ABASHI BALI BENE LEVI OMU BIBLIYA

בְנֵ֥י מְרָרִ֖י מַחְלִ֣י וּמוּשִׁ֑י אֵ֛לֶּה מִשְׁפְּחֹ֥ת הַלֵּוִ֖י לְתֹלְדֹתָֽם׃

Erhi rhwakasoma omu Citabu c’Olubungo rhwanayumva ntya:  » 

« Na bagala ba Merari bo: Mehali na Mushi. Bwo bùko bwa Levi obwo
omu kushimba amaburhwa gabo » omu cihebraniya:
בְנֵ֥י מְרָרִ֖י מַחְלִ֣י וּמוּשִׁ֑י אֵ֛לֶּה מִשְׁפְּחֹ֥ת הַלֵּוִ֖י לְתֹלְדֹתָֽם׃ . Erhi rhwaka soma ecitabu ca Bene Levi omu Bibliya na ngasi ngeso z’Abashi kuzigerera oku ngeso z’Abayahudi rhwanabona oku binji bishushine ciru akaba emyaka yamalunda kurhenga eco citabu cayandikagwa. Rhuyishi oku olwishi lugera omu ishwa lya Edeni lunaj’ebwa Cihugo ca Kush co cihugo c’Abantu biru, ciba mwo amasholo n’ebindi by’omu budaka.  Bulya Bene Levi barhagwerhe lyabo lyabo ishwa ci balamaga oku kukolera olubaga n’okuba bakag’ikola oburhumisi bw’obugashanize , erhi hagera mwaka minji baja eyi n’eyi. Nkaba co cirhuma Abashi bali omu bihugo binji bya Afrika. Omu citabu cani ca » Monothéisme africain. Chance  d’un dialogue oecuménique et interreligieux », nayerekine oku Abahebraniya bajaga e Kanani kurhenga e Misiri -Afrika, Musa wakuliraaga aha bwami bw’e Misiri ye wabayigirizagya okuharamya Nyamuzinda muguma yene. N’Abashi, caba Banyaafrika banji, bayishi kurhenga mira erhi muzungu arhasing’iyisha oku Nyamuzinda aba muguma yene. Rhwanayumva oku oyu MUSHI mulumuna wa Mahali mwene Merari w’omu buko bwa Levi ( Ex 6, 19)  ye cisiki c’Abashi, ye barhengagakwo. Omu citabu c’Olushika badesire oku  »
emilala ya bene Levi yalimwo Abalivni, Abahebroni, Abashil, Abashi (Bene Mushi—-

57וְאֵ֨לֶּה פְקוּדֵ֣י הַלֵּוִי֮ לְמִשְׁפְּחֹתָם֒ לְגֵרְשֹׁ֗ון מִשְׁפַּ֨חַת֙ הַגֵּ֣רְשֻׁנִּ֔י לִקְהָ֕ת מִשְׁפַּ֖חַת הַקְּהָתִ֑ילִמְרָרִ֕י מִשְׁפַּ֖חַת הַמְּרָרִֽי׃

58אֵ֣לֶּה׀ מִשְׁפְּחֹ֣ת לֵוִ֗י מִשְׁפַּ֨חַת הַלִּבְנִ֜י מִשְׁפַּ֤חַת הַֽחֶבְרֹנִי֙ מִשְׁפַּ֤חַת הַמַּחְלִי֙ מִשְׁפַּ֣חַת הַמּוּשִׁ֔י מִשְׁפַּ֖חַת הַקָּרְחִ֑י וּקְהָ֖ת הֹולִ֥ד אֶת־עַמְרָֽם

(Dt 26, 57-58)

