ESG – – DRC MASHI HEBREW BIBLE and MASHI GREEK

1

Enshokolezi

Ecitabu ca Esteri cishambala ebiyerekire okucunguka kw’olubaga lwisho gwa oku bulyo bw’omukazi. Hamani erhi ali mukulu w’abasirika boshi b’e Pe rsi, alonza okunigûza Abayahudi boshi b’omu cihugo c’e Persi. Esteri, mukazi muguma wa Muyahudi wayankagwa na mwami, abaciza. Esteri akag’irhabalwa na nalume Mardokeyo omu burhegesi bwage. Buzinda bwa nyuma, akalamo k’Abayahudi kiihinduka. Hamani amanikwa, Mardokeyo amukula oku cirhi n’Abayahudi bâmalira abashombanyi babo. Olusiku lukulu lwa Purimu lijirwa oku kukengeza okwo kuhima amatumu. Eci citabu cihugula enshombo y’ amashanja manji ga mira oku Bayahudi bulya bagwerhe akalamo kabo n’obworhere burhashushini n’obw’abalungu babo. Eci citabu cilonza okumanyisa oku Nyamuzinda ye rhegeka ebibonekana o mw’igulu lyoshi (Est 4, 13-17). Omusengero gwa Mardokeyo n’ogwa Esteri guba guyunjwire bukuze bw’ Endagâno ya mira (Est 4, 17a-y). Ecirabu ca Esteri cayandikagwa omu lulimi lw’ecihabraniya; cikwone cirimwo ecigabi cayandikagwa omu lulimi lw’ecigereki, eco cigabi c’ecigereki cijire cazabûlwa n’olufabe  luli omu mandiko.

EBlRIMWO

1. Omukulu w’e Persi arhêra Abayahudi: cigabi 1-3

2. Abayahudi bayokolwa na Esteri.· cigabi. 5–10

Ebishokwire

Ebilorho bya Mardokeyo

1(a) ^a Omu mwaka gwa kabirhi kurhenga Asuerusi ali mwarni mukulu, omu lusiku lurhanzi lw’omwezi guderhwa mwezi gwa Nizani, ebilorho byanacihikira Mardokeyo mwene Yayiri, mwene Shimeyi, mwene Kishi, w’omu mulala gwa Benyamini, 1(b) Mardokeyo ali Muyahudi wayûbakaga e Suza, ali muntu mukulu olengerire w’oku bwami. 1(c) Ali muguma wamuli balya bantu Nabuko­ndonozori mwami w’e Babeli agwarhaga mpira e Yeruzalemu anahahêka omu bujà haguma na Yekoniya mwami w’e Yuda. 1(d) Mardokeyo alôrha ntya: Hayîsha ecihogêro n’endilù, emilazo y’enkuba yakungula, idaho lyageramwo omusisi, igulu lyoshi lyajuguma. l(e) Mpangaza nkulu ibirhi zayisha zaja karhumbi k’okulwa. Ziri zaheba ccimorôgo 1(f) Erhi eco cimorogo cishakanya, ngasi ishanja lyacirheganya okurhera olubaga lw’a bashinganyanya. 1(g) Lwaba lusiku lw’endunduli n’omwizimya. Amalibuko, ecôba, n’ecikangô byagwarha igulu. 1(h) Ishanja lyoshi ly’abashinganyanya lya shandazibwa; obuhanya bwalyo bwaligezamwo omusisi. Olubaga lwoshi lwaci­ rheganya okuhererekera lwanayakflza Nyamuzinda. 1(i) Omulenge gwabo gwayôrha nka kula amishi manji gw’olwîshi gashalala ah’iriba lisungunu. 1(k) Obulangashane bwaba, izûba nalyo lyapamuka. Okubundi abakenyi bakuzibwa, balabarhanya abagale. 1(l) Omu kuzûka kwage, Mardokeyo abona birya bilôrho byoshi n’emihigo ya Nyamuzinda, abika eryo ihwe omu murhima gwage kuhika budufu. Akaz’ilongereza kurhi akabiyumva bwinjinja.

Bahigira okuyirha mwami

1(m) Mardokeyo alamaga aha bwami boshi na Bigtani na Tareshi, abo babirhi erhi zibà nkonè z’aha bwami z’okukaz’ilanga ebirugu. 1(n) Mardokeyo ayumva zirya nkonè zidwirhe zacigamba, alonza okumanya bici zidwirhe zaderha. Lero ayumva oku zirheganyize okuyîrha mwami Asuerusi. Okubundi anacizimbira mwami gulya mwanzi. 1(0) Mwami adokereza zirya nkonè, erhi zibà zamayâga, arhegeka mpu ziyirhwe. 1(p) Mwami anaciyandikisa ebyo mpu lyo bilek’iyibagirwa; Mardokeyo naye abiyandika. 1(q) Ntyo mwami aha Mardokeyo omukolo aha bwami anamuhembera lirya ihwe amuzimbiraga. 1(r) Erhi aha bwami habà Hamani, mwene Hamedata w’e Agagi erhi abà murhonyi bwenêne wa mwami. Oyo Hamani akaz’ilonza okulibuza Mardokeyo lyo acihôlera zirya nkonè ibirhi.

I. Asuerusi na Wasti

Olusiku lukulu lwa Asuerusi

1

1 Gali mango ga mwami Asuerusi, – obwami bw’oyo Asuerusi bwarhangiriraga e Buhindi bwahika e Etiyopiya, ebihugo byage byoshi byali haguma igana na makumi abirhi na nda. 2 Ago mango, erhi mwami Asuerusi ahebire entebe yage y’obwami aha Suza. 3 Omu mwaka gwa kasharhu gw’e ngoma yage, ayimangira olusiku lukulu ajiriraga, barhambo b’engabo yage y’abasirika, mwàli abakulu b’omurhwe gw’e Persi n’ogw’e Mediya, abaluzi n’abarhegesi b’ecihugo. 4 Alonzagya okubayereka obugale bw’ecihugo cage n’obwinja bwaco kuguma n’obugale bwage yenene, ajizire ntyo nsiku nyinji, nsiku igana na makumi gali munani. 5 Erhi ago mango gagera, mwami alonza okujirira abantu b’oku bwami bwage nabo olukulu lwa nsiku nda aha Suza, kwo karhwa-bwami, kurhenga oku mukulu kuhika oku mwana, omu busani bw’oku bwami. 6 Omwola moshi mwàli muyunjwire mwinjihirizo gw’emishangi myeru, ey’irangi ly’omugôla, ey’akaduku, omukara, eby’obutonebutone; yalimanisirwe n’emigozi y’ecitani n’ey’akaduku, byali bishwekirwe oku rhugondo rhw’ebyuma by’olunyerere, n’oku mitungo migwike omu cirabuye ceru; encingo z’amasholo n’ez’ebyuma by’olunyerere zali omu bululi bubambemwo amabuye garhabonekerera g’e porifire, n’ecirabuye ceru n’ec’omusengo. 7 Bakagi nywera omu bikombe by’amasholo na bya ngasi lubero, idivayi lyanacibulagwa nka mîshi erhi o kwola kuhâna kwa mwami kurhuma. 8 Cikwonene barhasezagya ndi okunywa, bulya mwami ali erhi ahanyire irhegeko mpu baleke ngasi muguma akanywa oku analonzize.

Olwa mwamikazi Wasti^b

9 Naye omwamikazi Wasti oku lwage ali ajizire olukulu oku bakazi omu bwami bwa Asuerusi. 10 Olusiku lwa kalinda, ago mango erhi mwami acirimwo orukara, arhegeka Mehumana na Bizeta, Harbona, Bigta, Abagta, Zetari na Karkasi zali nshagi zage, oku banali nda bakazag’ikola omwo bwami, 11 anacibarhuma mpu baj’ihamagala omwamikazi Wasti, mpu anayishe aya mbirhe ecimane cage c’obwamikazi ly’olubaga nalo lubona obwinja bwage kuguma n’abarhambo boshi; bulya neci okunali arhahimagwa kuyinjiha. 12 Ci olya mwamikazi Wasti arhayîshaga, alahira buyumva akanwa mwami al’i rhumire enshagi zage; okwola kwarhuma mwami akunira bwenêne oburhe bwage bwayâka. 13 Okubundi mwami anacihamagala abagula bage ekagombe, balya bayîshi amarhegeko. Ntyôla kwo olubanja lwa mwami lwanakazag’ihê kerwa balya bashinganyanya n’abishi amarhegeko ekagombe. 14 Abamuli hofi, ali: Karshena, Shetari, Admata, Tarshishi, Meresi, Marsena na Memukani, hali baluzi nda b’e Persi n’e Mediya bo bakazag’ilola mwami ebusu, bo banali ba burhanzi omu bwami boshi, abadosa, erhi: 15 «Nk’oku binashinganine n’i rhegeko, mbwiri nani, kurhi mwamikazi Wasti akwanine okujirirwa, omuntu orhalonzizi okushuza oku irhegeko lya mwami Asuerusi n’obwo omu kumuha magala mwami anamurhumire enshagi zage ?»

16 Embere za mwami n’embere za balya barhambo bakulu, Memukani anacishuza, erhi: «Yagirwa arhali mwami yene mwamikazi Wasti anajirire okubi, ci n’abarhambo bakulu boshi, ciru n’olubaga loshi lunayubasire omu ngasi ishwa lya mwami Asuerusi. 17 Okwôla mwamikazi anajizire kurhabule okuhika omu marhwiri g’abandi bakazi, bulya bakola baboneraho nabo kurhi bayish’ikagayaguza b’iba wabo; mpu ka mwami Asuerusi yene arhali ahanyire irhegeko mpu mwamikazi Wasti ayishe ci kwonene arhanaciyishaga!» 18 Kw’olu lusiku lw’ene lonene, abakazi b’abarhambo b’omu Persi n’aba omu Mediya bamanya eryo ishuzo lya mwamikazi, n’izu lici barhashuzemwo abarhambo bakulu ba mwami, kandi obôla hanazûka akigayanwe na ishababe linji. 19 Mwami akanabona kushinganine, irhegeko li rhenge omu kanwa kage n’eryo irhegeko irhondo nta muntu walihamaga omu marhegeko g’Abapersi, n’ag’Abanyamediya goshi, lihanze Wasti irhondo a rhacibonekanaga omu masu ga mwami Asuerusi; n’ecôla cikono cage c’okuba mwamikazi, mwami acihe owundi mukazi mwinja kumulusha. 20 Kandi eryo i rhegeko lyanajirwa na mwami, limanyisibwe omu cihugo ca mwami coshi; na ntyôla abakazi boshi banakaz’ikenga b’iba wabo abe mukulu erhi munyinyi.

21 Ebyôla binwa byasimîsa bwenêne mwami na balya barhambo bage bànali ekagombe boshi naye. Mwami anacishimba kulyala Memukani anaderhaga. 22 Ago mango, mwami anacirhuma amaruba omu cihugo coshi, ngasi hantu nk’oku baderhaga yo na nk’oku bayandika yo mpu lyo ngasi mushamuka akaz’ikengwa nka mukulu ahamwage.

ΕΣΘΗΡ 1

1a ῎Ετους δευτέρου βασιλεύοντος ᾿Αρταξέρξου τοῦ μεγάλου τῇ μιᾷ τοῦ Νισα ἐνύπνιον εἶδεν Μαρδοχαῖος ὁ τοῦ Ιαϊρου τοῦ Σεμεϊου τοῦ Κισαιου ἐκ φυλῆς Βενιαμιν, 1b ἄνθρωπος Ιουδαῖος οἰκῶν ἐν Σούσοις τῇ πόλει, ἄνθρωπος μέγας θεραπεύων ἐν τῇ αὐλῇ τοῦ βασιλέως· 1c ἦν δὲ ἐκ τῆς αἰχμαλωσίας, ἧς ᾐχμαλώτευσεν Ναβουχοδονοσορ ὁ βασιλεὺς Βαβυλῶνος ἐξ Ιερουσαλημ μετὰ Ιεχονιου τοῦ βασιλέως τῆς Ιουδαίας. 1d kai τοῦτο αὐτοῦ τὸ ἐνύπνιον· καὶ ἰδοὺ φωναὶ καὶ θόρυβος, βρονταὶ καὶ σεισμός, τάραχος ἐπὶ τῆς γῆς· 1e καὶ ἰδοὺ δύο δράκοντες μεγάλοι ἕτοιμοι προῆλθον ἀμφότεροι παλαίειν, καὶ ἐγένετο αὐτῶν φωνὴ μεγάλη· 1f καὶ τῇ φωνῇ αὐτῶν ἡτοιμάσθη πᾶν ἔθνος εἰς πόλεμον ὥστε πολεμῆσαι δικαίων ἔθνος. 1g καὶ ἰδοὺ ἡμέρα σκότους καὶ γνόφου, θλῖψις καὶ στενοχωρία, κάκωσις καὶ τάραχος μέγας ἐπὶ τῆς γῆς· 1h καὶ ἐταράχθη δίκαιον πᾶν ἔθνος φοβούμενοι τὰ ἑαυτῶν κακὰ καὶ ἡτοιμάσθησαν ἀπολέσθαι καὶ ἐβόησαν πρὸς τὸν θεόν. 1i ἀπὸ δὲ τῆς βοῆς αὐτῶν ἐγένετο ὡσανεὶ ἀπὸ μικρᾶς πηγῆς ποταμὸς μέγας, ὕδωρ πολύ· 1k φῶς καὶ ὁ ἥλιος ἀνέτειλεν, καὶ οἱ ταπεινοὶ ὑψώθησαν καὶ κατέφαγον τοὺς ἐνδόξους. 1l καὶ διεγερθεὶς Μαρδοχαῖος ὁ ἑωρακὼς τὸ ἐνύπνιον τοῦτο καὶ τί ὁ θεὸς βεβούλευται ποιῆσαι, εἶχεν αὐτὸ ἐν τῇ καρδίᾳ καὶ ἐν παντὶ λόγῳ ἤθελεν ἐπιγνῶναι αὐτὸ ἕως τῆς νυκτός. 1m καὶ ἡσύχασεν Μαρδοχαῖος ἐν τῇ αὐλῇ μετὰ Γαβαθα καὶ Θαρρα τῶν δύο εὐνούχων τοῦ βασιλέως τῶν φυλασσόντων τὴν αὐλὴν 1n ἤκουσέν τε αὐτῶν τοὺς λογισμοὺς καὶ τὰς μερίμνας αὐτῶν ἐξηρεύνησεν καὶ ἔμαθεν ὅτι ἑτοιμάζουσιν τὰς χεῖρας ἐπιβαλεῖν ᾿Αρταξέρξῃ τῷ βασιλεῖ, καὶ ὑπέδειξεν τῷ βασιλεῖ περὶ αὐτῶν· 1o καὶ ἐξήτασεν ὁ βασιλεὺς τοὺς δύο εὐνούχους, καὶ ὁμολογήσαντες ἀπήχθησαν. 1p καὶ ἔγραψεν ὁ βασιλεὺς τοὺς λόγους τούτους εἰς μνημόσυνον, καὶ Μαρδοχαῖος ἔγραψεν περὶ τῶν λόγων τούτων· 1q καὶ ἐπέταξεν ὁ βασιλεὺς Μαρδοχαίῳ θεραπεύειν ἐν τῇ αὐλῇ καὶ ἔδωκεν αὐτῷ δόματα περὶ τούτων. 1r καὶ ἦν Αμαν Αμαδαθου Βουγαῖος ἔνδοξος ἐνώπιον τοῦ βασιλέως· καὶ ἐζήτησεν κακοποιῆσαι τὸν Μαρδοχαῖον καὶ τὸν λαὸν αὐτοῦ ὑπὲρ τῶν δύο εὐνούχων τοῦ βασιλέως. 1s Καὶ ἐγένετο μετὰ τοὺς λόγους τούτους ἐν ταῖς ἡμέραις ᾿Αρταξέρξου— οὗτος ὁ ᾿Αρταξέρξης ἀπὸ τῆς ᾿Ινδικῆς ἑκατὸν εἴκοσι ἑπτὰ χωρῶν ἐκράτησεν— 2 ἐν αὐταῖς ταῖς ἡμέραις, ὅτε ἐθρονίσθη ὁ βασιλεὺς ᾿Αρταξέρξης ἐν Σούσοις τῇ πόλει, 3 ἐν τῷ τρίτῳ ἔτει βασιλεύοντος αὐτοῦ δοχὴν ἐποίησεν τοῖς φίλοις καὶ τοῖς λοιποῖς ἔθνεσιν καὶ τοῖς Περσῶν καὶ Μήδων ἐνδόξοις καὶ τοῖς ἄρχουσιν τῶν σατραπῶν. 4 καὶ μετὰ ταῦτα μετὰ τὸ δεῖξαι αὐτοῖς τὸν πλοῦτον τῆς βασιλείας αὐτοῦ καὶ τὴν δόξαν τῆς εὐφροσύνης τοῦ πλούτου αὐτοῦ ἐπὶ ἡμέρας ἑκατὸν ὀγδοήκοντα, 5 ὅτε δὲ ἀνεπληρώθησαν αἱ ἡμέραι τοῦ γάμου, ἐποίησεν ὁ βασιλεὺς πότον τοῖς ἔθνεσιν τοῖς εὑρεθεῖσιν εἰς τὴν πόλιν ἐπὶ ἡμέρας ἓξ ἐν αὐλῇ οἴκου τοῦ βασιλέως 6 κεκοσμημένῃ βυσσίνοις καὶ καρπασίνοις τεταμένοις ἐπὶ σχοινίοις βυσσίνοις καὶ πορφυροῖς ἐπὶ κύβοις χρυσοῖς καὶ ἀργυροῖς ἐπὶ στύλοις παρίνοις καὶ λιθίνοις· κλῖναι χρυσαῖ καὶ ἀργυραῖ ἐπὶ λιθοστρώτου σμαραγδίτου λίθου καὶ πιννίνου καὶ παρίνου λίθου καὶ στρωμναὶ διαφανεῖς ποικίλως διηνθισμέναι, κύκλῳ ῥόδα πεπασμένα· 7 ποτήρια χρυσᾶ καὶ ἀργυρᾶ καὶ ἀνθράκινον κυλίκιον προκείμενον ἀπὸ ταλάντων τρισμυρίων· οἶνος πολὺς καὶ ἡδύς, ὃν αὐτὸς ὁ βασιλεὺς ἔπινεν. 8 ὁ δὲ πότος οὗτος οὐ κατὰ προκείμενον νόμον ἐγένετο, οὕτως δὲ ἠθέλησεν ὁ βασιλεὺς καὶ ἐπέταξεν τοῖς οἰκονόμοις ποιῆσαι τὸ θέλημα αὐτοῦ καὶ τῶν ἀνθρώπων. 9 καὶ Αστιν ἡ βασίλισσα ἐποίησε πότον ταῖς γυναιξὶν ἐν τοῖς βασιλείοις, ὅπου ὁ βασιλεὺς ᾿Αρταξέρξης. 10 ἐν δὲ τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἑβδόμῃ ἡδέως γενόμενος ὁ βασιλεὺς εἶπεν τῷ Αμαν καὶ Βαζαν καὶ Θαρρα καὶ Βωραζη καὶ Ζαθολθα καὶ Αβαταζα καὶ Θαραβα, τοῖς ἑπτὰ εὐνούχοις τοῖς διακόνοις τοῦ βασιλέως ᾿Αρταξέρξου, 11 εἰσαγαγεῖν τὴν βασίλισσαν πρὸς αὐτὸν βασιλεύειν αὐτὴν καὶ περιθεῖναι αὐτῇ τὸ διάδημα καὶ δεῖξαι αὐτὴν πᾶσιν τοῖς ἄρχουσιν καὶ τοῖς ἔθνεσιν τὸ κάλλος αὐτῆς, ὅτι καλὴ ἦν. 12 καὶ οὐκ εἰσήκουσεν αὐτοῦ Αστιν ἡ βασίλισσα ἐλθεῖν μετὰ τῶν εὐνούχων. καὶ ἐλυπήθη ὁ βασιλεὺς καὶ ὠργίσθη 13 καὶ εἶπεν τοῖς φίλοις αὐτοῦ Κατὰ ταῦτα ἐλάλησεν Αστιν, ποιήσατε οὖν περὶ τούτου νόμον καὶ κρίσιν. 14 καὶ προσῆλθεν αὐτῷ Αρκεσαιος καὶ Σαρσαθαιος καὶ Μαλησεαρ οἱ ἄρχοντες Περσῶν καὶ Μήδων οἱ ἐγγὺς τοῦ βασιλέως οἱ πρῶτοι παρακαθήμενοι τῷ βασιλεῖ 15 καὶ ἀπήγγειλαν αὐτῷ κατὰ τοὺς νόμους ὡς δεῖ ποιῆσαι Αστιν τῇ βασιλίσσῃ, ὅτι οὐκ ἐποίησεν τὰ ὑπὸ τοῦ βασιλέως προσταχθέντα διὰ τῶν εὐνούχων. 16 καὶ εἶπεν ὁ Μουχαιος πρὸς τὸν βασιλέα καὶ τοὺς ἄρχοντας Οὐ τὸν βασιλέα μόνον ἠδίκησεν Αστιν ἡ βασίλισσα, ἀλλὰ καὶ πάντας τοὺς ἄρχοντας καὶ τοὺς ἡγουμένους τοῦ βασιλέως 17 (καὶ γὰρ διηγήσατο αὐτοῖς τὰ ῥήματα τῆς βασιλίσσης καὶ ὡς ἀντεῖπεν τῷ βασιλεῖ). ὡς οὖν ἀντεῖπεν τῷ βασιλεῖ ᾿Αρταξέρξῃ, 18 οὕτως σήμερον αἱ τυραννίδες αἱ λοιπαὶ τῶν ἀρχόντων Περσῶν καὶ Μήδων ἀκούσασαι τὰ τῷ βασιλεῖ λεχθέντα ὑπ᾽ αὐτῆς τολμήσουσιν ὁμοίως ἀτιμάσαι τοὺς ἄνδρας αὐτῶν. 19 εἰ οὖν δοκεῖ τῷ βασιλεῖ, προσταξάτω βασιλικόν, καὶ γραφήτω κατὰ τοὺς νόμους Μήδων καὶ Περσῶν· καὶ μὴ ἄλλως χρησάσθω, μηδὲ εἰσελθάτω ἔτι ἡ βασίλισσα πρὸς αὐτόν, καὶ τὴν βασιλείαν αὐτῆς δότω ὁ βασιλεὺς γυναικὶ κρείττονι αὐτῆς. 20 καὶ ἀκουσθήτω ὁ νόμος ὁ ὑπὸ τοῦ βασιλέως, ὃν ἐὰν ποιῇ, ἐν τῇ βασιλείᾳ αὐτοῦ, καὶ οὕτως πᾶσαι αἱ γυναῖκες περιθήσουσιν τιμὴν τοῖς ἀνδράσιν ἑαυτῶν ἀπὸ πτωχοῦ ἕως πλουσίου. 21 καὶ ἤρεσεν ὁ λόγος τῷ βασιλεῖ καὶ τοῖς ἄρχουσι, καὶ ἐποίησεν ὁ βασιλεὺς καθὰ ἐλάλησεν ὁ Μουχαιος· 22 καὶ ἀπέστειλεν εἰς πᾶσαν τὴν βασιλείαν κατὰ χώραν κατὰ τὴν λέξιν αὐτῶν ὥστε εἶναι φόβον αὐτοῖς ἐν ταῖς οἰκίαις αὐτῶν^c.

