Enyigirizo ziyerekire ecinwa cikulu « AMEN »

ENYIGIRIZO  ZIYEREKIRE ECINWA “AMEN”

OMU LUHAMIHAMI RHULI BUNO, BICI RHWAKASOMA N’OKUYUMVIRHIZA?

Baguma mpu rhusome Ndagano Mpyahya, abandi mpu rhusome Endagano ya Mira, abandi mpu rhusome Bibliya yeshi. Kengeri oku Mwami Yezu aderhaga ,erhi: “Murhagerererezagya mpu nal’ikûla Amarhegeko erhi Abalêbi , ntal’igakûla, ci naligayunjuliza” (Mt 5,17). Kandi aderha, erhi: “Ngasi mwigiriza ohindusire mwana w’Obwami bw’empingu, anagererwakwo nnakâ okarhenza omu mbiko yage ebintu bihyahya n’ebikulukulu” (Mt 13, 52). Kwo kuderha oku omuntu arhakayumva bwinja buzira kukenga Endagano zombi, eya mira n’empyahya. Hali abacikebwa mpu Endagano ya Mira erhacigwerhi kasi, hali n’abamala omwezi erhi mwaka bakasoma Engagano ya Mira yone yone bayorhe nka Endagano Mpyahya erhahaba. Bunola omu liturgiya ya Vatikano wa II, Ekleziya yacihanganyire okurhurhabâla okusoma binji omu kujira nkere isharhu z’emyaka y’Amasomi Matagatifu omu bugashanize: Mwaka A; Mwaka B; Mwaka C. ntyo Ekleziya erhuhânwire rhugere muli Bibliya yeshi, ci bwenene ebi rhurhasomire omu bugashanize rhwanashub’ibisoma aha kà erhi abana barhusomerebyo. Bibliya kwo yakulaga kula omwana aja akula. Nka kula omwana akula, rhulya rhugulu rhwage rhw’ecikenyu, rhwo rhuja rhwazibuha guyishiba musole gukola gwahama. Kwo n’okwo Bibliya ayôrha. Birya byamira byarhangiriraga omu migani, ciru n’entambala, ishali n’engwala z’ecahira, bunyi bunyi Nnâmahanga aja abimolekere na Mûka gwage warhulaga oku balêbi n’abemezi  ba mira barhuhisakwo Yezu Bulangashane bw’igulu. Yumvi oku Amaruba emwa Abahebraniya gabidesire: Heb 1, 1-4:

“1 Kanji kanji n’omu njira za ngasi lubero, mira, Nyamuzinda akolesize abalêbi mpu amanyise bashakulûza akanwa kage. 2 Lero mwo zino nsiku nzinda, arhuma Omugala yêne, mpu arhumanyise akanwa kage, anamuyimika, amuha oburhegesi bw’ebintu byoshi; ye anakolesagya erhi alema igulu. 3 Oyo Mugala, ye bulangashane bw’irenge lyage, ye na nshusho y’obworhere bwage; ye tugika igulu n’oluderho lwage lugala-byoshi. Erhi aba amarhufumya ebyaba birhu, aj’ibwarhala ekulyo kwa Nyamuzinda omu mpingu. 4 Akulira bamalabika boshi, bulya izino lyage lirhankagererwa oku lyabo.”

Owali murho orhakamulola oku ali mira e burho, ci wanamulola oku akola akuzire. Shakulwe akag’irhubwira mpu obwali burhanzi, hali mulume muguma erhi bashebaga omwali, anadose omulume olisheba, erhi: “Ka wabwine mwali wani erhi aciri murho? Olya mulume akaderha, erhi: « Neci nahibwine hiciri hyashasa amashi n’okuheka enana emugongo, hyanali hya muhula”. Mpu nyamushamuka anabwire olonzize okuba mukwi erhi: « Ntakuhe mwali wani bulya wajimulola nka hyana ». Ci nyakusheba erhi akadesire, erhi : “Ntaye orhali murho! Nabwine oku agabumba enguli omu cishinja gabonekera, obu akuzire bwinja byo bindwire, mbwine oku akola abona, akola rukaza ngo”. Aho nyakusheberwa anayemere omwali ajemw’olya mulume.  Oyo muntu abwine oku oyu abonaga mira akola muntu muhyahya omu kukula.

Ntyo owasoma Bibliya akayimangira oku Ndagano ya Mira yone erhi ali nk’owasheba ci arhacimanya oku omunyere akuzire. Endagano Mpyahya y’erya Ndagano yakuzire, munyere wakuzire, rhwabwine arhaba ci rhukengire rhweshi ntaye orhali murho. Okuba mukulu kunarhukengeze oburho ci oburho burhakarhuhanza oku kolesa oburhimanya bw’ebukulu. Endagano ya Mira rhuyiyumviza bwinja omu Ndagano  Mpyahya. N’Endagano Mpyahya rhurhakayiyumva bwinja buzira kulikira amasu oku burho bwayo yo Ndagano ya mira. Ngasi nguma ehugula eyabo.