Ala oku emiziro y’e Bushi eri n’omu Bibliya

Ecitabu ca Bene Levi omu cigabi ca 18 ciyerekine oku emiziro y’ eBushi y’Abashi eshushine n’ey’omu Bibliya.BENE-LEVI XVIII
Okukenga obuhya
1 Nyakasane ashambâza Musa amubwira, erhi: 2 Oj’ibwira bene Israheli erhi: Nie  Nyakasane  Nyamuzinda  winyu; .3  murhakazag’ijira nk’oku ba­jira e Misiri mwali muyubasire, murhanakazag’ijira nk’oku bajira omu cihugo c’e Kanani, eci namuhêkamwo;  murhahîraga  mwashimba amarhegeko gabo. 4 Engeso zani zo mwakâshimba, n’amarhegeko gani go mwakaz’ilamirakwo: mugakombêre kwinja. Nie Nyakasane Nyamuzinda winyu. 5 Mushimbe ama­rhegeko n’engeso zani: owankabishimba kwinja alama. Nie Nyamubâho oku­desire. 6 Ntaye ciru n’omuguma muli mwe oyemerirwe okulâla n’omukazi w’omu­lala gwage. Nie Nyakasane okudesire. 7 Orhahîraga okalolakwo sho erhi nyoko amango bali bushugunu, bulya ali nyoko orhayemerirwi okumulolakwo analibushugunu. 8 Orhahîra okayambisa muka sho obusha, bulya erhi akola sho oyo obuyambisire. 9 Orhahìra okayambisa mwali winyu obusha, abe mwali wa sho erhi mwali wa nyoko waburhiragwa aha mwinyu, erhi embuga, orhankamuya­mbisa obusha. 10 Orhahira okabwikûla mwali wa mugala wawe, ayorhe buge­ngere, nisi erhi mwali wa mwali wawe, bulya obushugunu bwabo buli bu­shugunu bwawe wene. 11 Orhahîra okabwikûla obushugunu bwa mwali wa muka sho, olyawaburhagwa na sho, ayosire ali mwali winyu, co cirhumire o­rhankahasha okubwikûla obushugunu bwage. 12 Orhahîra okabwikûla obu­shugunu bwa nyakashenge, bulya mubiri muguma barhengaga bona sho. 13 Orhahîra okubwikûla obushugunu bwa munyoko, bulya guyosire guli mubiri muguma n’ogwa nyoko. 14 Orhankabwikûla obushungunu bwa mûsho, kuziga orhanahîraga okayegera mukâge bulya ayosire ali muka musho, ali aka nyaka­shenge. 15 Orhankabwikûla obushugunu bwa mwalikazi wawe, ayosire ali mu­ka mugala wawe orhankanamubwikûla mpu ayorhe bugengere. 16 Orhanka­bwikûla obushugunu bwa muka mwene winyu, bulya buli bushugunu bwamwene winyu. 17 Orhahîra okabwikûla obushugunu bw’omukazi okanagal’i­bwikûla obushugunu bwa mwali wage, orhankayankamwali wa mugala wage nisi erhi mwali wa mwali wage. Boshi bakola mubiri gwage! Bulibugonyi bwa bantu ba nyumpa nguma. 18 Orhahîra okayanka omukazi okagal’imuha­mbalikanya kw’owundi w’omu nda yabo, orhankabwikûla obushugunu bwage onacigwerhe olya wundi w’omu nda yabo. 19 Orhahira okayegera mpu wabwikûla obushugunu bw’omukazi ozizire, e­rhi kuba omu mugongo kurhuma. 20 Orhahîra okagona na muka mulungu wawe, bulya kuli kucîhemula mwenaye okwo. 21 Orhahîra wacîshomya mpu wahâna muguma omu bana bawe mpu bamugeze omu muliro lyo bakuza omuzimu Moleki, na kandi orhahemukiraga izino lya Nyamuzinda wawe. Nie Nyakasane okudesire. 22 Orhahîra okulâla n’omulume kula balâla n’omukazi. Buli buhanya obwo. 23 Orhahira okalâla n’ecintu, bulya kwanarhuma wazira. N’omukazi arhankacîhà ecintu mpu cimuhambarhe. Buli buhanya obwo. 24 Murhahîra mukacîhemula na cijiro ciguma muli ebyo, bulya byo byahe­mulaga amashanja ndwirhe nakaga mwanalola. 25 Ecihugo cacîbindisire, co cirhumire ncihanire obubi bwaco. Na ntyo abalimwo bakazirwe. 26 Ci mwehe mukombere amarhegeko n’engeso zani, munacîlange oku maligo ga mwene agola, oli mwe, oli bambali binyu, oli ababunga muyubasire haguma. 27 Bulyala amaligo ga bene agola, abantu barhangig’iyubaka muli ecira cihugo bakazir’i­gajira, na ntyo ecihugo cabindama. 28 Erhi mwankahemula ecihugo, k’ecola cihugo cirhankamushala nk’okucashalaga amashanja gali gaciyubasiremwo embere zinyu. 29 Neci, ngasi wankajira amaligo ga bene ago, anakagwa muli bene wabo. 30 Mukombêre amarhegeko gani, lyo murhag’ihirima omu ngeso mbi, za benê ezo zakazag’ijirwa embere zinyu, lyoki zirhankamuhumânya. Nie Nyakasane Nyamuzinda winyu

