TOB – – DRC MASHI HEBREW BIBLE and MASHI GREEK

1

Enshokolezi

Ecitabu ca Tobiti cibâmwo ebyabîre n’engerêrezo z’owaciyandikaga. Abaciyandikaga balonza okumanyisa enyigirizo z’idini. Tobiti, kwo kuderha «Nyamuzinda abâ mwinja», alilulîzibwe e Ninive. Tobiti ali mushimbûlzi w’idini na muntu wa bulonza bwinja na wakushimba amarhegeko. Buzinda bwa nyuma ayish’ihûrha. Munyere muguma w’omu mu lala gwage, Sara, aheruka kali nda. Ngasi mango, omu budufu, b’iba bakaz’inigwa muguma muguma n’omuzimu w’izino lya Asimodeya. Nyamuzinda arhuma malahika wage Rafaheli mpu aluse mwene omuntu Tobiti emwa Ragweli ishe wa Sara. Eyo munda ahûna Sara emwa Tobiya, anamuyereka obufumu bw’okuhurhûla ishe. Ogu mwanzi guli gwa kulonza okuyerekana oku Nyamuzinda alanga abarhindibukira abafîre n’abakenyi. Ogu mwanzi luli lwiganyo lw’omulala mwinja gukolera Nyamunzinda n’okulama omu kushimba amarhegeko gage n’omu buzigire. Gurhuyigiriza obwinja n’obukenge bw’obuhya. Nyamuzinda arhegeka igulu lyoshi muli ebyo.

1 Yumvagya emyanzi ya Tobiya, mugala wa Tobieli, mugala wa Ananieli, mugala w’Aduweli, mugala wa Gabaeli, w’umu bûko bw’Azieli, w’omw’ishanja lya Nefutali. 2 Ahekagwa bujà omu mango ga Salimanasari, mwami w’e Sîriya, agwarhiragwa aha Tibesi, cishagala ciri ekulyo kwa Kadesi emwa Nefutali, omu Galileya enyanya lya Hasori n’ekumosho kwa Shefati.

I. Tobiti, ishe wa Tobiya, ahêkwa bujà

3 Niono Tobiti nagezire omu njira y’okuli n’ey’obushinganyanya. Omu kalamo kani koshi, nahanyire marhabale manji kuli bene wirhu, oku lubaga lwani, muli balya rhwanayishaga rhuhêrhwe bujà kuguma omu cihugo c’e Sîriya, aha Ninive. 4 Erhi nciri murho, ecihugo cani co cihugo c’Israheli, obûko bwani bwo bwa Nefutali, bwali buberulukinwe n’obûko bwa Daudi na Yeruza lemu. N’obwo Yeruzalemu lwali lugo lwishogwa omu bene Israheli boshi mpu bakaz’ihâniramwo enterekêro yabo, bene Israheli boshi. Omwo mwo mwayûbasirwe banagishiramwo aka-Nyamuzinda oku ngasi bûko bw’emyaka yoshi. 5 Bene wirhu boshi n’enyumpa ya Larha Nefutali yoshi, bakag’irherekêrera akanina omu kushimba akanwa Yerobwami, mwami w’Israheli ahânaga emwa Dani mpu bakaz’ihêrera oku ntondo y’e Galileya.

6 Niene niene nakaz’ija e Yeruzalemu oku nsiku nkulu, nka kulya linali i rhegeko liyandikirwe Israheli ensiku zoshi. Nakazag’iharhira eyo Yeruzalemu n’ebisarûlwa by’emburho yani birhangiriza, eby’olubere omu bishwekwa bya ni, n’amoya marhanzi nagugulaga oku bibuzi byani. 7 Nakazag’ibiha abadâ hwa, bene Aroni, nti bikaz’ikola oku lutari, nakaz’ihana n’entûlo yani y’e ngano, ey’idivayi, ey’amavurha, ey’egrenade, ey’emimesa, n’entûlo y’agandi malehe, emwa bene Levi bakag’ikola aha Yeruzalemu. Entûlo ya kabirhi. erya ya ngasi myaka ndarhu nagend’ikayihana omu nsaranga aha Yeruzalemu, ngasi mwaka. 8 Entûlo ya kasharhu nakayigabira abakenyi n’enfuzi na ngasi bandi barhinya Nnâmahanga, bakazag’iyushûka oku bana b’Israheli. Nakazag’ibaga birayo ngasi myaka isharhu, kandi rhwanayirya nka kulya binadesirwe omu bitabu by’oburhegesi bwa Musa, n’omu kushimba amarhegeko rhwasigiragwa na Debora, nina wa Ananieli, yerigi larha orhuburha; bulya larha ali erhi afire, ansiga bufûzi. 9 Erhi mba nkola mulamba mukulu, nayanka omukazi w’omu bûko bwirhu, oderhwa Ana, namuburhakwo omwanarhabana, namuyirika izino lya Tobiya.

10 Nanacihêkwa bujà e Sîriya, n’erhi mba namagwarhwa bujà, naj’ibera e Ninive. Bene wirhu boshi n’abandi b’omu mulala gwirhu bakaz’ilya ebiryo by’abapagani. 11 Niehe nanga, ntalyaga ebiyro by’abapagani^a. 12 N’ebwa kuba nakazag’iyîbuka Nyamubâho, Nyamuzinda wani, n’omurhima gwani goshi, 13 Ow’Enyanya ampa iragi ly’okurhona emwa Salimanasari. Nie nakag’imugulira ngasi ebi analagirirekwo. 14 Ntahusagya okuja e Mediya okugend’igulirayo ebyage, kuhika alinda afa. Kandi birya nagulaga Gabayeli mugala wa Gabri w’omu cihugo ca Mediya, nanakabikiraho enshoho zakazag’ijamwo talenta ikumi za nsaranga.

15 Erhi Salimanasari afa n’erhi omugala Senakeribu ayîma, enjira z’e Me diya zazibwa ntacihashaga okuja e Mediya. 16 Omu mango ga Salimanasari nalimpire bene wirhu, balya b’omu bûko bwani, marhabale manji, 17 nakaha abashalisire omugati, n’abarhagwerhi eci bayambala nakabaha eby’okuya mbala. N’erhi nankanashimanyire muguma w’omu ishanja lirhu afire, banamukabulire enyuma ly’enkuta za Ninive, nanj’imubisha. 18 Kandi nakaz’ibisha ngasi boshi bakag’iyirhwa na Senakeribu, amango ayishaga ayaka kurhenga e Yudeya erhi ensiku zage za okuhanwa n’Ow’enyanya zamahika, erhi birya bigalugalu byage agaluhagamwo birhuma. Kuli ago mungo gwage, ayirha bene Israheli banji, nagend’ikazimba emibiri yabo n’okuyibisha; kandi Senakeribu anabalonza anababule. 19 Muntu muguma w’e Ninive akanya agendinshobeka emunda mwami ali oku nie nababishire: Nakaz’ija nacîfulika. Erhi nyumva oku mwami abwizirwe bwinja ebijiro byani n’oku akazag’inonza mpu anige, nayôboha, nayaka, namuyongoloka. 20 Ebyani byoshi babihâha, barhasizagya cici; byoshi byaja omu mbîko ya mwami, okuleka mukanie Ana na mugala wani Tobiya. 21 Kurhageraga nsiku makumi ani erhi abagala oku banali babirhi bamuyîrha banayakira omu birhondo by’Ararati. Omugala Asaradoni ayîma omu byage. Naye oku ayîma ayîmanza Ahikari, mugala wa mukulu wani Anaheli, mpu abe murhambo w’ebirugu byage byoshi omu bwami bwage. Amuha abuhashe oku by’oburhegesi byoshi. 22 Okubundi Ahikari andagira, nashubira e Ninive, nabona oku bulya Ahikari ye wali mukulu w’abarhanza amamvu, ye wali mubisi w’akashe, na murhambo w’e mparûro, amango ga Senakeribu, mwami w’abantu b’e Sîriya. Asaradoni amushubiza omu cikono cage, ali mugala wa mukulu wani na w’omu mulala gwani.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Α^b

1 ΒΙΒΛΟΣ λόγων Τωβίτ, του Τωβιήλ, του Ανανιήλ, του Αδουήλ, του Γαβαήλ, εκ του σπέρματος Ασιήλ, εκ της φυλής Νεφθαλίμ, 2 ος ηχμαλωτεύθη εν ημέραις Ενεμεσσάρου του βασιλέως Ασσυρίων εκ Θίσβης, ή εστιν εκ δεξιών Κυδίως της Νεφθαλί εν τη Γαλιλαία υπεράνω Ασήρ.Eγώ Τωβίτ οδοίς αληθείας επορευόμην και δικαιοσύνης πάσας τας ημέρας της ζωής μου 3 και ελεημοσύνας πολλάς εποίησα τοις αδελφοίς μου και τω έθνει, τοις προπορευθείσι μετ ‘ εμού εις χώραν Ασσυρίων εις Νινευή. 4 και ότε ήμην εν τη χώρα μου εν τη γη Ισραήλ νεωτέρου μου όντος, πάσα φυλή του Νεφθαλίμ του πατρός μου απέστη από του οίκου Ιερουσολύμων, της εκλεγείσης από πασών των φυλών Ισραήλ εις το θυσιάζειν πάσας τας φυλάς· και ηγιάσθη ο ναός της κατασκηνώσεως του Υψίστου και ωκοδομήθη εις πάσας τας γενεάς του αιώνος. 5 και πάσαι αι φυλαί αι συναποστάσαι έθυον τη Βάαλ τη δαμάλει και ο οίκος Νεφθαλίμ του πατρός μου. 6 καγώ μόνος επορευόμην πλεονάκις εις Ιεροσόλυμα εν ταις εορταίς, καθώς γέγραπται παντί τω Ισραήλ εν προστάγματι αιωνίω, τας απαρχάς και τας δεκάτας των γεννημάτων και τας πρωτοκουρίας έχων· 7 και εδίδουν αυτάς τοις ιερεύσι τοις υιοίς Ααρών προς το θυσιαστήριον πάντων των γεννημάτων. την δεκάτην εδίδουν τοις υιοίς Λευί τοις θεραπεύουσιν εις Ιερουσαλήμ, και την δευτέραν δεκάτην απεπρατιζόμην και επορευόμην και εδαπάνων αυτά εν Ιεροσολύμοις καθ ‘ έκαστον ενιαυτόν. 8 και την τρίτην εδίδουν οίς καθήκει, καθώς ενετείλατο Δεββώρα η μήτηρ του πατρός μου, διότι ορφανός κατελείφθην υπό του πατρός μου. 9 Kαι ότε εγενόμην ανήρ, έλαβον Άνναν γυναίκα εκ του σπέρματος της πατριάς ημών και εγέννησα εξ αυτής Τωβίαν. 10 και ότε ηχμαλωτίσθημεν εις Νινευή, πάντες οι αδελφοί μου και οι εκ του γένους μου ήσθιον εκ των άρτων των εθνών· 11 εγώ δε συνετήρησα την ψυχήν μου μη φαγείν, 12 καθότι εμεμνήμην του Θεού εν όλη τη ψυχή μου. 13 και έδωκεν ο Ύψιστος χάριν και μορφήν ενώπιον Ενεμεσσάρου, και ήμην αυτού αγοραστής· 14 και επορευόμην εις την Μηδίαν και παρεθέμην Γαβαήλω τω αδελφω Γαβρία εν Ράγοις της Μηδίας αργυρίου τάλαντα δέκα. 15 Και ότε απέθανεν Ενεμεσσάρ, εβασίλευσε Σενναχηρίμ ο υιος αυτού αντ ‘ αυτού, και αι οδοί αυτού ηκαταστάθησαν, και ουκ έτι ηδυνάσθην πορευθήναι εις την Μηδίαν. 16 και εν ταις ημέραις Ενεμεσσάρου ελεημοσύνας πολλάς εποίουν τοις αδελφοίς μου· 17 τους άρτους μου εδίδουν τοις πεινώσι και ιμάτια τοις γυμνοίς, και ει τινα εκ του γένους μου εθεώρουν τεθνηκότα και ερριμμένον οπίσω του τείχους Νινευή, έθαπτον αυτόν. 18 και ει τινα απέκτεινε Σενναχηρίμ ο βασιλεύς, ότε ήλθε φεύγων εκ της Ιουδαίας, έθαψα αυτούς κλέπτων· πολλούς γαρ απέκτεινεν εν τω θυμω αυτού· και εζητήθη υπό του βασιλέως τα σώματα, και ουχ ευρέθη. 19 πορευθείς δε εις των εν Νινευή, υπέδειξε τω βασιλεί περί εμού ότι θάπτω αυτούς, και εκρύβην· επιγνούς δε ότι ζητούμαι αποθανείν, φοβηθείς ανεχώρησα. 20 και διηρπάγη πάντα τα υπάρχοντά μου, και ου κατελείφθη μοι ουδέν πλήν Άννας της γυναικός μου και Τωβίου του υιού μου. 21 και ου διήλθον ημέρας πεντήκοντα, έως ου απέκτειναν αυτόν οι δύο υιοί αυτού και έφυγον εις τα όρη Αραράθ, και εβασίλευσε Σαχερδονός υιος αυτού αντ ‘ αυτού, και έταξεν Αχιάχαρον τον Αναήλ υιόν του αδελφού μου επί πάσαν την εκλογιστίαν της βασιλείας αυτού και επί πάσαν την διοίκησιν. 22 και ηξίωσεν Αχιάχαρος περί εμού, και ήλθον εις Νινευή. Αχιάχαρος δε ην ο οινοχόος και επί του δακτυλίου και διοικητής και εκλογιστής, και κατέστησεν αυτόν ο Σαχερδονός εκ δευτέρας· ην δε εξάδελφός μου.

2

II. Okuhûrha kwa Tobiti

1 Omu mango ga Asaradoni, nashubira omu nyumpa yani, bangalulira na mukanie Ana, n’omwana wani. Oku lusiku lukulu lwa Pentekoste, lwo lusiku lukulu lw’emigobe, banjirira olusiku lukulu lwa Pentekoste nanacicîla mbûla nti nkolaga nalya. 2 Banaciyîsha bandwirhire amêza n’ebiryo mwandu. Nanacibwira mugala wani Tobiya, nti: «Mwana wani, okanye okashimâna omukenyi w’omu bene wirhu balya bayîshaga eno Ninive, akanaba acilanga buzibu ebya Nnâmahanga, onamulerhe, rhulye naye. Nakulinda kuhika ogalu ke, mwana wani». 3 Tobiya anakanya, aja alonza ntyo omukenyi muli bene wi rhu. Anacishubûka, ambwira, erhi: «Larha». Nani nti: «W’oyo mwana wani». Anacinshuza, erhi; «Larha, ala oku muntu muguma w’omu lubaga lwirhu anizirwe, banamukabulira embuga konene, anaciri ahôla, bamutwa igosi». 4 Nanacicirhuna embuga, naleka ebiryo buzira kulyakwo, nana cimukûla mulya njira, namubîka omu nyumpa nti nyish’imubisha hano izûba lihorha. 5 Erhi ngaluka, nacikalaba, nalya ebiryo byani nankola ndi omu mishibo. 6 Nakengera kulya omulêbi Amosi aderhaga koshi kuli Beteli, erhi: «Ensiku nkulu zawe zanacibe mishibo n’enyimbo zawe zoshi zibe ndûlû». 7 Nanacirhondêra okulaka. Erhi izûba liba lyamahorha, naj’ihumba omwina, namubishamwo. 8 Abalungu bani bakaz’inshekera, banakaderha, mpu: «Arhaciyôboha, mira bajaga bamulonza mpu bamuyirhe erhi okwo kurhuma, anaciyaka, obonage oku kandi y’oyu warhondire okuja kwa bisha abantu».

9 Muli ebyo bijingo nanacikanya naj’ikalaba, nanacija aha côgo, nacîgwi shirira aha lukuta lwa cirya côgo n’irhwe erhi liri libwikûle, idurhu lirhuma. 10 Ntalimanyire erhi okwo lukuta kwali ebitorha aha nyanya zani; amazi ngonoko gabyo ganacintogera omu masu ganaciri madurhu, garhuma nahûrha. Nakaz’igend’icibukisa emw’abafumu, ci oku badwirhe bampira amafumu omu masu erhi n’okuhûrha kwani kwaja kwayushûka, kuhika nahûrha loshi. Amasu ganfa ntyo myaka ini yoshi. Bene wirhu boshi bababala bwenêne erhi nie ntuma; Ahikari andisa myaka ibiri embere aje Elimayidi.