Omu nyigirizo za Bibliya rhurhangirire okusoma cira cinwa rhukomera okuderha mpu Amen. Ciru Engagano Mpyahya erhubwizire mpu Yezu ye Amen wa Nnâmahanga (Maf  3, 14)

Rhulole ngahi na kurhi  bakolesa ecinwa « Amen« 

Amen ciri cinwa cikolesibwa  omu Bitabu 5 birhanzi Torah, cimanyisa akantu, omuntu, erhi luderho  «ebiri buzira bulyalya na by’okuli » (amanah)[3]. Cinwa cigwerhe ecikebo oku luderho lw’ecihebraniya amn , cinwa cigwerhe mpindûlo nyinji: « kuba mwikubagirwa, mudahemuka », « muntu, erhi kantu erhi luderho bisezire, bizibuzibu » kandi erhi « kuyemera »[4]. Emizi isharhu amn yarhenziremwo  ebi : cinwa « buyemere » (emouna), « kugwarha omurhima » (emana) n’eyi mpikirizo (adverbe) « nta kurhindira, nta côba, nta kadugundu » amna[5]. Abayerekeza ecinwa amen omu zindi ndimimi banaderhe ntya : «  ebyo bibe by’okuli binabonekane, que cela soit vrai, se vérifie », « bibe ntyo ».

 Omu Bibliya y’ecihebraniya, ye ishe yena nnina, w’ebitabu, Amen akolesibwa omu kufundika  isala, irhegeko liyemirwe kandi erhi  mugisho. Liri ishuzo ly’okuyemera ebi omuntu ayumvirhe baderha erhi ebi bamubwizire. Bwenene liba ishuzo ly’endêko, kanji kanji omu bugashanize[4]. Amen akolesibwe nka cidumizo oku mwigasho omu Mib 5, 22 n’omu kuhehêrera banyankola-maligo  kali 12 omu Lush 27:15-26[6]. Oyumve oku cirhali cinwa ca luhiju.

AMEN NK’OMUNTU ACÎGASHA (Mib 5:22 « Amen »)

\p \v 11 Nyakasane anacibwira Musa, erhi: Ogendidesa bene Israheli, obabwire, erhi: \v 12 «Omukazi ogwerhe iba erhi ankaba mubamba na ntyo amuhemukire, \v 13 bulya amagenda boshi n’owundi mulume, n’okwôla kurhamanyikini emunda iba ali, oyo mukazi ocihemwîre ntyola bufundafunda, buzira kuba na owa­ nkahashimushobeka na erhi akaba ntaye wamugwasire masi masi. \v 14 Erhi nya­mulume akaba n’omujina kuli mukâge, nka na nyamukazi amuhemukire, ka­ndi erhi ankabona omujina kuli mukâge ci kwonene nyamukazi arhamuhemu­kiraga, \v 15 oyo anahêka mukâge emw’omudâhwa, ayîshe adwirhe enterekêro kuli ye, cigabi ca kali ikumi c’omulengo gw’enshano y’engano. Arhabulagiragakwo mavurha nisi erhi nshangi, bulya eri nterekêro nkalange y’omujina, nterekêro ya bwikebwe eyakengêze obubi.

\p \v 16 Omudâhwa anabwira olya mukazi ayegere oluhêrero, ayimange embere za Nyakasane. \v 17 Omudâhwa anayanka amishi omu kabindi, na hano aba amayanka ehy’akatulo oku budaka bw’Endâro, anahihira mulya mishi, \v 18 Omudâhwa, anayimanza nyamukazi embere za Nyakasane, analukûla emviri z’okw’irhwe lya nyamukazi; kandi anamufumbasa enterekêro y’obwikebwe, nterekêro ya mujina. Omudâhwa anafumbarha omu maboko gage amishi malulu, go galêrha okuhehêrerwa.

\p \v 19 Omuâhwa analahiriza nyamukazi amubwire, erhi: “Akaba nta mulume walâzire mweshi naye, n’akaba orhahindamukaga okola wacîhemula, n’obwôla ociri omu mwa balo, onayere muli agala mishi g’okuhehêrerwa. \v 20 Ci erhi akaba wabire mubamba, n’obwôla ogwerhe balo, wagenda n’owundi mulume. \v 21 Omudâhwa anamugasha n’ebinwa by’ecihango, anamubwira, erhi: «Nyamubâho akujire buhanya na wa busha omu karhi k’olubaga lwage, oyume emi­rhibadu, orhunde n’enda, \v 22 n’agâla mishi galêrha obuhanya gakuje omu nda gayirhunze ganakuyumye emirhibadu» . Nyamukazi anashuza, erhi: Amen! Amen!