2

I. Mardokeyo na Esteri

Esteri aba mwamikazi

1 Erhi kugera nsiku, mwami Asuerusi erhi amajaga arhulula kuli bulya bu rhe kandi ashub’irhanya ebindibindi kuli mukage Wasti, arhanya kuli lulya lugendo lwage na ngasi mihigo yafundisirwe kuli ye. 2 Okubundi obwola, aba rhumisi ba mwami bakazag’imukolera muli agola mango banacimubwira, mpu: «Baje balongeza mwami abananyere b’emishikira binjinja banaciri babikira. 3 Mpu mwami ajire omurhwe gw’abantu baja bashubûza omu bihugo byage byoshi balya bananyere banali binja na babikira, boshi babashubulize aha Suza omu côgo ciguma oku burhegesi bwa Hegeyi, nshagi ya mwami, olya olanga baka-mwami boshi. Oyûla abaha ngasi ebi banalagirirekwo okw’iranga lyabo, 4 n’omwananyere wankanasimîsa mwami muli abôla bananyere boshi oyôla ye waja ahali ha Wasti omu kuba mwamikazi». Ezôla nkengero zasimisa mwami n’okôla kwo kwanabirage.

5 Ago mango aha burhwali bw’aha Suza, hali omuyahudi izîno lyage ye Ma rdokeyo, mugala wa Yayiri ya Shimeyi, mugala wa Kishi w’omu buko bwa Be nyamini. 6 Ali muntu wayîshaga adwirhwe mpira kurhenga e Yeruzulemu, kuguma na balya bandi bayîshaga badwirhwe haguma na Yekoniasi, mwami w’e Yuda; mwami Nabukondonozori erhi ye oyimire omu Babiloni, abaluliza. 7 Akazag’ilêra hinyere higuma izîno lyahyo hyo hyali hi Hadasa nisi erhi Esteri, hyali hya mwîshe, hyali hyananyere hya nfuzi, hirhacijiraga îshe na nina, Cikwonene hyajiraga iranga linja n’ebirumbu bisogorosire bwinja, hyanali hinjinja. Erhi ababusi bage bafa boshi, Mardokeyo ahihêka emwage akahilera nka mwâli wage w’omunda yage yenene.

8 Erhi elyôla irhegeko lya mwami linagera omu cihugo coshi, n’erhi baba bamashubûza bananyere banji omu côgo c’aha Suza; banacibaha Hegayi mpu akaz’ibalanga. Esteri abarholwamwo, banacimuhêka omu bwami erhi banala nzirwe na Hegayi, mulanzi w’abakazi. 9 Oyo mwananyere anacimusimisa bwenêne, amurhonya. Anaciyumva asunisirwe oku murhima gwage okumuha ngasi ebi omukazi akanacirhonesamwo byoshi emw’iba. Anacimuhêreza bambalikazi nda bacishogagwa omwôla bwami, anacibahêka omu yagoyago nyumpa omwôla côgo. 10 Esteri arhali amanyisize ali wa bûko buhi na babusi bahi bamuburha bulya Mardokeyo ali amuhanzize okumanyisa ntyôla. 11 Ngasi lusiku Mardokeyo akazag’iyîsh’icigezageza ahôla côgo c’abakazi mpu ayumve emyanzi ya Esteri n’oku amagala gage gayosire. 12 Ngasi mwananyere aligwerhe akage kasanzi k’okuj’emunda mwami Asuerusi ali, n’irhegeko ly’abakazi lyali lihunyire myezi ikumi n’ibirhi. Agôla mango goshi g’amarheganyo gali gagabirwe ntyâla: omu myezi ndarhu, bali ba gwasirwe okukaz’icîshîga amavurha g’obuku; n’omu yindi myezi ndarhu, bakaz’icîshîga amanukato na ngasi mugavu omukazi akomerera okucîshîga ly’alanga bwinja iranga lyage. 13 Bakola baja emunda mwami ali, ngasi mwana nyere ankahashire okuhûna ngasi ebi analonzize, banamuhebyo anabigendana akola arhenga omwôla côgo aja emunda mwami ali. 14 Anajayo bijingo, na sêzi buba bwamaca, anashubira omu cindi côgo cakazag’ilangwa na Shashigazi ye wakazag’ilanga abakazag’ilaza mwami. Munyere wa bene oyôla arhankaci shubire emunda mwami ali, nkaba mwami acifinje ye anamurhumize mpu bamulerhereye.

15 Ci Esteri mwâli wa Abihayili naye yene mwîshe wa Mardokeyo, olya wakazag’imulera nka mwâli wage, erhi amango gage gahika g’okuja emunda mwami ali, arhahunaga bindi bici okuleka ebi abwiragwa na Hegayi wali mu rhonyi wa mwami; na mulanzi wa abola bagoli. Esteri ngasi banakazag’imu­ lolakwo banakaz’imusîma kulusha. 16 Esteri anacihêkwa emunda mwami ali omu bwami bwage omu mwezi gwa kalikumi gwo guderhwa mwezi gwa Tebeti, go gwaligi mwaka gwa kalinda kurhenga oyôla mwami ali oku ntebe. 17 Mwami anacirhonya bwenêne Esteri kulusha abandi bagoli boshi, arhona azigirwa kulusha abandi bananyere boshi. Anacimuyambisa ecimane c’obwamikazi oku irhwe anacimujira mwamikazi ahali ha Wasti.

18 Mwami anacijira olusiku lukulu bwenêne oku barhambo n’oku barhumisi bage boshi lyo lyali idinye lya Esteri, amarhambo gage goshi gahumûka, na mwami anacivangulira binja binji oku bantu b’omu bwami bwage boshi. Mardokeyo na Hamani 19 Obwo bwa kabirhi amango abananyere bajaga emunda mwami ali Ma rdokeyo ali abwarhire aha muhango gwa mwami. 20 Esteri arhamanyisagya oli aha aburhwa oli olubaga lwage nka oku Mardokeyo anamukomêrezagya, bulya ye wamuleraga. 21 Muli agôla mango Mardokeyo ali abwarhire omu muhanda gwa mwami, Bigtana na Tareshi bali barhonyi babirhi ba mwami, bo bakazag’ilanga omu bwami, omutula gwarhuma bali bakola bayîrha mwami Asuerusi. 22 Mardokeyo anacimanya ogwo muhigo gwabo, anacikanya aj’ima nyisa mwamikazi Esteri ogwôla mwanzi, naye aj’igubwira mwami ahali ha Ma rdokeyo. 23 Erhi baba bamodôkereza emyanzi, banabona oku kwo binali, abôla barhonyi bombi bamanikwa oku murhi n’okwôla kwanaciyandikwa omu citabu c’emyanzi eyerekire mwami erhi anadwirhe abona.

ΕΣΘΗΡ 2

1 Καὶ μετὰ τοὺς λόγους τούτους ἐκόπασεν ὁ βασιλεὺς τοῦ θυμοῦ καὶ οὐκέτι ἐμνήσθη τῆς Αστιν μνημονεύων οἷα ἐλάλησεν καὶ ὡς κατέκρινεν αὐτήν. 2 καὶ εἶπαν οἱ διάκονοι τοῦ βασιλέως Ζητηθήτω τῷ βασιλεῖ κοράσια ἄφθορα καλὰ τῷ εἴδει· 3 καὶ καταστήσει ὁ βασιλεὺς κωμάρχας ἐν πάσαις ταῖς χώραις τῆς βασιλείας αὐτοῦ, καὶ ἐπιλεξάτωσαν κοράσια παρθενικὰ καλὰ τῷ εἴδει εἰς Σουσαν τὴν πόλιν εἰς τὸν γυναικῶνα, καὶ παραδοθήτωσαν τῷ εὐνούχῳ τοῦ βασιλέως τῷ φύλακι τῶν γυναικῶν, καὶ δοθήτω σμῆγμα καὶ ἡ λοιπὴ ἐπιμέλεια· 4 καὶ ἡ γυνή, ἣ ἂν ἀρέσῃ τῷ βασιλεῖ, βασιλεύσει ἀντὶ Αστιν. καὶ ἤρεσεν τῷ βασιλεῖ τὸ πρᾶγμα, καὶ ἐποίησεν οὕτως. 5 Καὶ ἄνθρωπος ἦν Ιουδαῖος ἐν Σούσοις τῇ πόλει, καὶ ὄνομα αὐτῷ Μαρδοχαῖος ὁ τοῦ Ιαϊρου τοῦ Σεμεϊου τοῦ Κισαιου ἐκ φυλῆς Βενιαμιν, 6 ὃς ἦν αἰχμάλωτος ἐξ Ιερουσαλημ, ἣν ᾐχμαλώτευσεν Ναβουχοδονοσορ βασιλεὺς Βαβυλῶνος. 7 καὶ ἦν τούτῳ παῖς θρεπτή, θυγάτηρ Αμιναδαβ ἀδελφοῦ πατρὸς αὐτοῦ, καὶ ὄνομα αὐτῇ Εσθηρ· ἐν δὲ τῷ μεταλλάξαι αὐτῆς τοὺς γονεῖς ἐπαίδευσεν αὐτὴν ἑαυτῷ εἰς γυναῖκα· καὶ ἦν τὸ κοράσιον καλὸν τῷ εἴδει. 8 καὶ ὅτε ἠκούσθη τὸ τοῦ βασιλέως πρόσταγμα, συνήχθησαν κοράσια πολλὰ εἰς Σουσαν τὴν πόλιν ὑπὸ χεῖρα Γαι, καὶ ἤχθη Εσθηρ πρὸς Γαι τὸν φύλακα τῶν γυναικῶν. 9 καὶ ἤρεσεν αὐτῷ τὸ κοράσιον καὶ εὗρεν χάριν ἐνώπιον αὐτοῦ, καὶ ἔσπευσεν αὐτῇ δοῦναι τὸ σμῆγμα καὶ τὴν μερίδα καὶ τὰ ἑπτὰ κοράσια τὰ ἀποδεδειγμένα αὐτῇ ἐκ βασιλικοῦ καὶ ἐχρήσατο αὐτῇ καλῶς καὶ ταῖς ἅβραις αὐτῆς ἐν τῷ γυναικῶνι· 10 καὶ οὐχ ὑπέδειξεν Εσθηρ τὸ γένος αὐτῆς οὐδὲ τὴν πατρίδα, ὁ γὰρ Μαρδοχαῖος ἐνετείλατο αὐτῇ μὴ ἀπαγγεῖλαι. 11 καθ᾽ ἑκάστην δὲ ἡμέραν ὁ Μαρδοχαῖος περιεπάτει κατὰ τὴν αὐλὴν τὴν γυναικείαν ἐπισκοπῶν τί Εσθηρ συμβήσεται. 12 οὗτος δὲ ἦν καιρὸς κορασίου εἰσελθεῖν πρὸς τὸν βασιλέα, ὅταν ἀναπληρώσῃ μῆνας δέκα δύο· οὕτως γὰρ ἀναπληροῦνται αἱ ἡμέραι τῆς θεραπείας, μῆνας ἓξ ἀλειφόμεναι ἐν σμυρνίνῳ ἐλαίῳ καὶ μῆνας ἓξ ἐν τοῖς ἀρώμασιν καὶ ἐν τοῖς σμήγμασιν τῶν γυναικῶν, 13 καὶ τότε εἰσπορεύεται πρὸς τὸν βασιλέα· καὶ ὃ ἐὰν εἴπῃ, παραδώσει αὐτῇ συνεισέρχεσθαι αὐτῇ ἀπὸ τοῦ γυναικῶνος ἕως τῶν βασιλείων. 14 δείλης εἰσπορεύεται καὶ πρὸς ἡμέραν ἀποτρέχει εἰς τὸν γυναικῶνα τὸν δεύτερον, οὗ Γαι ὁ εὐνοῦχος τοῦ βασιλέως ὁ φύλαξ τῶν γυναικῶν, καὶ οὐκέτι εἰσπορεύεται πρὸς τὸν βασιλέα, ἐὰν μὴ κληθῇ ὀνόματι. 15 ἐν δὲ τῷ ἀναπληροῦσθαι τὸν χρόνον Εσθηρ τῆς θυγατρὸς Αμιναδαβ ἀδελφοῦ πατρὸς Μαρδοχαίου εἰσελθεῖν πρὸς τὸν βασιλέα οὐδὲν ἠθέτησεν ὧν αὐτῇ ἐνετείλατο ὁ εὐνοῦχος ὁ φύλαξ τῶν γυναικῶν· ἦν γὰρ Εσθηρ εὑρίσκουσα χάριν παρὰ πάντων τῶν βλεπόντων αὐτήν. 16 καὶ εἰσῆλθεν Εσθηρ πρὸς ᾿Αρταξέρξην τὸν βασιλέα τῷ δωδεκάτῳ μηνί, ὅς ἐστιν Αδαρ, τῷ ἑβδόμῳ ἔτει τῆς βασιλείας αὐτοῦ. 17 καὶ ἠράσθη ὁ βασιλεὺς Εσθηρ, καὶ εὗρεν χάριν παρὰ πάσας τὰς παρθένους, καὶ ἐπέθηκεν αὐτῇ τὸ διάδημα τὸ γυναικεῖον. 18 καὶ ἐποίησεν ὁ βασιλεὺς πότον πᾶσι τοῖς φίλοις αὐτοῦ καὶ ταῖς δυνάμεσιν ἐπὶ ἡμέρας ἑπτὰ καὶ ὕψωσεν τοὺς γάμους Εσθηρ καὶ ἄφεσιν ἐποίησεν τοῖς ὑπὸ τὴν βασιλείαν αὐτοῦ. 19 ὁ δὲ Μαρδοχαῖος ἐθεράπευεν ἐν τῇ αὐλῇ. 20 ἡ δὲ Εσθηρ οὐχ ὑπέδειξεν τὴν πατρίδα αὐτῆς· οὕτως γὰρ ἐνετείλατο αὐτῇ Μαρδοχαῖος φοβεῖσθαι τὸν θεὸν καὶ ποιεῖν τὰ προστάγματα αὐτοῦ, καθὼς ἦν μετ᾽ αὐτοῦ, καὶ Εσθηρ οὐ μετήλλαξεν τὴν ἀγωγὴν αὐτῆς. 21 Καὶ ἐλυπήθησαν οἱ δύο εὐνοῦχοι τοῦ βασιλέως οἱ ἀρχισωματοφύλακες ὅτι προήχθη Μαρδοχαῖος, καὶ ἐζήτουν ἀποκτεῖναι ᾿Αρταξέρξην τὸν βασιλέα. 22 καὶ ἐδηλώθη Μαρδοχαίῳ ὁ λόγος, καὶ ἐσήμανεν Εσθηρ, καὶ αὐτὴ ἐνεφάνισεν τῷ βασιλεῖ τὰ τῆς ἐπιβουλῆς. 23 ὁ δὲ βασιλεὺς ἤτασεν τοὺς δύο εὐνούχους καὶ ἐκρέμασεν αὐτούς· καὶ προσέταξεν ὁ βασιλεὺς καταχωρίσαι εἰς μνημόσυνον ἐν τῇ βασιλικῇ βιβλιοθήκῃ ὑπὲρ τῆς εὐνοίας Μαρδοχαίου ἐν ἐγκωμίῳ.

3

1 Erhi ebyôla byoshi biba byamagera, mwami Asuerusi, akuza Hamani mugala wa Hamdata omu cihugo c’Agagi, amukengesa bwenêne, amuyûshulira ecikono c’obukulu, ashuba ye murhanzi omu barhambo bage boshi. 2 Abarhumisi ba mwami boshi banali aha burhambi bwage omwôla ngo baka z’ifukamiriza embere za Hamani, bulya kwo mwami anali arhegesirc ntyôla. 3 Abarhumisi ba mwami babaga ahôla muhango banacibwira Mardokeyo, mpu: «Cirhumire watwa omu irhegeko lya mwami? » 4 Nakulya kuba baka­zag’iyôrha bamurhonda ngasi lusiku arhanabayumvagya lero bajimanyîsa Hamani, mpu balole erhi Mardokeyo anasera muli obwôla borhere bwage ebwa kuba bali erhi bayumvirhe oku aba Muyahudi. 5 Hamani anacibona oku Mardokeyo arhafukamaga embere zage arhanafukamiriza embere zage. Anacikunira bwenêne. 6 Ci agaya okumuhumakwo yenene bulya bamamubwira ali wa bûko buci. Hamani alonza okumalira olubaga lwa Mardokeyo loshi bo baligi Bayahudi banayûbakaga omu cihugo ca mwami Asuerusi coshi.