11 Ago mango, mukanie Ana aja alimya, okuja ajira emikolo y’okuluka emishangi y’ecitani anahabirwe, 12 amayusa omukolo bayumvanyagya bana muhà oluhembo. Omu nsiku nda z’omwezi gwa Distrosi erhi amayus’ijira omu shangi, aguhà balya akazag’ikolera, nabo banacimukamasa nk’oku anali a kwanine, n’omu kumuhemba banacimuha omwanahene mpu lwîko lwage. 13 Erhi ahika aha mwani, olya mwanahene arhondêra okuyâna, nanacimuhamagala, namudosa, nti: «Ngahi oyu mwanahene amarhenga? Akaba kuzimbwa azimbagwa oyu? Shubiza emwa bene ye bulya rhono rhurhagwerhi obuhashe bw’okulya ebintu by’obushambo». 14 Anacinshuza, erhi: «Nanga bamumpaga nka luhembo kuli ebi bankamasagya». Ntayemeraga la, nanacimuseza nti kuhika amugalulire bene ye (nanacimubera burhe). Buzinda, anacimbwira, erhi: «Zirya ntûlo zawe ngahigi ziri, na birya bijiro byawe ngahigi biri? Boshi bamanyire bwinja oku ntabunguke warhenzizemo!

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Β.

1 ΟΤΕ δε κατήλθον εις τον οίκόν μου και απεδόθη μοι Άννα η γυνή μου, και Τωβίας ο υιος μου, εν τη πεντηκοστη εορτη, ή εστιν αγία επτά εβδομάδων, εγενήθη άριστον καλόν μοι, και ανέπεσα του φαγείν. 2 και εθεασάμην όψα πολλά και είπα τω υιω μου· βάδισον και άγαγε ον αν εύρης των αδελφών ημών ενδεή, ος μέμνηται του Κυρίου, και ιδού μένω σε. 3 και ελθών είπε· πάτερ, εις εκ του γένους ημών εστραγγαλωμένος έρριπται εν τη αγορά. 4 καγώ πριν ή γεύσασθαί με, αναπηδήσας ανειλόμην αυτόν εις τι οίκημα, έως ου έδυ ο ήλιος. 5 και επιστρέψας ελουσάμην και ήσθιον τον άρτον μου εν λύπη· 6 και εμνήσθην της προφητείας Αμώς, καθώς είπε· στραφήσονται αι εορταί υμών εις πένθος και πάσαι αι ευφροσύναι υμών εις θρήνον, 7 και έκλαυσα. και ότε έδυ ο ήλιος, ωχόμην και ορύξας έθαψα αυτόν. 8 και οι πλησίον επεγέλων λέγοντες· ουκ έτι φοβείται φονευθήναι περί του πράγματος τούτου, και απέδρα, και ιδού πάλιν θάπτει τους νεκρούς. 9 και εν αυτή τη νυκτί ανέλυσα θάψας και εκοιμήθην μεμιαμμένος παρά τον τοίχον της αυλής, και το πρόσωπόν μου ακάλυπτον ην. 10 και ουκ ήδειν ότι στρουθία εν τω τοίχω εστί, και των οφθαλμών μου ανεωγότων, αφώδευσαν τα στρουθία θερμόν εις τους οφθαλμούς μου, και εγενήθη λευκώματα εν τοις οφθαλμοίς μου. και επορεύθην προς ιατρούς, και ουκ ωφέλησάν με· Αχιάχαρος δε έτρεφέ με, έως ου επορεύθην εις την Ελυμαϊδα. 11 και η γυνή μου Άννα ηριθεύετο εν τοις γυναικείοις· 12 και απέστελλε τοις κυρίοις, και απέδωκαν αυτή και αυτοί τον μισθόν προσδόντες και έριφον. 13 ότε δε ήλθε προς με, ήρξατο κράζειν· και είπα αυτή· πόθεν το ερίφιον; μη κλεψιμαίόν εστιν; απόδος αυτό τοις κυρίοις· ου γαρ θεμιτόν εστι φαγείν κλεψιμαίον. 14 η δε είπε· δώρον δέδοταί μοι επί τω μισθω. και ουκ επίστευον αυτή και έλεγον αποδιδόναι αυτό τοις κυρίοις και ηρυθρίων προς αυτήν· η δε αποκριθείσα είπέ μοι· που εισιν αι ελεημοσύναι σου και αι δικαιοσύναι σου; ιδού γνωστά πάντα μετά σου.

3

Omusengero gwa Tobiti

1 Nieshi nalibuka bwenêne la, n’omu kulibuka ntyo, nakahûna Nnâmaha nga nanavugumula emirenge, nti: 2 Neci, oli mushinganyanya, Yagirwa Nyakasane, n’ebijiro byawe biba bishinganine, amajira gawe gali ga bonjo na g’okuli. Wene we otwira igulu olubanja. 3 Na buno, Yagirwa, onyibukage nani, lola omanye wakampana erhi byâha byani birhuma, nisi erhi buhwinja bwani, kandi erhi n’ebyâha by’ababusi bani ngasi aha banakugayikize hoshi. 4 Nabu zire bushimba amarhegeko gawe, nawe waleka barhuhagula, rhwaja bujà, rhwahinduka masheka na kagayo emwa ngasi mashanja banarhuhekaga bujà.

5 Neci, mwa gano mango, obucîranuzi bwawe bwa ngasi lubero buli bw’o kunali omu kumpana erhi mabi gani garhuma, bulya rhurhashimbaga ama rhegeko gawe, rhurhanakulikiraga olugendo lw’okunali emunda oli. 6 Buno, Yagirwa, onjirirage nk’oku onabwine osimire, onarhegeke ntengemwo omûka, ncishubirire katulo. Ci kuli kwinja ncifire erhi kwo; ahali h’ebira bijaci by’obu nywesi ndwirhe nayumva, n’omungo munene gungwerhe. Nyakasane, ojire mâshi nani ntenge muli ezi mbaka, oleke nani nje ahantu h’ensiku n’amango, orhanayasagya obusu bwawe, Yagirwa. Na kandi kuli nie kuli kukulu okufa ahali h’okubona amalumwa ga bene aga omu buzine bwani n’okukaz’iyumva ebijaci bya bene ebi.

Ill. Amalibûko ga Sara

7 Muli ago mango naye Sara mwali wa Ekbatani w’omu Mediya anaciyumva ebijaci byarhenga kuli muguma omu bajakazi b’ishe. 8 Okwo bulya ali amaya nkwa na balume nda banayirhwa n’omuzimu mubi Asimodeya^c, embere baje haguma nk’oku binayandikirwe abakazi. Oyo mujakazi anacimubwira, erhi: «Wenene okaz’iyirha babalo: kali wamaja kuli balume nda na ntaye ciru n’omuguma osag’iba izimi lyage. 9 Carhuma wakarhulibuza, warhushurha mpu kwenge babalo bafire! Okaja aha bajire n’irhondo rhurhabonaga kuli we oli akarhabana, oli akanyere, ciru n’eriguma». 10 Olwo lusiku ababala bwenêne, a rhenga omulenge n’erhi aba amasôkera enyanya omu mw’ishe, alonza okucîmanika. Erhi ashibirhanya aderha, erhi: «Nanga, lyo balek’ikayish’ijacira larha n’okumubwira mpu: walibusire mwananyere muguma wanamurhonya, ci acî manisirage omu buhanya bwage. N’aho nanarhuma abungulukira ekuzimu erhi mungo gurhuma muli bula bushosi bwage. Okukulu kuli nie, arhali kucimani ka, ci kukahûna Nnâmahanga anyirhe erhi kwo ahali h’okukayumva malumwa gabene aga omu kalamo kani».

11 Ago mango alambulira amaboko embuga omu kabonezo, anacishenga, erhi: Oganze Yagirwa Nyamuzinda w’olukogo n’izîno lyawe lije irenge emyaka n’emyaka! 12 Buno, Yagirwa, nyinamulire amalanga n’obusu bwani emunda oli. 13 Ojire akanwa kawe katenze muli eri igulu ndek’icikayumva ebi bijaci. 14 Omanyire wene Yagirwa oku nciba mwimâna, ntasag’ihemuka n’obûko mulume. 15 Omanyire n’oku ntasag’izinza izîno lyani nisi erhi izîno lya larha eno munda rhwadwirhwe bujà. Ndi mwanacûsha, na larha arhagwerhi ciru ehindi hyana hyankayîma omu byage; arhagwerhi oyu balondana naye, erhi wundi w’omu mulala gwa hofi, nisi erhi wundi kone w’omu mulala, olya nakaderha nti nacilanga nyish’iba mukage. Namahaza balume nda, bici byankacirhuma nalama? N’akaba orhalonzizi okunyirha, Yagirwa, oyumvirhize ogu mulenge gwani: ntacilonzizi nkazijacirwa!

16 Ago mango eyo misengero ibirhi yanaciyumvikana embere z’irenge lya Nyamuzinda. 17 Rafaheli anacirhumwa okugend’ifumya abo bantu bombi: Tobiti mpu obuhûrha bumurhenge omu musa, ashub’ibona n’amasu gage obulangashane bwa Nyamuzinda, naye Sara mwali wa Ragweli mpu aj’iba muka Tobiya mwene Tobiti, anamurhenzekwo olya muzimu mubi Asimodeya, bulya Tobiya ye wali okwanine okuyîma muli oyo mukazi, kulusha abandi boshi ba rhang’igilonza okumuyanka. Ago mango Tobiti agogonyoka halya muhanda gwage, aja omu nyumpa, Sara naye, mwali wa Ragweli, anacibunguluka arhe nga muli erya nyumpa y’enyanya.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Γ.

1 ΚΑΙ λυπηθείς έκλαυσα και προσευξάμην μετ ‘ οδύνης λέγων· 2 δίκαιος ει, Κύριε, και πάντα τα έργα σου και πάσαι αι οδοί σου ελεημοσύναι και αλήθεια, και κρίσιν αληθινήν και δικαίαν συ κρίνεις εις τον αιώνα. 3 μνήσθητί μου και επίβλεψον επ ‘ εμέ· μη με εκδικήσης ταις αμαρτίαις μου και τοις αγνοήμασί μου και των πατέρων μου, α ήμαρτον ενώπιόν σου· 4 παρήκουσαν γαρ των εντολών σου, και έδωκας ημάς εις διαρπαγήν και αιχμαλωσίαν και θάνατον και παραβολήν ονειδισμού πάσι τοις έθνεσιν, εν οίς εσκορπίσμεθα. 5 και νυν πολλαί αι κρίσεις σου εισι και αληθιναί εξ εμού ποιήσαι περί των αμαρτιών μου και των πατέρων μου, ότι ουκ εποιήσαμεν τας εντολάς σου· ου γαρ επορεύθημεν εν αληθεία ενώπιόν σου. 6 και νυν κατά το αρεστόν ενώπιόν σου ποίησον μετ‘ εμού· επίταξον αναλαβείν το πνεύμά μου, όπως απολυθώ και γένωμαι γη· διότι λυσιτελεί μοι αποθανείν ή ζην, ότι ονειδισμούς ψευδείς ήκουσα, και λύπη εστί πολλή εν εμοί· επίταξον απολυθήναί με της ανάγκης ήδη εις τον αιώνιον τόπον, μη αποστρέψης το πρόσωπόν σου απ ‘εμού. 7 Εν τη αυτή ημέρα συνέβη τη θυγατρί Ραγουήλ Σάρρα εν Εκβατάνοις της Μηδίας και ταύτην ονειδισθήναι υπό παιδισκών πατρός αυτής, 8 ότι ην δεδομένη ανδράσιν επτά, και Ασμοδαίος το πονηρόν δαιμόνιον απέκτεινεν αυτούς πριν ή γενέσθαι αυτούς μετ ‘ αυτής ως εν γυναιξί. και είπαν αυτή· ου συνιείς αποπνίγουσά σου τους άνδρας; ήδη επτά έσχες και ενός αυτών ουκ ωνομάσθης· 9 τι ημάς μαστιγοίς; ει απέθαναν, βάδιζε μετ ‘ αυτών· μη ίδοιμέν σου υιόν ή θυγατέρα εις τον αιώνα. 10 ταύτα ακούσασα ελυπήθη σφόδρα ωστε απάγξασθαι. και είπε· μία μεν ειμι τω πατρί μου· εάν ποιήσω τούτο, όνειδος αυτω έσται, και το γήρας αυτού κατάξω μετ ‘ οδύνης εις άδου. 11 και εδεήθη προς τη θυρίδι και είπεν· ευλογητός ει, Κύριε ο Θεός μου, και ευλογητόν το όνομά σου το άγιον και έντιμον εις τους αιώνας· ευλογήσαισάν σε πάντα τα έργα σου εις τον αιώνα. 12 και νυν, Κύριε, τους οφθαλμούς μου και το πρόσωπόν μου εις σε δέδωκα· 13 ειπόν απολύσαί με από της γης και μη ακούσαί με μηκέτι ονειδισμόν. 14 συ γινώσκεις, Κύριε, ότι καθαρά ειμι από πάσης αμαρτίας ανδρός 15 και ουκ εμόλυνα το όνομά μου ουδέ το όνομα του πατρός μου εν τη γη της αιχμαλωσίας μου. μονογενής ειμι τω πατρί μου, και ουχ υπάρχει αυτω παιδίον, ό κληρονομήσει αυτόν, ουδέ αδελφός εγγύς ουδέ υπάρχων αυτω υιος, ίνα συντηρήσω εμαυτήν αυτω γυναίκα. ήδη απώλοντό μοι επτά· ίνα τι μοι ζην; και ει μη δοκεί σοι αποκτείναί με, επίταξον επιβλέψαι επ ‘ εμέ και ελεήσαί με και μηκέτι ακούσαί με ονειδισμόν. 16 Και εισηκούσθη προσευχή αμφοτέρων ενώπιον της δόξης του μεγάλου Ραφαήλ, 17 και απεστάλη ιάσασθαι τους δύο, του Τωβίτ λεπίσαι τα λευκώματα και Σάρραν την του Ραγουήλ δούναι Τωβία τω υιω Τωβίτ γυναίκα και δήσαι Ασμοδαίον το πονηρόν δαιμόνιον, διότι Τωβία επιβάλλει κληρονομήσαι αυτήν. Eν αυτω τω καιρω επιστρέψας Τωβίτ εισήλθεν εις τον οίκον αυτού και Σάρρα η του Ραγουήλ κατέβη εκ του υπερώου αυτής.

4

IV. Tobiti ahanula omugala Tobiya

1 Olwo lusiku Tobiti akengera oku abikisize Gabaeli w’e Ragesi, ensaranga zage omu Mediya. 2 Yene acija emurhima, erhi: «Lola oku nahunyire okufa, cankarhumaga ntahamagala mugala wani Tobiya n’okumubwira ogw’ezola nsaranga embere nfe?» 3 Anacihamagala omugala Tobiya emunda ali, anacimubwira, erhi: «Oyish’imbisha bwinja bwinja amango nafa. Okakenga nyoko n’irhondo orhamulekêreraga ciru n’olusiku luguma, okajira okwa nkamusimisa na ntyo irhondo omanye wankamubabaza omurhima oku busha. 4 Okaz’imukenga bwenêne, mwana wani, bulya abwine mbaka nyinji we o rhuma amango anali akuherhe omu nda yage goshi, amango anafe onamubishe hofi nani nshinda nguma.

5 Omu nsiku z’akalamo, mwana wani, okakengera Nyamuzinda, orhole omuhigo gw’okurhamuhemukira n’ogw’okushimba amarhegeko gage. Okajira ebijiro bishinganine omu nsiku z’obuzine bwawe zoshi, irhondo orhahiraga okagera omu njira y’obulenzi. 6 Nka kulya abajira eby’okuli bayololoka omu mirimo yabo yoshi, kwo na kuguma ngasi bajira ebishinganine nabo.