Balamire nsiku barhegekwa ngasi mulala na bashakuluza kuhika hayisha abami barhengaga e Rwindi. Rhwanasoma oku Abami bayishaga omu hitabu hya Munzihirwa Mwene Ngabo Christophe, «  Pouvoir royal et idéologie. Role du mythe, des rites et des proverbes dans la monarchie précoloniale du royaume de Kabare (Zaire), in Jounal des Africanistes 22 (2002) 227-261. Yumvagi oku abami b’ahaderhwa amashi, Bushi cihugo ca Bashi, bayishaga.

 

1.   Le mythe fondateur du Bushi-Kabare
https://youtu.be/u 79FDzMAOGE

Voici notre traduction en mashi  du mythe fondateur du royaume de Kabare, présenté parMunzihirwa[1]:

  1. Erhi Kashiga-Kadorho bo na mukage Namuhôye bahika e Lwindi – barhengaga emahanga- bàli badukula nka Baharàbu.
  2. Erhi bahika, bacifulika e muzirhu, hofi n’ishwa lya Nnalwindi, âhingagamwo obulo.
  3. Ngasi lusiku, bâkàgilya kuli obwo bulo.
  4. Mwambali wa Nnalwindi abona oku obulo buli bwarhologolwa n’abarhamanyîkîni.
  5. Banakaziyorha bashubirira ebyo, lero lusiku luguma Nnalwindi bo na mukage n’omwabali omuhingira balamukira mpu bajigwarha ecishambo.
  6. Erhi bahika aha ishwa, barhimana bantu babiri badukula n’omurhwa.
  7. Abo barhondera okudirhimana n’okuhûna obwonjo.
  8. Mwambali wa Nnalwindi abwira nnawabo mpu arhayirhe abo bantu badukula ntyo.
  9. Nnalwindi abababalira anabaheka emwage.
  10. Kashiga-Kadorho aburhaga Nnaburhinyi, Nnaninja, Kabare, Kadusigombena Nyibunga mwali wabo.
  11. Ci kwone, Kashiga-Kadorho ayinjibana bo na mwali wa Nnalwindi. Lusiku luguma nnamuyere arherûka ababusi bage, acihà Kashiga-Kadorho. Lero baburha Mwacînda. Buzinda baburha abandi bana : Kalunzekami na Nnamûfà.
  12. Muli abo bana boshi, Kashiga-Kadorho acishoga Kabare mpu yemwana wanayîme, lero Kashiga-Kadorho anacifâ. Bamubisha e Lwindi.
  13. Kabare arhenga e Lwindi boshi na nnina n’abalumuna.
  14. Omu njira, erhi Nnamuhôye ahika oku ntondo z’e Burhinyi, ayereka abagala ecidekera c’e Bushi anababwira erhi: “era munda eba abantu b’omurhûla, mujeyo”. Anacifâ n’abwo Kabare n’abalumuna bajirihiva.
  15. Obwo Nnamûfà na Mwacînda babisha nnina, n’obwo obworhere buhanzize abana okudekereza nnina omu nshînda. Erhi Kabare n’ababo barheng’ihîva, balòngôza Nnamûfà na Mwacînda mpu carhumaga babisha nnina.
  16. Erhi bahika aha Nyihemba (Rubîmbi), mwambali wabo ayîrha ensîmba. Bene Kasiga-Kadorho, erhi bagaba ensîmba bagaba n’emilala (bûko bwangasi baguma).
  17. Abana baburhagwa na Nnamuhôye baba: Kabare, Nnaninja, Nnaburhinyi, Kadusigombe na mwali wabo Nyibunga. Bo basima okuyoca enyama, lero babaha erya Banyamwoca.
  18. Abana baburhagwa na mwa Nnalwindi balya enyama mbishi. Okuba mirhubu kwarhuma babalòngôza: “Mwajizire mabi gabiri: burhanzi mwabishire nyâma mwamagal’ilya enyama mbishi. Kurhenga ene, omwânya gwinyu kukolakukabisha abâmi kone n’okulânga ecûsho cabo lwo luvûmbu”. Mwacînda yo nkomokà y’omulala gw’aBanyaMubira, Kalunzekami anacifâ na Nnamûfà ashuba ishe w’aBanjoga.Ye waburhaga Nabwanda. Nabwanda ye bisha abâmi, Nyakajungulu yehe ye lânga oluvûmbu.