Ill. Abayahudi bashimbwa

Omulali gw’okuyîrha Abayahudi boshi

7 Omu mwezi murhanzi go guderhwa mwezi gwa Nizani, omu mwaka gwa kal’ikumi na kabirhi kurhenga Asuerusi ali mwami, banaciyesha ecigole ngasi lusiku na ngasi mwezi, balinda bahika oku mwezi gwa kal’ikumi na kabirhi, gwo mwezi guderhawa Adari. 8 Okubundi Hamani anacibwira mwami Asuerusi, erhi: «Omu mirhundu y’ecihugo cawe coshi muli olubaga lulumire kuli ngasi murhundu, luyôrha luciyungwire oku bandi bantu ba olubaga lwawe, bajira gabogabo marhegeko galya garhali g’olubaga loshi ciru barhashimba amarhegeko ga mwami. Kurhakwanini mwami alembere bantu ba bene abôla. 9 Mwami akabona kunashinganine, bahane irhegeko ly’okubayîrha, nayîsh’i lyûla abajira ogwôla mukolo bihumbi ikumi bya nsaranga za talenta. Nanazihira omu mbiko ya mwami»^d.

10 Mwami ahogola ehigondo hyage omu munwe ahiyambika Hamani mugala wa Hamidata w’omu cihugo c’Agagi, muntu washombaga abayahudi okulushire. 11 Mwami anacibwira Hamani, erhi: «Ensaranga ezôla wamahabwa n’olwo lubaga kwo na kuguma, olujirire nka oku onabwine kushinganine». 12 Abayahudi ba mwami banacihamagalwa omu mwezi murhanzi, omu nsiku ikumi n’isharhu z’omwezi, hanaciyandikira ngasi murhamho wa mwami, ngasi mugula na ngasi mukulu w’olubaga okwôla Hamani abarhegekaga, banakaya ndikira ngasi lubaga omu luderho lwabo. Eryo irhegeko lyayandikwa oku izîno lya mwami Asuerusi banacihirakwo akashe hirya higondo hyage. 13 Amaruba ganacilerengana omu ngasi murhundu gwa mwami goshi mpu bahungumule, banigûze, bayîrhe Abayahudi boshi; babe bana, babe bakulu, babe bakazi, mpu baniguzihwe omu lusiku luguma omu nsiku ikumi n’isharhu z’omwezi gwa kal’ikumi na kabirhi gwo guderhwa mwezi gwa Adari, mpu banahagule ebintu byabo byoshi.

13(a) Yumvagya ebyâli muli agola maruba: Omwami mukulu Asuerusi ayandikire abarhegesi ba bihugo igana na makumi abirhi na nda g’omu bwami bwage kurhenga e Buhindi kuhika e Etiyopiya n’oku bandi barhambo b’emirhundu n’ababakulikire, agala maruba gadesire ntyâla:

13(b) Ciru akaba ntegesire amashanja mwandu, na ciru akaba ntegesire igulu lyoshi ntakalonza okurhegeka n’obuhashe bw’okurhindibuza abantu ci nti nyôrhe ngasi mango muntu wa murhima gwa bugula, muntu mutudu, bambali bani bakaz’iyôrha bali omu kalamo karhalimwo kadugundu na ntyôla obwami boshi bukwanine bube n’omurhûla buyôrhe burhûlwire kuhika oklu lubibi lulyo olwa kuli bwenêne, ngasi muntu akaz’igendamwo buzira côba abe n’omurhûla bulya bwo buba bugale bwa ngasi muntu. 13(c) Erhi ncidôsa abahanûzi bani kurhi okwôla kwankahashikana, Hamani, ye mugula mukulu bwenêne na mwirhonzi, muntu mwene murhahabiri oku bushibirizi ajira omul kurhumikira kwage, yeri wa kabirhi omu bwami, 13(d) amanyisize oku hali olubaga lugwerhe obulonza bubi lunali omu gandi mashanja goshi ga hano igulu mpu barhayumvanya n’agôla gandi mashanja ebwa kuba bajira gabo gabo marhegeko banakagayaguza amarhegeko g’abandi bami na ntyôla barhaziga ebihugo rhurhegeka byagendeka bwinja.

13(e) Erhi mbona oku omu gandi mashanja goshi olwôla lubaga luguma lonene lukayôrha luciyungwire oku bandi bantu n’oku omu kuba n’agabo marhegeko banalonze okuseza abantu mpu bashimbe amarhegeko n’engeso zabo, erhi rhubona oku okwôla kunarhume omurhûla gurhacibonekana omu bantu erhi bo barhuma. 13(f) Rhubahunyire nti abôla boshi banadesirwe omu maruba ga Hamani, ye murhambo w’ebyani; ye na larha wa kabirhi, boshi oku banali: kuguma n’aba kazi, n’abana babo boshi banigûzibwe n’engôrho y’abashombanyi babo buzira bwonjo erhi kubabalira lebe; banigûzibwe oku lusiku lwa kal’ikumi na kani lw’omwezi gwa Adari. 13(g) Na ntyôla ngasi boshi, bunôla kandi erhi mira, balya banali bagwerhe omurhima mubi olufu lw’akavulindi lubayandagaliza omu kuzimu; kandi omu nsiku zayîsha emikolo yirhu yanaba n’omurhûla enakengwe omu cihugo cirhu coshi. » 14 Ebinwa byayandikagwa mw’agôla maruba, nka irhegeko liyerekire abantu boshi, byanacirhumwa omu cihugo coshi mpu lyo ngasi muguma aba acîrheganyize oku lusiku lwanatwirwe ».

15 Oku irhegeko lya mwami agôla maruba ganacigenda dubaduba omu cihugo coshi. Ery’irhegeko lyanacimayisibwa burhanzi aha burhwali buba aha Suza. N’oku mwami boshi na Hamani bali oku mamvu bagorhomera, banafonfomera ebiryo, abantu b’omu lugo lwa Suza boshi bahira akaboko aha irhama.

ΕΣΘΗΡ 3

1 Μετὰ δὲ ταῦτα ἐδόξασεν ὁ βασιλεὺς ᾿Αρταξέρξης Αμαν Αμαδαθου Βουγαῖον καὶ ὕψωσεν αὐτόν, καὶ ἐπρωτοβάθρει πάντων τῶν φίλων αὐτοῦ. 2 καὶ πάντες οἱ ἐν τῇ αὐλῇ προσεκύνουν αὐτῷ, οὕτως γὰρ προσέταξεν ὁ βασιλεὺς ποιῆσαι· ὁ δὲ Μαρδοχαῖος οὐ προσεκύνει αὐτῷ. 3 καὶ ἐλάλησαν οἱ ἐν τῇ αὐλῇ τοῦ βασιλέως τῷ Μαρδοχαίῳ Μαρδοχαῖε, τί παρακούεις τὰ ὑπὸ τοῦ βασιλέως λεγόμενα; 4 καθ᾽ ἑκάστην ἡμέραν ἐλάλουν αὐτῷ, καὶ οὐχ ὑπήκουεν αὐτῶν· καὶ ὑπέδειξαν τῷ Αμαν Μαρδοχαῖον τοῖς τοῦ βασιλέως λόγοις ἀντιτασσόμενον· καὶ ὑπέδειξεν αὐτοῖς ὁ Μαρδοχαῖος ὅτι Ιουδαῖός ἐστιν. 5 καὶ ἐπιγνοὺς Αμαν ὅτι οὐ προσκυνεῖ αὐτῷ Μαρδοχαῖος, ἐθυμώθη σφόδρα 6 καὶ ἐβουλεύσατο ἀφανίσαι πάντας τοὺς ὑπὸ τὴν ᾿Αρταξέρξου βασιλείαν Ιουδαίους. 7 καὶ ἐποίησεν ψήφισμα ἐν ἔτει δωδεκάτῳ τῆς βασιλείας ᾿Αρταξέρξου καὶ ἔβαλεν κλήρους ἡμέραν ἐξ ἡμέρας καὶ μῆνα ἐκ μηνὸς ὥστε ἀπολέσαι ἐν μιᾷ ἡμέρᾳ τὸ γένος Μαρδοχαίου, καὶ ἔπεσεν ὁ κλῆρος εἰς τὴν τεσσαρεσκαιδεκάτην τοῦ μηνός, ὅς ἐστιν Αδαρ. 8 καὶ ἐλάλησεν πρὸς τὸν βασιλέα ᾿Αρταξέρξην λέγων ῾Υπάρχει ἔθνος διεσπαρμένον ἐν τοῖς ἔθνεσιν ἐν πάσῃ τῇ βασιλείᾳ σου, οἱ δὲ νόμοι αὐτῶν ἔξαλλοι παρὰ πάντα τὰ ἔθνη, τῶν δὲ νόμων τοῦ βασιλέως παρακούουσιν, καὶ οὐ συμφέρει τῷ βασιλεῖ ἐᾶσαι αὐτούς· 9 εἰ δοκεῖ τῷ βασιλεῖ, δογματισάτω ἀπολέσαι αὐτούς, κἀγὼ διαγράψω εἰς τὸ γαζοφυλάκιον τοῦ βασιλέως ἀργυρίου τάλαντα μύρια. 10 καὶ περιελόμενος ὁ βασιλεὺς τὸν δακτύλιον ἔδωκεν εἰς χεῖρα τῷ Αμαν σφραγίσαι κατὰ τῶν γεγραμμένων κατὰ τῶν Ιουδαίων. 11 καὶ εἶπεν ὁ βασιλεὺς τῷ Αμαν Τὸ μὲν ἀργύριον ἔχε, τῷ δὲ ἔθνει χρῶ ὡς βούλει. 12 καὶ ἐκλήθησαν οἱ γραμματεῖς τοῦ βασιλέως μηνὶ πρώτῳ τῇ τρισκαιδεκάτῃ καὶ ἔγραψαν, ὡς ἐπέταξεν Αμαν, τοῖς στρατηγοῖς καὶ τοῖς ἄρχουσιν κατὰ πᾶσαν χώραν ἀπὸ ᾿Ινδικῆς ἕως τῆς Αἰθιοπίας, ταῖς ἑκατὸν εἴκοσι ἑπτὰ χώραις, τοῖς τε ἄρχουσι τῶν ἐθνῶν κατὰ τὴν αὐτῶν λέξιν δι᾽ ᾿Αρταξέρξου τοῦ βασιλέως. 13καὶ ἀπεστάλη διὰ βιβλιαφόρων εἰς τὴν ᾿Αρταξέρξου βασιλείαν ἀφανίσαι τὸ γένος τῶν Ιουδαίων ἐν ἡμέρᾳ μιᾷ μηνὸς δωδεκάτου, ὅς ἐστιν Αδαρ, καὶ διαρπάσαι τὰ ὑπάρχοντα αὐτῶν.— 13a τῆς δὲ ἐπιστολῆς ἐστιν τὸ ἀντίγραφον τόδε Βασιλεὺς μέγας ᾿Αρταξέρξης τοῖς ἀπὸ τῆς ᾿Ινδικῆς ἕως τῆς Αἰθιοπίας ἑκατὸν εἴκοσι ἑπτὰ χωρῶν ἄρχουσι καὶ τοπάρχαις ὑποτεταγμένοις τάδε γράφει 13b Πολλῶν ἐπάρξας ἐθνῶν καὶ πάσης ἐπικρατήσας οἰκουμένης ἐβουλήθην, μὴ τῷ θράσει τῆς ἐξουσίας ἐπαιρόμενος, ἐπιεικέστερον δὲ καὶ μετὰ ἠπιότητος ἀεὶ διεξάγων, τοὺς τῶν ὑποτεταγμένων ἀκυμάτους διὰ παντὸς καταστῆσαι βίους, τήν τε βασιλείαν ἥμερον καὶ πορευτὴν μέχρι περάτων παρεξόμενος ἀνανεώσασθαί τε τὴν ποθουμένην τοῖς πᾶσιν ἀνθρώποις εἰρήνην. 13c πυθομένου δέ μου τῶν συμβούλων πῶς ἂν ἀχθείη τοῦτο ἐπὶ πέρας, σωφροσύνῃ παρ᾽ ἡμῖν διενέγκας καὶ ἐν τῇ εὐνοίᾳ ἀπαραλλάκτως καὶ βεβαίᾳ πίστει ἀποδεδειγμένος καὶ δεύτερον τῶν βασιλειῶν γέρας ἀπενηνεγμένος Αμαν 13d ἐπέδειξεν ἡμῖν ἐν πάσαις ταῖς κατὰ τὴν οἰκουμένην φυλαῖς ἀναμεμεῖχθαι δυσμενῆ λαόν τινα τοῖς νόμοις ἀντίθετον πρὸς πᾶν ἔθνος τά τε τῶν βασιλέων παραπέμποντας διηνεκῶς διατάγματα πρὸς τὸ μὴ κατατίθεσθαι τὴν ὑφ᾽ ἡμῶν κατευθυνομένην ἀμέμπτως συναρχίαν. 13e διειληφότες οὖν τόδε τὸ ἔθνος μονώτατον ἐν ἀντιπαραγωγῇ παντὶ διὰ παντὸς ἀνθρώπῳ κείμενον διαγωγὴν νόμων ξενίζουσαν παραλλάσσον καὶ δυσνοοῦν τοῖς ἡμετέροις πράγμασιν τὰ χείριστα συντελοῦν κακὰ καὶ πρὸς τὸ μὴ τὴν βασιλείαν εὐσταθείας τυγχάνειν· 13f προστετάχαμεν οὖν τοὺς σημαινομένους ὑμῖν ἐν τοῖς γεγραμμένοις ὑπὸ Αμαν τοῦ τεταγμένου ἐπὶ τῶν πραγμάτων καὶ δευτέρου πατρὸς ἡμῶν πάντας σὺν γυναιξὶ καὶ τέκνοις ἀπολέσαι ὁλορριζεὶ ταῖς τῶν ἐχθρῶν μαχαίραις ἄνευ παντὸς οἴκτου καὶ φειδοῦς τῇ τεσσαρεσκαιδεκάτῃ τοῦ δωδεκάτου μηνὸς Αδαρ τοῦ ἐνεστῶτος ἔτους, 13g ὅπως οἱ πάλαι καὶ νῦν δυσμενεῖς ἐν ἡμέρᾳ μιᾷ βιαίως εἰς τὸν ᾅδην κατελθόντες εἰς τὸν μετέπειτα χρόνον εὐσταθῆ καὶ ἀτάραχα παρέχωσιν ἡμῖν διὰ τέλους τὰ πράγματα.— 14 τὰ δὲ ἀντίγραφα τῶν ἐπιστολῶν ἐξετίθετο κατὰ χώραν, καὶ προσετάγη πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν ἑτοίμους εἶναι εἰς τὴν ἡμέραν ταύτην. 15 ἐσπεύδετο δὲ τὸ πρᾶγμα καὶ εἰς Σουσαν· ὁ δὲ βασιλεὺς καὶ Αμαν ἐκωθωνίζοντο, ἐταράσσετο δὲ ἡ πόλις.

4

Esteri na Mardokeyo balonza obulyo bw’okuyaka obwôla buhanya

1 Erhi anayumva oku kwo byalalirwe ntyôla, Mardokeyo asharhula emya mbalo yage ayambala sunzu, anacilabika oluvu. Okubundi anacikanya omu lugo loshi aja abanda endulù, 2 anacigend’iyimanga aha muhango gujire aha bwami bulya ntaye wankagezire muli ogwôla muhango anacihundikire sunzu. 3 Omu ngasi cishagala banamanyisagyamwo ogwôla mwanzi gw’ebwami, oku ngasi Muyahudi wanali kolwôla lugo kwaba kurhindibuka, kulaka n’okurhoza emirenge, kucishalisa n’emirhanyo. Banji baj’omu mishîbo, bayambala sunzu, bacilabika oluvu.

4 Bambalikazi n’abalamba barhonyi ba Esteri bayîsh’imumanyisa ogwôla mwanzi. Omwamikazi, omungo gwamugwarha bwenêne. Arhuma abahêkera Mardokeyo emyambalo mpu lyo aleka sunzu wage. Ci Mardokeyo acilahirira. 5 Lero okubundi obwôla, Esteri anacirhuma omwambali wage Hataki, muguma w’omu barhonyi mwami alimuhire mpu bakaz’imukolera, Esteri anacimurhuma mpu agend’idosa Mardokeyo kurhi byabire na bici birhumire aba n’olugendo lwa bene olôla.

6 Hataki anahuluka aja emunda Mardokeyo ali atamire aha muhango gw’omuhanda gwa mwami. 7 Mardokeyo anacimurhondêreza oku binali byoshi anacimubwira na kurhi Hamani alaganaga okurhulira ensaranga zirhali nyi oku mbîko ya mwami nka mpyîlo y’okumalira Abayahudi. 8 Anacimuhà erya mpamiso y’olwandiko Iw’irhegeko lyalumizibagwa omu cihugo coshi mpu bayî rhe Abayahudi; n’okwôla kwankamanyisize Esteri ebyabire byoshi. Anacimu komêreza mpu abwire omugoli aje emunda mwami ali amushenge obwonjo oku lubaga aburhagwamwo. 8(a) «Erhi kengera mwana wani muli zirya nsiku z’amalibuko amango nakazag’ikulisa n’amaboko gani. Bulya Hamani ye oligi wa kabirhi omu cihugo ca mwami, ahunyire mwami mpu rhweshi rhufe! » 8(b) «Oshenge Nyakasane, orhuderhere emunda ali, orhufulumuse olufu!»

9 Hataki agaluka aj’ishambalira Esteri ebyo binwa. 10 Esteri arhuma Hataki acibwira Mardokeyo, erhi: 11 «Bambali ba mwami boshi n’abayûbaka omu cihugo cage bayîshi oku ngasi muntu abe mulume, abe mukazi, erhi ankanaci shomya mpu aje emunda mwami ali arhanahamagirwi naye, oyôla muntu anakumba ho nahalya omu irhcgeko lidesire mpu oyôla muntu afe. Nkabaga e rhi mwami akanamuyêrekeza akarhi kage k’amasholo, mwami anamanyise ntyo oku oyûla muntu ababalirwe. Hamagera na nsiku makumi asharhu ntalali kwa mpu nje emunda mwami ali».

12 Anacimanyisa Mardokeyo ebyo binwa bya Esteri. 13 Naye Mardokeyo anacishuza, erhi; «Orhamanyaga mpu okwenge oli omu bwami, wenene Muyahudi wafuma omu bandi. 14 Bulya kwo binali erhi wankaba orhadesiri kanwa mwagano mango, okucira n’okuyôkoka kw’Abayahudi kwanarhenga handi; w’oyo n’enyumpa ya sho mwanahûngumuka. Ndi wankamanya erhi arhali amango gali nkaga go garhumaga oba mwamikazi?»

15 Esteri abwira Mardokeyo, erhi: 16 «Ogend’ibwira Abayahudi banali omu Suza boshi bacishalise erhi nie ntuma. Murhalyaga murhananywaga miregere ge isharhu na madufu asharhu. Oku lwani lunda, nie haguma na bambalikazi bani, nacîshalisa kuguma na ninyu. Na hanôla mba namacirheganya ntyôla, nanaj’emunda mwami ali, akaba kufa nafa nanafaga». 17 Mardokeyo ashubira emwage agend’ijira kulyala Esteri amubwiraga. Omusengero gwa Mardokeyo

17(a) Mardokeyo ashenga erhi akengera aminja ga Nyakasane goshi, aderha erhi: 17(b) «Mâshi, Yagirwa, Yagirwa Mwami Ogala-byoshi, ebintu byoshi biba oku buhashe bwawe, na ntaye ciru n’omuguma wankakucika nka wamalonza okuciza Israheli. 17(c) We walemaga empingu n’igulu, na ngasi birhangazo biba hanôla igulu. We mwami w’ebintu byoshi, na ntaco cankakucika Nyamwagirwa! 17(d) Oyîshi byoshi, orhahabiri oku arhali kujira cikanyi nisi erhi bucibonyi kandi erhi magene g’okubona irenge lyarhumaga nalahira okufukamira o mwibonyi Hamani. Bulya neci nanacinyihya erhi kuciza Israheli kurhuma. 17(e) Ci kwonene najizire ntyôla, lyo ndek’iha omuntu irenge likwanine Nyamuzinda yenene; ntankanaharamya owundi okuleka wenene, Yagirwa Nnamahanga, ci arhali ebwa kucivuna kwo kwarhuma najira ntyôla. 17(f) Na bunôla Yagirwa Nnamahanga, Mwami, we Nyamuzinda w’A brahamu, obabalire olubaga lwawe; bulya abashombanyi birhu bakola ba rhulomolire amasu mpu barhuyîrhe banaherêrekeze omwimo gwawe gwa ku rhenga mira. 17(g) Orhagayaguzagya omurhwe gwawe, ogu wenene wacu ngulaga kurhenga e Misiri. 17(h) Yagirwa oyumvirhize omusengero gwani! 0 mwimo gwawe ogufe obwonjo, emishîbo yirhu oyihindule bushagaluke lyo rhulanga akalamo kirhu rhunabe bantu bakuyimba irenge ly’izîno lyawe, mâshi Nyakasane. Yagirwa omanye mâshi wankaheza orhunwa rhw’abakukuza.» 17(i) Nabo bene Israheli balaka bwenêne n’emisi yabo yoshi omukubona olufu lukola luli embere z’amasu gabo.