7 Oku bintu ogwerhe, okaz’iyankakwo ebi warhabalamwo abandi bantu. Obusu bwawe irhondo burhayûbîzagya embere z’omukenyi, na ntyo Nyamuzi nda arhankayûbîza kuli we. 8 Okajira oburhabale nk’oku ebirugu byawe binali: nka ogwerhe hinyi orhabaga nshonyi za kurhabala n’ehyo hinyi ogwerhe. 9 O kwo bulya erhi wene odwirhe wacilundikira omuhako omu nsiku zawe z’amala girire. 10 Bulya okurhabala abandi kunayokole omuntu, kumurhenze omu lufu, kurhankaziga aja ahantu h’omwizimya. 11 Bulya oku ngasi banajira ntyo, obu rhabale bwabo eri nterekêro bahanyire emw’Ow’Enyanya.

12 Mwana wani, ocilange oku bugonyi, na burhanzi oyanke omûkazi w’omu bûko bwawe. Orhayankaga omûkazi w’ahandi, olya orhali w’omu mulala gw’a­ babusi bawe, bulya rhuba bene abalêbi: Nuhu, Abrahamu, Izaki na Yakobo bo babusi birhu abo kurhenga mira. Mwana wani, omanye oku abo boshi bayansire abakazi emwa bene wabo, banagishwa omu bana babo n’iburha lyabo linahabwe igulu lyoshi nka kashambala kabo. 13 Ntyo, mwana wani, okazigira bene winyu, n’irhondo omanye wanakabagayaguza, babe banarhabana babe bananyere b’omu bûko bwawe. Orhôle omûkazi mulibwo. Bulya akagayo kanahonye omuntu, karhume abula n’omurhûla. Okurhakola akantu kunarhume omuntu ashubira nyuma anakene bwenêne, bulya obwolo ye nina w’ishali.

14 Omûkamarho gw’omuntu wagukoleraga irhondo omanye gurhalegemaga omwo mwawe, ci onamuhe duba duba gulya mukamarho gwage na ntyo wanakolera Nyamuzinda, naye anakukamasa. Obe mwirhonzi, mwana wani, omu bijiro byawe byoshi n’okula walezirwe bwinja kukashokolera olugendo lwawe loshi. 15 Oku orhankasima, nawe orhakujiriraga owundi muntu. Orhakazag’inywa idivayi mpu kuhika olaluke, irhondo endalwe erhabaga omu ngeso zawe. 16 Omugati gwawe oguhekwo oshalisire n’omulondo gwawe yambisamwo orhayambirhi cici. Ebisigire omu birugu byawe, rhabalamwo aba ndi, orhanabêraga obwo burhabale mutula. 17 Olumize emigati n’idivayi oku nshinda y’abashinganyanya, ci omanye orhahaga omunya-byâha.

18 Okayumvirhiza ihano ly’omuntu mwirhonzi n’irhondo orhahiraga okagayaguza ihano ly’obunguke. Ngasi mango okakuza Nyakasanc Nyamuzinda wawe, onakamuhûna amajira gawe goshi gayorhe gayumanine. 19 Emihigo n’e njira zawe zoshi bikugendekere bwinja, bulya arhali amashanja goshi gajira omuhigo mwinja. Ci konene Nyamuzinda yene ohâna iragi, yene onanyihya omuntu nk’oku analonzize. Neci obwo, mwana wani, okashimba ago ma rhegeko n’irhondo garharhengaga omu mirhima gwawe.

20 Nkumanyisizagye buno oku nabisize talenta ikumi emwa Gabaeli, mugala wa Gabri, w’e Ragesi omu Mediya. 21 Orharhinyaga okujayo, mwana wani bulya rhukola bakenyi: wanabona bugale bunji nk’orhinya Nyamuzinda, nk’oyaka ngasi câha na nk’onakajira ebishinganine embere za Nyakasane Nyamuzinda.»

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Δ.

1 ΕΝ τη ημέρα εκείνη εμνήσθη Τωβίτ περί του αργυρίου, ου παρέθετο Γαβαήλ εν Ράγοις της Μηδίας, 2 και είπεν εν εαυτω· εγώ ητησάμην θάνατον, τι ου καλώ Τωβίαν τον υιόν μου, ίνα αυτω υποδείξω πριν αποθανείν με; 3 και καλέσας αυτόν είπε· παιδίον, εάν αποθάνω, θάψον με, και μη υπερίδης την μητέρα σου· τίμα αυτήν πάσας τας ημέρας της ζωής σου και ποίει το αρεστόν αυτή και μη λυπήσης αυτήν. 4 μνήσθητι, παιδίον, ότι πολλούς κινδύνους εώρακεν επί σοί εν τη κοιλία· όταν αποθάνη, θάψον αυτήν παρ ‘ εμοί εν ενί τάφω. 5 πάσας τας ημέρας, παιδίον, Κυρίου του Θεού ημών μνημόνευε και μη θελήσης αμαρτάνειν και παραβήναι τας εντολάς αυτού. δικαιοσύνην ποίει πάσας τας ημέρας της ζωής σου και μη πορευθής ταις οδοίς της αδικίας· 6 διότι ποιούντός σου την αλήθειαν, ευοδίαι έσονται εν τοις έργοις σου και πάσι τοις ποιούσι την δικαιοσύνην. 7 εκ των υπαρχόντων σοι ποίει ελεημοσύνην, και μη φθονεσάτω σου ο οφθαλμός εν τω ποιείν σε ελεημοσύνην· μη αποστρέψης το πρόσωπόν σου από παντός πτωχού, και από σου ου μη αποστραφή το πρόσωπον του Θεού. 8 ως σοί υπάρχει κατά το πλήθος, ποίησον εξ αυτών ελεημοσύνην· εάν ολίγον σοι υπάρχη, κατά το ολίγον μη φοβού ποιείν ελεημοσύνην· 9 θέμα γαρ αγαθόν θησαυρίζεις σεαυτω εις ημέραν ανάγκης· 10 διότι ελεημοσύνη εκ θανάτου ρύεται και ουκ εά εισελθείν εις το σκότος· 11 δώρον γαρ αγαθόν εστιν ελεημοσύνη πάσι τοις ποιούσιν αυτήν ενώπιον του Υψίστου. 12 πρόσεχε σεαυτω, παιδίον, από πάσης πορνείας και γυναίκα πρώτον λάβε από του σπέρματος των πατέρων σου· μη λάβης γυναίκα αλλοτρίαν, ή ουκ έστιν εκ της φυλής του πατρός σου, διότι υιοί προφητών εσμεν. Νώε, Αβραάμ, Ισαάκ, Ιακώβ, οι πατέρες ημών από του αιώνος· μνήσθητι, παιδίον, ότι αυτοί πάντες έλαβον γυναίκας εκ των αδελφών αυτών και ευλογήθησαν εν τοις τέκνοις αυτών, και το σπέρμα αυτών κληρονομήσει γην. 13 και νυν, παιδίον, αγάπα τους αδελφούς σου και μη υπερηφανεύου τη καρδία σου από των αδελφών σου και των υιών και θυγατέρων του λαού σου λαβείν σεαυτω εξ αυτών γυναίκα· διότι εν τη υπερηφανία απώλεια και ακαταστασία πολλή, και εν τη αχρειότητι ελάττωσις και ένδεια μεγάλη· η γαρ αχρειότης μήτηρ εστί του λιμού. 14 μισθός παντός ανθρώπου, ος εάν εργάσηται παρά σοί, μη αυλισθήτω, αλλ ‘ απόδος αυτω παραυτίκα, και εάν δουλεύσης τω Θεω, αποδοθήσεταί σοι. πρόσεχε σεαυτω, παιδίον, εν πάσι τοις έργοις σου και ίσθι πεπαιδευμένος εν πάση αναστροφή σου. 15 και ό μισείς, μηδενί ποιήσης. οίνον εις μέθην μη πίης, και μη πορευθήτω μετά σου μέθη εν τη οδω σου. 16 εκ του άρτου σου δίδου πεινώντι και εκ των ιματίων σου τοις γυμνοίς· παν, ό εάν περισσεύση σοι, ποίει ελεημοσύνην, και μη φθονεσάτω σου ο οφθαλμός εν τω ποιείν σε ελεημοσύνην. 17 έκχεον τους άρτους σου επί τον τάφον των δικαίων και μη δως τοις αμαρτωλοίς. 18 συμβουλίαν παρά παντός φρονίμου ζήτησον και μη καταφρονήσης επί πάσης συμβουλίας χρησίμης. 19 και εν παντί καιρω ευλόγει Κύριον τον Θεόν και παρ‘ αυτού αίτησον, όπως αι οδοί σου ευθείαι γένωνται, και πάσαι αι τρίβοι και βουλαί σου ευοδωθώσι· διότι παν έθνος ουκ έχει βουλήν, αλλ ‘ αυτός ο Κύριος δίδωσι πάντα τα αγαθά και ον εάν θέλη, ταπεινοί, καθώς βούλεται. και νυν, παιδίον, μνημόνευε των εντολών μου, και μη εξαλειφθήτωσαν εκ της καρδίας σου. 20 και νυν υποδεικνύω σοι τα δέκα τάλαντα του αργυρίου, α παρεθέμην Γαβαήλω τω του Γαβρία εν Ράγοις της Μηδίας. 21 και μη φοβού, παιδίον, ότι επτωχεύσαμεν· υπάρχει σοι πολλά, εάν φοβηθής τον Θεόν, και αποστης από πάσης αμαρτίας και ποιήσης το αρεστόν ενώπιον αυτού

5

V. Omuntu mwinkubagirwa walusa Tobiya

1 Oku handi Tobiya anacishuza ishe Tobiti, erhi: «Larha okuwantegesire koshi nakujira. 2 Ci konene kurhi nakahashamwo okubona oyo muntu? A rhanyishi, nani ntamuyishi. Cimanyiso cici nankamuhaga lyo amanya, ana nyemêrere n’okumpa ezo nsaranga? N’enjira y’okuja eyo Mediya, ntayiyishi.» 3 Tobiti ashuza omugala Tobiya, erhi:«Ampire ecimanyiso c’okwo rhwalagâna naga, nani namuha ecindi. Nacijira kabirhi na ngasi muguma ayanka cigabi ciguma, eco cigabi ciguma nacibika n’ezo nsaranga. Lolaga oku ekola myaka makumi abirhi eno kurhenga mbîsize ezo nsaranga. Ci, mwana wani, okanya gye oje walonza omuntu mwikubagirwa mwankagenda naye, hano mugaluka, nanayish’imujuha; n’enyuma z’aho wanarhôla ezo nsaranga emwa Gabaeli». 4 Tobiya anacihuluka, aja alonza omuntu omanyire enjira bankagenda naye e Mediya. Oku ahuluka, tundu kuli Malahika Rafaheli, ci arhali amanyire oku ali malahika wa Nyamuzinda. 5 Anacimudosa, erhi: Yaga mwira, oli wa ngahi? Naye, erhi: Ndi muguma w’omu bene Israheli, bene winyu: ndi kola eno munda. Anacimudosa, erhi: «K’orhankamanya enjira eja e Mediya obu? 6 Naye, erhi: «Neci, nanyije kanji kanji, mmanyire olw’enjira zayo zoshi. Kanji kanji nankaja e Mediya, mpande n’aha mwa mwene wirhu Gabayeli oba e Ragesi omu Mediya: Hali lugendo lwa nsiku ibirhi ngumaguma, kurhenga Ekbatani kuja e Ragesi, bulya kuli oku ntondo». 7 Anacimubwira, erhi: Mwira, nindaga, ntang’igend’ibwira Larha, bulya ndi n’obulagirire bw’okugenda nawe, na hano rhugaluka nayish’ikulyûla. 8 Anacirnushuza, erhi: Nalinda, ci konene orhalegemaga. 9 Tobiya anacikanya ajibwira ishe, erhi: Lola oku namabona omuntu wa muli bene wirhu, bene Israheli. Tobiti anacimubwira, erhi: Kanya o mpamagalirc oyo muntu, lyo manya ali wa kuli bene ndi, ali wa mulala guhi n’erhi ali rnuntu wakucikubagirwa, kandi erhi rnuntu rnwankagenda naye. Tobiya anacihuluka, aj’ihamagala olya wabo, anacirnubwira, erhi: Mwira, larha akulonza. 10 Malahika anacija omu nyumpa, Tobiti ye rnurhangiriza anacilarnusa, owabo anacimubwira, erhi: Oshagaluke bwenêne. Tobiti ashubiriza, erhi: Bushagaluke buci nankacibona nani. Niono nkola muntu orhacijira masu, ntaci bona obulangashane bw’oku nkuba, cindwirhe nagukuliza omu ndunduli y’o rnwizirnya nka rnifu erya erhacibona bulangashane. Nkola ncibêra omu karhî k’abafire, nkola nkayumva abantu baderha ntanababone. Naye anacimushuza, erhi: Langalira! osimike Nyarnuzinda akola ahizire ensiku zawe z’okufuma hofi, olangalire kone! Tobiti anacirnubwira, erhi: Mugala wani Tobiya alonza okuja e Mediya: ka wankanahasha okujayo naye, omuluse? Nayish’ikujuha, mwene wirhu. Naye anacishuza, crhi: Neci nanahasha okugenda naye Manyire enjira zoshi na kanji kanji najire e Mediya, nagezire omu rhubanda rhwayo rhwoshi, nasôka n’oku ntondo zayo zoshi n’enjira zayo nziyishi. 11 Tobiti anacimudôsa, erhi: Mwene wirhu, oli w’omu rnulala guhi n’obûko bwawe muli baci? Ombwire nani, mwene wirhu. 12 Naye anacimushuza, erhi: Bulagirire buci oli n’obûko 9 Tobiti anacirnushuza, erhi: Mwene wirhu, nalonza okumanya oli mwene ndi n’izîno lyawe we ndi. 13 Anacimushuza, erhi: Nie Azariyasi, mugala wa Ananiyasi mukulu, w’omu bene winyu. 14 Tobiti anacimushuza, erhi: Koko, mwene wirhu; ndarnusize, orhamberaga burhe rnwene wirhu bwenge nalonzagya okumanya eby’okuli n’omulala gwawe. Kwamabonekanaga oku oli mwene wirhu n’oku oli w’omu mulala mwinja. Nayishigi Ananiyasi na Natani, bombi bene Semeliyasi mukulu nabo bakazag’ija e Yeruzalernu n’okuhararnya nani, barhanahabukaga omu njira y’obuhwinja. Bene winyu bali bantu binja bwenêne, oli w’oku cisiki cinja. Neci, kwokwo. 15 Anacimubwira, erhi: Ngasi biyerekire omûkamarho gwawe, nakaz’ikuha drakma nguma ngasi lusiku na ngasi bindi onalagirirckwo na mugala wani. Genda na mugala wani, 16 ciru nakuyushulira omukamarho gwawe. Anacimushuza, erhi: Rhwagenda naye orhayobohaga. Rhwagenda bwinja, rhunagaluke hano rnwawe bagumaguma, bulya enjira eri nyinja. 17 Tobiti anacishuza, erhi: Mugendage n’omugisho, rnwene wirhu. Anacihamagala omugala, amubwira, erhi: Mwana wani, orheganye eby’amabalamo, ogende na mwene winyu. Nnâmahanga Nyamuzinda w’enyanya abalange eyo munda rnwaja, anabagalule bagumaguma, na malahika wage amuluse, anamulange mwana wani. Tobiya anacikomekera, bakolaga bagenda, barhang’ihôberana n’ishe na nina. Tobiti anacibwira omugala, erhi: «Ogende bwinja mwana wani». 18 Nina wa Tobiya anacimuhôbera, avugumula ernirenge, anacibwira Tobiti, erhi: «Cirhumire waleka oyu mwana wani agenda? K’arhali ye kola kakoma kirhu, k’arhali ye okola waja arhulangûla enjira? 19 Casinga lurhacibaga lwa nsaranga zone nanene, ci ziyokole rnugala wani! 20 Okulama nk’okwo Nnâmahanga anarhuhâgaye kwali kurhukwanine.» 21 Tobiti anacimubwira, erhi: Leka binwa bya bene ebyo! Omwana wirhu oyo ogenzire mugumaguma, kw’anagaluka rnugumaguma. N’amasu gawe gabona amango agaluka mugumaguma. 22 Leka binwa bya bene ebyôla! Orhabayôboheraga, mwâli wirhu. Ma lahika mwinja amulusa n’okubalama kwage kwaba kwinja, agaluka mugumaguma.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ε.