  19. Kabare aj’iyubaka e Musûsù na Nnaburhinyi aja e Burhinyi. Nnanînja aja e Nînja.
  20. Lusiku luguma, Bujwera ahâ Kabare engoko. Lubakà[2] ashiha eyo ngoko anayibalalana. Kabare ayikulikira kuhik’e Mwogo. Ho lubakà ayirhogîze erhi yafîre. Kabare ayûbaka aha Luvûmbu.
  21. Lusiku luguma, Kabare abugâna bambali ba Naluniga babiri, omurhwa n’omushi, bali bacidudumira okubula obushinganyanya kwa nnawabo. Ababwira erhi: “Ow’ehyage ow’ehyage; omunyi ehyage, n’omugale ehyage”. Abo bashizi basima obwobugula bwa Kabare. Ci kwone Kabare na Kadusigombe barhang’ishiga Naluniga. Lero lusiku luguma, Kabare ali aha bwami, Naluniga ahuluka mpu alola akantu kalebe. Kabare adamala oku ntebe y’obwâmi. Engoma zahuluza zone na ntaye ozihumireko, lero olubaga lwakoma kagasha, mpu lwamabona mwâmi muhyahya. Erhi Naluniga agaluka ayemêra ebyabîre anashiga.
  22. Obwo, abantu barhondera okuderha mpu: “Rhushîmbe (rhushige) aba balondana. Bagwerhe enkafu, bayish’ikarhuha amarha n’amahemba. Ntyo Kabare ahinduka mwâmi w’e Bushi, arhola izino lya Nnabushi, kwo kuderha nnawabo ecihugo coshi.
  23. Naluniga ashuba mujînji, agwerhe ebikono, ye n’iburhalyage. Arhakahumwako, arhakana tumirhwa. Owamuhumako ibala lyanamugwarha. Kurhenga aho, omulala gwage gwo gubisha abâmi.
  24. Kabare afâ, asiga Cifundagombe.
  25. Cifundagombe arhegeka bwinja n’obugula. Erhi afâ Cihanga ayîma.
  26. Erhi aba amayîma, ahêka mwîshe Kadusigombe e Rwanda.
  27. Cihanga ayanka Mwa Kahago. Aburha Cirembebwa. Cirembebwa aburha Kasheze na Cabula.
  28. Cabula aburha Nshuli-lujo.
  29. Nshuli-lujo aburha Kagâku.
  30. Kagâku aburha Ngabwè.
  31. Ngabwè aburha Kabale-Kaganda.
  32. Kabale-Kaganda aburha Mushimbe.
  33. Mushimbe aburha Cigaba-Muhôye na Muhôye.
  34. Muhôye aburha Kamomè.
  35. Erhi Muhôye afâ, arhanacigwarha mwana, ci mukage Cinyere-Nankondo àli ndà.
  36. Cigaba-Muhôye arhambula Obushi omu kulinda omukana mwâmi asigaga aburhe.
  37. Erhi Cigaba-Muhôye abona oku Abahâya bali balinda okuburhwa kw’omwana, àlalira oku ayirha oyo mukazi oku arhaciburhà.
  38. Lusiku luguma, nyamukazi aja nshâli e Nyamubandà erhi guciba muzirhu, amugwarhirayo, amubera endà, acikebwa mpu afîre, amusiga. Cinyamukazi arhal’icirhengamwo omuka.
  39. Obulà n’omwana bya dungadunga oku idaho.
  40. Oku akola agwishire oku idaho, ayumva emihwalenga y’embasha omu muzirhu. Yali mbasha y’owakuba emirhi.
  41. Ayakûza n’izu liri buhuba: “We mulume wakonda embala, oyishe nkubwire”.
  42. Oyo mulume erhi ye Nniganda akag’ikuba emirhi ayocamwo amakala bulya àli mutuzi.
  43. Nniganda asômerwa okuyûmva ery’izù omu muzirhu.
  44. Acikanyakanya k’irumè, aja ashegera emunda izù lyakag’irhenga.
  45. Erhi ahika ho, arhimâna nyamukazi alambizize aha nshi, obulà n’omwana byadungadunga oku idaho.
  46. Erhi nyamukazi amubona amudosa erhi: “We ndi ?”
  47. Naye erhi: Nie Nniganda”.
