrhenzagya balarha omu cihugo c’e Mîsiri kuhika olusiku lw’ene, rhurhasag’ihusa okuba bagoma emunda Nyakasane Nyamuzinda wirhu ali, rhwanakaz’ikola ebigalugalu omu kurhayumva izù lyaâge. 20 Na kandi, nk’oku binabonekîne ene, amahanya garhunanîrekwo, na zi­rya nfûlago Musa mwambali wa Nyamuzinda àderhaga oku irhegeko lya Nya­kasane, lulya lusiku àrhenzagya balarha omu cihugo c·e Mîsiri mpu arhuhe ecihugo cihululamwo amarha n’obûci. 21 Rhurhayumvirhizagya izù lya Nyaka­sane Nyamuzinda wirhu, nk’oku ebinwa hy’abalêbi bâge akagirhurhumira binadesire, 22 ci rhweshi rhwàkâgenda ngasi muguma nk’oku omurhima gwâge mubî gunamubwîzire, okurhumikira abandi banyamuzinda, okujira ebiri biga­lugalu omu masù ga Nyakasane Nyamuzinda wirhu.

2

1 Co cirhumire Nyakasane ayunjuliza akanwa aderhaga kuli rhwe, oku bacîrânuzi birhu balirhegesire Israheli, oku bâmi n’abarhambo birhu, oku bantu b’lsrahcli n’ab’e Yuda, 2 hano idako ly’amalunga harhasag’ijirwa ebiri nk’ebi ajizire aha Yeruzalemu, nka kulya binayandisirwe omu Irhegeko lya Musa; 3 kuhika rhwalinda rhuhika aha omuntu alya enyama y’omugala, owu­ndi naye alye enyama y’omwâli. 4 Na kulusha aho, Nyakasane abahâna omu buhashe bw’amâmi garhuzungulusire goshi, mpu lyo rhubà masheka na binioko emw’abantu b’ebihugo birhuli eburhambi n’obundi, ebi Nyakasane arhushandabanyizemwo. 5 Rhwàbà bashizi, ahâli h’okubà barhegesi, bulya rhwiàbihîre Nyakasane Nyamuzinda wirhu, erhi rhubula buyumvirhiza izù lyâge. 6 Obushinganyanya bunali bwa Nyakasane Nyamuzinda wirhu, ci kuli rhwe na kuli balarha, nshonyi ebusù nk’oku binabonekîne ene. 7 Ebi Nyakasane aderhaga kuli rhwe byoshi, ago mahanya goshi gacihonda kuli rhwe. 8 Rhurha­shengaga obusù bwa Nyakasane nti ahindule enkengêro z’omurhima mubî gwa ngasi muguma muli rhwe. 9 Nyakasane naye àbikirira ago mahanya ànarhu­rhumirago; bulya Nyakasane abà mushinganyanya mw’ebi àrhurhegekaga mpu rhujire byoshi, 10 ci kwône rhurhayumvirhizagya izù lyâge lyarhubwîraga mpu rhukaz’igera omu njira y’amarhegeko Nyakasane ahizire embere zirhu.

Ornusengero gw’amingingo

11 Lero bunôla, Yagirwa Nyakasane, Nyamuzinda w’Israheli, we wàrhenza­gya olubaga lwâwe omu cihugo c’e Mîsiri n’okuboko kwâwe kuzibuzibu, omu bimanyîso n’ebirhangâzo, oku buhashe bunene n’okuboko kulambûle, wàcîbo­nera ntyo Izîno ly’irenge kuhika eneⁱ. 12 Yagirwa Nyakasane, Nyamuzinda wi­rhu, rhwajizire ebyâha, rhwàlogosire, rhwàbuzire obushinganyanya oku ma­rhegeko gâwe. 13 Ojire obukunizi bwâwe burhugere kuli bulya rhukola rhusigîre mâhungà masungunu omu karhî k’amashanja wàrhushandabanyizemwo. 14 Yagirwa Nyakasane, oyumvirhize ensengero n’endûlù yirhu, orhucize erhi lukengwa lwâwe lurhumire, orhuyêrekeze olukogo lwâwe embere z’abantu bàrhululizagya, 15 lyo n’igulu lyoshi limanya oku we Nyakasane Nyamuzinda wi­rhu, bulya Israheli n’iburha lyâge Izîno lyâwe bayirisirwe. 16 Yagirwa Nyakasa­ne, olole kurhenga ebwa ndâro yâwe ntagatifu, orhukengêre: rhega okurhwiri, orhuyumvirhize; 17 lambûla^j amasù gâwe Nyakasane, obone: emifu y’ekuzimu, eyarhenzibwe omuka omu mubiri, arhali yo yankahà Nyakasane irenge n’obu­kuze, 18 ci omurhima gugogomirwe bwenêne, omuntu wagenda ayûnamirize anajogonokîrwe; amasù gali buzimangana, n’omurhima gushâlisire, byo bya­ nkakuhà irenge n’obukuze, Yagirwa Nyakasane!^k