1 ΚΑΙ αποκριθείς Τωβίας είπεν αυτω· πάτερ, ποιήσω πάντα, όσα εντέταλσαί μοι· 2 αλλά πώς δυνήσομαι λαβείν το αργύριον και ου γινώσκω αυτόν; 3 και έδωκεν αυτω το χειρόγραφον και είπεν αυτω· ζήτησον σεαυτω άνθρωπον, ος συμπορεύσεταί σοι, και δώσω αυτω μισθόν έως ζω· και λαβέ πορευθείς το αργύριον. 4 και επορεύθη ζητήσαι άνθρωπον και εύρε τον Ραφαήλ, ος ην άγγελος, και ουκ ήδει· 5 και είπεν αυτω· ει δύναμαι πορευθήναι μετά σου εν Ράγοις της Μηδίας, και ει έμπειρος ει των τόπων; 6 και είπεν αυτω ο άγγελος· πορεύσομαι μετά σου και της οδού εμπειρώ και παρά Γαβαήλ τον αδελφόν ημών ηυλίσθην. 7 και είπεν αυτω Τωβίας· υπόμεινόν με, και ερώ τω πατρί. 8 και είπεν αυτω· πορεύου και μη χρονίσης. 9 και εισελθών είπε τω πατρί· ιδού εύρηκα ος συμπορεύσεταί μοι. ο δε είπε· φώνησον αυτόν προς με, ίνα επιγνώ ποίας φυλής εστι και ει πιστός του πορευθήναι μετά σου. 10 και εκάλεσεν αυτόν, και εισήλθε, και ησπάσαντο αλλήλους. 11 και είπεν αυτω Τωβίτ· αδελφέ, εκ ποίας φυλής και εκ ποίας πατριάς ει συ; υπόδειξόν μοι. 12 και είπεν αυτω· φυλήν και πατριάν συ ζητείς ή μίσθιον, ος συμπορεύσεται μετά του υιού σου; και είπεν αυτω Τωβίτ· βούλομαι, αδελφέ, επιγνώναι το γένος σου και το όνομα. 13 ος δε είπεν· εγώ Αζαρίας Ανανίου του μεγάλου, των αδελφών σου. 14 και είπεν αυτω· υγιαίνων έλθοις, αδελφέ, και μη μοι οργισθής, ότι εζήτησα την φυλήν σου και την πατριάν σου επιγνώναι. και συ τυγχάνεις αδελφός μου εκ της καλής και αγαθής γενεάς· επεγίνωσκον γαρ εγώ Ανανίαν και Ιωνάθαν τους υιούς Σεμεϊ του μεγάλου, ως επορευόμεθα κοινώς εις Ιεροσόλυμα προσκυνείν, αναφέροντες τα πρωτότοκα και τας δεκάτας των γεννημάτων, και ουκ επλανήθησαν εν τη πλάνη των αδελφών ημών. εκ ρίζης καλής ει, αδελφέ, 15 αλλά ειπόν μοι τίνα σοι έσομαι μισθόν διδόναι· δραχμήν της ημέρας και τα δέοντά σοι ως και τω υιω μου. 16 και έτι προσθήσω σοι επί τον μισθόν, εάν υγιαίνοντες επιστρέψητε. 17 και ευδόκησαν ούτως. και είπε προς Τωβίαν· έτοιμος γίνου προς την οδόν· και ευοδωθείητε. και ητοίμασεν ο υιος αυτού τα προς την οδόν. και είπεν αυτω ο πατήρ αυτού· πορεύου μετά του ανθρώπου τούτου, ο δε εν τω ουρανω οικών Θεός ευοδώσει την οδόν υμών, και ο άγγελος αυτού συμπορευθήτω υμίν. και εξήλθαν αμφότεροι απελθείν και ο κύων του παιδαρίου μετ ‘ αυτών. 18 έκλαυσε δε Άννα η μήτηρ αυτού και είπε προς Τωβίτ· τι εξαπέστειλας το παιδίον ημών; ή ουχί η ράβδος της χειρός ημών εστιν εν τω εισπορεύεσθαι αυτόν και εκπορεύεσθαι ενώπιον ημών; 19 αργύριον τω αργυρίω μη φθάσαι, αλλά περίψημα του παιδίου ημών γένοιτο· 20 ως γαρ δέδοται ημίν ζην παρά του Κυρίου, τούτο ικανόν ημίν υπάρχει. 21 και είπεν αυτή Τωβίτ· μη λόγον έχε, αδελφή· υγιαίνων ελεύσεται, και οι οφθαλμοί σου όψονται αυτόν· 22 άγγελος γαρ αγαθός συμπορεύσεται αυτω, και ευοδωθήσεται η οδός αυτού, και υποστρέψει υγιαίνων. και επαύσατο κλαίουσα.

6

1 Anaanacihusa okulaka.

VI. Okubalama kwa Tobiya: Olw’ enfi

2 Nyamwana acilikûla bo na malahika, akabwa kabo nako kabashimbûlira Omu nyuma. Banahuma enjira yabo oku bali babirhi. Oku budufu burhanzi hanacihanda oku burhambi bw’olwîshi luderhwa Tigri. 3 Nyamwana anaciya ndagala mpu akola agend’icîkalaba amagulu muli olwo lwîshi lwa Tigri. Ow’e nfi munene anacishabira mulya mîshi, anaciyisha ayishire emunda ali alonzimulya okugulu. Nyamwana anacibanda endûlu. 4 Malahika anacibwira nyamwana, erhi: «Ogwarhe eyo nfi, oseze». Olya mwana anacirhuluba elya nfi, ayisha abululira ebulambo. 5 Malahika anacimubwira, erhi: Oyibâge, orhole endulwe, omurhima n’obudiku, obiyomeke ci okabulire amala; endulwe, omu rhima n’obudiku biri bufumu bwinja. 6 N’erhi ayus’ibâga erya nfi, nyamwana ayiyômola endulwe, omurhima n’obudiku, ayôca ecihimbi cayo n’ecindi aci shîgakwo omnyu, anaciyomeka omu nshoho. Oku bali babirhi banacilikûla, kuhika bayegera e Mediya.

7 Okubundi nyamwana anacidosa malahika, erhi: «Mwene wirhu Azariyasi, bufumu buci buba omu murhima, omu budiku n’omu ndulwe y’enfî?» 8 Anacimushuza, erhi: «Omurhima n’obudiku bw’enfi orhang’ibisirha, onabi bayise omulume nisi erhi omûkazi oli na shetani, kandi erhi wundi muzimu mubi, banafuma bulya buhanya bwabo, balya bashombanyi babo banabarhengakwo loshi. 9 Endulwe, omuntu erhi ankayishîga oku masu g’omuntu walwâla amasu, nisi erhi wankayibûhira oku masu gahûsire, galya masu ganafuma».

10 Erhi baba bamaja omu Mediya, banakola bayegire hofi na Ekbatani, 11 Rafaheli anacibwira nyamwana, erhi: Tobiya mwene wirhu; naye erhi bici? Malahika, erhi: «labaga omu mwa Ragweli rhugwasirwe okuhanda mwa buno budufu. 12 Oyo mulume ali mewene winyu, agwehe n’omunyere, izîno lyage ye Sara. Arhajira murhabana nisi erhi wundi mwananyere, ci Sara ho na hoshi aha. N’oyo munyere we omulinganine kulusha abandi boshi, we okwanine okumuhâbwa omuyîmemwo, ogwerhe obuhashe bw’okuyîma omu by’ishe. Nyamunyere aba mwananyere wa bwirhonzi, mwananyere wa burhwali mwananyere mwinja bwenêne, n’ishe naye aba muntu mwinja bwenêne.

13 Oli n’obuhashe bw’okumuyanka, onyumve mwene wirhu, nayish’ishambâla n’ishe hano budufu, nti akuhe nyamunyere omushebe. N’amango rhwarhenga e Ragesi rhwanajira eby’obuhya bwage. Manyire oku Ragweli arhankakuyîmaye nisi erhi okumuha owundi mpu abe ye omuyanka, bulya anahâbwa obuhane b’okufa nk’oku binayandisirwe omu citabu ca Musa, bulya amanyire oku we ogwerhe obuhashe bw’okuyanka oyo mwâli kulusha abandi boshi. Mwene wirhu onyumvagye buno, muli obûla budufu rhwashambâla ebiye rekire nyamunyere rhunamulunge mwembi n’amango rhwarhenga e Ragesi I rhwanamurhôla rhugende rhweshi emwinyu.»

14 Okundi Tobiya anacishuza Rafaheli, erhi: «Yaga mwene wirhu Azariasi, nayumvirhe oku oyo munyere amayankwa na balume nda n’oku banakafîra omu k’obuhya budufu, ngasi mango erhi banarhangulaga okumuyegera, bo shi banafe nanayumvirhe baderha mpu muzimu okaz’ibayîrha. 15 Nawe wene oyumvirhage oku arhali nyamukazi ye ofa ci abamuyegera bo bafa; niono nyobohire okufa, bwenêne obu ndi mwana cûsha wa larha na nyâma; erhi na nkafa barhacigwerhi wundi ndi wankababisha.»

16 Anacimushuza, erhi: «Ka orhacikengiri galya marhegeko sho akuhaga mpu oyanke omûkazi w’omu nyumpa y’ishe? Ci onyumvagye mwene wirhu, orhalolaga kw’oyo muzimu, oyanke nyamunyere kone; niono manyire oku muli buno budufu bakuhaye mpu abe mukawe^d. 17 Hano okola waja omu kabuhya orhang’irhôla kuli bulya budiku na kuli gulya murhima gw’erya nfi, obisirhire halya bayôkera obukù: ehisununu hyanazûka, 18 shetani anahibayizako kandi anayaka arhenge muli nyamukazi loshi. Na hanôla mukola muli haguma, burhanzi mwanarhang’iyîmuka, mwanafukama, musalire, mushenge Nnamahanga w’e mpingu amuyandagalizekwo obwonjo n’obucire bwage. Orhayôbohaga, bulya kurhenga mira oyo mukazi we alirheganyizibwe mpu abe kashambala kawe, mpu nawe obe bucire bwage. Mwayish’igenda mweshi naye; nanakubwira oku wamuburhakwo abana, nabo bayôrha nka balumuna bawe. Orhayôbohaga. 19 Erhi Tobiya ayumva ebyo binwa bya Rafaheli byamumanyisagya bwinja oku agwerhe omunyere w’omu mulala gwage, n’oku ali w’omu bûko bw’ishe, anacimusîma bwenêne, n’omurhima gwage gwacishwekera kuli ye.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΣΤ.

1 ΟΙ δε πορευόμενοι την οδόν ήλθον εσπέρας επί τον Τίγριν ποταμόν, και ηυλίζοντο εκεί. 2 το δε παιδάριον κατέβη περικλύσασθαι, και ανεπήδησεν ιχθύς από του ποταμού και εβουλήθη καταπιείν το παιδάριον. 3 ο δε άγγελος είπεν αυτω· επιλαβού του ιχθύος. και εκράτησε τον ιχθύν το παιδάριον και ανέβαλεν αυτόν επί την γην. 4 και είπεν αυτω ο άγγελος· ανάτεμε τον ιχθύν και λαβών την καρδίαν και το ήπαρ και την χολήν θές ασφαλώς. 5 και εποίησε το παιδάριον ως είπεν αυτω ο άγγελος, τον δε ιχθύν οπτήσαντες έφαγον. 6 και ωδευον αμφότεροι, έως ου ήγγισαν εν Εκβατάνοις. 7 και είπε το παιδάριον τω αγγέλω· Αζαρία αδελφέ, τι εστιν η καρδία και το ήπαρ και η χολή του ιχθύος; 8 και είπεν αυτω· η καρδία και το ήπαρ, εάν τινα οχλή δαιμόνιον ή πνεύμα πονηρόν, ταύτα δεί καπνίσαι ενώπιον ανθρώπου ή γυναικός, και ουκέτι ου μη οχληθή· 9 η δε χολή, εγχρίσαι άνθρωπον, ος έχει λευκώματα εν τοις οφθαλμοίς, και ιαθήσεται. 10 ως δε προσήγγισαν τη Ράγη, 11 είπεν ο άγγελος τω παιδαρίω· αδελφέ, σήμερον αυλισθησόμεθα παρά Ραγουήλ, και αυτός συγγενής σου εστι, και έστιν αυτω θυγάτηρ ονόματι Σάρρα· 12 λαλήσω περί αυτής του δοθήναί σοι αυτήν εις γυναίκα, ότι σοι επιβάλλει η κληρονομία αυτής, και συ μόνος ει εκ του γένους αυτής, και το κοράσιον καλόν και φρόνιμόν εστι. 13 και νυν άκουσόν μου και λαλήσω τω πατρί αυτής, και όταν υποστρέψωμεν εκ Ραγών, ποιήσομεν τον γάμον· διότι επίσταμαι Ραγουήλ ότι ου μη δω αυτήν ανδρί ετέρω κατά τον νόμον Μωυσή ή οφειλήσει θάνατον, ότι την κληρονομίαν σοί καθήκει λαβείν ή πάντα άνθρωπον. 14 τότε είπε το παιδάριον τω αγγέλω· Αζαρία αδελφέ, ακήκοα εγώ το κοράσιον δεδόσθαι επτά ανδράσι και πάντας εν τω νυμφώνι απολωλότας. 15 και νυν εγώ μόνος ειμί τω πατρί και φοβούμαι μη εισελθών αποθάνω καθώς και οι πρότεροι, ότι δαιμόνιον φιλεί αυτήν, ό ουκ αδικεί ουδένα πλήν των προσαγόντων αυτή. και νυν εγώ φοβούμαι μη αποθάνω και κατάξω την ζωήν του πατρός μου και της μητρός μου μετ ‘ οδύνης επ ‘ εμοί εις τον τάφον αυτών· και υιος έτερος ουχ υπάρχει αυτοίς, ος θάψει αυτούς. 16 είπε δε αυτω ο άγγελος· ου μέμνησαι των λόγων, ων ενετείλατό σοι ο πατήρ σου, υπέρ του λαβείν σε γυναίκα εκ του γένους σου; και νυν άκουσόν μου, αδελφέ, διότι σοί έσται εις γυναίκα, και του δαιμονίου μηδένα λόγον έχε, ότι την νύκτα ταύτην δοθήσεταί σοι αύτη εις γυναίκα. 17 και εάν εισέλθης εις τον νυμφώνα, λήψη τέφραν θυμιαμάτων και επιθήσεις από της καρδίας και του ήπατος του ιχθύος και καπνίσεις, 18 και οσφρανθήσεται το δαιμόνιον και φεύξεται και ουκ επανελεύσεται εις τον αιώνα του αιώνος. όταν δε προσπορεύη αυτή, εγέρθητε αμφότεροι και βοήσατε προς τον ελεήμονα Θεόν, και σώσει υμάς και ελεήσει. μη φοβού, ότι σοί αυτή ητοιμασμένη ην από του αιώνος, και συ αυτήν σώσεις, και πορεύσεται μετά σου, και υπολαμβάνω ότι σοι έσται εξ αυτής παιδία. 19 και ως ήκουσε Τωβίας ταύτα, εφίλησεν αυτήν, και η ψυχή αυτού εκολλήθη σφόδρα αυτή.

7

VII. Tobiya emwa Ragweli

1 Erhi bahika omu Ekbatani, Tobiya anaciderha, erhi: «Yaga mwene wirhu Azariyasi, ompise ho na halya emwa mwene wirhu Ragweli». Naye anaci muhisa omu nyumpa aha mwa Ragweli. Banacimushimâna atamire hofi n’olumvi lw’omu muhanda gwage.