  48. Nyamukazi, erhi: “Yaga Nniganda, rhôla oyu mwana.Omubagalire. Omulere; mwâmi w’Abahâya oyu. Nawe anacikulere”.
  49. Nniganda arhungwa erhi kurhamanya kurhi abiheka kurhuma.
  50. Lero alangira omukazi w’omurhwa ali akulula ebyula by’emitudu agend’ijiramwo emigozi.
  51. Nniganda amukema mpu amurhabale.
  52. Barhabalana, omwana bamukulula, aburhwa.
  53. Ago go mango nnina arhenziragemwo omûka.
  54. Olya murhwa-kazi aheka omwana emwage.
  55. Oyo mwana bamuhà erya Kamomè (oyu barhulûlaga nnina).
  56. Kurhenga ago mango, nk’omugoli ali ndà hofi kuburha, banalonze omurhwa-kazi amugwase.
  57. Nniganda naye bulya ali mutuzi bamuha omukolo gw’okutula Walengera na Kanyundwè.
  58. Kwo omukolo gwage gwarhangiraga ntyo.
  59. Erhi bahisa omwana ekà, Niganda ahisa omwanzi oku barhambo b’e Buhâya.
  60. Ababwira ebyagezire byoshi. Boshi bayakûza mpu: “Rhugwerhemwâmi! Rhugwerhe mwâmi”!
  61. Banacibwira Nniganda mpu: “Olibirhe duba, ozibe amazîko ofulike oyo mwana bulya Cigaba-Muhôye alalire okumuyirha kulya anayirhaga nnina. Ntaye wanyagaga oyo mwana akashambala kage, yene mwâmi”.
  62. Erhi Cigaba-Muhôye, ayumva oku nyamukazi asizire omwana ocizîne, alibirhira emwa olya murhwa-kazi mpu aj’iyirha Kamomè.
  63. Erhi nyamurhwa-kazi abona Cigaba-Muhôye ayahagire, ahira Kamomè hofi n’amasiga. Amubwikira ebyûla by’emimbarhi agal’imubagalira akola wamwera mwera nka wage.
  64. Erhi Cigaba-Muhôye abona ehyana hizìnzire nka hya murhwa, arhacishîbiriraga agaluka acikebwa mpu bamurhebire.
  65. Bashub’ibwira Cigaba-Muhôye mpu: “K’orhamanyiri okubàyakîze Kamomè e Lwege” ?
  66. Ashuza, erhi: “Muleke njeyo ndabe”. Anacilibirhira eyomunda.
  67. Erhi Nnalwege ayûmva oku Cigaba-Muhôye ayîruka, afulika Kamomè oku cirhala.
  68. Oku Cigaba-Muhôye anahika ntya, arhondera ashaka Kamomè. Ntaho arhafundaga olunu.
  69. Erhi ayunama idako ly’ecirhala, Kamomè ayoboha ashubala.Cigaba-Muhôye abona nka mishi garhonya.
  70. Nnalwege amurhangira amubwira, erhi: “Okuli, waliha olimuny’iragi. K’orhishi oku eno munda e Lwege, enshuha zeno zinakarhoza ogwomulenge zikayegerwa n’omuntu w’iragi omu kalamo kage” ?
  71. Cigaba-Muhôye ashubira emwage obwo.
  72. Abahâya bashub’irhôla Kamomè bashub’imufulika emwa Abarhwa.
  73. Bashub’ibwira Cigaba-Muhôye, mpu: “kandi Kamomè ali emw’Abarhwa”. Alibirha mpu aj’imurhôla.
  74. Ahika amango gakwanine, erhi Kamomè ali haguma n’abanabarhwa baherhe bashaka embeba omu burheme. Oku bali basharha, Cigaba-Muhôye arhondera okuj’alengereza abana oku mvîri muguma muguma.
  75. Erhi Cigaba-Muhôye ayegera hali Kamomè, amubona ashurha embeba akarhi. Ayirhôla ayilikira ekanwa akola ayinunugurha omwamba.
  76.  Erhi Cigaba-Muhôye abona ntyo, aderha emurhima, erhi: “Ntacirhamya nayegera hira, arhali w’okubûko bwirhu ola; akwanine abe mwana wa murhwa”. Ashubira e mwage.
  77. Oku bundi Abahâya babwira Cigaba-Muhôye mpu: “Waliha, rhwayabirwe, oguke orhenge hano oj’iyubaka e Murhonda (Ludeka)”.
  78. Erhi ayubaka eyo, Abahâya baj’ilonza Kamomè, bamulerha e Cirhwabaluzi (Kalulu).