Omusengero gwa Esteri

17(k) Omwamikazi Esteri naye oyakira muli Nyakasane erhi arhungwa n’obwoba bw’olufu lwalikola lumuyerekire luminomino. Anacihogola erya myambolo yage y’obugale, ayambala ey’okucîbabaza n’okushiba; ahali h’amanukato galya gabaya bwinjinja oku irhwe lyage, alibumba luvu na ngasi bindi bya bibolêrereza. Arhohya bwenêne omubiri gwage; n’ebiviri bishandabine aba by’akola aj’agerana halya hoshi anakazag’igera aba amashokoza amanaya mbaliza bwinja. Ashenga Nyakasane Nyamuzinda w’Israheli aderha, erhi: 17(l) «Nyamwagirwa, mwami wirhu, wene Nyamuzinda nta wundi, ntabala nani bulya obwinage oku niono nieshi nta handi nankacikula oburhabâle okuleka emunda oli: bulya embaka zinyîshire, nkola ndi omu kanga k’okufa. 17(m) Kurhenga eburho bwani erhi nciri aha mwirhu, nayumvirhe oku wene ne Yagirwa, we wacîshogaga Israheli omu karhî g’agandi mashanja goshi na balarha wacîshogabo muli bashakulûza babo, mpu babe mwimo gwawe ensiku n’amango, n’oku wajizire makwanane manji wakazag’ibalaganya. 17(n ) Lero rhwakugomera, wanacirhuhâna emwa abashombanyi birhu, ebwakuba rhwamakaz’iharamya ba-nyamuzinda babo. Oli mushinganyanya Yagirwa Nnahamwirhu. 17(o) Ci kwonene barhaciderhaga mpu obûla rhwamagwarhwa mpira rhuko laga rhwalekera ahôla, ci balunginage boshi n’enshushano zabo mpu bakule omulali gw’omu kanwa kawe, mpu baherêrekeze loshi-loshi omwimo gwawe, mpu badundaguze orhunwa rhw’abakukuza, bamalîre ntyôla irenge ly’aka­ Nyamuzinda kawe n’oluhêrero lwawe. 17(p) ntyo bakaz’iharamya omu igulu lyoshi ba-nyamuzinda b’obwihambi n’okucisimisa lwoshi embrere z’omwami w’igulu. 17(q) Yagirwa, enshusho yawe erhahindukaga buhanya oku barhacihali, mâs hi, orharhuganyaguzagya omu malibuko girhu! Emihigo mibi abashombanyi birhu barhurheganyiza, ojire ebagalukire bo nène n’omurhangiriza wankacishomya mpu arhurhera, ojire acîbonerekwo, abe lwiganyo lw’ababo! 17(r) Yagirwa okengere, ociyerekane olusiku lw’amalibuko girhu! Nani ompe oburhwali, Yagirwa Mwami wa ba-nyamuzinda na Murhegesi wa ngasi bukulu. 17(s) Ohire ebinwa binunu omu kanwa kani hano mba nkola ndi omu mbaka embrere z’entale, onayiyêrekeze omurhima embere z’abashombanyi birhu, baherêrekere haguma n’abandi boshi babashusha. 17(t) Rhwehe okuboko kwawe kurhucize, onayîshe ontabille bulya niene ndi, ntanagwerhi wundi nalibirhira kuleka we, wene Nyakasane! 17(u) Oyîshi byoshi onayîshi oku ntabonakwo irenge ly’abarhasima bayumve izîno lyawe, oyîshi oku ntabonakwo gw’entakembûlwa n’ogw’abanyamahanga. 17(w) Omanyire obulagirire ndimwo, omanyire oku obwoba bungwerhe erhi bucibone bwani burhuma, bulya bundi ebusu, mwa zino nsiku ndi nagenda engalanju hano igulu, bwoba n’enshonyi ziri nka za mwambalo gw’izinga. Waliha, ontenze kw’obwo bworhere, ojire burhankulikiraga omu nsiku zani z’omurhûla. 17(x) Mwambalikazi wawe arhalîraga oku cibo ca Hamani, arhajaga oku nsiku nkulu z’ebwami arhananywaga amanvu g’abazimu. 17(y) Mwambalikazi wawe arhacisimisagya kundi kundi kurhenga olusiku akuhiragakwo omurhima kuhik’ene, ci muli we, Nyakasane, Nyamuzinda wa Abrahamu. 17(z) Nyamuzinda w’emisi elushire eya boshi, oyumvirhize izu ly’abali omu malibuko barhanacigwerhi bulangalire, orhukule omu maboko g’abaminya onankûle omu bwoba ndimwo!»

ΕΣΘΗΡ 4

1 ῾Ο δὲ Μαρδοχαῖος ἐπιγνοὺς τὸ συντελούμενον διέρρηξεν τὰ ἱμάτια αὐτοῦ καὶ ἐνεδύσατο σάκκον καὶ κατεπάσατο σποδὸν καὶ ἐκπηδήσας διὰ τῆς πλατείας τῆς πόλεως ἐβόα φωνῇ μεγάλῃ Αἴρεται ἔθνος μηδὲν ἠδικηκός. 2 καὶ ἦλθεν ἕως τῆς πύλης τοῦ βασιλέως καὶ ἔστη· οὐ γὰρ ἦν ἐξὸν αὐτῷ εἰσελθεῖν εἰς τὴν αὐλὴν σάκκον ἔχοντι καὶ σποδόν. 3 καὶ ἐν πάσῃ χώρᾳ, οὗ ἐξετίθετο τὰ γράμματα, κραυγὴ καὶ κοπετὸς καὶ πένθος μέγα τοῖς Ιουδαίοις, σάκκον καὶ σποδὸν ἔστρωσαν ἑαυτοῖς. 4 καὶ εἰσῆλθον αἱ ἅβραι καὶ οἱ εὐνοῦχοι τῆς βασιλίσσης καὶ ἀνήγγειλαν αὐτῇ, καὶ ἐταράχθη ἀκούσασα τὸ γεγονὸς καὶ ἀπέστειλεν στολίσαι τὸν Μαρδοχαῖον καὶ ἀφελέσθαι αὐτοῦ τὸν σάκκον, ὁ δὲ οὐκ ἐπείσθη. 5 ἡ δὲ Εσθηρ προσεκαλέσατο Αχραθαῖον τὸν εὐνοῦχον αὐτῆς, ὃς παρειστήκει αὐτῇ, καὶ ἀπέστειλεν μαθεῖν αὐτῇ παρὰ τοῦ Μαρδοχαίου τὸ ἀκριβές· 6  7 ὁ δὲ Μαρδοχαῖος ὑπέδειξεν αὐτῷ τὸ γεγονὸς καὶ τὴν ἐπαγγελίαν, ἣν ἐπηγγείλατο Αμαν τῷ βασιλεῖ εἰς τὴν γάζαν ταλάντων μυρίων, ἵνα ἀπολέσῃ τοὺς Ιουδαίους· 8 καὶ τὸ ἀντίγραφον τὸ ἐν Σούσοις ἐκτεθὲν ὑπὲρ τοῦ ἀπολέσθαι αὐτοὺς ἔδωκεν αὐτῷ δεῖξαι τῇ Εσθηρ καὶ εἶπεν αὐτῷ ἐντείλασθαι αὐτῇ εἰσελθούσῃ παραιτήσασθαι τὸν βασιλέα καὶ ἀξιῶσαι αὐτὸν περὶ τοῦ λαοῦ μνησθεῖσα ἡμερῶν ταπεινώσεώς σου ὡς ἐτράφης ἐν χειρί μου, διότι Αμαν ὁ δευτερεύων τῷ βασιλεῖ ἐλάλησεν καθ᾽ ἡμῶν εἰς θάνατον· ἐπικάλεσαι τὸν κύριον καὶ λάλησον τῷ βασιλεῖ περὶ ἡμῶν καὶ ῥῦσαι ἡμᾶς ἐκ θανάτου. 9 εἰσελθὼν δὲ ὁ Αχραθαῖος ἐλάλησεν αὐτῇ πάντας τοὺς λόγους τούτους. 10 εἶπεν δὲ Εσθηρ πρὸς Αχραθαῖον Πορεύθητι πρὸς Μαρδοχαῖον καὶ εἰπὸν ὅτι 11Τ ὰ ἔθνη πάντα τῆς βασιλείας γινώσκει ὅτι πᾶς ἄνθρωπος ἢ γυνή, ὃς εἰσελεύσεται πρὸς τὸν βασιλέα εἰς τὴν αὐλὴν τὴν ἐσωτέραν ἄκλητος, οὐκ ἔστιν αὐτῷ σωτηρία· πλὴν ᾧ ἐκτείνει ὁ βασιλεὺς τὴν χρυσῆν ῥάβδον, οὗτος σωθήσεται· κἀγὼ οὐ κέκλημαι εἰσελθεῖν πρὸς τὸν βασιλέα, εἰσὶν αὗται ἡμέραι τριάκοντα. 12 καὶ ἀπήγγειλεν Αχραθαῖος Μαρδοχαίῳ πάντας τοὺς λόγους Εσθηρ. 13 καὶ εἶπεν Μαρδοχαῖος πρὸς Αχραθαῖον Πορεύθητι καὶ εἰπὸν αὐτῇ Εσθηρ, μὴ εἴπῃς σεαυτῇ ὅτι σωθήσῃ μόνη ἐν τῇ βασιλείᾳ παρὰ πάντας τοὺς Ιουδαίους· 14 ὡς ὅτι ἐὰν παρακούσῃς ἐν τούτῳ τῷ καιρῷ, ἄλλοθεν βοήθεια καὶ σκέπη ἔσται τοῖς Ιουδαίοις, σὺ δὲ καὶ ὁ οἶκος τοῦ πατρός σου ἀπολεῖσθε· καὶ τίς οἶδεν εἰ εἰς τὸν καιρὸν τοῦτον ἐβασίλευσας; 15 καὶ ἐξαπέστειλεν Εσθηρ τὸν ἥκοντα πρὸς αὐτὴν πρὸς Μαρδοχαῖον λέγουσα 16 Βαδίσας ἐκκλησίασον τοὺς Ιουδαίους τοὺς ἐν Σούσοις καὶ νηστεύσατε ἐπ᾽ ἐμοὶ καὶ μὴ φάγητε μηδὲ πίητε ἐπὶ ἡμέρας τρεῖς νύκτα καὶ ἡμέραν, κἀγὼ δὲ καὶ αἱ ἅβραι μου ἀσιτήσομεν, καὶ τότε εἰσελεύσομαι πρὸς τὸν βασιλέα παρὰ τὸν νόμον, ἐὰν καὶ ἀπολέσθαι με ᾖ. 17 Καὶ βαδίσας Μαρδοχαῖος ἐποίησεν ὅσα ἐνετείλατο αὐτῷ Εσθηρ, 17a καὶ ἐδεήθη κυρίου μνημονεύων πάντα τὰ ἔργα κυρίου καὶ εἶπεν 17b Κύριε κύριε βασιλεῦ πάντων κρατῶν, ὅτι ἐν ἐξουσίᾳ σου τὸ πᾶν ἐστιν, καὶ οὐκ ἔστιν ὁ ἀντιδοξῶν σοι ἐν τῷ θέλειν σε σῶσαι τὸν Ισραηλ· 17c ὅτι σὺ ἐποίησας τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν καὶ πᾶν θαυμαζόμενον ἐν τῇ ὑπ᾽ οὐρανὸν καὶ κύριος εἶ πάντων, καὶ οὐκ ἔστιν ὃς ἀντιτάξεταί σοι τῷ κυρίῳ. 17d σὺ πάντα γινώσκεις· σὺ οἶδας, κύριε, ὅτι οὐκ ἐν ὕβρει οὐδὲ ἐν ὑπερηφανίᾳ οὐδὲ ἐν φιλοδοξίᾳ ἐποίησα τοῦτο, τὸ μὴ προσκυνεῖν τὸν ὑπερήφανον Αμαν, ὅτι ηὐδόκουν φιλεῖν πέλματα ποδῶν αὐτοῦ πρὸς σωτηρίαν Ισραηλ· 17e ἀλλὰ ἐποίησα τοῦτο, ἵνα μὴ θῶ δόξαν ἀνθρώπου ὑπεράνω δόξης θεοῦ, καὶ οὐ προσκυνήσω οὐδένα πλὴν σοῦ τοῦ κυρίου μου καὶ οὐ ποιήσω αὐτὰ ἐν ὑπερηφανίᾳ. 17f καὶ νῦν, κύριε ὁ θεὸς ὁ βασιλεὺς ὁ θεὸς Αβρααμ, φεῖσαι τοῦ λαοῦ σου, ὅτι ἐπιβλέπουσιν ἡμῖν εἰς καταφθορὰν καὶ ἐπεθύμησαν ἀπολέσαι τὴν ἐξ ἀρχῆς κληρονομίαν σου· 17g μὴ ὑπερίδῃς τὴν μερίδα σου, ἣν σεαυτῷ ἐλυτρώσω ἐκ γῆς Αἰγύπτου· 17h ἐπάκουσον τῆς δεήσεώς μου καὶ ἱλάσθητι τῷ κλήρῳ σου καὶ στρέψον τὸ πένθος ἡμῶν εἰς εὐωχίαν, ἵνα ζῶντες ὑμνῶμέν σου τὸ ὄνομα, κύριε, καὶ μὴ ἀφανίσῃς στόμα αἰνούντων σοι.— 17i καὶ πᾶς Ισραηλ ἐκέκραξαν ἐξ ἰσχύος αὐτῶν, ὅτι θάνατος αὐτῶν ἐν ὀφθαλμοῖς αὐτῶν. 17k Καὶ Εσθηρ ἡ βασίλισσα κατέφυγεν ἐπὶ τὸν κύριον ἐν ἀγῶνι θανάτου κατειλημμένη καὶ ἀφελομένη τὰ ἱμάτια τῆς δόξης αὐτῆς ἐνεδύσατο ἱμάτια στενοχωρίας καὶ πένθους καὶ ἀντὶ τῶν ὑπερηφάνων ἡδυσμάτων σποδοῦ καὶ κοπριῶν ἔπλησεν τὴν κεφαλὴν αὐτῆς καὶ τὸ σῶμα αὐτῆς ἐταπείνωσεν σφόδρα καὶ πάντα τόπον κόσμου ἀγαλλιάματος αὐτῆς ἔπλησε στρεπτῶν τριχῶν αὐτῆς καὶ ἐδεῖτο κυρίου θεοῦ Ισραηλ καὶ εἶπεν 17l Κύριέ μου ὁ βασιλεὺς ἡμῶν, σὺ εἶ μόνος· βοήθησόν μοι τῇ μόνῃ καὶ μὴ ἐχούσῃ βοηθὸν εἰ μὴ σέ, ὅτι κίνδυνός μου ἐν χειρί μου. 17m ἐγὼ ἤκουον ἐκ γενετῆς μου ἐν φυλῇ πατριᾶς μου ὅτι σύ, κύριε, ἔλαβες τὸν Ισραηλ ἐκ πάντων τῶν ἐθνῶν καὶ τοὺς πατέρας ἡμῶν ἐκ πάντων τῶν προγόνων αὐτῶν εἰς κληρονομίαν αἰώνιον καὶ ἐποίησας αὐτοῖς ὅσα ἐλάλησας. 17n καὶ νῦν ἡμάρτομεν ἐνώπιόν σου, καὶ παρέδωκας ἡμᾶς εἰς χεῖρας τῶν ἐχθρῶν ἡμῶν, ἀνθ᾽ ὧν ἐδοξάσαμεν τοὺς θεοὺς αὐτῶν· δίκαιος εἶ, κύριε. 17o καὶ νῦν οὐχ ἱκανώθησαν ἐν πικρασμῷ δουλείας ἡμῶν, ἀλλὰ ἔθηκαν τὰς χεῖρας αὐτῶν ἐπὶ τὰς χεῖρας τῶν εἰδώλων αὐτῶν ἐξᾶραι ὁρισμὸν στόματός σου καὶ ἀφανίσαι κληρονομίαν σου καὶ ἐμφράξαι στόμα αἰνούντων σοι καὶ σβέσαι δόξαν οἴκου σου καὶ θυσιαστήριόν σου 17p καὶ ἀνοῖξαι στόμα ἐθνῶν εἰς ἀρετὰς ματαίων καὶ θαυμασθῆναι βασιλέα σάρκινον εἰς αἰῶνα. 17q μὴ παραδῷς, κύριε, τὸ σκῆπτρόν σου τοῖς μὴ οὖσιν, καὶ μὴ καταγελασάτωσαν ἐν τῇ πτώσει ἡμῶν, ἀλλὰ στρέψον τὴν βουλὴν αὐτῶν ἐπ᾽ αὐτούς, τὸν δὲ ἀρξάμενον ἐφ᾽ ἡμᾶς παραδειγμάτισον. 17r μνήσθητι, κύριε, γνώσθητι ἐν καιρῷ θλίψεως ἡμῶν καὶ ἐμὲ θάρσυνον, βασιλεῦ τῶν θεῶν καὶ πάσης ἀρχῆς ἐπικρατῶν· 17s δὸς λόγον εὔρυθμον εἰς τὸ στόμα μου ἐνώπιον τοῦ λέοντος καὶ μετάθες τὴν καρδίαν αὐτοῦ εἰς μῖσος τοῦ πολεμοῦντος ἡμᾶς εἰς συντέλειαν αὐτοῦ καὶ τῶν ὁμονοούντων αὐτῷ· 17t ἡμᾶς δὲ ῥῦσαι ἐν χειρί σου καὶ βοήθησόν μοι τῇ μόνῃ καὶ μὴ ἐχούσῃ εἰ μὴ σέ, κύριε. 17u πάντων γνῶσιν ἔχεις καὶ οἶδας ὅτι ἐμίσησα δόξαν ἀνόμων καὶ βδελύσσομαι κοίτην ἀπεριτμήτων καὶ παντὸς ἀλλοτρίου. 17w σὺ οἶδας τὴν ἀνάγκην μου, ὅτι βδελύσσομαι τὸ σημεῖον τῆς ὑπερηφανίας μου, ὅ ἐστιν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς μου ἐν ἡμέραις ὀπτασίας μου· βδελύσσομαι αὐτὸ ὡς ῥάκος καταμηνίων καὶ οὐ φορῶ αὐτὸ ἐν ἡμέραις ἡσυχίας μου. 17x καὶ οὐκ ἔφαγεν ἡ δούλη σου τράπεζαν Αμαν καὶ οὐκ ἐδόξασα συμπόσιον βασιλέως οὐδὲ ἔπιον οἶνον σπονδῶν· 17y καὶ οὐκ ηὐφράνθη ἡ δούλη σου ἀφ᾽ ἡμέρας μεταβολῆς μου μέχρι νῦν πλὴν ἐπὶ σοί, κύριε ὁ θεὸς Αβρααμ. 17z ὁ θεὸς ὁ ἰσχύων ἐπὶ πάντας, εἰσάκουσον φωνὴν ἀπηλπισμένων καὶ ῥῦσαι ἡμᾶς ἐκ χειρὸς τῶν πονηρευομένων· καὶ ῥῦσαί με ἐκ τοῦ φόβου μου.