Banacimulamusa bo barhangiriza, naye anacibashuza, erhi: «Mushagaluke bwenêne, bene wirhu muyîshe bwinja, mwamahika bagumaguma». Anacibahêka omu nyumpa yage. 2 Anacibwira mukage Edna, erhi: «Ewani kwo kurhi oku oyu mwana amashusha mwene wirhu Tobiti». 3 Edna anacibadôsa, erhi: «Muli ba ngahi bene wirhu?». Nabo banacimushuza, mpu: «Rhuli bene Nefutali, mwa balya bahekagwa bujà e Ninive». 4 Nyarnukazi anacidosa, erhi: «Ka muyishiyo mwene wirhu Tobiti?» Nabo, mpu: «Neci rhurnuyishi». 5 Nyamukazi, erhi: «Kazibuhire? » Nabo, mpu: «Ho aciba anazibuhire» Tobiya anaciyushula, erhi: «Ci ye larha».

6 Ragweli anacihama, amuhôberanya, avugumula emirenge. 7 Anaciderha, erhi: «Osuhirwe mwana wani, sho ali mubusi oshinganine! Aye! iragi libi okubona aba muhûrha omuntu walimushinganyanya n’owakazag’ijira amarhabale kulya! Ashub’iciyôha omu birhugo bya Tobiya alaka bwenêne.

8 Naye mukage Edna arhondêra okulaka; omwali Sara naye ko nako alaka. 9 Anacigend’ibâga omwanabuzi abayankiriramwo kwinja. Erhi bayusa okuyô ga n’okucikalaba n’erhi baba bakolaga bacîlambwire balya, Tobiya anacibwira Rafaheli, erhi: «Mwene wirhu Azariyasi, bwiraga Ragweli ampe oyu mwali wi rhu Sara».

10 Ragweli anaciyumva birya binwa, anacishuza nyamwana, erhi: «Olye, onanywe, onagend’igwishira bwinja. Bulya nta wundi muntu wankayanka Sara okuleka we wenene, mwene wirhu. Nani nienene ntagwerhi obuhashe bw’okumuha owundi muntu okuleka we, bulya wene we mwene wirhu wa hofi. Ci konene nakubwira okunali mwana wani. 11 Namamuha balume nda muli bene wirhu na boshi banakaz’ifa obudufu bankanaderha mpu bamuyegera. Na buno, mwana wani, olye onanywe, Nyamuzinda yene akola aho.»

Tobiya ayanka Sarahttps://youtu.be/4xm7ujeq0Ag

Tobiya anacishuza, erhi: «Ntalye ntananywe kuhika otwe olwo lubanja lwani». Ragweli anacimubwira, erhi: «Namakujira, omuhâbirwe, nka kulya binadesirwe omu citabu ca Musa, n’empingu erhegesire mpu omuhâbwe. Rhola mwâli winyu oyo. Ala oku okola mushinja wage, naye akola mwâli winyu, ye oyu wamahâbwa loshi kurhenga ene. Nnâmahanga w’enyanya akuhe omulagi mw’obu budufu bw’ene, mwana wani, akubabalire, anakuhe omurhûla».

12 Ragweli anacihamagala omwâli Sara, naye anaciyisha emunda ali, erhi aba amagwarha omwâli okuboko, akuhà Tobiya anacimubwira, erhi: «Yankaga ye nk’oku irhegcko na ecitabu ca Musa cinadesire, nkuhîre ye abe mukawe. Rhôlaye, mugende bagumaguma emunda sho ali. Na Nyamuzinda w’enyanya akuhe iragi n’omurhula!»

13 Anacihamagala nina wa nyamunyere, anacirhumiza mpu bamulerhere akaratasi, anaciyandika kulya karatasi obuhashe bw’okuhâna omwâli bwo bunaligi buhya, kw’obwo buhashe aderha oku ayemire okumuhà ye nka mukage omu kukulikira oburhegesi bw’irhegeko lya Musa. 14 Okubundi barhondêra okulya n’okunywa.

15 Ragweli anacihamagala mukage Edna, anacimubwira, erhi: «Mwâli wirhu, orheganye ecindi ciyumpa c’okuhekamwo Sara», 16 Nyamukazi anacikanya, agend’irheganya encingo omu ciyumpa nka kulya iba ananaderhaga, anacihiramwo namunyere. Naye anacirhondêra amuvugumulirakwo emirenge, buzinda ahorhola erya mirenge yage anacimubwire erhi: «Olangalire! mwâli wani, Nyakasane w’empingu ahindule ogu mutula gwawe okuba masîma! Ola ngalire, mwali wani!» Nyamukazi anacihuluka.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ζ

1 ΚΑΙ ήλθον εις Εκβάτανα και παρεγένοντο εις την οικίαν Ραγουήλ, Σάρρα δε υπήντησεν αυτοίς και εχαιρέτισεν αυτούς και αυτοί αυτήν, και εισήγαγεν αυτούς εις την οικίαν. 2 και είπε Ραγουήλ Έδνα τη γυναικί αυτού· ως όμοιος ο νεανίσκος Τωβίτ τω ανεψιω μου; 3 και ηρώτησεν αυτούς Ραγουήλ· πόθεν εστέ, αδελφοί; και είπαν αυτω· εκ των υιών Νεφθαλίμ των αιχμαλώτων εκ Νινευή. 4 και είπεν αυτοίς· γινώσκετε Τωβίτ τον αδελφόν ημών; οι δε είπον· γινώσκομεν. και είπεν αυτοίς· υγιαίνει; 5 οι δε είπαν· και ζη και υγιαίνει. και είπε Τωβίας· πατήρ μου εστι. 6 και ανεπήδησε Ραγουήλ και κατεφίλησεν αυτόν και έκλαυσε 7 και ευλόγησεν αυτόν και είπεν αυτω· ο του καλού και αγαθού ανθρώπου υιος· και ακούσας ότι Τωβίτ απώλεσε τους οφθαλμούς εαυτού, ελυπήθη και έκλαυσε. 8 και Έδνα η γυνή αυτού και Σάρρα η θυγάτηρ αυτού έκλαυσαν και υπεδέξαντο αυτούς προθύμως· 9 και έθυσαν κριόν προβάτων και παρέθηκαν όψα πλείονα. είπε δε Τωβίας τω Ραφαήλ· Αζαρία αδελφέ, λάλησον υπέρ ων έλεγες εν τη πορεία, και τελεσθήτω το πράγμα. 10 και μετέδωκε τον λόγον τω Ραγουήλ· και είπε Ραγουήλ προς Τωβίαν· φάγε, πίε και ηδέως γίνου, σοί γαρ καθήκει το παιδίον μου λαβείν· πλήν υποδείξω σοι την αλήθειαν. 11 έδωκα το παιδίον μου επτά ανδράσι, και οπότε εάν εισεπορεύοντο προς αυτήν, απέθνησκον υπό την νύκτα. αλλά το νυν έχον, ηδέως γίνου. και είπε Τωβίας· ου γεύομαι ουδέν ώδε, έως αν στήσητε και σταθήτε προς με. και είπε Ραγουήλ· κομίζου αυτήν από του νυν κατά την κρίσιν· συ δε αδελφός ει αυτής, και αυτή σου εστιν· ο δε ελεήμων Θεός ευοδώσει υμίν τα κάλλιστα. 12 και εκάλεσε Σάρραν την θυγατέρα αυτού, και λαβών της χειρός αυτής παρέδωκεν αυτήν Τωβία γυναίκα και είπεν· ιδού κατά τον νόμον Μωυσέως κομίζου αυτήν και άπαγε προς τον πατέρα σου· και ευλόγησεν αυτούς. 13 και εκάλεσεν Έδναν την γυναίκα αυτού· και λαβών βιβλίον έγραψε συγγραφήν, και εσφραγίσατο. 14 και ήρξαντο εσθίειν. 15 και εκάλεσε Ραγουήλ Έδναν την γυναίκα αυτού και είπε αυτή· αδελφή, ετοίμασον το έτερον ταμιείον και εισάγαγε αυτήν. 16 και εποίησεν ως είπε και εισήγαγεν αυτήν εκεί, και έκλαυσε· και απεδέξατο τα δάκρυα της θυγατρός αυτής και είπεν αυτή· 17 θάρσει, τέκνον, ο Κύριος του ουρανού και της γης δώη σοι χάριν αντί της λύπης σου ταύτης· θάρσει, θύγατερ.

8

VIII. Enshinda

1 Erhi bayusa okulya n’okunywa, balonza okuj’igwishira, Baheka nya mwanarhabana, bamuhira omu yage nyumpa. 2 Tobiya anakengera birya binwa bya Rafaheli: anayômola omu nshoho yage bulya budiku na gulya murhima gw’enfi, anabisirhirira aha lukalango lw’obukù. 3 Akabayo k’erya nfi kacîka olya shetani, ayaka, aja omu bihugo by’e Misiri y’enyanya. Rafaheli anacimukulikirayo agend’imushwekerayo. 4 Banacihuluka banaciyigala enyumpa. Tobiya anacizûka oku ncingo anacibwira Sara, erhi: «Mwali wirhu, zûka rhushenge rhuhûne Nnâmahanga arhubabalire anarhulange». 5 Anacizûka, barhondêra okushenga n’okuhûna mpu babone akalamo bakaderha mpu: «Oj’irenge, Nyamuzinda w’ababusi birhu n’izîno lyawe lij’irenge emyaka yoshi omu ngasi bûko. Amalunga gakukuze, n’ebiremwa byawe emyaka n’emyaka! 6 We walemaga Adamu, wanacimuhà owakamurhabâla anakamugwasa, ye mukage Eva na bombi bo babusire abantu boshi. Wadesire erhi kurhakwanini omuntu ayorhe yene, rhumuhe owakamurhabâla omushushire. 7 Na bunôla Yagirwa, arhali miru garhuma nayanka oyu mwâli wirhu, ci omu kushimba okunali. Ojire rhubone obwonjo nie naye, rhulinde rhushosihalira haguma. 8 Bombi oku bali babirhi banacishuza, mpu: «Amen, amen». 9 Banacija iro obwo budufu.

Ragweli anacizûka, anacihamagala abambali, bakanya bagend’ihumba enshinda. 10 Erhi amaderha, mpu: «Arhag’ifa n’abandi balekirhushekera n’oku­ rhujacira». 11 Erhi baba bamahumba omwina, Ragweli akanya aja ebwa nyumpa, aha magala mukage, anacimubwira, erhi: 12 «Orhume mwambali-kazi muguma ajemwo, alole erhi acizîne, lyo erhi akaba anafire rhuhash’imubisha n’abandi barhamanyiri». 13 Banacirhuma o]ya mwambali-kazi wabo, anaciyasa omuliru. anaciyigula olumvi: anacija omu nyumpa, ashimâna bali iro banagwishire haguma. 14 Olya mwambali-kazi wabo anacihuluka, ababwira, erhi: azîne na ntahibi hirimwo. 15 Ragweli akuza Nyamuzinda w’empingu anaciderha, mpu: «Oyagirwe, Nyakasane na ngasi bukuze bwimâna, oyagirwe emyaka yoshi! 16 Oyagirwe, bulya wamansimisa, arhali oku nakag’icikêbwa kwo kuciyîshire, ci wamarhujirira nk’oku obwonjo bwawe bunali bunene. 17 Oyagirwe, bulya wababalire aba bana b’ecûsha bombi. Obashobôze, Nyakasane obwonjo n’obucire n’akalamo kabo kayurhire omu busime n’obwonjo bwawe». 18 Okubu­ ndi anacibwira abarhumisi mpu batulire omwina burhacicanûla.

19 Anacibwira mukage mpu ajire migati minji, naye akanya aja ebwa lugo lw’ebintu byage ayîsha adwirheyo mpanzi ibirhi, ngandabuzi ini, anaciderha mpu babirheganye, nabo banarhondêra okubirheganya.

20 Anacihamagala Tobiya anacimubwira erhi: «Nsiku ikumi n’ini zoshi o rhafukunya hano, ci waberaho omu kulya, omu kunywa na ntyo osimise iroho lya mwâli wani owali wamarhindibuka n’amalumwa. 21 Omu bintu byani byoshi, orhôlemwo bwona buno, ecigabi ca kabirhi^e, kandi ogende mugumaguma emunda sho ali. N’ecindi cigabi cisigire, mango nafa niono rhwene mukanie, canaba cawe. Olangalire! Mwana wani, ndi sho, na Edna ali nyoko, rhuli eburhambi bwawe n’ebwa mwâli winyu buno n’emyaka yoshi. Olangalire, mwana wani!»

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Η

1 ΟΤΕ δε συνετέλεσαν δειπνούντες, εισήγαγον Τωβίαν προς αυτήν. 2 ο δε πορευόμενος εμνήσθη των λόγων Ραφαήλ και έλαβε την τέφραν των θυμιαμάτων και επέθηκε την καρδίαν του ιχθύος και το ήπαρ και εκάπνισεν. 3 ότε δε ωσφράνθη το δαιμόνιον της οσμής, έφυγεν εις τα ανώτατα Αιγύπτου και έδησεν αυτό ο άγγελος. 4 ως δε συνεκλείσθησαν αμφότεροι, ανέστη Τωβίας από της κλίνης και είπεν· ανάστηθι, αδελφή, και προσευξώμεθα, ίνα ελεήση ημάς ο Κύριος. 5 και ήρξατο Τωβίας λέγειν· ευλογητός ει, ο Θεός των πατέρων ημών, και ευλογητόν το όνομά σου το άγιον και ένδοξον εις τους αιώνας· ευλογησάτωσάν σε οι ουρανοί και πάσαι αι κτίσεις σου. 6 συ εποίησας Αδάμ και έδωκας αυτω βοηθόν Εύαν στήριγμα την γυναίκα αυτού· εκ τούτων εγεννήθη το ανθρώπων σπέρμα. συ είπας· ου καλόν είναι τον άνθρωπον μόνον, ποιήσωμεν αυτω βοηθόν όμοιον αυτω. 7 και νυν, Κύριε, ου δια πορνείαν εγώ λαμβάνω την αδελφήν μου ταύτην, αλλά επ ‘ αληθείας επίταξον ελεήσαί με και αυτή συγκαταγηράσαι. 8 και είπε μετ‘ αυτού· αμήν. 9 και εκοιμήθησαν αμφότεροι την νύκτα. 10 και αναστάς Ραγουήλ επορεύθη και ώρυξε τάφον λέγων· μη και ούτος αποθάνη; 11 και ήλθε Ραγουήλ εις την οικίαν εαυτού 12 και είπεν Έδνα τη γυναικί αυτού· απόστειλον μίαν των παιδισκών, και ιδέτωσαν ει ζη· ει δε μη, ίνα θάψωμεν αυτόν, και μηδείς γνω. 13 και εισήλθεν η παιδίσκη ανοίξασα την θύραν και εύρε τους δύο καθεύδοντας. 14 και εξελθούσα απήγγειλεν αυτοίς, ότι ζη. 15 και ευλόγησε Ραγουήλ τον Θεόν λέγων· ευλογητός ει συ, ο Θεός, εν πάση ευλογία καθαρά και αγία, και ευλογείτωσάν σε οι άγιοί σου και πάσαι αι κτίσεις σου, και πάντες οι άγγελοί σου και οι εκλεκτοί σου ευλογείτωσάν σε εις τους αιώνας. 16 ευλογητός ει ότι ηύφρανάς με, και ουκ εγένετό μοι καθώς υπενόουν, αλλά κατά το πολύ έλεός σου εποίησας μεθ ‘ ημών. 17 ευλογητός ει ότι ηλέησας δύο μονογενείς· ποίησον αυτοίς, δέσποτα, έλεος, συντέλεσον την ζωήν αυτών εν υγιεία μετ ‘ ευφροσύνης και ελέους. 18 εκέλευσε δε τοις οικέταις χώσαι τον τάφον. 19 και εποίησεν αυτοίς γάμον ημερών δεκατεσσάρων. 20 και είπεν αυτω Ραγουήλ πριν ή συντελεσθήναι τας ημέρας του γάμου ενόρκως μη εξελθείν αυτόν εάν μη πληρωθώσιν αι δεκατέσσαρες ημέραι του γάμου. 21 και τότε λαβόντα το ήμισυ των υπαρχόντων αυτού πορεύεσθαι μεθ ‘ υγιείας προς τον πατέρα· και τα λοιπά, όταν αποθάνω και η γυνή μου.