19 Rhurhacikubagiri makwânane ga balarha erhi ga bâmi birhu obu rhwadu­bulira ensengero zirhu embere ly’obusù bwâwe, Yagirwa Nyakasane, Nyamuzinda wirhu. 20 Bulya warhurhulirekwo oburhe n’omutula gwâwe, nk’o­ku wanaderhaga mîra omu kanwa k’abalêbi bambali bâwe, amango wade­rhaga, erhi: 21 «Ntya kwo Nyakasane adesire: Mugombye ebirhugo, mu­rhumikire mwâmi w’e Babiloni, lyo muyishibêra omu cihugo nahâga bâsho. 22 Ci akaba murhayumvirhizi izù )ya Nyakasane ommubwizire mpu mu­rhumikire omwâmi w’e Babiloni, 23 ncijira kwoshi kuhika izù ly’arnasîma n’o­mwishingo, izù ly’omuhya-mulume n’ery’omuhya bizimangane omu bishagala bya Yuda birhenge n’omu Yeruzalemu, ecihugo coshi ciyôrhe bwâmwa, ci­rhâciyimbwemwo muntu.» 24 Ci kwône rhurhayumvirhizagya izù ]yâwe lyakâg’irhubwîra mpu rhurhumikire omwâmi w’e Babiloni, lero wayunjuliza ntyo ebinwa waderhaga omu kanwa k’abalêbi bambali bâwe, erhi: «Amavuha g’abâmi birhu n’amavuha ga balarha gabishûlwa aha gàli omu nshinda.» 25 Go gano ganakolaga galangisirwe oku idûrhu ly’omûshi n’oku mboho y’olubula lw’obudufu; bafîre omu malumwa madârhi, g’ishali n’engôrho n’obukagwa, 26 n’eyi nyumpa yakâg’iderhwa izîno lyâwe wayihindwîre yayôrha nk’oku ena­kola eyôsire ene, erhi bugamba bw’enyumpa y’Israheli n’enyumpa ya Yuda bu­rhuma.

27 Ciru na ntyo, Nyakasane, kwo warhujirîre nk’oku obwonjo bwâwe bunali n’obutûdu bwâwe bunji bwenêne, 28 nk’oku wanali erhi wadesire omu kanwa ka mwambali wâwe Musa lulya lusiku wamurhegekaga mpu ayandikire Irhegeko lyâwe embere !ya bene Israheli, waderha, erhi: 29 «Mukabà mu­rhayumivirhîzi izù lyâni, mwabona oku oyu nyamugege w’abantu yeshi anyiha, babe mâhungà ga bantu omu karhî k’amashanja nayish’ibashandabanyamwo, 30 bulya mmanyire oku barhanyumve, bali lubaga lwa cikanyi-cirhagomba. Ci kwône bacicija emurhima bonene mw’eryo ihanga lya bene balulizibwemwo, 31 banamanye oku nie Nyakasane Nyamuzinda wâbo. Nabahà omurhima n’amarhwiri g’okuyumva. 32 Bampêra irenge mw’eco cihugo balulizibwemwo, bakengêra izîno lyâni; 33 barhacibe bacikanyi-cirhagomba; bashologorhwa n’e­ bijiro byâbo bibi bakengêra omwanya gwa bishe bagomeraga Nyakasane. 34 Okubundi nshub’ibagalula omu cihugo nalaganyagya bishe wâbo Abrahamu, Izaki na Yakobo, baciyîmemwo. Nâbaluza barhanacinyihe. 35 Nâbayîmangiza endagâno y’ensiku n’amango, lyo mba Nyamuzinda wâbo, nabo babe lubaga lwâni. Ciru n’olubaga lwâni lw’Israheli ntakacilurhenza omu cihugo naluhire.»