5

Esteri aj’emunda mwami ali

1 Oku lusiku lwa kasharhu lw’omusengero, Esteri ahogola emyambalo yage y’emishîbo, ayambala eyage yoshi y’obwamikazi. 1(a) Erhi alangala bwinjinja iranga, ashenga Nyamuzinda olanga anacungula abantu boshi. Buzinda anacirhôla bambalikazi babirhi: agwarhiriza oku murhanzi; n’omwambalikazi wa kabirhi amuyîsha nyuma amulengirize emirhêro yage. 1(b) Omu bwinja bwage, obusu bwage bwashagaluka bwenêne bwanalangala buzigire. Ci erhi n’omurhima gwage guli gwadûrha n’obwôba. 1(c) Erhi ayikira emihanda yoshi, tundu kuli mwami. Agôla mango mwami ali abwarhire oku ntebe yage y’obwami erhi anayambalizize ebimanyiso byoshi by’ensiku nkulu zage; anahe rhe alangashana n’amasholo n’agandi mabuye minjinja; ali wakulerha ecôba. 1(d) Anaciyînamula obusu bwage bwalabuka, alola n’oburhe bunene. Mwami­ kazi afa n’entemu. Erhi ahôla atulula omubiri anayegemera omwambalikazi wali mulasize. 1(e) Lero Nyamuzinda ahindula omurhima gwa mwami agujira mutûdu. Ayimukanana n’obwôba oku ntebe yage y’obwami anacigwarhirira E steri kuhika ayôrha bwinja; amuhà omurhima n’ebinwa by’okurhuliriza. 1(f) «Kurhi byabire Esteri? Ndi mushinja wawe !Orhayôbohe! Orhafe! Irhegeko lyani liyerekire abantu kone. Shegera hano.» 2 Mwami ayimusa akarhi kage k’amasholo akadêkereza oku igosi lya Esteri amuhôbera anacimubwira, erhi: «Nderheza!» 2(a) Esteri aderha, erhi: «Yagirwa, nakubwine oshushire nka malahika wa Nnâmahanga. Lero omurhima gwani gwafuduka nayôboha obulangashane bwawe. Bulya, Yagirwa, oli wa kusomeza n’obusu bwawe buli bwa kusimîsa.» 2(b) Erhi ayusa okuderha, ahola. Mwami ayôboha n’abamuli eburhambi balonza okumuhembula. 3 Mwami anacimudôsa, erhi: «Bici bikugwerhe, mwamikazi Esteri? Mbwira bici walonza? Ciru akaba luhande ly’ecihugo cani nanakuhalwo.» 4 Esteri anacishuza, erhi: «Waliha nka kusimîsize mwami, nsengire mwami ayîshe oku lusiku lukulu namurheganyize ene omu mwani haguma na Hamani.» 5 Mwami anacishuza, erhi: «Museze Hamani ajire okwôla Esteri anadesire. »

Mwami anakanya boshi na Hamani baja kuli lulya lusiku lukulu Esteri anabarheganyizagya. 6 Erhi baba bakola badwirhe banywa idivayi, mwami anacidôsa Esteri, erhi: «Mbwira bici osengire? Nakushobôza byo. Mbwira bici walonza? Ka luhande lw’ecihugo cani? waluhabwa.» 7 Esteri anacishuza aderha, erhi: «Eci nsengire n’eci nalonza: 8 Wa!iha akaba nani narhonyire omu masu ga mwami, na nka mwami alonzize okuyumvirhiza eci nsengire n’eci nalonza, mwami ashub’iyîsha irhondo oku lundi lusiku lukulu namurheganyiza haguma na Hamani na kuli olwôla lusiku nayukiriza irhegeko mwami ampire.»

9 Olwôla lusiku Hamani angenda ashagalusire. Ci erhi acibona Mardokeyo aha muhango gwa mwami, buzira kuderha mpu akayimuka nisi erhi okucifukunya kwo kunyi embere zage, anacikunirira bwenêne Mardokeyo. 10 Ci Hamani acihima bwenêne akanya aja emwage. Okubundi anacirhumiza mpu abira bage bayîshe kuguma na mukage Zereshi. 11 Hamani arhondêra okubabwira ogw’obunji bw’obugale bwage n’ogw’abagala bage n’ecikono cinene mwami amuhebiremwo erhi amuyimika mukulu w’abasirika n’abarhumisi bage boshi. 12 Kuhika ciru ayushûla aderha, erhi: «Arhanali hoshi aho, ciru niene nieki omwamikazi Esteri ayemêrire okuja oku lusiku lukulu anal’irheganyîze mwami rhweshi naye; na kandi ndalisirwe okuyîshubira irhondo rhweshi na mwami. 13 Ci ebyo byoshi nta masîma binderhera amango nciri nabona ola Muyahudi Mardokeyo atamire aha muhango gwa mwami.» 14 Lero mukage Zereshi, kuguma na balya bira hage banacimushuza, mpu: Orheng’igend’igwikisa omurhi gwa makoro makumi arhanu, n’irhondo sêzi ohûne mwami bamanikekwo Mardokeyo. Na ntyo wanagend’oshagulusire okwôla lusiku lukulu mweshi na mwami!» Elyôla ihano lyanacisimîsa bwenêne Hamani, anacijirisa ogwôla murhi.

ΕΣΘΗΡ 5

1 Καὶ ἐγενήθη ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῇ τρίτῃ, ὡς ἐπαύσατο προσευχομένη, ἐξεδύσατο τὰ ἱμάτια τῆς θεραπείας καὶ περιεβάλετο τὴν δόξαν αὐτῆς 1a καὶ γενηθεῖσα ἐπιφανὴς ἐπικαλεσαμένη τὸν πάντων ἐπόπτην θεὸν καὶ σωτῆρα παρέλαβεν τὰς δύο ἅβρας καὶ τῇ μὲν μιᾷ ἐπηρείδετο ὡς τρυφερευομένη, ἡ δὲ ἑτέρα ἐπηκολούθει κουφίζουσα τὴν ἔνδυσιν αὐτῆς, 1b καὶ αὐτὴ ἐρυθριῶσα ἀκμῇ κάλλους αὐτῆς, καὶ τὸ πρόσωπον αὐτῆς ἱλαρὸν ὡς προσφιλές, ἡ δὲ καρδία αὐτῆς ἀπεστενωμένη ἀπὸ τοῦ φόβου. 1c καὶ εἰσελθοῦσα πάσας τὰς θύρας κατέστη ἐνώπιον τοῦ βασιλέως, καὶ αὐτὸς ἐκάθητο ἐπὶ τοῦ θρόνου τῆς βασιλείας αὐτοῦ καὶ πᾶσαν στολὴν τῆς ἐπιφανείας αὐτοῦ ἐνεδεδύκει, ὅλος διὰ χρυσοῦ καὶ λίθων πολυτελῶν, καὶ ἦν φοβερὸς σφόδρα. 1d καὶ ἄρας τὸ πρόσωπον αὐτοῦ πεπυρωμένον δόξῃ ἐν ἀκμῇ θυμοῦ ἔβλεψεν, καὶ ἔπεσεν ἡ βασίλισσα καὶ μετέβαλεν τὸ χρῶμα αὐτῆς ἐν ἐκλύσει καὶ κατεπέκυψεν ἐπὶ τὴν κεφαλὴν τῆς ἅβρας τῆς προπορευομένης. 1e καὶ μετέβαλεν ὁ θεὸς τὸ πνεῦμα τοῦ βασιλέως εἰς πραΰτητα, καὶ ἀγωνιάσας ἀνεπήδησεν ἀπὸ τοῦ θρόνου αὐτοῦ καὶ ἀνέλαβεν αὐτὴν ἐπὶ τὰς ἀγκάλας αὐτοῦ, μέχρις οὗ κατέστη, καὶ παρεκάλει αὐτὴν λόγοις εἰρηνικοῖς καὶ εἶπεν αὐτῇ 1f Τί ἐστιν, Εσθηρ; ἐγὼ ὁ ἀδελφός σου, θάρσει, οὐ μὴ ἀποθάνῃς, ὅτι κοινὸν τὸ πρόσταγμα ἡμῶν ἐστιν· πρόσελθε. 2 καὶ ἄρας τὴν χρυσῆν ῥάβδον ἐπέθηκεν ἐπὶ τὸν τράχηλον αὐτῆς καὶ ἠσπάσατο αὐτὴν καὶ εἶπεν Λάλησόν μοι. 2a καὶ εἶπεν αὐτῷ Εἶδόν σε, κύριε, ὡς ἄγγελον θεοῦ, καὶ ἐταράχθη ἡ καρδία μου ἀπὸ φόβου τῆς δόξης σου· ὅτι θαυμαστὸς εἶ, κύριε, καὶ τὸ πρόσωπόν σου χαρίτων μεστόν. 2b ἐν δὲ τῷ διαλέγεσθαι αὐτὴν ἔπεσεν ἀπὸ ἐκλύσεως αὐτῆς, καὶ ὁ βασιλεὺς ἐταράσσετο, καὶ πᾶσα ἡ θεραπεία αὐτοῦ παρεκάλει αὐτήν. 3 καὶ εἶπεν ὁ βασιλεύς Τί θέλεις, Εσθηρ, καὶ τί σού ἐστιν τὸ ἀξίωμα; ἕως τοῦ ἡμίσους τῆς βασιλείας μου καὶ ἔσται σοι. 4 εἶπεν δὲ Εσθηρ ῾Ημέρα μου ἐπίσημος σήμερόν ἐστιν· εἰ οὖν δοκεῖ τῷ βασιλεῖ, ἐλθάτω καὶ αὐτὸς καὶ Αμαν εἰς τὴν δοχήν, ἣν ποιήσω σήμερον. 5 καὶ εἶπεν ὁ βασιλεύς Κατασπεύσατε Αμαν, ὅπως ποιήσωμεν τὸν λόγον Εσθηρ· καὶ παραγίνονται ἀμφότεροι εἰς τὴν δοχήν, ἣν εἶπεν Εσθηρ. 6 ἐν δὲ τῷ πότῳ εἶπεν ὁ βασιλεὺς πρὸς Εσθηρ Τί ἐστιν, βασίλισσα Εσθηρ; καὶ ἔσται σοι ὅσα ἀξιοῖς. 7 καὶ εἶπεν Τὸ αἴτημά μου καὶ τὸ ἀξίωμά μου· 8 εἰ εὗρον χάριν ἐνώπιον τοῦ βασιλέως, ἐλθάτω ὁ βασιλεὺς καὶ Αμαν ἐπὶ τὴν αὔριον εἰς τὴν δοχήν, ἣν ποιήσω αὐτοῖς, καὶ αὔριον ποιήσω τὰ αὐτά. 9 Καὶ ἐξῆλθεν ὁ Αμαν ἀπὸ τοῦ βασιλέως ὑπερχαρὴς εὐφραινόμενος· ἐν δὲ τῷ ἰδεῖν Αμαν Μαρδοχαῖον τὸν Ιουδαῖον ἐν τῇ αὐλῇ ἐθυμώθη σφόδρα. 10 καὶ εἰσελθὼν εἰς τὰ ἴδια ἐκάλεσεν τοὺς φίλους καὶ Ζωσαραν τὴν γυναῖκα αὐτοῦ 11 καὶ ὑπέδειξεν αὐτοῖς τὸν πλοῦτον αὐτοῦ καὶ τὴν δόξαν, ἣν ὁ βασιλεὺς αὐτῷ περιέθηκεν, καὶ ὡς ἐποίησεν αὐτὸν πρωτεύειν καὶ ἡγεῖσθαι τῆς βασιλείας. 12 καὶ εἶπεν Αμαν Οὐ κέκληκεν ἡ βασίλισσα μετὰ τοῦ βασιλέως οὐδένα εἰς τὴν δοχὴν ἀλλ᾽ ἢ ἐμέ, καὶ εἰς τὴν αὔριον κέκλημαι· 13 καὶ ταῦτά μοι οὐκ ἀρέσκει, ὅταν ἴδω Μαρδοχαῖον τὸν Ιουδαῖον ἐν τῇ αὐλῇ. 14 καὶ εἶπεν πρὸς αὐτὸν Ζωσαρα ἡ γυνὴ αὐτοῦ καὶ οἱ φίλοι Κοπήτω σοι ξύλον πηχῶν πεντήκοντα, ὄρθρου δὲ εἰπὸν τῷ βασιλεῖ καὶ κρεμασθήτω Μαρδοχαῖος ἐπὶ τοῦ ξύλου· σὺ δὲ εἴσελθε εἰς τὴν δοχὴν σὺν τῷ βασιλεῖ καὶ εὐφραίνου. καὶ ἤρεσεν τὸ ῥῆμα τῷ Αμαν, καὶ ἡτοιμάσθη τὸ ξύλον.

6

IV. Abayahudi bacihôla

Hamani ayongwa

1 Muli obwôla budufu mwami anacibula iro, arhumiza mpu bamulerhere ecitabu c’emikolo n’ebijiro byage. Bacilerha, barhondêra hacibungilla ba nacisomera embere zage. 2 Lero banacishimana ahayandisirwe kurhi Mardokeyo ajag’imanyisa obulyalya bwa Bigtani boshi na Tareshi bali barhonyi babirhi ba mwami, bo bakazag’ilanga enyumpa ya mwami na ngasi byoshi byanabagamwo; bali balalire okuyîrha mwami Asuerusi. 3 Mwami anacidôsa, erhi: «Bicigi biguma Mardokeyo ahabiragwe nka bukuze n’irenge kuli okwo ohôla?» Nabo balya barhumisi ba mwami bakazag’imukolera agôla mango banacishuza, mpu: «Arhahabagwa cici.» 4 Mwami anacidôsa, erhi: «Ndi oli omu ngo?» Mw’agôla mango gonène, Hamani erhi ali embuga aha nyumpa ya mwami, aliyîshir’ihûna mwami mpu bamanike Mardokeyo oku murhi ali amurheganyîze. 5 Abarhumisi ba mwami banacishuza mwami, erhi: «Hamani oyo oli omu ngo.» Mwami anacidcrha, erhi: «Ayîshc!» 6 Erhi Hamani aha amaja omu nyumpa mwami anacimudosa, erhi: «Kurhi bankajirira omuntu mwami alonza okukuza?» Hamani acija emurhima, erhi: «Wundi ndi mwami ankalonza okukuza ahanyuma lyani?» 7 Hamani anacishuza, erhi: «Ka hali omuntu mwami alonza okukuza?» 8 Erhi kukwanine okuyanka omwambalo gw’obwami, gulya mwami yenene akola arhanzir’iyambala n’okumuyamhisagwo; kandii okumuhira oku nfarasi mwami yenne akola arhanzir’igendakwo; erya ebarhwire ecimane c’obwami omu irhwe. 9 Ogwôla mwambalo n’eyôla nfarasi banabiha ôlya onali mukulu bwenêne omu bagula ba mwami naye anabiya mbisa ôlya muntu mwami alonza okukuza, kandi banaja bamugeza omu miha nda y’olugo, banaja bayakûza embere zage mpu: «Kw’ajirirwa ntyôla omuntu mwami alonza okukuza!» 10 Mwami anacibwira Hamani, erhi: «Kanyagya duba oyanke ogôla mwambalo n’eyôla nfarasi na nk’okwôla onadesire ogendig’ikujirira Mardokeyo, Muyahudi, otamire aha muhango gwa mwami, o rhanalekaga akantu muli ebyôla onadesire.» 11 Hamani anaciyanka gulya mwambalo n’erya nfarasi, ayambisa Ma rdokeyo gulya mwambalo anamugerana oku nfarasi omu ngasi lugo anayîsha ayakuza, erhi: «Ntyôla kwo mwami ajirira omuntu alonza okukuza.» 12 Ma rdokeyo ashub’icishubirira aha muhango gwa mwami naye Hamani anyo mbokera emwage n’omutula n’irhwe libwike. 13 Hamani anacirhondêra asha mbalira mukage Zereshi n’abira bage oku kwo byabirage ntyôla. Abira bage na mukage Zereshi, banacimubwira, mpu: «Akaba kobinali Mardokeyo anali w’omu bûko bw’Abayahudi, mira warhondêraga okucirhohêza, ntako wacimu jira, okwôla wakaz’ifukamira burhahusa embere zage.

Hamani oku lusiku lukuku emwa Esteri

14 Oku banacidwirhe bashambala ntyôla abaganda ba mwami banaciyirukira bayîsha bakola balirhola Hamani mpu aje oku lusiku lukulu, Esteri arheganyize.

ΕΣΘΗΡ 6

1 ῾Ο δὲ κύριος ἀπέστησεν τὸν ὕπνον ἀπὸ τοῦ βασιλέως τὴν νύκτα ἐκείνην, καὶ εἶπεν τῷ διδασκάλῳ αὐτοῦ εἰσφέρειν γράμματα μνημόσυνα τῶν ἡμερῶν ἀναγινώσκειν αὐτῷ. 2 εὗρεν δὲ τὰ γράμματα τὰ γραφέντα περὶ Μαρδοχαίου, ὡς ἀπήγγειλεν τῷ βασιλεῖ περὶ τῶν δύο εὐνούχων τοῦ βασιλέως ἐν τῷ φυλάσσειν αὐτοὺς καὶ ζητῆσαι ἐπιβαλεῖν τὰς χεῖρας ᾿Αρταξέρξῃ. 3 εἶπεν δὲ ὁ βασιλεύς Τίνα δόξαν ἢ χάριν ἐποιήσαμεν τῷ Μαρδοχαίῳ; καὶ εἶπαν οἱ διάκονοι τοῦ βασιλέως Οὐκ ἐποίησας αὐτῷ οὐδέν. 4 ἐν δὲ τῷ πυνθάνεσθαι τὸν βασιλέα περὶ τῆς εὐνοίας Μαρδοχαίου ἰδοὺ Αμαν ἐν τῇ αὐλῇ· εἶπεν δὲ ὁ βασιλεύς Τίς ἐν τῇ αὐλῇ; ὁ δὲ Αμαν εἰσῆλθεν εἰπεῖν τῷ βασιλεῖ κρεμάσαι τὸν Μαρδοχαῖον ἐπὶ τῷ ξύλῳ, ᾧ ἡτοίμασεν. 5 καὶ εἶπαν οἱ διάκονοι τοῦ βασιλέως ᾿Ιδοὺ Αμαν ἕστηκεν ἐν τῇ αὐλῇ· καὶ εἶπεν ὁ βασιλεύς Καλέσατε αὐτόν. 6 εἶπεν δὲ ὁ βασιλεὺς τῷ Αμαν Τί ποιήσω τῷ ἀνθρώπῳ, ὃν ἐγὼ θέλω δοξάσαι; εἶπεν δὲ ἐν ἑαυτῷ Αμαν Τίνα θέλει ὁ βασιλεὺς δοξάσαι εἰ μὴ ἐμέ; 7 εἶπεν δὲ πρὸς τὸν βασιλέα ῎Ανθρωπον, ὃν ὁ βασιλεὺς θέλει δοξάσαι, 8 ἐνεγκάτωσαν οἱ παῖδες τοῦ βασιλέως στολὴν βυσσίνην, ἣν ὁ βασιλεὺς περιβάλλεται, καὶ ἵππον, ἐφ᾽ ὃν ὁ βασιλεὺς ἐπιβαίνει, 9 καὶ δότω ἑνὶ τῶν φίλων τοῦ βασιλέως τῶν ἐνδόξων καὶ στολισάτω τὸν ἄνθρωπον, ὃν ὁ βασιλεὺς ἀγαπᾷ, καὶ ἀναβιβασάτω αὐτὸν ἐπὶ τὸν ἵππον καὶ κηρυσσέτω διὰ τῆς πλατείας τῆς πόλεως λέγων Οὕτως ἔσται παντὶ ἀνθρώπῳ, ὃν ὁ βασιλεὺς δοξάζει. 10 εἶπεν δὲ ὁ βασιλεὺς τῷ Αμαν Καθὼς ἐλάλησας, οὕτως ποίησον τῷ Μαρδοχαίῳ τῷ Ιουδαίῳ τῷ θεραπεύοντι ἐν τῇ αὐλῇ, καὶ μὴ παραπεσάτω σου λόγος ὧν ἐλάλησας. 11 ἔλαβεν δὲ Αμαν τὴν στολὴν καὶ τὸν ἵππον καὶ ἐστόλισεν τὸν Μαρδοχαῖον καὶ ἀνεβίβασεν αὐτὸν ἐπὶ τὸν ἵππον καὶ διῆλθεν διὰ τῆς πλατείας τῆς πόλεως καὶ ἐκήρυσσεν λέγων Οὕτως ἔσται παντὶ ἀνθρώπῳ, ὃν ὁ βασιλεὺς θέλει δοξάσαι. 12 ἐπέστρεψεν δὲ ὁ Μαρδοχαῖος εἰς τὴν αὐλήν, Αμαν δὲ ὑπέστρεψεν εἰς τὰ ἴδια λυπούμενος κατὰ κεφαλῆς. 13 καὶ διηγήσατο Αμαν τὰ συμβεβηκότα αὐτῷ Ζωσαρα τῇ γυναικὶ αὐτοῦ καὶ τοῖς φίλοις, καὶ εἶπαν πρὸς αὐτὸν οἱ φίλοι καὶ ἡ γυνή Εἰ ἐκ γένους Ιουδαίων Μαρδοχαῖος, ἦρξαι ταπεινοῦσθαι ἐνώπιον αὐτοῦ, πεσὼν πεσῇ· οὐ μὴ δύνῃ αὐτὸν ἀμύνασθαι, ὅτι θεὸς ζῶν μετ᾽ αὐτοῦ.— 14 ἔτι αὐτῶν λαλούντων παραγίνονται οἱ εὐνοῦχοι ἐπισπεύδοντες τὸν Αμαν ἐπὶ τὸν πότον, ὃν ἡτοίμασεν Εσθηρ.