  79. Bashub’ibwira Cigaba-Muhôye mpu: “Olâze Kalyamahugo omunguli, ohiremo n’enyama rhurherekêre enâma.
  80. Erhi obudufu bukula, bakûla erya ngoma (Kalyamahugo) n’eryanyama mpu babirhûle, bajishigamwo Kamomè wali e Cirhwabaluzi.
  81. Erhi Cigaba-Muhôye ayûmva engoma ehubuliza, ageramwo omusisi. Abugana akola ali yene boshin’omurhwa wage Mako.
  82. Erhi Abahâya baba bamayîmika; babona oku babuzire empembe. Bacidôsa mpu:“Ndi warhuhisakwo eco cirugu wani ?”
  83. Nnembule abashuza; erhi: “Empembe, rhwayihisa”.
  84. Boshi bashuza mpu: “Okarhulerherayo, erhi we ntwali ntanzi omu bashi bamwâmi”.
  85. Nnembule aharhulira emwa Cigaba-Muhôye. Erhi ahika abwira Cigaba-Muhôye, erhi: “Yagirwa, woyu wasigirage wene, Abahâya bacihindwire, kurhigi wajira ?
  86. Cigaba-Muhôye amushuza erhi: “Ntamanyiri wani, cikwone, mbwiraga kurhinkwanine njire”. “Buzira kurhindira, gwarhi Cigaba-Muhôye. Hano omushekera guhubuliza, abantu bashagamuka, lyo rhwalola kurhi rhwajira”.
  87. Nnembule arhôla empembe ayibûha bwenene kwarhuma izu lyahika eCirhwabaluzi. Bulya Cigaba-Muhôye âli alangalire Nnembule amwishingira. Lero Nnembule anyonyokana erya mpembe ashubira emwa Abahâya.
  88. Erhi Cigaba-Muhôye abona oku Nnembule anamurhebire, ayaka ho naho, bo namukage n’omurhwa wage.
  89. Ci erhi ahika aha Marheme, akayûla. Abwira omurhwa wage mpu asinge omuliro.
  90. Nyamurhwa arhôla obusingo. Mpu asinga, n’amaboko gakaywire, embono yamuyabiza, arhahashaga okushigisha.
  91. Erhi nnawabo abona oku nyamurhwa amayabirwa, ayômola engorho yage amuyirha,erhi: “Orhashizirwi erhi arhanashizirwi”.
  92. Ishûngwe lya Cigaba-Muhôye lyarhogera oku idaho.
  93. Erhi kugera nsiku nka zinga, Abazibaziba bageraga aha Marheme barhôlalirya ishûngwe balihekera mwâmi Kamomè.
  94. Erhi Mako aba amafà, Cigaba-Muhôye bo na mukage babirindikanya, baja eBigega (Bisunzu) yo banaherire.
  95. Kamomè arhenga aha Cirhwabaluzi aj’iyûbaka e Luvûmbu. Yo afirire anasiga omwîmo ye Mushema.
  96. Erhi Mushema ayîma ajira Mwishi-Kabungu mufumu wage.
  97. Mwene Mwishi-Kabungu erhi akômera aha bwami. Lero budufu buguma olya mwana arhenga aha Bwâmi mpu ajihûna ebiryo emwabo. Al’ifumbasire itumu.
  98. Omu njira, abugana omugashano. Agulekera lirya itumu anaguyirha.
  99. Erhi buca, abagezi babona gulya mugashano, n’itumu lyamwâmi aha burhambi. Baderha mpu: “Rhwabwine mwene Mwishi-Kabungu afumbirhe eri itumu. Ye wayisire omugashano. Naye akwanine afe bulya omugashano aba muluzi orhakayirhirhwa hofi n’obwami.
  100. Ogwo musole gwalegwa bwenene kuhika mwâmi alinda ayemera oku nyamusole ayirhwe.
  101. Erhi Mwishi-Kabungu amanya oku omugala anafire, alalira oku acihôla. Ago mango erhi Abalumbu bali eNnînja. Ajayo, aja irhigi nabò mpu banige mwâmi Mushema.
  102. Abakomêrheza, erhi: “Hanorhuhika hofi n’olubanda lwa Mukaya, mucifulike omu cishushu. Niehe nayish’ilerha mwâmi Mushema ayish’iyôga. Hano akola ali omu mîshi, hofi ninyu, mushagamuke mumugwiririze.