9

VI. Obuhya bwa Tobiya

1 Okubundi Tobiya anacibwira Rafaheli erhi: 2 «Mwene wirhu, Azariyasi, yanka barhumisi babirhi na ngamiya ibirhi oje e Ragesi. 3 Oje emwa Gabayeli: omuhe eri ikontora. Orhôle zirya nsaranga, onamubwire ayîshe eno oku buhya. 4 Bulya wene omanyire oku larha adwirhe aganja ensiku, n’erhi na nkalegama lundi lusiku luguma nanamubabaza bwenêne. 5 Wabwine kurhi Ragweli anahigaga, nani ntankahama akanwa kage». Rafaheli anacilikûla na ba lya barhumisi bani na zirya ngamiya oku ziri ibirhi, baja e Ragesi omu Mediya. Bahika aha mwa Gabaeli. Anacimuha lirya ikontora anacimubwira oku Tobiya mugala wa Tobiti anayansire omûkazi n’oku amulalisire mpu aje oku buhya. Anaciyimuka, amuganjira orhushoho nk’oku rhwalikwo akashe, barhuhira oku ngamiya. 6 Banacizûka lubungubungu, baja oku buhya. Banacija aha mwa Ragweli, banacishimana Tobiya acilambulire oku cibo; ahama, amulamusa, Gabaeli avugumula emirenge, anacimubwira, erhi: «Muntu w’okunali, waburhagwa n’omuntu w’okunali, muntu mushinganyanya, muntu wa marhabale manji, Nyakasane amuyandagalize omugisho gwage gw’empingu, we na mukwi, ishe na nina wa mukawe! Ayagirwe Nyamuzinda ocirhumire nalolakwo enshusho menemene ya muzala wani Tobiti!»

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Θ

1 ΚΑΙ εκάλεσε Τωβίας τον Ραφαήλ και είπεν αυτω· 2 Αζαρία αδελφέ, λάβε μετά σεαυτού παίδα και δύο καμήλους και πορεύθητι εν Ράγοις της Μηδίας παρά Γαβαήλ και κόμισαί μοι το αργύριον και αυτόν άγε μοι εις τον γάμον· 3 διότι ωμόμοκε Ραγουήλ μη εξελθείν με, 4 και ο πατήρ μου αριθμεί τας ημέρας, και εάν χρονίσω μέγα, οδυνηθήσεται λίαν. 5 και επορεύθη Ραφαήλ και ηυλίσθη παρά Γαβαήλ, και έδωκεν αυτω το χειρόγραφον· ος δε προήνεγκε τα θυλάκια εν ταις σφαγίσι και έδωκεν αυτω. 6 και ώρθρευσαν κοινώς και ήλθον εις τον γάμον. και ευλόγησε Τωβίας την γυναίκα αυτού.

10

Tobiya ashubira emwabo

1 Muli ago mango, Tobiti, ngasi lusiku erhi anaganja emiregerege, inga omu kugenda inga omu kugaluka. Ezo nsiku zahika n’omugala arhagaluka. 2 Lero akaciderheza, erhi: «Ka kugwarha bamugwarhirage eyo munda? Nisi Gabaeli ka kufa afirage, na ntyo abula wamuha zirya nsaranga». 3 Arhangira okuyumva omungo. 4 Mukage Ana anacimubwira, erhi: «Mugala wani kufa oku afire arhaciri w’omu bazîne». Anacirhondêra avugumula emirenge, akalakira omwana wage, akaderha, erhi: 5 Yajeewe, mwana wani, carhumaga nkuleka nti ogende, we kamole k’amusu gani». 6 Tobiti anacikamukalihira, e rhi: «Hulika! leka binwa bya bene ebyo, mwâli wirhu! Ali mugumaguma. Hanali cindi cabahanzize okuyîsha; omuntu wagendaga naye ali muntu wa kucikubagirwa, anali w’omu bene wirhu. Orhacilibuze erhi ye orhuma, mwâli wirhu: ci ye ala». 7 Nyamukazi anacimushuza erhi: Orhakambwira ntyo, orha nshundule, omwana wani afire. Nyamukazi anacicikweba embuga, ahenguza muli erya njira omugala agendamwo na ntyo ngasi lusiku; na ntaye wankaha shire okumurhuliriza. Erhi izûba lyazikaga, naye anashubire omu nyumpa, abugumule emirenge, alake obudufu boshi buzira kubona iro.

Erhi zirya nsiku ikumi n’ini Ragweli ahigaga mpu ajiriramwo omwali olusi ku lukulu zihika, Tobiya anacija emunda ali anacimubwira, erhi: «Waliha nse ngarusirage, nkola nagenda, bulya manyire oku larha na nyama bakola bama nya mpu barhakacimbonakwo. Nkusengire larha ondikulage nje emunda larha ali. Nakumanyisize bworhere buci namulesiremwo». 8 Ragweli anacibwira Tobiya, crhi: «Bera aho, bera aho, mwana wani, narhuma entumwa emunda sho Tobiti ali, banaj’imumanyisa emyanzi yawe». 9 Tobiya azikira bwenênc, erhi: «Nanga ciru n’ehitya, ondikulage duba nje emunda larha ali». 10 Ragweli anaciyimuka, anaciha Tobiya omûkazi wage Sara, na ecigabi ca kabirhi c’ebintu byage. Abambali, abambali-kazi, enkafu, ebibuzi n’endogomi, engamiya, emishangi, ensaranga n’ebirugu by’omu nyumpa.

11 Anacibasezera, bagenda boshi bashagalusire; anacibabwira Tobiya, erhi: «Oyorhe bwinja, ogende bwinja, mwana wani! Nyamuzinda w’empingu aku shokolere we na mukawe Sara, mâshi nani nsinze oku bana binyu embere nfe». 12 Anacibwira omwali Sara, erhi: «Ojage emunda shazâla wawe ali, bulya ku rhenga ene bakola babusi bawe nk’abanakuburhaga bonêne. Ogende n’omu rhûla, mwâli wani, nkaz’iyôrha nayumva aminja kuli we amango nancibamwo omûka goshi». Erhi ayus’ibalamusa, abasêzera.

Edna naye anacibwira Tobiya, erhi: «Mwana na mwene wirhu muzigirwa, Nyakasane akuhêke, mâshi nani mbone bagala bawe na ba mwâli wani Sara e mbere nfe. Embere za Nyakasane nkuhire oyu mwâli wani, irhondo orhamubabazagya ciru n’eriguma omu kalamo kage koshi. Mwana wani, ogende n’omurhûla! Kurhenga ene nkola ndi nyoko, na Sara mwâli winyu. Mâshi nirhu rhubone eryo iragi omu nsiku zoshi n’obuzine bwirhu». Anacibanunugurha bornbi, anacibasêzera mpu bagende n’omurhûla.

13 Tobiya anacirhenga aha mwa Ragweli yeshi ali mutaraga, anashagalusire, ayîsha akuza Nyakasane w’empingu, ye mwami w’ebintu byoshi, kuli okwo anagendesize amajira gage goshi. Agisha Ragweli na mukage Edna anacide rha, erhi: «mbe n’iragi ly’okukaz’ibakenga n’okubakuza omu nsiku z’akalamo kani koshi!»

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ι

1 ΚΑΙ Τωβίτ ο πατήρ αυτού ελογίσατο εκάστης ημέρας· και ως επληρώθησαν αι ημέραι της πορείας και ουκ ήρχοντο, 2 είπε· μήποτε κατήσχυνται; ή μήποτε απέθανε Γαβαήλ και ουδείς αυτω δίδωσι το αργύριον; 3 και ελυπείτο λίαν. 4 είπε δε αυτω η γυνή· απώλετο το παιδίον, διότι κεχρόνικε· και ήρξατο θρηνείν αυτόν και είπεν· 5 ου μέλοι μοι, τέκνον, ότι αφήκά σε το φως των οφθαλμών μου; 6 και Τωβίτ λέγει αυτή· σίγα, μη λόγον έχει, υγιαίνει. 7 και είπεν αυτω· σίγα, μη πλάνα με, απώλετο το παιδίον μου. και επορεύετο καθ ‘ ημέραν εις την οδόν έξω, οίας απήλθεν, ημέρας τε άρτον ουκ ήσθιε, τας δε νύκτας ου διελίμπανε θρηνούσα Τωβίαν τον υιόν αυτής, έως ου συνετελέσθησαν αι δεκατέσσαρες ημέραι του γάμου, ας ώμοσε Ραγουήλ ποιήσαι αυτόν εκεί· είπε δε Τωβίας τω Ραγουήλ· εξαπόστειλόν με, ότι ο πατήρ μου και η μήτηρ μου ουκέτι ελπίζουσιν όψεσθαί με. 8 είπε δε αυτω ο πενθερός· μείνον παρ‘ εμοί, καγώ εξαποστελώ προς τον πατέρα σου και δηλώσουσιν αυτω τα κατά σε. 9 και Τωβίας λέγει· εξαπόστειλόν με προς τον πατέρα μου. 10 αναστάς δε Ραγουήλ έδωκεν αυτω Σάρραν την γυναίκα αυτού και τα ήμισυ των υπαρχόντων, σώματα και κτήνη και αργύριον, 11 και ευλογήσας αυτούς εξαπέστειλε λέγων· ευοδώσει υμάς, τέκνα, ο Θεός του ουρανού προ του με αποθανείν. 12 και είπε τη θυγατρί αυτού· τίμα τους πενθερούς σου, αυτοί νυν γονείς σου εισιν· ακούσαιμί σου ακοήν καλήν, και εφίλησεν αυτήν. και Έδνα είπε προς Τωβίαν· αδελφέ αγαπητέ, αποκαταστήσαι σε ο Κύριος του ουρανού και δώη μοι ιδείν σου παιδία εκ Σάρρας της θυγατρός μου, ίνα ευφρανθώ ενώπιον του Κυρίου· και ιδού παρατίθεμαί σοι την θυγατέρα μου εν παρακαταθήκη, μη λυπήσης αυτήν. 13 μετά ταύτα επορεύετο και Τωβίας ευλογών τον Θεόν, ότι ευώδωσε την οδόν αυτού, και κατευλόγει Ραγουήλ και Έδναν την γυναίκα αυτού.

11

VI. Tobiya ahika aha mwabo: olw’amasu

1 Erhi bahika aha Kaserini oli ah’ishiriza lya Ninive, Rafaheli anaciderha, erhi: 2 «Omanyire kurhi rhwasizire sho ayosire. 3 Rhukola rhwalibi rha, rhushokolere mukawe, rhugend’irheganya enyumpa ayish’ijamwo.» 4 Banacishokola oku bali babirhi. Anacimubwira erhi: «Fumbarha erya ndulwe omu maboko gawe». Akabwa nako kanacigenda nabo, kashokolera Rafaheli na Tobiya.

5 Ana ali atamire erhi adwirhe ahengûza omu njira y’omugala. 6 Anacila ngira ayishire, anacibwira ishe, erhi: «Ala, mugala wawe ala oyishire n’olya mulume banagendaga bornbi». 7 Rafaheli anacibwira Tobiya embere bahike hali ishe, erhi: «Manyire oku amasu gage gayiguka. 8 Oyish’ishîga amasu gage n’erya ndulwe y’enfi, obufu mu bwanagwarha, kandi bwanaja bwarhenza galya magamba g’amadôka, n’aho sho anashub’ibona naye obulangashane».

9 Ana alibirha, acihonda omw’igosi ly’omugala, anacimubwira, erhi: «Obu namakubona, mwana wani, nanacifiraga». Anacivugumula emirenge. 10 Tobiti naye anaciyimuka, aja ahukuza eyi n’eyi ayisha omu muhango gujire omu ngo. 11 Tobiya anacija emunda ali n’erya ndulwe y’enfi omu nfune; ayibûhira oku masu gage, amugwarha, anacimubwira, erhi: «Olangalire, larha!» amuhirako obufumu, analinda hisanzi hisungunu, 12 buzinda, na ngasi kuboko, amudokôla ehishisha oku burhambi bw’amasu. 13 Ishe aciyôha omw’igosi lyage, 14 avugumula emirenge, anaciderha, erhi: «Nakubwine, mwana wani, kamole k’amasu gani!» Anaciderha, erhi: «Ayagirwe Nyamuzinda, liyagirwe n’izîno lyage likulu bwenêne, bayagirwe na bamalahika bage batagatifu boshi. Izîno lyage likaz’iyorha libaho, bayagirwe na bamalahika bage emyaka yoshi! 15 Bulya yene alirhanzirimpa obuhane na lola oku niono ndwirhe nabona buno mugala wani Tobiya».

Tobiya anacija omu nyumpa, ayishakuza Nnâmahanga n’izu linene; anacimanyisa ishe oku okubalama kwage koshi kwagendesire bwinja, oku a dwirhe ensaranga, oku anashebire n’omûkazi Sara mwali wa Ragweli, erhi: «Lola oku ali hofi n’omuhango gw’e Ninive».

16 Tobiti anacikanya aj’iyankirira omwalikazi, yeshi n’omwishingo, anayisha akuza Nnâmahanga kuhika aha muhango gwa Ninive. N’abantu b’e Ninive balangiraga aja akanyagira n’emisi yage yoshi, lero barhanacimugwarhiri oku kµboko, basomerwa. Na Tobiya aja ahamagaza oku Nyamuzinda anamuberire obwonjo anamuyigwire amasu.

17 Tobiti anaciyegera hofi na Sara, muka omugala Tobiya, anacimubwira, e rhi: «Oyishe mugumaguma weshi mwâli wani. Ayagirwe na Nyamuzinda owakuhisagya eno mwirhu, mwâli wani. Sho agishwe na mugala wani Tobiya agishwe, nawe wene ogishwe mwâli wani! J’omu mwawe, ozibuhire, oli n’omugisho n’obusîme, mwâli wani». Olwo lusiku Abayahudi boshi b’e Ninive basîma. 18 Nabo banaciyisha Ahikari na Nadani, bagala ba mukulu wa Tobiti, nabo bashagaluka kuli okwo.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΑ.

1 ΚΑΙ επορεύετο μέχρις ου εγγίσαι αυτούς εις Νινευή. και είπε Ραφαήλ προς Τωβίαν· ου γινώσκεις, αδελφέ, Πως αφήκας τον πατέρα σου; 2 προδράμωμεν έμπροσθεν της γυναικός σου και ετοιμάσωμεν την οικίαν· 3 λαβέ δε παρά χείρα την χολήν του ιχθύος. και επορεύθησαν, και συνήλθεν ο κύων όπισθεν αυτών. 4 και Άννα εκάθητο περιβλεπομένη εις την οδόν τον παίδα αυτής· 5 και προσενόησεν αυτόν ερχόμενον και είπε τω πατρί αυτού· ιδού ο υιος μου έρχεται και ο άνθρωπος ο πορευθείς μετ ‘ αυτού. 6 και Ραφαήλ είπεν· επίσταμαι εγώ ότι ανοίξει τους οφθαλμούς ο πατήρ σου. 7 συ έγχρισον την χολήν εις τους οφθαλμούς αυτού, και δηχθείς διατρίψει και αποβαλείται τα λευκώματα και όψεταί σε. 8 και προσδραμούσα Άννα επέπεσεν επί τον τράχηλον του υιού αυτής και είπεν αυτω· είδόν σε, παιδίον, από του νυν αποθανούμαι και έκλαυσαν αμφότεροι. 9 και Τωβίτ εξήρχετο προς την θύραν και προσέκοπτεν, ο δε υιος αυτού προσέδραμεν αυτω 10 και επελάβετο του πατρός αυτού και προσέπασε την χολήν επί τους οφθαλμούς του πατρός αυτού λέγων· θάρσει, πάτερ. 11 ως δε συνεδήχθησαν, διέτριψε τους οφθαλμούς αυτού, και ελεπίσθη από των κάνθων των οφθαλμών αυτού τα λευκώματα. 12 και ιδών τον υιόν αυτού επέπεσεν επί τον τράχηλον αυτού 13 και έκλαυσε και είπεν· ευλογητός ει, ο Θεός, και ευλογητόν το όνομά σου εις τους αιώνας, και ευλογημένοι πάντες οι άγιοί σου άγγελοι· ότι εμαστίγωσας και ηλέησάς με, ιδού βλέπω Τωβίαν τον υιόν μου. 14 και εισήλθεν ο υιος αυτού χαίρων και απήγγειλε τω πατρί αυτού τα μεγαλεία τα γενόμενα αυτω εν τη Μηδία. 15 και εξήλθε Τωβίτ εις συνάντησιν τη νύμφη αυτού χαίρων και ευλογών τον Θεόν προς τη πύλη Νινευή· και εθαύμαζον οι θεωρούντες αυτόν πορευόμενον, ότι έβλεψε. 16 και Τωβίτ εξωμολογείτο ενώπιον αυτού, ότι ηλέησεν αυτούς ο Θεός· και ως ήγγισε Τωβίτ Σάρρα τη νύμφη αυτού, κατευλόγησεν αυτήν λέγων· έλθοις υγιαίνουσα, θύγατερ· ευλογητός ο Θεός, ος ήγαγέ σε προς ημάς, και ο πατήρ σου και η μήτηρ σου. και εγένετο χαρά πάσι τοις εν Νινευή αδελφοίς αυτού. 17 και παρεγένετο Αχιάχαρος και Νασβάς ο εξάδελφος αυτού, 18 και ήχθη ο γάμος Τωβία μετ ‘ ευφροσύνης ημέρας επτά.