7

1 Mwami boshi na Hamani banacikanya baja kuli lulya lusiku lukulu lwa mwamikazi Esteri. 2 Kuli ogwôla mulegerege gwa kabirhi, erhi bahika oku mango g’okunywa idivayi, mwami anacidôsa Esteri, erhi: «Bici oscngire wani mwamikazi Esteri? Wanabishobôla. Bici walonza? Ciru cankaba cigabi ca kabirhi c’obwami bwani, wanakubona.» 3 Omwamikazi Esteri anacishuza, erhi: «Akaba ntonyire omu masu gawe, Yagirwa shebuje na nka mwami abwine okwôla kuyumanine, nkusengire akalamo: gwo musengero gwani ogwo, n’oku lubaga lwani nako na kuguma lube n’akalamo kwo ndwirhe nacifinja okwôla. 4 Bulya rhwaguzibwe nie n’olubaga lwani, mpu barhumalire, barhunigûze, rhuherêrekere rhweshi. Ciru acibage rhwaguzibagwa mpu barhuhêke bujà, mpu rhuj’iba bantu ba kukola konene, nali nacihulikira konene; ci kwonene omushombanyi nta mango agalula omuhona mwami ayîsh’ibona muli okwôla». 5 Mwami Asuerusi anaciderha, abwira omwamikazi Esteri, erhi: «Ndi oyo na ngahi aligi oyôla ogwerhe ezo nkengero omu murhima?» 6 Esteri anacishuza, erhi: «Omushombanyi, omwisi y’oyûla Hamani, y’oyûla kaheza!»Hamani ageramwo omusisi embere za mwami n’embere z’omwamikazi. 7 Mwami n’o bukunizi bunene anacihuluka mulya bakazag’inywera idivayi aj’omu busani bwali ahôla bwami. Hamani anaciyimuka mpu akolaga ashenga amagala emu nda omwamikazi Esteri ali bulya amabona oku emunda mwami ali mira olufu lwage lwahigagwa.

8 Mwami anacirhenga mulya busani anacishubira mulya bakazag’inywera amamvu, ashanga Hamani ali amacikweba kulya ntebe Esteri alikwo. Mwami anaciderha erhi kwo kurhi okûla? Ciru anakola ashimbulire mwamikazi hanôla mwani, munôla bwami? Ecôla cinwa cirhali cicihumanuka omu kanwa ka mwami amango bahundikaga Hamani omushangi ebusu. 9 Harbona, muguma omu barhonyi ba mwami, aderha erhi na mwami anayumva mpu: «Sinza oku omurhi gwarheganyibagwa na Hamani mpu bamanikekwo Mardokeyo; olya muntu wayîshig’imanyisa okwinja kuli mwami, guli mugwike omu mwa Ha mani; guli gwa makoro arhanu!» Mwami anacishuza, erhi: «Abe yene ye bamanika kwo!» 10 Banacimanika Hamani kuli gulya mulingoti arheganyizagya Mardokeyo. Na ntyôla mwami anacitwika oburhe.

ΕΣΘΗΡ 7

1 Εἰσῆλθεν δὲ ὁ βασιλεὺς καὶ Αμαν συμπιεῖν τῇ βασιλίσσῃ. 2 εἶπεν δὲ ὁ βασιλεὺς Εσθηρ τῇ δευτέρᾳ ἡμέρᾳ ἐν τῷ πότῳ Τί ἐστιν, Εσθηρ βασίλισσα, καὶ τί τὸ αἴτημά σου καὶ τί τὸ ἀξίωμά σου; καὶ ἔστω σοι ἕως τοῦ ἡμίσους τῆς βασιλείας μου. 3 καὶ ἀποκριθεῖσα εἶπεν Εἰ εὗρον χάριν ἐνώπιον τοῦ βασιλέως, δοθήτω ἡ ψυχή μου τῷ αἰτήματί μου καὶ ὁ λαός μου τῷ ἀξιώματί μου· 4 ἐπράθημεν γὰρ ἐγώ τε καὶ ὁ λαός μου εἰς ἀπώλειαν καὶ διαρπαγὴν καὶ δουλείαν, ἡμεῖς καὶ τὰ τέκνα ἡμῶν εἰς παῖδας καὶ παιδίσκας, καὶ παρήκουσα· οὐ γὰρ ἄξιος ὁ διάβολος τῆς αὐλῆς τοῦ βασιλέως. 5 εἶπεν δὲ ὁ βασιλεύς Τίς οὗτος, ὅστις ἐτόλμησεν ποιῆσαι τὸ πρᾶγμα τοῦτο; 6 εἶπεν δὲ Εσθηρ ῎Ανθρωπος ἐχθρὸς Αμαν ὁ πονηρὸς οὗτος. Αμαν δὲ ἐταράχθη ἀπὸ τοῦ βασιλέως καὶ τῆς βασιλίσσης. 7 ὁ δὲ βασιλεὺς ἐξανέστη ἐκ τοῦ συμποσίου εἰς τὸν κῆπον· ὁ δὲ Αμαν παρῃτεῖτο τὴν βασίλισσαν, ἑώρα γὰρ ἑαυτὸν ἐν κακοῖς ὄντα. 8 ἐπέστρεψεν δὲ ὁ βασιλεὺς ἐκ τοῦ κήπου, Αμαν δὲ ἐπιπεπτώκει ἐπὶ τὴν κλίνην ἀξιῶν τὴν βασίλισσαν· εἶπεν δὲ ὁ βασιλεύς ῞Ωστε καὶ τὴν γυναῖκα βιάζῃ ἐν τῇ οἰκίᾳ μου; Αμαν δὲ ἀκούσας διετράπη τῷ προσώπῳ. 9 εἶπεν δὲ Βουγαθαν εἷς τῶν εὐνούχων πρὸς τὸν βασιλέα ᾿Ιδοὺ καὶ ξύλον ἡτοίμασεν Αμαν Μαρδοχαίῳ τῷ λαλήσαντι περὶ τοῦ βασιλέως, καὶ ὤρθωται ἐν τοῖς Αμαν ξύλον πηχῶν πεντήκοντα. εἶπεν δὲ ὁ βασιλεύς Σταυρωθήτω ἐπ᾽ αὐτοῦ. 10 καὶ ἐκρεμάσθη Αμαν ἐπὶ τοῦ ξύλου, ὃ ἡτοίμασεν Μαρδοχαίῳ. καὶ τότε ὁ βασιλεὺς ἐκόπασεν τοῦ θυμοῦ.

8

^e Abayahudi bayôkolwa

1 Muli olôla lusiku lonêne, mwami anaciha Esteri erya nyumpa ya Hamani, mushombanyi w’Abayahudi na Mardokeyo ahika embere za mwami ebwa kuba omwamikazi Esteri anashambalire mwami kurhi obûko bwage buyosire bonaye^f. 2 Mwami ali amahogola hilya higondo hyage ali ayambisize Hamani, anacihiyambisa Mardokeyo nave Esteri anacihira Mardokeyo muli erya nvumpa ya Hamani.

3 Esteri ashub’iderha embere za mwami; anacirhimba aha magulu gage, alaka, ashenga mpu bakule gulya muhigo mubi gwa Hamani w’Omugagi ali agwerhe oku Bayahudi. 4 Mwami anacilamhulira akarhi kage k’amasholo emunda Esteri ali, naye anacizûka, anaciyîmanga embere za mwami. 5 Anaciderha, erhi: «Nka mwami abwine oku kushinganine na nka kulya nani nantonyire emunda ali, anaderha bayandike amaruba g’okuhanza galya maruba olya Hamani mugala wa Hamdata w’Omugagi gayandikagwa naye mpu bayîrhe ngasi Bayahudi bali omu cihugo ca mwami. 6 Bulya-kurhigi niono nankalembera obuhanya bwayîshira olubaga lwani, kurhigi nankayemêra nti olubaga lwani luhungumuke?

7 Mwami Asuerusi anacibwira omwamikazi Esteri n’olya Muyahudi Mardokeyo, erhi: «Loli oku nahire Esteri erya nyumpa ya Hamani, naye Hamani yene amanikwa oku murhi ebwa kuba anali agwerhe ogwôla muhigo mubi oku Bayahudi. 8 Mugend’iyandika nk’oku munabwine kushinganine, amaruba g’okulikuza Abayahudi okw’izîno lya mwami, munahirekwo akashe k’ehigondo hya mwami, bulya ngasi hiyandisirwe okw’izîno lya mwami na kandi hifundi kwa n’akashe k’ehigondo hyage, mandiko ga bene agôla garhakacihamwa.» 9 Abayandisi boshi ba mwami banacihamagalwa, omu nsiku makumi abirhi n’isharhu z’omwezi gwa kasharhu, gwo guligi mwezi gwa Siwani; banaciyandika nka oku Mardokeyo anali arhegesire mpu bayandikire Abayahudi, abarhwali, abarhambo bakulu, abarhambo b’ebihugo biri kurhenga e Buhindi kuja e Etiyopiya, byo bihugo igana na makumi abirihi na nda, ngasi cihugo kulya banayandika mulico na ngasi lubaga kulya baderha omu lulimi lwabo, n’oku Bayahudi omu mandiko n’omu lulimi lwabo. 10 Ago maruba gayandikagwa oku izîno lya mwami Asuerusi ganajakwo ehigondo hyage, gahekwa n’abarhumisi bashonyire oku nfarasi nyinja ya mwami. 11 Muli agôla maruba mwami ali ayemirire Abayahudi okucilunda haguma lyo bafugira obuzine bwabo, kuguma n’obuhashe bw’okuyîrha, okumalira, ciru n’obw’okunigûza abashombanyi babo, abana babo na bakabo, balya banashubuzinye omu mashanja, omu mirhu ndu n’okuhagula ebirugu byabo^g. 12 N’okwôla mpu kujirwe lusiku luguma omu bihugo bya mwami Asuerusi byoshi, omu nsiku ikumi n’isharhu z’omwezi gwa kal’ikumi na kabirhi, gwo mwezi gwa Adari.

Irhegeko lya mwami Asuerusi ly’okubabalira Abayahudi

12(a) Olwandiko lw’amaruba gw’okubabalira Abayahudi:

12(b) «Ga mwami Asuerusi, omwami mukulu. Ayandikiraga abarhambo b’omu bihugo byage oku binali igana na makumi abirhi na nda, kurhenga e Buhindi kuja e Etiyopiya; n’oku ngasi banalanga ebirugu birhu, mweshi rhumuhire omusingo!

12(c) Bantu banji, erhi baba bamakuzibwa n’obwinja burhalusire bw’abalonza okubajirira aminja, bohe kunabe kucibona bakola bacibona. Arhali oku bashizi birhu bonene bacihindula, ci erhi bajejerhwa n’obugale bwabo, anabe ababajirira aminja bo bakola balonziyirha. 12(d) Arhali kurhamanya aminja g’abantu gonene balekêrera, ci omu bucibone bwabo bali bantu barhuzirwe n’ebya hanôla igulu, banamanye mpu nkaba bafuma olubanja lwa Nyamuzinda orhabonakwo banyankola-maligo anayîshi ngasi kantu. 12(e) Kanji kanji w’anabona abantu nka bamahabwa obuhashe, omu kushumikwa n’abira babo balya bahirwe cikono cilebe, banalonze okubulaga omuko g’omweru-kweru, lero bacilerhere amabi garhankabukwa. 12(f) Obulyalya bw’ababi, bunalonze okurheba balya bantu binja babarhegeka. 12(g) Loli bwinja: Arhali omu myanzi yagezire mira mwonene mwankaboneka ebiri nkebyo mmukengezize ci n’erhi mwankalola byajirwa hofi na ninyu, mwanabona ebijiro bibi by’abali oku buhashe bwa bene abôla. 12(h) Neci, nacihangana okwôla kurhacibaga omu nsiku zayîsha, Iyo ngasi muntu alama n’omurhftla, buzira kadugundu omu bwami bwirhu, 12(i) Nakula abarhakwanini, n’okurhimanya ebyahira n’ebyahiruka okushinganine.

12(k) Mweshi murhahabiri kurhi, Hamani mugala wa Hamdata, muntu w’e Macedoniya, okunali arhali w’omu bûko bw’Abapersi, muntu rhurhankagererize ciru embere, lero rhwanacimuyankirira bwinja nka cigolo. 12(l) Abona oku neci rhwamuyankirire bwinja nk’okurhunajirira agandi mashanja kuhika ciru rhwamulola nka y’ekola larha ciru n’abantu boshi bakafukamiriza embere zage nka kulya anali wa kabirhi omu cikono c’obwami 12(m)) Ci kwonene ayerekana oku arhankahasha okuyôrhana iragi !ya bene eryo, arhondêra okuja kwafufula eyi n’eyi oku buhashe bwani, n’okulonza okuheza akalanmo kani. 12(n ) Rhujira côkola, muntu oyôrha arhujirira aminja, ye Mardokeyo; rhujira na Esteri, ye wirhu w’ebwami orhabakwo izabyo, naye Hamani omu binwa byage by’obunywesi n’eby’obwisi abahunira olufu, kuguma n’olubaga lwabo loshi; 12(o) Omukujira ntyôla, alilangalire okurhanywa n’abandi na buzinda ecihugo c’Abapersi acihe ab’e Macedoniya.

12(p) Ci kwonene abôla Bayahudi bali batwirirwe okufa n’oyoôa mwisi, rhwehe rhunabone oku barhaba bisi n’oku barhegekwa n’amarhegeko gashinganine; 12(q) rhunabone oku bali bana b’Owe-nyanya, Nyamuzinda ozine mukulu bwenêne, ye warhuhaga, kuguma na bashakulûza, narheecka obwami bwirhu n’obushinganyaya bunene. 12(r) Co cirhumire murhaciyumvagya galya maruba garhumagwa na Hamani mugala wa Hamdata, kulya kuba owagayandikaga amanisirwe oku murhi boshi n’enyumpa yage yoshi, aha muhango gwa Suza, bw’obuhane bushinganinc Nyamuzinda, Murhegcsi w’ebintu byoshi amujirire. 12(s) Hano muba mwamamanika agâla maruba, ngasi hoshi muleke Abayahudi bashimbe n’obwalagale amarhegeko gabo. Munabarhabale okuciyônolakwo balya bahizire okubayirha mw’olwo lusiku lwalilulalirwe, kwo kuderha: omu nsiku ikumi n’isharhu z’omwezi gwa kal’ikumi na kabirhi, gwo mwezi guderhwa Adari. 12(t) Bulya Nyamuzinda Lulema w’ebintu byoshi, oku lubaga lwage, ahindwire olusiku lwali lwaba lwa buhanya mpu lube lwa kushagaluka oku lubaga lwishogwa. 12(u) Ninyu mwe Bayahudi kuziga mukuze olwôla lusiku lw’irenge n’enshagali nk’oku munajira oku zindi nsiku zinyu nkulu na ntyôla olwôla lusiku lwaba, bunôla n’agandi mango gayîsha, cerekane c’akalamo kuli mwene n’oku bandi boshi b’obulonza bwinja omu Persi, na kwa balya balonza okurhulenganya gabe mango ga kukengera okuhwa kwabo. 12(x) Olugo ciru n’ecishagala cirhashimbiri ebyôla binwa cinanyagwe, itumu licizungulemwo, cinadulikwe muliro, cirhaciyûbakagwamwo, arhali n’abantu bonene ciru n’ensimba n’enyunyi z’emalunga.»

13 Ebinwa by’ago maruba byali irhegeko, lyanacilumizibwa omu ngasi cihugo n’emwa ngasi ishanja, mpu ly’oloôa lusiku Abayahudi bahasha okucihôla oku bashombanyi babo. 14 Abahêkaga amaruba bagenda n’engâle z’ebwami, bakanyîriza bwenêne, bulya kw’irhegeko lya mwami lidesire. Elyôla irhegeko lyanacimanyisibwa omu Suza kwo kali karhwa-bwami. 15 Mardokeyo arhenga oku bwami anakola ayambirhe emyambalo y’obukulu yalimwo cy’akaduku n’eyakeru, ecimane c’amasholo camuli omw’irhwe, acihundikira n’ecishuli c’o mukara gw’akalinga. Olugo lwa Suza loshi lwayîsha lwabanda orhubûli n’o mwishingo. 16 Oku Bayahudi, olwôla lusiku luli nka lwa kumolekerwa, lusiku lwa masîma, lwa mwishingo na lw’irenge. 17 Omu ngasi cihugo n’omu ngasi mu­ rhundu, eryôla irhegeko !ya mwami na galya maruba gage, omu Bayahudi banali erya munda gakaba masîma na mwishingo, bakajira ensiku nkulu n’idi nye. Na banji omu lubaga bacijira bayahudi erhi kubayôboha kurhuma.