  103. Mwishi-Kabungu agenda anabwira Abahâya, erhi: “Irhondo sezi, rhuheke mwâmi e Maziba rhuj’imushukula. Rhuheke n’omugala Cirembebwa. Ci rhurhahekaga byoji”.
  104. Erhi bahika e Maziba, Mwishi-Kabunga aja omu lwishi bo na mwâmi. Abalisigire elwimana, bakarhîmba engoma.
  105. Erhi Abalumbu bayûmva engoma zalaka, bashagamuka, bagwiririza Mushema, bamutwa  irhwe banalihêka.
  106. Bambali ba Mushema bayâka. Abashombanyi balonza bagwârhe na Cirembebwa mpu bamunige. Larhi wani abalusha magulu bulya aciri musole.
  107. Abona oku ahika aha Makoma (Cinyamuzigi). Obwo Cigwira w’e Mulenge amuheba omu bwârho anamuyikiriza oku Ishungu.
  108. Erhi Abalumbu babona barhamuhisirikwo, baderha mpu: “Ako kabâle (bwârho) kawe kakucizize”.
  109. Kurhenga aho, izînolya Kabâle (Kabare) lyamunanîra lwôshi. Erhi ahika oku Ishungu, arhaberagako kasanzi, ayikirira e Rwanda n’erhi agaluka ashubira oku Ishugu.
  110. Hagera myaka ibiri. Ecizômbo cazûka e Buhâya. Walire arhenga e Buhâya aja oku Ishungu erhi adwirhe enyîbo aj’ishundamwo.
  111. Erhi ahika, ashimânayo Kabare. Erhi agaluka, ashambalira nnina wa Kabare, ye Naciboha-Mpana, oku omugala aba oku Ishungu.
  112. Ago mango, erhi mwâmiw’e Rwanda anyazire ecihîmbi c’Irhambi n’ecihîmbi c’e Buhâya kuhika oku lwishilwa Murhundu. Ecindi cihîmbi c’Obuhâya cali omu maboko ga Luba-Cilumba (Munyambiriri); ye waliyîmire mulico.
  113. Erhi Abalumbu baba bamagenda, Lukara, mwâmi ntwali w’Ahavu, alalira okurhêra obwâmi bw’e Rwanda. Ali erhi akola arhambula Ijwi ly’ifò. Yo arhonderire entabala y’okuja e Cinyaga.
  114. Ago mango, oku lwamwâmi Ndahiro, Olwanda lwali nka luhehîre. Lukara arhahumaga engabo za Ndahiro mashigisha abiri. Abalya ishwa lirhali linyi. Ci aye! Afira eyo Rwanda. Olufulwa murhibukira. Ruganzu, mwene Ndahiro yali ntwali kulusha ishe. Akangalika Abahavu abaseza okushubira e Bushi.
  115. Ci ogwo murhûla gwajamwo akashaba g’ebirha ekarhi k’Abahâya n’Abahavu. Oku buhabuzi bwa Lukara,mwene Bihako, Abahavu batundirika Abahâya olunda lw’ifò banagwarha ntondo nyinji kurhaluka aha Murhundu.
  116. Erhi hagera myaka minji y’akadugundu, Abahâya bahûna oku mwene Mushema agaluke. Ago mango erhi akola aba e Kaziba anali amayanka Namponda-Majiri, mwali Najiri mwâmi w’eKaziba.
  117. Nyakalege ye wali Mushamuka mukulu omu Buhâya, alalika ababo omu ihano mpu bagalule Kabare ekà banamuyimike mwâmi.
  118. Obwo Kabare agaluka anayûbaka aha Luvûmbu. Ye wasingaga irhegeko n’entonde kanye z’okuyîmika n’okuhâna akashambala. Abusire bagala basharhu: Nabuhanga, Kagweshe na Kamahaha. Abagala bamurhabala, agalihya ishwa lyage lunda lw’enyanya.
  119. Kamahaha ayima omu b’ishe. Aburha Kaciko-Kabuye na Batahakana. Ago mango Kamahaha na Kagweshe balwa. Eyo ntambala yabo yo yarhumire buzinda obwâmi buberwamwo bigabi bibiri (Kabare na Ngweshe). Kamahaha anacifâ, abishwa e Luvûmbu.
  120. Batahakana ayîma omu b’ishe. Erhi kugera myaka misungunu ayîmire, afâ, Mwerwe ayîma omubyage.