3

1 Yagirwa Nyakasane Ogala-byoshi, Yagirwa Nyamuzinda w’Israheli, murhima gugogomîrwe, murhima gurhadêkeriri byo bidwîrhe byakubirikira. 2 Oyumvirhize Nyakasane, onababalire, bulya rhwajizire ebyâha embere zâwe, 3 wehe oyôrha obâho ensiku zoshi, ci rhwehe. rhwaherêrekire lwoshi! 4 Yagi­rwa, Nyakasane Ogala-byoshi, Nyamuzinda w’lsraheli, oyumvirhize, Waliha, omusengero gw’eyi mifu y’Israheli, bu bana ba balya bantu bàkubîhiraga: ba­rhàyumvagya izù lya Nyakasane Nyamuzinda wâbo, lêro amahanya ga­ rhunanîragekwo. 5 Orhacikengeraga ebyâha bya balarha, ci mwo kano kasanzi, okengêre okuboko kwâwe n’lzîno lyâwe^l, 6 bulya we Nyakasane Nyamuzimla wirhu, nirhu rhukâkukuza Nyakasane. 7 Bulya wahizire ecâba câwe omu mi­rhima yirhu, mpu lyo rhukaz’ishenga Izîno lyâwe. Rhulonzize rhukaz’ikukuza mw’obu bukagwa bwirhu, bulya rhwarhenzize obubî bwa balarha omu mirhima yirhu, bo bàkujiriraga ebyâha. 8 Ololage oku ene rhuli mw’obu bukagwa wa­ rhushandabanyizemwo mpu rhube banyamakobwa, bahehêrere, erhi mabî ga balarha garhuma bo bacinanûlaga kuli Nyakasane Nyamuzinda wirhu.

II. Oburhimanya: kashambala Israheli arhashangira na ndi

9 Wâni Israheli, yumvirhiza amarhegeko g’obuzîne, orhege okurhwiri kwâwe, okengukwe, orhacibe idâga.

10 Kurhi oku, wâni Israheli, ci oli omu cihugo c’abashombanyi bâwe? Ca­ rhumire washosihalira ihanga lya bene?

11 Wàhemukîre omu karhî k’abapagani, bali nka mifu, waganjirwa muli banya­kwigendera bâjà ekuzimu.

12 Kali bulya wàlesire Enshoko y’Obushinganyanya.

13 Ocishimbaga enjira ya Nyamuzinda, wankabwîne omurhûla ensiku n’ama­ngo.

14 Manyîrira ngahi obumanye buli, n’emisi, n’obukengêre: lyo omanya ngahi obunji bw’ensiku buli, omanye n’aha obulangashane bw’amasù buli n’omurhûla.

Ntaye wankahash’ifulûla obushingauyanya

15 Ndi wafulwîre aha obushinganyanya buhanda n’omu Obushinganyanya bubikirwa?

16 Ngahi baligi balya barhegesi b’amashanja na balya bàkag’ishwêka ensimba z’erubala,

17 balya bakag’irhegeka ebinyunyi by’ernalunga, balunda ensaranga n’amasholo, byo abantu bacîkubagira, balya bantu obugale bwâbo burhàgwerhe lugero?

18 Erhi balya bakâg’itula arnarhale n’obushiru bunene kuhika emikolo yabo ya­ rhaluka obukengêre?

19 Boshi bahirigisire, bakaz’iyandagalira ekuzirnu! N’abandi bayisha enyurna zâbo.

20 Abarho kulusha babalirnwo, babwîne oburnoleke banabêra hano igulu, ci kwône barharnanyaga enjira y’obushinganyanya,

21 barhashibiriraga okurnanya emikâba yabwo, nabo abana bacîyegûla n’enjira ya bishe.

22 Ntâye wayurnvirhe Obushinganyanya bwaderhwa e Kanani, nîsi erhi bwàba­ nwa e Temani,

23 ciru bene Hqgari balongereza amalenga ga hano igulu abarhunzi b’e Merani n’ab’e Tema, abahugûla emigani n’abalongereza amalenga, barhama­nyaga enjira y’Obushinganyanya barhanashibiriraga okumanya ernikâba yabwo.

24 Mâshi Israheli, ala oku enyumpa ya Nyarnuzinda^m yaluga wâni, ala oku ecihugo c’omwîmo gwâge cagaliha wâni!

25 Ciba cinene cirhajira lubibi, ciba cir