ΕΣΘΗΡ 8

1 Καὶ ἐν αὐτῇ τῇ ἡμέρᾳ ὁ βασιλεὺς ᾿Αρταξέρξης ἐδωρήσατο Εσθηρ ὅσα ὑπῆρχεν Αμαν τῷ διαβόλῳ, καὶ Μαρδοχαῖος προσεκλήθη ὑπὸ τοῦ βασιλέως, ὑπέδειξεν γὰρ Εσθηρ ὅτι ἐνοικείωται αὐτῇ. 2 ἔλαβεν δὲ ὁ βασιλεὺς τὸν δακτύλιον, ὃν ἀφείλατο Αμαν, καὶ ἔδωκεν αὐτὸν Μαρδοχαίῳ, καὶ κατέστησεν Εσθηρ Μαρδοχαῖον ἐπὶ πάντων τῶν Αμαν. 3 καὶ προσθεῖσα ἐλάλησεν πρὸς τὸν βασιλέα καὶ προσέπεσεν πρὸς τοὺς πόδας αὐτοῦ καὶ ἠξίου ἀφελεῖν τὴν Αμαν κακίαν καὶ ὅσα ἐποίησεν τοῖς Ιουδαίοις. 4 ἐξέτεινεν δὲ ὁ βασιλεὺς Εσθηρ τὴν ῥάβδον τὴν χρυσῆν, ἐξηγέρθη δὲ Εσθηρ παρεστηκέναι τῷ βασιλεῖ. 5 καὶ εἶπεν Εσθηρ Εἰ δοκεῖ σοι καὶ εὗρον χάριν, πεμφθήτω ἀποστραφῆναι τὰ γράμματα τὰ ἀπεσταλμένα ὑπὸ Αμαν τὰ γραφέντα ἀπολέσθαι τοὺς Ιουδαίους, οἵ εἰσιν ἐν τῇ βασιλείᾳ σου· 6πῶς γὰρ δυνήσομαι ἰδεῖν τὴν κάκωσιν τοῦ λαοῦ μου καὶ πῶς δυνήσομαι σωθῆναι ἐν τῇ ἀπωλείᾳ τῆς πατρίδος μου; 7 καὶ εἶπεν ὁ βασιλεὺς πρὸς Εσθηρ Εἰ πάντα τὰ ὑπάρχοντα Αμαν ἔδωκα καὶ ἐχαρισάμην σοι καὶ αὐτὸν ἐκρέμασα ἐπὶ ξύλου, ὅτι τὰς χεῖρας ἐπήνεγκε τοῖς Ιουδαίοις, τί ἔτι ἐπιζητεῖς; 8 γράψατε καὶ ὑμεῖς ἐκ τοῦ ὀνόματός μου ὡς δοκεῖ ὑμῖν καὶ σφραγίσατε τῷ δακτυλίῳ μου· ὅσα γὰρ γράφεται τοῦ βασιλέως ἐπιτάξαντος καὶ σφραγισθῇ τῷ δακτυλίῳ μου, οὐκ ἔστιν αὐτοῖς ἀντειπεῖν. 9 ἐκλήθησαν δὲ οἱ γραμματεῖς ἐν τῷ πρώτῳ μηνί, ὅς ἐστι Νισα, τρίτῃ καὶ εἰκάδι τοῦ αὐτοῦ ἔτους, καὶ ἐγράφη τοῖς Ιουδαίοις ὅσα ἐνετείλατο τοῖς οἰκονόμοις καὶ τοῖς ἄρχουσιν τῶν σατραπῶν ἀπὸ τῆς ᾿Ινδικῆς ἕως τῆς Αἰθιοπίας, ἑκατὸν εἴκοσι ἑπτὰ σατραπείαις κατὰ χώραν καὶ χώραν, κατὰ τὴν ἑαυτῶν λέξιν. 10 ἐγράφη δὲ διὰ τοῦ βασιλέως καὶ ἐσφραγίσθη τῷ δακτυλίῳ αὐτοῦ, καὶ ἐξαπέστειλαν τὰ γράμματα διὰ βιβλιαφόρων, 11 ὡς ἐπέταξεν αὐτοῖς χρῆσθαι τοῖς νόμοις αὐτῶν ἐν πάσῃ πόλει βοηθῆσαί τε αὑτοῖς καὶ χρῆσθαι τοῖς ἀντιδίκοις αὐτῶν καὶ τοῖς ἀντικειμένοις αὐτῶν ὡς βούλονται, 12 ἐν ἡμέρᾳ μιᾷ ἐν πάσῃ τῇ βασιλείᾳ ᾿Αρταξέρξου, τῇ τρισκαιδεκάτῃ τοῦ δωδεκάτου μηνός, ὅς ἐστιν Αδαρ. 12a ῟Ων ἐστιν ἀντίγραφον τῆς ἐπιστολῆς τὰ ὑπογεγραμμένα 12b Βασιλεὺς μέγας ᾿Αρταξέρξης τοῖς ἀπὸ τῆς ᾿Ινδικῆς ἕως τῆς Αἰθιοπίας ἑκατὸν εἴκοσι ἑπτὰ σατραπείαις χωρῶν ἄρχουσι καὶ τοῖς τὰ ἡμέτερα φρονοῦσι χαίρειν. 12c πολλοὶ τῇ πλείστῃ τῶν εὐεργετούντων χρηστότητι πυκνότερον τιμώμενοι μεῖζον ἐφρόνησαν καὶ οὐ μόνον τοὺς ὑποτεταγμένους ἡμῖν ζητοῦσι κακοποιεῖν, τόν τε κόρον οὐ δυνάμενοι φέρειν καὶ τοῖς ἑαυτῶν εὐεργέταις ἐπιχειροῦσι μηχανᾶσθαι· 12d καὶ τὴν εὐχαριστίαν οὐ μόνον ἐκ τῶν ἀνθρώπων ἀνταναιροῦντες, ἀλλὰ καὶ τοῖς τῶν ἀπειραγάθων κόμποις ἐπαρθέντες τοῦ τὰ πάντα κατοπτεύοντος ἀεὶ θεοῦ μισοπόνηρον ὑπολαμβάνουσιν ἐκφεύξεσθαι δίκην. 12e πολλάκις δὲ καὶ πολλοὺς τῶν ἐπ᾽ ἐξουσίαις τεταγμένων τῶν πιστευθέντων χειρίζειν φίλων τὰ πράγματα παραμυθία μεταιτίους αἱμάτων ἀθῴων καταστήσασα περιέβαλε συμφοραῖς ἀνηκέστοις 12f τῷ τῆς κακοηθείας ψευδεῖ παραλογισμῷ παραλογισαμένων τὴν τῶν ἐπικρατούντων ἀκέραιον εὐγνωμοσύνην. 12g σκοπεῖν δὲ ἔξεστιν, οὐ τοσοῦτον ἐκ τῶν παλαιοτέρων ὧν παρεδώκαμεν ἱστοριῶν, ὅσα ἐστὶν παρὰ πόδας ὑμᾶς ἐκζητοῦντας ἀνοσίως συντετελεσμένα τῇ τῶν ἀνάξια δυναστευόντων λοιμότητι, 12h καὶ προσέχειν εἰς τὰ μετὰ ταῦτα εἰς τὸ τὴν βασιλείαν ἀτάραχον τοῖς πᾶσιν ἀνθρώποις μετ᾽ εἰρήνης παρεξόμεθα 12i χρώμενοι ταῖς μεταβολαῖς, τὰ δὲ ὑπὸ τὴν ὄψιν ἐρχόμενα διακρίνοντες ἀεὶ μετ᾽ ἐπιεικεστέρας ἀπαντήσεως. 12k ὡς γὰρ Αμαν Αμαδαθου Μακεδών, ταῖς ἀληθείαις ἀλλότριος τοῦ τῶν Περσῶν αἵματος καὶ πολὺ διεστηκὼς τῆς ἡμετέρας χρηστότητος, ἐπιξενωθεὶς ἡμῖν 12l ἔτυχεν ἧς ἔχομεν πρὸς πᾶν ἔθνος φιλανθρωπίας ἐπὶ τοσοῦτον ὥστε ἀναγορεύεσθαι ἡμῶν πατέρα καὶ προσκυνούμενον ὑπὸ πάντων τὸ δεύτερον τοῦ βασιλικοῦ θρόνου πρόσωπον διατελεῖν, 12m οὐκ ἐνέγκας δὲ τὴν ὑπερηφανίαν ἐπετήδευσεν τῆς ἀρχῆς στερῆσαι ἡμᾶς καὶ τοῦ πνεύματος 12n τόν τε ἡμέτερον σωτῆρα καὶ διὰ παντὸς εὐεργέτην Μαρδοχαῖον καὶ τὴν ἄμεμπτον τῆς βασιλείας κοινωνὸν Εσθηρ σὺν παντὶ τῷ τούτων ἔθνει πολυπλόκοις μεθόδων παραλογισμοῖς αἰτησάμενος εἰς ἀπώλειαν· 12o διὰ γὰρ τῶν τρόπων τούτων ᾠήθη λαβὼν ἡμᾶς ἐρήμους τὴν τῶν Περσῶν ἐπικράτησιν εἰς τοὺς Μακεδόνας μετάξαι. 12p ἡμεῖς δὲ τοὺς ὑπὸ τοῦ τρισαλιτηρίου παραδεδομένους εἰς ἀφανισμὸν Ιουδαίους εὑρίσκομεν οὐ κακούργους ὄντας, δικαιοτάτοις δὲ πολιτευομένους νόμοις, 12q ὄντας δὲ υἱοὺς τοῦ ὑψίστου μεγίστου ζῶντος θεοῦ τοῦ κατευθύνοντος ἡμῖν τε καὶ τοῖς προγόνοις ἡμῶν τὴν βασιλείαν ἐν τῇ καλλίστῃ διαθέσει. 12r καλῶς οὖν ποιήσετε μὴ προσχρησάμενοι τοῖς ὑπὸ Αμαν Αμαδαθου ἀποσταλεῖσι γράμμασιν διὰ τὸ αὐτὸν τὸν ταῦτα ἐξεργασάμενον πρὸς ταῖς Σούσων πύλαις ἐσταυρῶσθαι σὺν τῇ πανοικίᾳ, τὴν καταξίαν τοῦ τὰ πάντα ἐπικρατοῦντος θεοῦ διὰ τάχους ἀποδόντος αὐτῷ κρίσιν, 12s τὸ δὲ ἀντίγραφον τῆς ἐπιστολῆς ταύτης ἐκθέντες ἐν παντὶ τόπῳ μετὰ παρρησίας ἐᾶν τοὺς Ιουδαίους χρῆσθαι τοῖς ἑαυτῶν νομίμοις καὶ συνεπισχύειν αὐτοῖς ὅπως τοὺς ἐν καιρῷ θλίψεως ἐπιθεμένους αὐτοῖς ἀμύνωνται τῇ τρισκαιδεκάτῃ τοῦ δωδεκάτου μηνὸς Αδαρ τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ· 12t ταύτην γὰρ ὁ πάντα δυναστεύων θεὸς ἀντ᾽ ὀλεθρίας τοῦ ἐκλεκτοῦ γένους ἐποίησεν αὐτοῖς εὐφροσύνην. 12u καὶ ὑμεῖς οὖν ἐν ταῖς ἐπωνύμοις ὑμῶν ἑορταῖς ἐπίσημον ἡμέραν μετὰ πάσης εὐωχίας ἄγετε, ὅπως καὶ νῦν καὶ μετὰ ταῦτα σωτηρία ᾖ ἡμῖν καὶ τοῖς εὐνοοῦσιν Πέρσαις, τοῖς δὲ ἡμῖν ἐπιβουλεύουσιν μνημόσυνον τῆς ἀπωλείας. 12x πᾶσα δὲ πόλις ἢ χώρα τὸ σύνολον, ἥτις κατὰ ταῦτα μὴ ποιήσῃ, δόρατι καὶ πυρὶ καταναλωθήσεται μετ᾽ ὀργῆς· οὐ μόνον ἀνθρώποις ἄβατος, ἀλλὰ καὶ θηρίοις καὶ πετεινοῖς εἰς τὸν ἅπαντα χρόνον ἔχθιστος κατασταθήσεται. 13 τὰ δὲ ἀντίγραφα ἐκτιθέσθωσαν ὀφθαλμοφανῶς ἐν πάσῃ τῇ βασιλείᾳ, ἑτοίμους τε εἶναι πάντας τοὺς Ιουδαίους εἰς ταύτην τὴν ἡμέραν πολεμῆσαι αὐτῶν τοὺς ὑπεναντίους. 14 Οἱ μὲν οὖν ἱππεῖς ἐξῆλθον σπεύδοντες τὰ ὑπὸ τοῦ βασιλέως λεγόμενα ἐπιτελεῖν· ἐξετέθη δὲ τὸ πρόσταγμα καὶ ἐν Σούσοις. 15 ὁ δὲ Μαρδοχαῖος ἐξῆλθεν ἐστολισμένος τὴν βασιλικὴν στολὴν καὶ στέφανον ἔχων χρυσοῦν καὶ διάδημα βύσσινον πορφυροῦν· ἰδόντες δὲ οἱ ἐν Σούσοις ἐχάρησαν. 16 τοῖς δὲ Ιουδαίοις ἐγένετο φῶς καὶ εὐφροσύνη· 17 κατὰ πόλιν καὶ χώραν, οὗ ἂν ἐξετέθη τὸ πρόσταγμα, οὗ ἂν ἐξετέθη τὸ ἔκθεμα, χαρὰ καὶ εὐφροσύνη τοῖς Ιουδαίοις, κώθων καὶ εὐφροσύνη, καὶ πολλοὶ τῶν ἐθνῶν περιετέμοντο καὶ ιουδάιζον διὰ τὸν φόβον τῶν Ιουδαίων.

9

Okuhima abashombanyi olwa Purimu

1 Omu mwezi gwa kal’ikumi na kabirhi, gwo mwezi guderhwa mwezi gwa Adari, omu nsiku ikumi n’isharhu z’ogôla mwezi ly’irhegeko n’amaruba ga mwami byali birhegesirwe okuyukirizibwa na muli olwôla lusiku lyo abasho mbanyi b’Abayahudi bali balangalire okubahima loshi, ci byahinduka kundi kundi; Abayahudi banaciba bo bahumbarhaza abashombanyi babo. 2 Abayahu di bashubûzanya omu lugo lwabo ngasi baguma aha banayûbakaga omwôla cihugo ca mwami Asuerusi mpu bayirhe balya banali babahigire oku bayirha; na ntaye wankadesire mpu bayîrhe balya banali babahigire okubayîrha; na ntaye wankadesirc mpu abacika bulya obwôba bwali erhi bwagwasire abantu boshi. 3 Abasirika n’abarhambo b’abantu banali omu bihugo bya mwami byoshi, abakulu n’abarho, boshi barhabmala Abayahudi erhi kuyôboha kurhuma. 4 Mardokeyo ali akola alengerire oku mwami n’irenge lyage lyanaja lyalumira ngasi cihugo. Bulya obuhashe bw’oyôla Mardokeyo bwajaga bwayushuka ko nene.

5 Abayahudi bageza oboji bw’engôrho omu bashombanyi babo, babanigû za, babaherêrekeza, banabakolera mwône nka oku banalonzagya^h. 6 Omu murhundu gwa Suza mwonene, Abayahudi bayirhamwo erhi okuyirhisamwo bantu magana arhanu. 7 Banacibalambikamwo Parshandata, Dalofona, Aspata, 8 Porata, Adaliya, Aridata, 9 Parmashita, Arizayi, Aridayi, Yezata, 10 bana ikumi ba Hamani mwene Hamdata, mushombanyi w’ Abayahudi. Ci kwonene barhahagulagaⁱ.

11 Olwo lusiku lonêne, omuganjo gwa abanizirwe omu Suza karhwa-bwami, gwayirukira gwahika emunda mwami ali. 12 Mwami anacibwira omwamikazi Esteri, erhi: «Abayahudi bamayîrha munola Suza omu karhwa-bwami bantu magana arhanu, na bene Hamani oku banali ikumi; ndi omanyire bici bakozire omu zindi mpande z’ecihugo ca mwami? Bici olonzize wanabihabwa, cici odwi rhe wacifinja? wanabijirirwa.» 13 Esteri anacishuza, erhi: «Nka mwami abwine kuli kwinja, Abayahudi b’omu Suza bashub’iyemêrerwa okujira irhondo nk’oko irhegeko lyanali libayemêrire okujira ene, n’abôla bene Hamani oku banali ikumi bamanikwe oku murhi.» 14 Mwami anacirhegeka mpu bajire ntyôla, n’e ryo irhegeko lyanacimanyisibwa omu Suza mwoshi. Bamanika balya bana ikumi ba Hamani. 15 Abayahudi erhi bashubishubûzanya kandi omu nsiku ikumi n’irhanu z’omwezi gwa Adari bashub’iyîrha omu murhundu gwa Suza bandi bantu magana asharhu. Ci kwonene barhahagulaga.

16 Abandi Bayahudi bali omu bindi bihugo bya mwami, nabo banaci shubûzanya mpu lyo bacîlanga bwinja. Bayegûla abashombanyi babo babayî rhamwo bantu bihumbi magana gali nda. Ci barhahagulaga. 17 Lwali lusiku lwa kal’ikumi na kasharhu lw’omwezi gwa Adari; n’olusiku lwa kal’ikumi na kani, lwaba lwa kurhamûka, na ntyôla balujira lusiku lukulu lwa kushagaluka bwenêne. 18 Abayahudi b’omu Suza bali bashubûzinye omu lusiku lwa kali ikumi na kasharhu n’olwa kal’ikumi na kani lw’omwezi barhamûka olusiku lwa ijl’ikumi na karhanu lw’omwezi lwo lwanabirage lusiku lukulu lwabo lw’okus ‘ îma n’okushaguluka. 19 Co cirhuma Abayahudi b’omu lugo bajira olwabo lusiku lw’okushagaluka omu nsiku ikumi n’inni z’omwezi gwa Adari, lwo luba lusiku lukulu lwabo lw’okucîshinga, lusiku lwa kusîma, na muli olwola lusiku ngasi Muyahudi anarhumire omulungu wage nshololo nsungunu. 19(a) Ci Abayahudi b’omu burungu bashagaluka banahâna enshololo emw’abalungu babo omu nsiku ikumi n’inni z’omwezi gw’Adari.

IV. Olusiku lukulu lwa Purirnu

Okujira olusiku lukulu lwa Purimu

20 Mardokeyo ayandika ebyôla byoshi, anacirhuma n’amaruba oku ngasi Bayahudi banayûbakaga omu cihugo ca mwami Asuerusi, oku bali hofi kugu ma n’abali kuli. 21 Abaseza okukuza olusiku lukulu lw’omu nsiku ikumi n’inni na ikumi n’irhanu z’omwezi gwa Adari; 22 n’okushagaluka muli ezôla nsiku bulya ziri nsiku bahimagamwo abashombanyi babo, gwo mwezi amalumwa gabo gahindukaga masîma, gwo mango ensiku z’emishîbo zahindukaga nsiku nkulu. Ezôla nsiku nkulu zibe nsiku za busîme ezi ngasi muguma akarhumiramwo bene wabo enshololo n’okuhâna oluhembo lusungunu oku bakenyi. 23 Abayahudi bakujira nkomedu okwôla barhangira olwo lusiku n’okwôla Mardokeyo abayandikiraga. 24 Neci okwôla kwoshi, bulya Hamani mwene Hamdata w’e Agagi olya mushombanyi w’Abayahudi ali amarhola omuhigo gw’okubaheza n’okubashurhira e «Puri» kw’okubayeshera ecigole c’okubaherêrekeza. 25 Ci kwonene erhi acija emunda mwami ali okugend’ihûna mpu Mardokeyo amanikwe mwami anacirhegeka mpu ogoôa muhigo gw’okumalira Abayahudi gugalukire Hamani, muntu mubi wagujiriraga Abayahudi, banacimumanika oku murhi, ye n’abagala. 26 Co carhumire olwôla lusiku luyirikwa izîno lya «Purimu» lirhenga oku luderho «Puri», kwo kudrha ecigole. Ntyôla nk’oku byanali mwagalya mamba ga Mardokeyo kwo byanayîshir’igibonekana, kwo byanayishir’ibahikakwo. 27 Abayahudi haguma n’iburha lyabo n’abandi balonza okulungana nabo^j, bahiga n’obulonza boshi okukakuza buzira kuyibagira ezo nsiku zombi. Lyaba irhegeko lya kukajirwa ngasi mwaka nka kulya amaruba gabo ganali gadesire na nka kulya banatwaga ago mango. 28 Ezôla nsiku nkulu zayish’ikakengezibwa n’okukuzibwa kurhenga oku iburha kuja oku lindi iburha, omu ngasi mulala, omu ngasi cihugo, n’omu ngasi murhundu, n’ezo nsiku za Purimu irhondo zirhalekagwa ngasi hanaba Omuyahudi hoshi, n’irhondo iburha lyabo limanye lyankanayibagira okwôla.

29 Omwamikazi Esteri mwâli wa Abihayili n’olya Muyahudi Mardokeyo banaciyandika n’obuhashe bwabo amaruba g’okusêza galya maruba ga kabirhi gali gayerekire ensiku za Purimu. 30 Banacirhuma agôla maruba muli bihugo igana na makumi abirhi na nda by’omu bwami bwa Asuerusi; byali binwa by’akalembe n’obwikubagirwa, 31 bya kubakomêreza mpu bajire ezôla nsiku za Purimu omu nsiku zirhegesirwe, nka kulya Omuyahudi Mardokeyo anazitwaga na nka kulya kwarhegekagwa kuli bo bonene, n’okw’iburha lyabo mpu bakaz’icîshalisa n’okucîbabaza. 32 Kwo irhegeko lya Estcri lyayimanzize ntyôla ebyo biyerekire olusiku lukulu lwa Purimu n’okwôla kwanaciyandikwa omu citabu.