[1] Munzihirwa C., Pouvoir royal et idéologie. Rôle du mythe, des rites et des proverbes dans la monarchie précoloniale du royaume de Kabare (Zaïre), in Journal des africaniste 22 (2002) 227 – 261, in http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/jafr_0399-0346_2002_num_72_1_1297 (26 – 3 – 2014)

[2] Notons ici que Munzihirwa parle de lubakà (épervier), tandis que Nkoranyi mentionne “nyûnda” (aigle).

Rwacilolereza rhugeze amazu oku miziro y’Abashi n’emiziro y’omu Bibliya rhugalitutwa. Lira izino Mushi omu -exodus Lubungo 6, 19 liyosire lirhuhire olugere

2 réflexions au sujet de « ABASHI BALI BENE LEVI OMU BIBLIYA »

  1. Esperance M. B.

    Ni kweli kabisa papa, na pia ubarikiwe zaidi na zaidi. Ujikase kusema mengi zaidi juu ya mafasirio mengine mengi ya lugha yetu ya mashi kama kutokana na movie za kiswahili mu mashi.
    Soma pia Kitabu cha Hesabu 3:20. Pia mstari wa 33, 34. Asanteni saaana kwa hii yote. Ninafurahia.

    Répondre

Votre commentaire

Entrez vos coordonnées ci-dessous ou cliquez sur une icône pour vous connecter:

Logo WordPress.com

Vous commentez à l’aide de votre compte WordPress.com. Déconnexion /  Changer )

Image Twitter

Vous commentez à l’aide de votre compte Twitter. Déconnexion /  Changer )

Photo Facebook

Vous commentez à l’aide de votre compte Facebook. Déconnexion /  Changer )

Connexion à %s