12

XI. Malahika Rafaheli acimanyisa

1 Erhi ensiku nkulu z’obuhya zihwa, Tobiti anacihamagala omugala To, biya anacimubwira, erhi: «Mwana wani, lola kurhi waha oyo muntu omukamarho gwage na kurhi wankamuyushulira». 2 Tobiya anacishuza, erhi: «Larha, mukamarho muci nankamuha? Ntankaheza bici erhi nakamuha ecigabi ca kabirhi c’ebirugu anadwirhe rhwe naye. 3 Anangendine mugumaguma, anabusire mukanie, anandwirhire ensaranga, amanakubuka, luhembo luci na nkamuhaga?». 4 Tobiti anacishuza, erhi: «Neci kukwanine ayanke ecigabi ca kabirhi c’ebi birugu anayishaga adwirhe». 5 Tobiya anacimuhamagala owabo amubwira, erhi: «Yankaga ecigabi ca kabirhi c’ebi wali odwirhe, gwo mukamarho gwawe, onagendage n’omurhûla».

6 Okubundi Rafaheli anacibahêka mahwe oku bali babirhi anacibabwira, erhi: «Mukuze Nyamuzinda mumuhêke irenge embere z’ebiremwa binabamwo omûka byoshi oku minja anamujirire, omu kukaz’ikuza n’okuyîmba izîno lyage. Mumanyise abantu boshi ebi Nyamuzinda amujirire, murhanarhindiraga okukamuvuga omunkwa. 7 Kuli kwinja okulanga ihwe lya Mwami, ci konene kuli kwinja okumanyisa n’okuyaliza aminja ga Nyamuzinda^f. Mukajira amija, nta bubi bwankamujakwo. 8 Okushenga, omu kucishalisa okunali, n’okukajira amarhabale omu bushinganyanya, ebyo bilushire obugale burhalimwo bushi nganyanya. Kuli kwinja kulusha okukahâna oburhabale ahali h’okubika obuhi rhi bw’amasholo. 9 Amarhabâle ganafungire omuntu oku lufu, ganamukulire n’ebyâha. Banyakujira marhabâle, ensiku zabo zayunjula kalamo. 10 Abajira ecâha n’okurhashinganini bali bantu bacîshomba bonene. 11 Nababwira okunali koshi, ntabafulike ciru n’ehitya. Narhanzir’ibabwira nti kuli kwinja okubika ihwe lya mwami n’okumanyisa n’okuyaliza n’obukuza boshi emikolo ya Nyamuzinda. 12 Ala oku galya mango wakazag’isalira we mâ shi na Sara, nani nakaz’ikengêza ebyo by’amasala gawe emwa Nyakasane, kuguma n’amango wakazag’ibisha emifu. 13 Mwa galya mango orhakazag’irhi ndira okuzûka, okuleka ebiryo byawe n’okugenda n’okuj’ibisha omufu, narhu mwa emunda oli mpu nkurhangule. 14 Ci, kuguma Nyamuzinda anantumire mpu nkufumye na mwalikazi wawe Sara. 15 Niono nie Rafaheli muguma w’omu bamalahika nda, balya bakagenda n’okuja embere z’irenge lya Nyakasane».

16 Ba-Tobiya oku bali babirhi barhemuka, bakumba bubi, bayôboha bwe nêne. 17 Anacibashuza, erhi: «Murhayôbohe, omurhûla kuli mwe! Mukuze Nyamuzinda ensiku zoshi. 18 Niono amango nali haguma ninyu, arhali buhashe bwani bwarhumaga nabêra haguma ninyu, ci oku bulonza bwa Nyamuzinda. Mumukuze ensiku zoshi, munayimbe irenge lyage. 19 Orhakazag’imbona nalya, ci wakarhangala n’ebiri nka bilorho. 20 Na buno mukuze Nyakasane o mw’igluu lyoshi, munakavuga Nyamuzinda omunkwa. Loli oku nkola nasôkera emw’olya wantumaga. Muyandike ebyo byanamuberire byoshi». 21 Anacisôka, nabo bazûka, ci konene barhacihashaga okumubona. Bakakuza, bakayîmba irenge lya Nyamuzinda, banamuvuga omunkwa kuli ago minja anabajiriraga, na kuli okwo babonekeragwa na malahika wa Nyamuzinda. ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΒ. 1 ΚΑΙ εκάλεσε Τωβίτ Τωβίαν τον υιόν αυτού και είπεν αυτω· όρα, τέκνον, μισθόν τω ανθρώπω τω συνελθόντι σοι, και προσθείναι αυτω δεί. 2 και είπε· πάτερ, ου βλάπτομαι δούς αυτω το ήμισυ, ων ενήνοχα, 3 ότι με αγήοχέ σοι υγιή και την γυναίκα μου εθεράπευσε και το αργύριόν μου ήνεγκε και σε ομοίως εθεράπευσε. 4 και είπεν ο πρεσβύτης· δικαιούται αυτω. 5 και εκάλεσε τον άγγελον και είπεν αυτω· λάβε το ήμισυ πάντων, ων ενηνόχατε, και ύπαγε υγιαίνων. 6 τότε καλέσας τους δύο κρυπτώς είπεν αυτοίς· ευλογείτε τον Θεόν και αυτω εξομολογείσθε και μεγαλωσύνην δίδοτε αυτω και εξολογείσθε αυτω ενώπιον πάντων των ζώντων, περί ων εποίησε μεθ ‘ υμών. αγαθόν το ευλογείν τον Θεόν και υψούν το όνομα αυτού, τους λόγους των έργων του Θεού εντίμως υποδεικνύοντες, και μη οκνείτε εξομολογείσθαι αυτω. 7 μυστήριον βασιλέως καλόν κρύψαι, τα δε έργα του Θεού ανακαλύπτειν ενδόξως. αγαθόν ποιήσατε, και κακόν ουχ ευρήσει υμάς. 8 αγαθόν προσευχή μετά νηστείας και ελεημοσύνης και δικαιοσύνης· αγαθόν το ολίγον μετά δικαιοσύνης ή πολύ μετά αδικίας. καλόν ποιήσαι ελεημοσύνην ή θησαυρίσαι χρυσίον· 9 ελεημοσύνη γαρ εκ θανάτου ρύεται, και αυτή αποκαθαριεί πάσαν αμαρτίαν· οι ποιούντες ελεημοσύνας και δικαιοσύνας πλησθήσονται ζωής, 10 οι δε αμαρτάνοντες πολέμιοί εισι της εαυτών ζωής. 11 ου μη κρύψω αφ ‘ υμών παν ρήμα· είρηκα δη μυστήριον βασιλέως κρύψαι καλόν, τα δε έργα του Θεού ανακαλύπτειν ενδόξως. 12 και νυν ότι προσηύξω συ και η νύμφη σου Σάρρα, εγώ προσήγαγον το μνημόσυνον της προσευχής υμών ενώπιον του αγίου· και ότε έθαπτες τους νεκρούς, ωσαύτως συμπαρήγμην σοι. 13 και ότε ουκ ώκνησας αναστήναι και καταλιπείν το άριστόν σου, όπως απελθών περιστείλης τον νεκρόν, ουκ έλαθές με αγαθοποιών, αλλά συν σοί ήμην. 14 και νυν απέστειλέ με ο Θεός ιάσασθαί σε και την νύμφην σου Σάρραν. 15 εγώ ειμι Ραφαήλ, εις εκ των επτά αγίων αγγέλων, οί προσαναφέρουσι τας προσευχάς των αγίων, και εισπορεύονται ενώπιον της δόξης του αγίου. 16 και εταράχθησαν οι δύο και έπεσον επί πρόσωπον, ότι εφοβήθησαν. 17 και είπεν αυτοίς· μη φοβείσθε, ειρήνη υμίν έσται· τον δε Θεόν ευλογείτε εις τον αιώνα, 18 ότι ου τη εμαυτού χάριτι, αλλά τη θελήσει του Θεού ημών ήλθον, όθεν ευλογείτε αυτόν εις τον αιώνα. 19 πάσας τας ημέρας ωπτανόμην υμίν, και ουκ έφαγον ουδέ έπιον, αλλά όρασιν υμείς εθεωρείτε. 20 και νυν εξομολογείσθε τω Θεω, διότι αναβαίνω προς τον αποστείλαντά με, και γράψατε πάντα τα συντελεσθέντα εις βιβλίον. 21 και ανέστησαν, και ουκ έτι είδον αυτόν. 22 και εξωμολογούντο τα έργα τα μεγάλα και θαυμαστά αυτού και ως ώφθη αυτοίς ο άγγελος Κυρίου.

13

XII. Olwimbo lwa Tobiti

1 Tobiti anaciderha, erhi: “Ayagirwe Nyamuzinda ozine ensiku zoshi n’obwami bwage bugandaze ensiku zoshi!

2 Bulya anahane, anabulibabalira. Anahebe omuntu idako bwenêne, ekuzimu; abuli muyôkola na ntaco cankacifulika okuboko kwage.

3 Mumuvuge omunkwa mweshi bene Israheli, embere z’amashanja oku amuhiraga muli bo.

4 Muli bo abamanyisize obuhashe bwage. Mumuheke irenge embere z’ebiremwa byoshi, bulya ye Nyakasane na Nyamuzinda wirhu; ye Larha, ye Nyamuzinda emyaka n’emyaka.

5 Anabahane erhi mabi ginyu garhuma; na mweshi ashub’ibabalira omu gandi mashanja goshi, emunda mwanashandabanire.

6 Mukashubira emunda ali n’omurhima gwinyu goshi n’iroho linyu lyo shi, omu kukajira okunali embere zage, ashub’iyêrekera emunda muli, arhanacibafulike obusu bwage. Mulolage ebi akozire muli mwe, munamukuze n’emisi yinyu yoshi; mukuze Nyakasane w’obushinganyanya, mukuze omwami w’e myaka yoshi. Niono eno munda nahêkagwa bujà, ntahusa kumukuza, na nyere kane abuhashe bwage n’obukulu bwage embere z’amashanja g’aba nya-byâha. Abanya-byâha, galuki omu bushinganyanya. Ndi wa nkamanya, hali amango ankabarhonya anababalire.

7 Nakuza Nyakasane, n’omurhima gwani gwakuza Omwami w’empingu n’enshagali gwanashagaluka.

8 Boshi bakamukuza n’okumuhêra irenge lyage aha Yeruzalemu. 9 Yeruzalcmu, cishagala citagatifu, Nyamuzinda akuhana erhi bijiro bibi by’abana bawe birhuma, ci konene ashub’ibabalira abana b’abashinganyauya.

10 Ovuge Nyakasane omunkwa bwenêne, onakuze Nyakasane w’enyanya emyaka n’emyaka, lyo aka-Nyamuzinda kage kayûbakwa muli we n’obusime bunene. Lyo asimisa muli we balya bahêkagwa bujà, anayerekanire muli we obuzigire bwage bw’ensiku n’amango oku balagirire.

11 Obulangashane bwayisha bwalaza, bwamolekera empande z’igulu zo shi. Amashanja manji gakarhenga kuli gaje emunda oli, n’abantu b’e mpande zoshi z’igulu bashagamukira ebw’izîno lyawe litagatifu, bakayisha badwirhe entûlo zabo omu maboko gabo, bazidwirhire Omwami w’empingu. Obûko bwa ngasi lubero bwakuza izîno lyawe we cishagala cîsho gwa emyaka n’emyaka.

12 Abakuhinde bakahindwa, bakahera abalonzikuheza, bahenangula enkuta zawe, eminara yawe, banayôca enyumpa zawe. C’abakurhinya bagishwe ensiku zoshi.

13 Okanyagye, oshagaluke mweshi n’abana b’abashinganyanya, bulya boshi bashubûkira haguma. Bakuze Nyakasane w’emyaka n’e myaka.

14 Iragi lyabo abakusîma, abasîma n’omurhûla gwawe! Iragi lyabo abantu bankababala n’amalibûko gawe, bulya muli we bayish’ishagaluka, banabone obushagaluke bw’ensiku n’amango.

15 Iroho lyani likuzize Nyakasane, ye Mwami mukulu.

16 Bulya Yeruzalemu anaciyubakwe, lwo lugo lubamwo enyumpa yage e myaka n’emyaka. Lyanaba iragi lyani erhi omu misigala y’obûko bwani, nankacibona irenge lyawe n’okukuza Omwami w’empingu! Emihango ya Yeruzalemu yanacishub’iyûbakwa n’enshangabuye, na ngasi gandi mabuye ga ngulo ndarhi. Eminara ya Yeruzalemu yayish’iyûbakwa n’amasholo n’orhucikirizo rhwayo rhuli embere rhwanayûbakwe n’amasholo gone gone.

17 Emirimbwa ya Yeruzalemu yabambwamwo amabuye minja ga ngasi lubero. Enyumvi za Yeruzalemu zanayimba enyimbo z’obushagaluke n’abantu b’omu Yeruzalemu banaderhe mpu Aleluya! Aganze Nyamuzinda w’Israheli; n’abagishe bayish’ikuza izîno lita gatifu emyaka n’emyaka!”

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΓ.