AMEN OLUBAGA LUDERHA NKA BAHEHERERA BANYANKOLA-MALIGO

Lush 27:15 « Amen »

Lush 27:16 « Amen »

Lush 27:17 « Amen »

Lush 27:18 « Amen »

Lush 27:19 « Amen »

Lush 27:20 « Amen »

Lush 27:21 « Amen »

Lush 27:22 « Amen »

Lush 27:23 « Amen »

Lush 27:24 « Amen »

Lush 27:25 « Amen »

Lush 27:26 « Amen »

14 Aba­ leviti banaja eluhya babwire bene Israheli boshi, erhi:

15 Aherêrekere mâshi, omuntu wabinja erhi okutula enshusho, bikabulirwa omu masu ga Nyamuzinda, mukolo gwa nfune za muntu mulenga, akanabifulika ahantu hafulike. N’olubaga lwoshi lwanaderha mpu: «Amen».

16 Aherêrekere mâshi, omuntu wakolera ishe na nina amaligo. N’olubaga lwoshi lwanaderha mpu: «Amen».

17 Aherêrekere mâshi, owahindula olubibi lw’omulungu. N’olubaga lwoshi lwanaderha, mpu: «Amen».                                                        ·

18 Aherêrekere mâshi, òwahabula omubiì.rha. N’olubaga lwoshi lwanade­rha, mpu: «Amen».

19 Aherêrekere mâshi, owahaba ecigolo, enfûnzi n’omukana. N’olubaga lwoshi lwanaderha, mpu: «Amen».

20 Aherêrekere mâshi, owalâla bona muk’ishe, bulyala abwikwire ecikwi c’ecirondo c’ishe. N’olubaga lwoshi lwanaderha, mpu: «Amen».

21 Ahererekere mâshi, owalàla na cintu cirebe. N’olubaga lwoshi lwanaderha, mpu: «Amen».

22 Aherêrekere mâshi, owalàla bona mwali wabo oburhwa n’ishe erhi obu­rhwa  na nina.  N’olubaga  lwoshi  lwanaderha, mpu:  «Amen».

23 Aherêrekere mâshi, owaliila bona nnazala. N’olubaga lwoshi lwanade­rha, mpu: «Amen».

24 Aherêrckcre mâshi, owashurha omulungu bwifulikwe. N’olubaga lwoshi lwanaderha mpu: «Amen».

25 Aherêrekere mâshi, owayemèra empongano mpu bayirhe omwerukweru. N’olubaga lwoshi lwanaderha, mpu: «Amen».

26 Aherêrekere mâshi, orhalanziri arhanakulikiri ebinwa by’olu Lushika byoshi. N’olubaga lwoshi lwanaderha, mpu: «Amen». 

OKUNDI BAKOLESA AMEN

1Bam 1:36 « Amen »

1Enga 16:36 « Amen »

NEH 5:13 « Amen »

NEH 8:6 « Amen »

NEH 8:6 « Amen »

Hantu haguma, amen, akolesibwe nka izino lya Nnâmahanga, אלֹהֵי אָמֵן (ēlohê āmēn) « Nyamuzinda w’okuli » (Ésaïe 65,16). Kwali kuderha mpu abantu baleke okuharamya banyamuzinda b’obwihambi, bo bazimu bakag’irherekerwa na zirya nshanga bakazag’itula buzinda baziharamye. Go mango omulêbi Izaya 45 ababwizire abaharamya enshanga erhi,  “aba muderha mpu ba nyamuzinda ci mukolo gwa bantu ogwo, bagwerhe amasu ci barhabona, bagwerhe amarhwiri ci barhayumva, bagwerhe akanwa ci barhaderha, izulu ci barhayishi bayiza ….”

Ci kwoki amen akolesibwa kunji :

 amen ishuzo erhi cidumizo nk’owinyu akubwira akantu, lwig 1 Bam 1: 36 ; Maf 22:20 ;

amen buzira kuhingûla owakag’iderha nk’omu  Citabu c’Ennanga  na ngasi hayandisirwe Irenge  omu maruba g’Endagano Mpyahya

  amen omu kufundika ecitabu, lwiganyo : Tobiti, n’ebitabu bizinda bya Makabeyo (le Troisième et le Quatrième livre des Maccabées[1],[4]).)

Omu bibliya y’e Cigereki (Septante)

 amen akolesibwe kunji. Balugihugûla amen «mpu bibe ntyo ainsi soit-il » γένοιτο (genoito)[N 1]. Ahandi barhamuhira omu lundi lulimi ci bamuleke Amen ciru bakamuyandika amagreki translittéré ἀμήν (amēn)[N 2].)