ΕΣΘΗΡ 9

1 ᾿Εν γὰρ τῷ δωδεκάτῳ μηνὶ τρισκαιδεκάτῃ τοῦ μηνός, ὅς ἐστιν Αδαρ, παρῆν τὰ γράμματα τὰ γραφέντα ὑπὸ τοῦ βασιλέως. 2 ἐν αὐτῇ τῇ ἡμέρᾳ ἀπώλοντο οἱ ἀντικείμενοι τοῖς Ιουδαίοις· οὐδεὶς γὰρ ἀντέστη φοβούμενος αὐτούς. 3 οἱ γὰρ ἄρχοντες τῶν σατραπῶν καὶ οἱ τύραννοι καὶ οἱ βασιλικοὶ γραμματεῖς ἐτίμων τοὺς Ιουδαίους· ὁ γὰρ φόβος Μαρδοχαίου ἐνέκειτο αὐτοῖς. 4 προσέπεσεν γὰρ τὸ πρόσταγμα τοῦ βασιλέως ὀνομασθῆναι ἐν πάσῃ τῇ βασιλείᾳ. 5  6 καὶ ἐν Σούσοις τῇ πόλει ἀπέκτειναν οἱ Ιουδαῖοι ἄνδρας πεντακοσίους 7 τόν τε Φαρσαννεσταιν καὶ Δελφων καὶ Φασγα 8 καὶ Φαρδαθα καὶ Βαρεα καὶ Σαρβαχα 9 καὶ Μαρμασιμα καὶ Αρουφαιον καὶ Αρσαιον καὶ Ζαβουθαιθαν, 10 τοὺς δέκα υἱοὺς Αμαν Αμαδαθου Βουγαίου τοῦ ἐχθροῦ τῶν Ιουδαίων, καὶ διήρπασαν.— 11 ἐν αὐτῇ τῇ ἡμέρᾳ ἐπεδόθη ὁ ἀριθμὸς τῷ βασιλεῖ τῶν ἀπολωλότων ἐν Σούσοις. 12 εἶπεν δὲ ὁ βασιλεὺς πρὸς Εσθηρ ᾿Απώλεσαν οἱ Ιουδαῖοι ἐν Σούσοις τῇ πόλει ἄνδρας πεντακοσίους· ἐν δὲ τῇ περιχώρῳ πῶς οἴει ἐχρήσαντο; τί οὖν ἀξιοῖς ἔτι καὶ ἔσται σοι; 13 καὶ εἶπεν Εσθηρ τῷ βασιλεῖ Δοθήτω τοῖς Ιουδαίοις χρῆσθαι ὡσαύτως τὴν αὔριον ὥστε τοὺς δέκα υἱοὺς κρεμάσαι Αμαν. 14 καὶ ἐπέτρεψεν οὕτως γενέσθαι καὶ ἐξέθηκε τοῖς Ιουδαίοις τῆς πόλεως τὰ σώματα τῶν υἱῶν Αμαν κρεμάσαι. 15 καὶ συνήχθησαν οἱ Ιουδαῖοι ἐν Σούσοις τῇ τεσσαρεσκαιδεκάτῃ τοῦ Αδαρ καὶ ἀπέκτειναν ἄνδρας τριακοσίους καὶ οὐδὲν διήρπασαν.— 16 οἱ δὲ λοιποὶ τῶν Ιουδαίων οἱ ἐν τῇ βασιλείᾳ συνήχθησαν καὶ ἑαυτοῖς ἐβοήθουν καὶ ἀνεπαύσαντο ἀπὸ τῶν πολεμίων· ἀπώλεσαν γὰρ αὐτῶν μυρίους πεντακισχιλίους τῇ τρισκαιδεκάτῃ τοῦ Αδαρ καὶ οὐδὲν διήρπασαν. 17 καὶ ἀνεπαύσαντο τῇ τεσσαρεσκαιδεκάτῃ τοῦ αὐτοῦ μηνὸς καὶ ἦγον αὐτὴν ἡμέραν ἀναπαύσεως μετὰ χαρᾶς καὶ εὐφροσύνης. 18 οἱ δὲ Ιουδαῖοι οἱ ἐν Σούσοις τῇ πόλει συνήχθησαν καὶ τῇ τεσσαρεσκαιδεκάτῃ καὶ οὐκ ἀνεπαύσαντο· ἦγον δὲ καὶ τὴν πεντεκαιδεκάτην μετὰ χαρᾶς καὶ εὐφροσύνης. 19 διὰ τοῦτο οὖν οἱ Ιουδαῖοι οἱ διεσπαρμένοι ἐν πάσῃ χώρᾳ τῇ ἔξω ἄγουσιν τὴν τεσσαρεσκαιδεκάτην τοῦ Αδαρ ἡμέραν ἀγαθὴν μετ᾽ εὐφροσύνης ἀποστέλλοντες μερίδας ἕκαστος τῷ πλησίον, οἱ δὲ κατοικοῦντες ἐν ταῖς μητροπόλεσιν καὶ τὴν πεντεκαιδεκάτην τοῦ Αδαρ ἡμέραν εὐφροσύνην ἀγαθὴν ἄγουσιν ἐξαποστέλλοντες μερίδας τοῖς πλησίον. 20 ῎Εγραψεν δὲ Μαρδοχαῖος τοὺς λόγους τούτους εἰς βιβλίον καὶ ἐξαπέστειλεν τοῖς Ιουδαίοις, ὅσοι ἦσαν ἐν τῇ ᾿Αρταξέρξου βασιλείᾳ, τοῖς ἐγγὺς καὶ τοῖς μακράν, 21 στῆσαι τὰς ἡμέρας ταύτας ἀγαθὰς ἄγειν τε τὴν τεσσαρεσκαιδεκάτην καὶ τὴν πεντεκαιδεκάτην τοῦ Αδαρ— 22 ἐν γὰρ ταύταις ταῖς ἡμέραις ἀνεπαύσαντο οἱ Ιουδαῖοι ἀπὸ τῶν ἐχθρῶν αὐτῶν— καὶ τὸν μῆνα, ἐν ᾧ ἐστράφη αὐτοῖς (ὃς ἦν Αδαρ) ἀπὸ πένθους εἰς χαρὰν καὶ ἀπὸ ὀδύνης εἰς ἀγαθὴν ἡμέραν, ἄγειν ὅλον ἀγαθὰς ἡμέρας γάμων καὶ εὐφροσύνης ἐξαποστέλλοντας μερίδας τοῖς φίλοις καὶ τοῖς πτωχοῖς. 23 καὶ προσεδέξαντο οἱ Ιουδαῖοι, καθὼς ἔγραψεν αὐτοῖς ὁ Μαρδοχαῖος, 24 πῶς Αμαν Αμαδαθου ὁ Μακεδὼν ἐπολέμει αὐτούς, καθὼς ἔθετο ψήφισμα καὶ κλῆρον ἀφανίσαι αὐτούς, 25 καὶ ὡς εἰσῆλθεν πρὸς τὸν βασιλέα λέγων κρεμάσαι τὸν Μαρδοχαῖον· ὅσα δὲ ἐπεχείρησεν ἐπάξαι ἐπὶ τοὺς Ιουδαίους κακά, ἐπ᾽ αὐτὸν ἐγένοντο, καὶ ἐκρεμάσθη αὐτὸς καὶ τὰ τέκνα αὐτοῦ. 26 διὰ τοῦτο ἐπεκλήθησαν αἱ ἡμέραι αὗται Φρουραι διὰ τοὺς κλήρους, ὅτι τῇ διαλέκτῳ αὐτῶν καλοῦνται Φρουραι, διὰ τοὺς λόγους τῆς ἐπιστολῆς ταύτης καὶ ὅσα πεπόνθασιν διὰ ταῦτα καὶ ὅσα αὐτοῖς ἐγένετο· 27 καὶ ἔστησεν καὶ προσεδέχοντο οἱ Ιουδαῖοι ἐφ᾽ ἑαυτοῖς καὶ ἐπὶ τῷ σπέρματι αὐτῶν καὶ ἐπὶ τοῖς προστεθειμένοις ἐπ᾽ αὐτῶν οὐδὲ μὴν ἄλλως χρήσονται· αἱ δὲ ἡμέραι αὗται μνημόσυνον ἐπιτελούμενον κατὰ γενεὰν καὶ γενεὰν καὶ πόλιν καὶ πατριὰν καὶ χώραν· 28 αἱ δὲ ἡμέραι αὗται τῶν Φρουραι ἀχθήσονται εἰς τὸν ἅπαντα χρόνον, καὶ τὸ μνημόσυνον αὐτῶν οὐ μὴ ἐκλίπῃ ἐκ τῶν γενεῶν. 29 καὶ ἔγραψεν Εσθηρ ἡ βασίλισσα θυγάτηρ Αμιναδαβ καὶ Μαρδοχαῖος ὁ Ιουδαῖος ὅσα ἐποίησαν τό τε στερέωμα τῆς ἐπιστολῆς τῶν Φρουραι. 30  31 καὶ Μαρδοχαῖος καὶ Εσθηρ ἡ βασίλισσα ἔστησαν ἑαυτοῖς καθ᾽ ἑαυτῶν καὶ τότε στήσαντες κατὰ τῆς ὑγιείας αὐτῶν καὶ τὴν βουλὴν αὐτῶν· 32 καὶ Εσθηρ λόγῳ ἔστησεν εἰς τὸν αἰῶνα, καὶ ἐγράφη εἰς μνημόσυνον.

10

Mardokeyo aj’irenge

1 Mwami Asuerusi arhegeka okuvurhisa omu cihugo cage coshi n’omu ngasi bindi bihugo byanali omu nyanja. 2 Ebijiro byage byoshi biyerekire obuhashe n’obuhimane by’oku Mardokeyo akuzibagwa na mwami, ebyo byo shi biri byandike omu Citabu c’Emyanzi y’Abami b’e Mediya na ab’e Persi.

3 Bulya Omuyahudi Mardokcyo ali akola wa burhanzi enyuma za mwami Asuerusi; ali muntu mukulu omu masu g’ Abayahudi, ali asimirwe na bene wabo mwandu, akazag’ilonza aminja g’olubaga lwage loshi na ngasi mango ebi nwa byage byabaga bya murhûla oku ishanja lyage.

3(a) Mardokeyo anaciderha, crhi: «Nyamuzinda yene wajiraga ebyôla byo shi! 3(b) Bulya nkakengera ecilôrho nabwine kuli okwôla, nambone oku nta ci nwa ciru n’eciguma cagezire cirhanabaga oku calitwirirwe. 3(c) Ciru n’iriba lisungunu lyabaga lwîshi lunene, ciru n’akamole kamoleka, ciru n’izûba, ciru n’amîshi manji. Olwo lwîshi lunene ye Estcri wayankagwa na mwami, anajirwa mwamikazi. 3(d) Empangaza ibirhi zali nie rhweshi na Hamani. 3(e) Amashanja galimwo balya boshi bashubuzanyagya mpu baherêrekeze Abayahudi. 3(f) N’olubaga lwani ye Israheli walakiraga emunda Nyamuzinda ali anayôkoka. Neci Nyakasane acizize olubaga lwage na nirhu rhwenc arhuyôkola muli agôla malibuko. Nnâmahanga ajizire ebisomerîne n’ebirhangâzo binji birhasag’ibo nekana bundi omu gandi mashanja. 3(g) Co carhumaga arheganya njira ibirhi: njira nguma oku lubaga lwage n’eyindi oku gandi mashanja goshi. 3(h) Ebyôla byanabire omu mango gabyo nk’oku Nnâmahanga anali alalire oku mashanja goshi. 3(i) Lero Nyakasane anaciyîbuka olubaga lwage n’omwimo gwage agutwira olubanja. 3(k) N’ezôla nsiku ibirhi olw’ikumi na kani n’olwa kal’ikumi na karhanu z’ogwo mwezi gw’Adari, zaba nsiku z’okushubûzanya, z’obusîme, na z’omwishingo munenc embere za Nyamuzinda, oku ngasi bûko bwabo na ngasi mango omu Israheli lwo lubaga lwage.»

Emyanzi yali esigire

3(l) Omu mwaka gwa kani kurhenga Ptolemeyo ali mwami boshi na Kleopatri, Dositeyo, muntu wakazag’iciderha mpu ali mudâhwa w’omu bûko bwa Levi kuguma boshi n’omugala Ptolemeyo, banaciyîsha badwirhe agala maruba gashambire oku Purimu; banaciderha mpu gali maruba g’okunali, mpu gayandikagwa na Lisimako mugala wa Ptolemeyo w’e Yeruzalemu.

ΕΣΘΗΡ 10

1 ῎Εγραψεν δὲ ὁ βασιλεὺς τέλη ἐπὶ τὴν βασιλείαν τῆς τε γῆς καὶ τῆς θαλάσσης. 2 καὶ τὴν ἰσχὺν αὐτοῦ καὶ ἀνδραγαθίαν πλοῦτόν τε καὶ δόξαν τῆς βασιλείας αὐτοῦ, ἰδοὺ γέγραπται ἐν βιβλίῳ βασιλέων Περσῶν καὶ Μήδων εἰς μνημόσυνον. 3 ὁ δὲ Μαρδοχαῖος διεδέχετο τὸν βασιλέα ᾿Αρταξέρξην καὶ μέγας ἦν ἐν τῇ βασιλείᾳ καὶ δεδοξασμένος ὑπὸ τῶν Ιουδαίων· καὶ φιλούμενος διηγεῖτο τὴν ἀγωγὴν παντὶ τῷ ἔθνει αὐτοῦ. 3a Καὶ εἶπεν Μαρδοχαῖος Παρὰ τοῦ θεοῦ ἐγένετο ταῦτα· 3b ἐμνήσθην γὰρ περὶ τοῦ ἐνυπνίου, οὗ εἶδον περὶ τῶν λόγων τούτων· οὐδὲ γὰρ παρῆλθεν ἀπ᾽ αὐτῶν λόγος. 3c ἡ μικρὰ πηγή, ἣ ἐγένετο ποταμὸς καὶ ἦν φῶς καὶ ἥλιος καὶ ὕδωρ πολύ· Εσθηρ ἐστὶν ὁ ποταμός, ἣν ἐγάμησεν ὁ βασιλεὺς καὶ ἐποίησεν βασίλισσαν. 3d οἱ δὲ δύο δράκοντες ἐγώ εἰμι καὶ Αμαν. 3e τὰ δὲ ἔθνη τὰ ἐπισυναχθέντα ἀπολέσαι τὸ ὄνομα τῶν Ιουδαίων. 3f τὸ δὲ ἔθνος τὸ ἐμόν, οὗτός ἐστιν Ισραηλ οἱ βοήσαντες πρὸς τὸν θεὸν καὶ σωθέντες· καὶ ἔσωσεν κύριος τὸν λαὸν αὐτοῦ, καὶ ἐρρύσατο κύριος ἡμᾶς ἐκ πάντων τῶν κακῶν τούτων, καὶ ἐποίησεν ὁ θεὸς τὰ σημεῖα καὶ τὰ τέρατα τὰ μεγάλα, ἃ οὐ γέγονεν ἐν τοῖς ἔθνεσιν. 3g διὰ τοῦτο ἐποίησεν κλήρους δύο, ἕνα τῷ λαῷ τοῦ θεοῦ καὶ ἕνα πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν· 3h καὶ ἦλθον οἱ δύο κλῆροι οὗτοι εἰς ὥραν καὶ καιρὸν καὶ εἰς ἡμέραν κρίσεως ἐνώπιον τοῦ θεοῦ καὶ ἐν πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν, 3i καὶ ἐμνήσθη ὁ θεὸς τοῦ λαοῦ αὐτοῦ καὶ ἐδικαίωσεν τὴν κληρονομίαν αὐτοῦ. 3k καὶ ἔσονται αὐτοῖς αἱ ἡμέραι αὗται ἐν μηνὶ Αδαρ τῇ τεσσαρεσκαιδεκάτῃ καὶ τῇ πεντεκαιδεκάτῃ τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μετὰ συναγωγῆς καὶ χαρᾶς καὶ εὐφροσύνης ἐνώπιον τοῦ θεοῦ κατὰ γενεὰς εἰς τὸν αἰῶνα ἐν τῷ λαῷ αὐτοῦ Ισραηλ. 3l ῎Ετους τετάρτου βασιλεύοντος Πτολεμαίου καὶ Κλεοπάτρας εἰσήνεγκεν Δωσίθεος, ὃς ἔφη εἶναι ἱερεὺς καὶ Λευίτης, καὶ Πτολεμαῖος ὁ υἱὸς αὐτοῦ τὴν προκειμένην ἐπιστολὴν τῶν Φρουραι, ἣν ἔφασαν εἶναι καὶ ἑρμηνευκέναι Λυσίμαχον Πτολεμαίου τῶν ἐν Ιερουσαλημ.[1] 2 [2] 3 [3] 4 [3a] 5 [3b] 6 [3c] 7 [3d] 8 [3e] 9 [3f] 10 [3g] 11 [3h] 12 [3i] 13 [3k]

---

 ^a1.1(a) 1(a) Ngasi mulongo gwayandikagwa omu cigereki gushokolirwe n’ecimanyiso c’olufabe (rhulole 1(a), (b), (c)… ; 3,13(a), (b)… ; 4,8(a), (b)…). Amahugulo g’ebilôrho bya Mardokeyo gali omu 10, 3(a-k).

 ^b1.8 lzino lya Wasti: kuli kudeha «mwinja kulusha», «muzigirwa», «ntonyi-nkundwa», «mwifi­ njwa».

 ^c1.22 Ecitabu ca Ester cirigimwo ebinwa birhenzire omu cihebraniya, n’ezindi omu cigereki

 ^d3.9 Hamani alonzize okuyemêza mwami omu kulaganya okulyûla ensaranga nene bwenêne, aliyosire alangalire oku omu kugalula ezo nsaranga ecihimbi cazo cayîsh’irhenga oku birugu by’Abayahudi bafîre. Ezo nsaranga zaja omu mbiko lyo alyûla ensaranga z’ikôli, zirya Abayahudi banigûzibwa bakavusire.

 ^e8.0 Bwirhôzi bwa Esteri n’okukenga Nnâmahanga kwage kubacizire abayahudi

 ^f8.1 Mwami anaciha Esteri erya nyumpa ya Hamani: Ngasi watwirirwe okufa, mwami anamu­shokôle. Ebirugu hyage hyoshi byashuha bya mwami (Rhulole muli 1 Bam 21). 8, 7: Ngasi yeshi walonzize okuyîrha Abayahudi kw’anakazag’ihanwa kuguma n’owalonzagya okuyîrha mwami (Est 2,21-23).

 ^g8.11 Erhi wankalolereza bwinja, wanabona oku aga mandiko gamashubûlula bwinjinja galya mandiko ga Hamani galumizibagwa omu cihugo (Est 3. 12·15; 8, 9 14). Ebihindwire byone, kuli kubona oku abalibanigwa, bwo Bayahudi, bwo bakola banigûza. Rbwehe rhufudusire omu kubona irhegeko likali liri nkêrii. Cirhurhayibagiraga oku Mardokeyo na Esteri bali bantu ba Malaganyo ga balya barhalisag’imanya irhegeko lihyahya ly’okuzigira omushombanyi.

 ^h9.5 9, 5: Omwandisi arhalonza okuderha erhi okucihôla kuba kwinja. Ci alonza okuhugûla nyigirizo nguma ziba omu Bibliya ziyerekire abarhindibuzihwe: alonza okujirira ababo amabi, ebinyegeyege byage binamugalukire nnabyo.

 ⁱ9.10 Barhahagulaga: Ciru kwankaba mwami ali bayemerire mpu bahagule (Est 8, 11). Abayahudi barhajaga bayirha mpu lyo bacigaza, ci mpu lyo bacifungira.

 ^j9.27 Abo bantu harhali Bayahudi bakaburhano ci balya bacibwinire oku hali Nyamuzinda w’okuli, barharhindiraga okuj’omu idini ly’Abayahudi n’okushimba obworhere bwabo.