1 ΚΑΙ Τωβίτ έγραψε προσευχήν εις αγαλλίασιν και είπεν· «Ευλογητός ο Θεός ο ζων εις τους αιώνας και η βασιλεία αυτού, 2 ότι αυτός μαστιγοί και ελεεί, κατάγει εις άδην και ανάγει, και ουκ έστιν ος εκφεύξεται την χείρα αυτού. 3 εξομολογείσθε αυτω οι υιοί Ισραήλ ενώπιον των εθνών, ότι αυτός διέσπειρεν ημάς εν αυτοίς· 4 εκεί υποδείξατε την μεγαλωσύνην αυτού, υψούτε αυτόν ενώπιον παντός ζώντος, καθότι αυτός Κύριος ημών και Θεός, αυτός πατήρ ημών εις πάντας τους αιώνας. 5 και μαστιγώσει ημάς εν ταις αδικίαις ημών και πάλιν ελεήσει και συνάξει ημάς εκ πάντων των εθνών, ου εάν σκορπισθήτε εν αυτοίς. 6 εάν επιστρέψητε προς αυτόν εν όλη τη καρδία υμών και εν όλη τη ψυχή υμών ποιήσαι ενώπιον αυτού αλήθειαν, τότε επιστρέψει προς υμάς και ου μη κρύψη το πρόσωπον αυτού αφ‘ υμών. και θεάσασθε α ποιήσει μεθ ‘ υμών, και εξομολογήσασθε αυτω εν όλω τω στόματι υμών· και ευλογήσατε τον Κύριον της δικαιοσύνης και υψώσατε τον βασιλέα των αιώνων. εγώ εν τη γη της αιχμαλωσίας μου εξομολογούμαι αυτώ και δεικνύω την ισχύν και την μεγαλωσύνην αυτού έθνει αμαρτωλών. επιστρέψατε, αμαρτωλοί, και ποιήσατε δικαιοσύνην ενώπιον αυτού· τις γινώσκει ει θελήσει υμάς και ποιήσει ελεημοσύνην υμίν; 7 τον Θεόν μου υψώ και η ψυχή μου τον βασιλέα του ουρανού και αγαλλιάσεται την μεγαλωσύνην αυτού. 8 λεγέτωσαν πάντες και εξομολογείσθωσαν αυτω εν Ιεροσολύμοις· 9 Ιεροσόλυμα πόλις αγία, μαστιγώσει επί τα έργα των υιών σου και πάλιν ελεήσει τους υιούς των δικαίων. 10 εξομολογού τω Κυρίω αγαθώς και ευλόγει τον βασιλέα των αιώνων, ίνα πάλιν η σκηνή αυτού οικοδομηθή εν σοί μετά χαράς, και ευφράναι εν σοί τους αιχμαλώτους και αγαπήσαι εν σοί τους ταλαιπώρους εις πάσας τας γενεάς του αιώνος. 11 έθνη πολλά μακρόθεν ήξει προς το όνομα Κυρίου του Θεού δώρα εν χερσίν έχοντες και δώρα τω βασιλεί του ουρανού, γενεαί γενεών δώσουσί σοι αγαλλίαμα. 12 επικατάρατοι πάντες οι μισούντές σε, ευλογημένοι έσονται πάντες οι αγαπώντές σε εις τον αιώνα. 13 χάρηθι και αγαλλίασαι επί τοις υιοίς των δικαίων, ότι συναχθήσονται και ευλογήσουσι τον Κύριον των δικαίων. 14 ω μακάριοι οι αγαπώντές σε, χαρήσονται επί τη ειρήνη σου. μακάριοι όσοι ελυπήθησαν επί πάσαις ταις μάστιξί σου, ότι επί σοί χαρήσονται θεασάμενοι πάσαν την δόξαν σου και ευφρανθήσονται εις τον αιώνα. 15 η ψυχή μου ευλογείτω τον Θεόν τον βασιλέα τον μέγαν, 16 ότι οικοδομηθήσεται Ιερουσαλήμ σαπφείρω και σμαράγδω και λίθω εντίμω τα τείχη σου και οι πύργοι και οι προμαχώνες εν χρυσίω καθαρώ, 17 και αι πλατείαι Ιερουσαλήμ εν βηρύλλω και άνθρακι και λίθω εκ Σουφείρ ψηφολογηθήσονται. 18 και ερούσι πάσαι αι ρύμαι αυτής, αλληλούϊα και αινέσουσι λέγοντες· ευλογητός ο Θεός, ος ύψωσε πάντας τους αιώνας».

14

1 Ntyo kwo Tobiti ashwinjire olwimbo !wage.

XII. Ensiku nzinda za Tobiti n’eza Tobiya

Tobiti anacicifira n’omurhûla erhi aba akola agwerhe myaka igana n’ikumi n’ibirhi. Anacibishwa n’obukuze aha Ninive. 2 Amango ahurhaga amasu ali agwerhe myaka makumi gali ndarhu n’ibirhi, erhi ashub’irhangira okubona, ka ndi alama omu bugale, anakajira amarhabâle manji. Anayushûla okukakuza Nyamuzinda n’ebirhangazo bya Nnâmahanga. 3 Erhi akola afa, anacihamagala omugala Tobiya, anacimukomêreza ebi binwa, erhi: «Mwana wani, rhôla abana bawe, 4 olibirhire olunda lw’e Mediya. Bulya nyemêra akanwa ka Nyamuzinda, kanwa kaderhagwa na Nahumu: byoshi byayish’ihongokera kuli Asuru na kuli Ninive, ebi abalâbi b’Israheli boshi badesire mpu byarhumagwa na Nyamuzinda byoshi byahongokera eyo munda, omu binwa byabo nta ciru n’eciguma carhalukirwa, na ngasi ciguma cayisha omu mango gaco. E Mediya abantu banafuma okwo kulusha omu Sîriya n’omu Babiloni. Na kandi nyerni re, namanyire bwinja oku ebi Nyamuzinda adesire byanayisha binabe; na nta cinwa cage cankabulakuyôrha. Bene wirhu bayubasire omu cihugo c’Israheli boshi bahêkwa bujà bashandabanywe kuli n’eco cihugo cinja: Ecihugo c’I sraheli coshi cashuba bwerûle, Samâriya na Yeruzalemu byaba bwerûle, aka-Nyamuzinda kashabulwa, kanarhang’iyôcibwa.

5 Buzinda Nyamuzinda anacibafe lukogo, Nyamuzinda anacibagalule omwo cihugo c’Israheli. Bashub’iyûbaka aka-Nyamuzinda, ci konene arhaciri nka aka-Nyamuzinda k’embere, okwo kuhika galya mango ganalaliragwa gahike. Enyuma ly’okwo, boshi banarhenga emunda bali bujà, banashub’iyûbaka Ye ruzalemu w’irenge n’aka-Nyamuzinda kanashub’iyûbakwa nka kulya abalebi b’Israheli banaderhaga.

6 N’amashanja goshi g’igulu, goshi oku ganali, ganayagalukira Nnâmaha nga, ganamurhinye bwinja, goshi ganaleka birya byabo by’obukurungu ebya rhumaga baja omu by’obunywesi, na kandi banakuza okushinganine Nyamuzi nda w’ensiku n’amango. 7 Bene Israheli banabe bacihali ago mango, boshi ba shub’iyibuka Nyamuzinda okunali, boshi bashubûzanya, baje aha Yeruzalemu, bayûbake n’omurhûla omw’ishwa ly’Abrahamu, banalihabwe. Bashagaluka abasîma Nyamuzinda okunali, n’abajira amabi n’ebirhashinganini bahirigirha omw’igulu lyoshi.

8 Na buno, bana bani, amarhegeko mbahire g’aga: Mukakolera Nyamuzi nda okunali, munakajira okumusimîsize. N’oku bana binyu mukabakomêreza okushimba ebishinganine, okukajira amarhabâle, bakakengera Nyamuzinda banakakuza izîno lyage ngasi mango okunali n’emisi yabo yoshi. 9 Na buno, mwana wani, rhenga e Ninive, orhacibêraga eno munda. 10 Mango wanabishe nyoko hofi nani, orhacilegemaga muli eci cihugo. Bulya mbwine oku obulenzi bunji bulimwo, n’obunywesi buzira kubona nshonyi kuli byo. Olole, mwana wani, ebi Nadabu ajirire Ahikari wamuleraga. Ka barhamubishaga anacizine? Nyamuzinda amubonesa nshonyi embere z’abantu boshi. Ahikari aja omu bulangashane na Nadabu aja omu ndunduli y’ensiku n’amango, bulya akazag’ilonza okuyirha Ahikari. Omu kukajira amarhabâle, kwarhuma Ahikari afuma omurhego gw’olufu Nadabu ali amujirire, na Nadabu aba ye okumba omu murhego, gwanamukubunguza. 11 Mubonerage aho, bana bani, ebi amarhabâle gajira n’ebi obulenzi bujira: kuyirha buyirha. Loli oku namacifira». Banacimugwishiza oku ncingo yage, anacifa. Abishwa n’irenge bwenêne.

12 Erhi nina afa, Tobiya amubisha aha burhambi bw’ishe. Anacigenda na mukage, baja e Mediya, agend’iyûbaka aha Ekbatani, aha mw’ishazâla Ra gweli. 13 Abajirira bwinja omu bushosi bwabo na buzinda ababisha aha Ekbatani omu Mediya. Tobiya ayîma omu bya Ragweli n’eby’ishe Tobiti. 14 Afa erhi a gwerhe myaka igana n’ikumi na nda, afa n’irenge. 15 Embere afe, ayumva anabona oku Ninive ashandwa, abona n’abadwirhwe bujà e Mediya na Oyarkari, mwami w’e Mediya; anacikuza Nyamuzinda kuli ebyo byoshi ajirire bene Ninive n’Asîriya. Embere afe, acishinga erhi Ninive orhuma, akuza Nyakasane Nyamuzinda w’emyaka n’emyaka. Amen!

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΔ.

1 ΚΑΙ επαύσατο εξομολογούμενος Τωβίτ. 2 και ην ετών πεντηκονταοκτώ, ότε απώλεσε τας όψεις, και μετά έτη οκτώ ανέβλεψε. και εποίει ελεημοσύνας και προσέθετο φοβείσθαι Κύριον τον Θεόν και εξωμολογείτο αυτω. 3 μεγάλως δε εγήρασε· και εκάλεσε τον υιόν αυτού και τους υιούς αυτού και είπεν αυτω· τέκνον, λάβε τους υιούς σου· ιδού γεγήρακα και προς το αποτρέχειν εκ του ζην ειμι. 4 άπελθε εις την Μηδίαν, τέκνον, ότι πέπεισμαι όσα ελάλησεν Ιωνάς ο προφήτης περί Νινευή, ότι καταστραφήσεται, εν δε τη Μηδία έσται ειρήνη μάλλον έως καιρού, και ότι οι αδελφοί ημών εν τη γη σκορπισθήσονται από της αγαθής γης, και Ιεροσόλυμα έσται έρημος, και ο οίκος του Θεού εν αυτή κατακαήσεται και έρημος έσται μέχρι χρόνου. 5 και πάλιν ελεήσει αυτούς ο Θεός και επιστρέψει αυτούς εις την γην, και οικοδομήσουσι τον οίκον, ουχ οίος ο πρότερος, έως πληρωθώσι καιροί του αιώνος. και μετά ταύτα επιστρέψουσιν εκ των αιχμαλωσιών και οικοδομήσουσιν Ιερουσαλήμ εντίμως, και ο οίκος του Θεού εν αυτή οικοδομηθήσεται εις πάσας τας γενεάς του αιώνος οικοδομή ενδόξω, καθώς ελάλησαν περί αυτής οι προφήται. 6 και πάντα τα έθνη επιστρέψουσιν αληθινώς φοβείσθαι Κύριον τον Θεόν και κατορύξουσι τα είδωλα αυτών, και ευλογήσουσι πάντα τα έθνη Κύριον. 7 και ο λαός αυτού εξομολογήσεται τω Θεω, και υψώσει Κύριος τον λαόν αυτού, και χαρήσονται πάντες οι αγαπώντες Κύριον τον Θεόν εν αληθεία και δικαιοσύνη, ποιούντες έλεος τοις αδελφοίς ημών. 8 και νυν, τέκνον, άπελθε από Νινευή, ότι πάντως έσται α ελάλησεν ο προφήτης Ιωνάς. 9 συ δε τήρησον τον νόμον και τα προστάγματα και γενού φιλελεήμων και δίκαιος, ίνα σοι καλώς ή. και θάψον με καλώς και την μητέρα σου μετ ‘ εμού, και μηκέτι αυλισθήτε εις Νινευή. 10 τέκνον, ιδέ τι εποίησεν Αμάν Αχιαχάρω τω θρέψαντι αυτόν, ως εκ του φωτός ήγαγεν αυτόν εις το σκότος, και όσα ανταπέδωκεν αυτω· και Αχιάχαρος μεν εσώθη, εκείνω δε το ανταπόδομα επεδόθη, και αυτός κατέβη εις το σκότος. Μανασσής εποίησεν ελεημοσύνην και εσώθη εκ παγίδος θανάτου, ης έπηξεν αυτω, Αμάν δε ενέπεσεν εις την παγίδα και απώλετο. 11 και νυν, παιδία, ίδετε τι ελεημοσύνη ποιεί, και τι δικαιοσύνη ρύεται. και ταύτα αυτού λέγοντος, εξέλιπεν η ψυχή αυτού επί της κλίνης· ην δε ετών εκατόν πεντηκονταοκτώ, και έθαψαν αυτόν ενδόξως. 12 και ότε απέθανεν Άννα, έθαψεν αυτήν μετά του πατρός αυτού, απήλθε δε Τωβίας μετά της γυναικός αυτού και των υιών αυτού εις Εκβάτανα προς Ραγουήλ τον πενθερόν αυτού, 13 και εγήρασεν εντίμως και έθαψε τους πενθερούς αυτού ενδόξως και εκληρονόμησε την ουσίαν αυτών και Τωβίτ του πατρός αυτού. 14 και απέθανεν ετών εκατόν εικοσιεπτά εν Εκβατάνοις της Μηδίας. 15 και ήκουσε πριν ή αποθανείν αυτόν την απώλειαν Νινευή, ην ηχμαλώτισε Ναβουχοδονόσορ και Ασύηρος, και εχάρη προ του αποθανείν επί Νινευή.

---

 ^a1.11 Ebyo biryo biri bikage, owabirire anazira. Biri biryo by’abapagani. Lola Murh 9,4; Lev 11; Lush 14, 3-21. Abayahudi balilahire okukaz’ilya cbiryo byankarhuma bâzira, ci bwenênc erhi barhenga elubungo (Dan I,8; Yud 12,2). 1. 17: Okubula ecabisha kwali kuhehêrerwa bwenêne. Lola Lush 21,22-23; 1Bam 14,11; Yer 16,4; 22,19; 25,33; Eze 29,5; kwo kuderha oku lyali irhegeko litagatifu okubisha abafu (Rhulole muli 2 Sam 2,5; Burh 7,33; 38,16).

 ^b1.22 Ebinwa by’ecigereki birhenzire aha: http:www.oodegr.com/oode/grafi/biblia_grafis/twbit/keimeno_metafrasi_1.htm

 ^c3.8 Asimodeya: liri izîno !ya muzimu muguma. Sara ali nk’owazimuhirwe n’oyo muzimu mpu arhag’iheruka. Omu mango ga mira bwenêne, erhl omuntu akafire erhi akalwala, kanjikanji bakag’imanya mpu bashetani erhi bazimu bamulwazize erhi bamunizire {Rhulole muli Mt 9,32; 12,22; Lk 11,14; 13.11.16).

 ^d6.16 6, 16: Amahugulo g’e cilatini gayushwire ebinwa malahika Rafaheli abwiraga Tobiya, erhi: «Oyumvirhize bwinja nakubwira bantu bahi bayish’ihimwa na Shetani. Bo balya: erhi baba bamayankana, omurhima gwabo gwanaciyegûla bwenêne kuli Nyamuzinda, lyo bahima amagene gabo, ciru na buzinda bashushane n’enfarasi erhi cihesi nkw’oku obukengere bwabo bwanazazisire, ntyo bo bantu Shetani ahashire abo. Wehe, hano oyus’ija omu buhya, obere nsiku isharhu mwene mukawe. erhi mudwirhe mwasalira buzira kumanyana, omu lusiku lurhanzi, omugi gw’enfi gwanalibirhakwo oyo muzimu (Asimodeya:). Olusiku lwa kabirhi, wanayemererwa omu cinyabuguma ca bashakulûza hatagatifu. Omu lusiku lwa kasharhu, wanahâbwa obwanga lyo mukaz’iburha abana bagumaguma. Enyuma ly’olwo lusiku lwa kasharhu, akaba ogwerhe obukenge n’omurhima gwawe kuli Nyamuzinda, go mango wankayegera mukawe. Arhali mpu lyo otwa amagenc gone, ci bwenêne omu kulonza okuburha abana. Na ntyo gulya mugisho gw’okuburha washobôlaga emwa Abrahamu, wanaguhereza iburha lyawe».

 ^e8.21 : Emyanzi eyerekire obuhya hwa Sara, eshushine n’emyanzi y’obuhya bwa Rebeka (Murh 24), Raheli (Murh 29); muka Samsoni (Bac 14). Cikone lero ahali h’okuhûna engulo (Murh 34,12) ishe wa nyamunyere anaba ye sholôla engulo.

 ^f12.7 Abagula b’abami barhcgesirwe okulanga amahwe ga hannahamwabo lyo amahano gabo garhag’ihagalikwa n’ababisha. Ci kone okumanyisa ohuzigire bwa Nnâmahanga kohe, kurhankalerha mbaka nci. Ci kuli kuhamiriza obwonjo n’okuli obuhashe n’obuzigire bwa Nnumahanga.