 Omu bibliya y’ecilatini Vulgate, , amen aderhwa « okuli ».

Omu Ndagano Mpyahya ,  amen alug’ikolesibwa nka kula rhwayumvagya akolesibwa omu Ndagano ya Mira, cihebraiya . Banakalugifundikamwo isala n’irenge ly’omu Maruba (doxologies). (Maf 3, 14 yehe adesire oku Yezu ye Amen wa Nnâmahanga).  Omu 2 Kor 1, 20 badesire oku muli Yezu rhubwirira Nnâmahanga mpu Amen, mpu Neci, na Nnâmahanga muli Yezu arhubwirira mpu Amen, kwo kuderha muli Yezu ayemerera ebi rhuhuna na Yezu orhumire rhulangalira oku Nnâmahanga arharhurheba. Muli Yezu rhuhabwa Mûka Mutagatifu : Ebij 2, 32-33

32 « Oyo Yezu, Nnâmahanga amufûsize; na rhwcshi rhuli bahamirizi b’okwo. .J.J N’erhi okulyo kwa Nyamuzi nda kuba kwamamukuza, Ishe amuha Mûka Mutagatifu alaganyagya, anamu rhuma. Ebyo byo mudwirhe mwabona, byo munadwirhe mwayumva. 34 Daudi yehe arharheremeraga omu mpingu, anagal’iderha, mpu: Nyakasane abwizire Nnâhamwirhu, erhi: 35 Bwarhala ebwa kulyo kwani, kuhika abanzi bawe mbayandaze burhaba aha magulu gawe ».

Omu Myanzi y’Akalembe Mwami Yezu anakalug’irhangira enshambâlo n’eci cinwa Amen. « Amen amen mmubwizire »

« Okuli okuli mmubwizire »

 Kuli kuyerekana oku ebi aderha lurhali luhiju. Bw’obula rhuyimba mpu :

 « Akanwa ka nnâmahanga kanacize okashimba

Ebi arhubwira birhulerhera omurhûla

N’ebi arhuhûna birhakanarhuyabira

Bulya ebi arhûna arhugalulirabyo mwandu

Ebi Yezu aderha, rhurhakwanini rhubirhole n’emirhâlûka, ci bulya biri bya kamaro rhubishamambire rhunabihîkirize omu kalamo kirhu

Yumvagya Maf 3, 14

14 Malahika w’Ekleziya y’e Laodiceya omuyandikire, erhi: «Kwo adesire ntyala Neci-ntyo, Amen, omuhamirizi w’okuli na mwikubagirwa,  lmerero  ly’ebiremwa bya Nyamuzinda. 15 mmanyire ebijiro byawe: nyishi oku orbali muholo orhanali mudùrhu! 16 Ci bulya wamabà wa bikângâ, orhadûrhubiri orhanahoziri, nkolaga nakushala ontenge ekanwa! 17 Kàli kw’odesire, erhi: «Ndi muhirhi, ndugîrwe, na ntaco ndagirirekwo! K’orhamanyiri oku we hanyagire, oku oli wa kubêrwa lukogo, oli mukenyi, oli mpûrha onali mushugunu! 18 Yumva nkuhanûle! Oyishe ongulire amasholo gacêrire eciko, ly’oshuba muhirhi, n’emyambalo myeru, oyambale, enshonyi z’obushugunu bwawe zilek’ikubumba; ogule n’omushogolera, okamûlire omu masu, ly’obona. 19 Niehe abansîma bo nkalihira, bo nampana. Omalage obushiru onaciyunjuze! 20 Alà oku nyimanzire aha lumvi, nandwirhe nakomamba. Hakajira owayumva izu lyani akananyigulira, nanaja omu mwage, bijingo ndiremwo haguma naye, naye alire haguma nani. 21 Owanahime, namuha atamale oku ntebe yani haguma nani, nka kulya nani nahimaga, naj’itamala rhwe na Larha oku ntebe yage». 22 Ogwerhe amarhwiri ayumve oku Mûka abwizire Ekleziya!»

Rhwanashwinja oku ecinwa amen cirhangirire oku ebirhubona en’igulu bisêzire, ci buzinda Nnâmahanga aderha oku ntyo omuhigo gwage kuli rhwe guba gusêzire, nka rhwacigasha na nkarhwasalira rhurhamanyaga mpu luhiju.

Votre commentaire

Entrez vos coordonnées ci-dessous ou cliquez sur une icône pour vous connecter:

Logo WordPress.com

Vous commentez à l’aide de votre compte WordPress.com. Déconnexion /  Changer )

Image Twitter

Vous commentez à l’aide de votre compte Twitter. Déconnexion /  Changer )

Photo Facebook

Vous commentez à l’aide de votre compte Facebook. Déconnexion /  Changer )

Connexion à %s